[zaloguj się]
[pdf]

CZĄSTKA (263) sb f

Fleksja
sg pl du
N cząstka cząstki cząstce
G cząstki cząstek
D cząstce
A cząstkę cząstki cząstce
I cząstką
L cząstce cząstkach
V cząstko

sg N cząstka (68). ◊ G cząstki (48). ◊ D cząstce (1). ◊ A cząstkę (78) [w tym: -a (4), -kyę (5), -kye (1)]. ◊ I cząstką (13). ◊ L cząstce (11). ◊ V cząstko (3). ◊ pl N cząstki (9). ◊ G cząstek (4). ◊ A cząstki (17). ◊ L cząstkach (8); -ach (6) BibRadz, WujJud, LatHar, SarnStat (3), -åch (1) RejPos, -(a)ch (1). ◊ du N (cum nm) cząstce (1) BibRadz I *4. ◊ A (cum nm) cząstce (2) LubPs S6v, CzechRozm 29.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Dem. od „część” (263):
I. W funkcji podstawowej (258):
1. Wycinek całości (konkretnej lub abstrakcyjnej), to co jest wynikiem podziału; kawałek, ułamek, fragment, pewna ilość; particula, portiuncula Mącz, Calep, Cn; pars Mącz (203): BielŻyw 84; Particula, Cząſtká/ ſztuczká/ kąſek. Mącz 281c, 313b; WujJud 263v; A Iozue tákim nigdy nie był/ Bo onego duchá wſzyſtkiego Moyżeſzowego nie miał/ ále tylko cżąſtkę kthorą wźiął zá wkłádániem rąk Moyżeſzowych CzechRozm 105v; SkarŻyw 463; Calep 758b, 824a; Ieſliby tedy ćiáło twe wſzytko świetne było/ nie máiąc iákiey cząſtki ćięmney [non habens aliquam partem tenebrarum]: będźie wſzyſtko świetne/ á iáko świecá iáſna oświeći ćię WujNT Luc 11/36, s. 415 [2 r.]; WysKaz 21.

cząstka czego (48): PatKaz II 69; A ſluſznye oblubyenycza rzeczona bo criſtuſouy przeſz uyarą y myloſzcz zlączona a yſch cząſtka krwye yey zboſtwem wkryſtuſye yeſt zlączona PatKaz III 130; Theż roſpuſcić tey żywicze iednę cżąſtkę z ſokiem Czelidonijowym FalZioł III 32c, III 31b; SeklKat Y2; HistAl M7; SeklPieś 20; Heſther [...] zábiwſſy Amáná/ ktory ſie wykłáda Niepráwość/ cżąſtki god/ y dzień ſwięty przeſyła do potomkow. Leop *B4v, 4.Esdr 15/60; LeszczRzecz A5; BibRadz Eccli 16/25, 2.Mach 1/19; Haeredium, Cząſtká máyętnośći/ Folwárk. Mącz 152c, 385a; GórnDworz Ll7; A oni mu przynieſli cżąſthkę ryby piecżoney á plaſtr miodu. RejPos 114; WujJud 263v; Potym przepowiedánie bywa ſłowá Bożego/ o dobrodźieyſtwách Syná Bożego/ y cżąſtká ſie nauk weźmie/ iáko przynieśie cżás álbo rzecż o cżym vcżyć. WujJudConf 227; BudBib Ios 24/32; CzechRozm 2; Co záprawdę naywięcey przyſtoi cżynić tym/ ktorzi z tego świátá przechodzą do onych domow/ áby y oni zoſtáwowáli nieiáką cżąſtkę máiętnośći ſwey/ tym przyiaćiołom ſwoim. ModrzBaz [38]; SkarJedn 297; SkarŻyw 238, 258; GórnTroas 64; day mi cżąſtkę przynamniey iáką/ niezlicżonych cnot y dárow tey świętey Pánny LatHar 232, 34, 220 [2 r.], 355 [2 r.]; Anániaſz y Sáphirá dla tego byli potępieni/ iż cżąſtkę iuż nie ſwey ále cudzey máiętnośći ſobie zoſtáwili. WujNT 415, 143, 330, 382 [2 r.], 416; WysKaz 30; SiebRozmyśl G3v; Cżąſtká iedná R. P. náſzey ná Seymie Poſłowie/ y to nie wſzyſcy/ ſkárżyli ſie na Stároſty PowodPr 23. Cf »mała cząstka«.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym w funkcji liczebnika ułamkowego (1): Zwyćiężył nałog y nádźieie znikłe/ Vprzędły ſobie zyſki w głowie zwykłe Z ktorych więc ledwo ręce im nápląta/ Cżąſtká dźieśiąta. KlonFlis D4.

Zwrot: »na drobne cząstki dzielić się; dzielić w drobniejsze cząstki« (1; 1): A z was cośćie bogátſzy to o ſwych tylko rżeczách máćie pieczą/ nie bacząc tego/ iż potomſtwo wáſze dźieląc/ co dáley to w drobnieyſze cząſtki maiętnośći/ do vboſtwá prżyść muśi GórnRozm I4v, C2.
Wyrażenia: »mała, namniejsza cząstka [czego]« [szyk 5 : 1] (4 : 2): KrowObr 56v; GórnDworz Aa8v; Bo my Doſyćvcżynienim náſzym/ nie wypłáćić ſie Pánu Bogu chcemy/ gdyż wiemy dobrze/ że mu ſie żaden nigdy nie tylko wypłáćić/ ále ani namnieyſzey cżąſtki dobrodźioyſtw iego odſłużyć niemoże. WujJud 92; CzechRozm A4; ActReg 55; WujNT 330.

»ponakrawany na kielka cząstek« (1): A ten chleb ma być náurząd ponákrawány ná kielká cżąſtek. MWilkHist K2v.

Szeregi: »cząstka i odrobina« (1): vżycżliwym ſię być pokazał/ ſzcżeśćia ſwego y doſkonálſtwá ſtworzeniu vdzielaiąc/ áby niebywſzy/ było/ trwáło/ ruſzáło ſię/ y żyło/ á káżde cżąſtkę iakąkolwiek y odrobinę ſzcżeśćia Boſkiego wedle nátury/ potrzeby/ y poięćia ſwego miało. SkarŻyw 258.

»nie (tylko) wszytek, (ale i) cząstka itp.« [szyk 2 : 1] (3): Mowił na koniec tęn Márek áby był ſwoy hárdy vpor/ ieſli nie wſzyćiek/ tedy iáką cżąſtkę iego przewiodł SkarJedn 297; WujNT 382, 416. [Ponadto w innych połączeniach strukturalnych 2 r.].

W przen [czego] (1): Moyzeſz był cząſtką domu od Chriſtuſá zbudowánego, to ieſt ludu Zydowskiego. WujNT 756 marg.
Przen: Człowiek (5): Nie rácż wzgárdzáć cżąſtki twey pánie dobrotliwy/ Ktorąś wywiodł z Egiptu iák Bog miłośćiwy LubPs hh4v; WisznTr 7 [2 r.].
Wyrażenie: »cząstka maluczka, namniejsza« [szyk 1 : 1] (1 : 1): Cżąſtko málucżka/ tu krotko żyiąca/ Y ták lękliwa/ że miod zbieráiąca Pſzcżołká/ ćię trwoży: ty chceſz wiecżne progi/ Rządzić vbogi? GrabowSet T3; SiebRozmyśl Lv.
a. Członek, organ ciała; membrum Mącz (7): HistAl Kv; Wyimie też dwie nerce z tłuſtoſćią ich/ ktora ieſt przy polędwicách/ y odźiedzę ktora ieſt około wątroby z nerkami. (marg) Ty cząſtki popalone známionuią vmartwienie ſtárego Adámá/ y z pożądliwoſćiámi iego/ Abowiem w tych cząſtkách nawięthſza poządliwoſć ſie w człowiecze okázuie. (‒) BibRadz Lev 3/4.
Wyrażenie: »cząstka ciała« (2): Lekarzſtwo gnoiącze/ podług Auicenny, Ieſt każącze niektore cżąſtki ciała FalZioł V 102; Mącz 214d.
W przen (2): Chriſtus/ z ktorego wſzytko ćiáło ſpołu przyſtoſowáne y ſpołu złącżone/ w káżdym ſpoieniu/ według ſkutku vſługowánia/ w miárce káżdey zoſobná cżąſtki/ cżyni pomnożenie ćiáłá NiemObr 44.
Szereg: »cząstka i członek« (1): A tu iuż pilnośći wielkiey potrzebá/ iákobyſmy wedle głowy Kośćiołá Powſzechnego/ ktora ieſt Kryſtus Iezus/ wſzyſtkich cżąſtek y cżłonkow doświadcżáli. WujJudConf 129v.
b. To co się komuś prawnie lub według umowy należy w wyniku dziedziczenia, kupna, podziału itp.; funis, funiculus (hereditatis) Cn (84): yakom ya nyeprzyschethl szbronyamy ostrzemy naczaszthky puszthe szlachathnych maczyeya y mroczka ZapWar 1504 nr 1923; yakom ya thą cząsthką svemy pyenyadzmy kupyl dworakowską posagiem zony swey thako my bog etc. ZapWar 1532 nr 2435, 1509 nr 2061, 1520 nr 2243, 1521 nr 2266 [2 r.], 1522 nr 2277, 1525 nr 2303 (14); UstPraw B3v; Synowie, thák z żon iáko y z dziewek iednákie cżąſtki máią v oycá BielKron 261, 356; VCieſzna moiá śpiéwaczko/ Sappho Słowieńſka/ Na którą nietylko moiá cząſtká źiemieńſka/ Ale y lutnia dźiedźicznym práwem ſpáść miáłá KochTr 7; yſz vczywy Lucas zelaſzko opiſzuyę czvſtkę swoyę wlaſzną, zenye swoy [!] Annye na wyeki, a poſzmyerczy Iego, ſzaden przyaczel tak blyſzki yako daleki, do thego nyema nycz. ZapKościer 1583/40, 1581/21v, 1583/40, 1584/ 45, 1585/56v [2 r.]

cząstka czego (10): Iako my othem dobrze wyemy po pomyerze nyedawno vczinyoney nyepooral iemv wsithkiey czasthky rol volmy y plwgy ZapWar 1545 nr 2627, 1550 nr 2672; LubPs H2v; Mącz 342c; ZapKościer 1583/88v [2 r.], 1586/65, 1588/78, 1589/85. Cf »cząstka ojczyzny«.

cząstka z czego (2): ZapKościer 1582/31v; Y ći/ iáko Dawid poſtánowił/ co przy tłomokácb w oboźie śiedzą/ y ći co bitwy wygrawáią: iednáką cząſtkę z plonow biorą. SkarKaz 637a.

W połączeniu z liczebnikiem ułamkowym (2): Haeres ex septuncae, Dziedzic na którego przipáda trzecia część ymienia/ y yedná dwanaſtna cząſtká. Mącz 17c, 342c.

Zwroty: »podzielić na cząstki« (2): Dał ſię mu znáć przez błogoſłáwieńſtwá ſwoie/ y podał mu dźiedźictwo podźieliwſzy ie na cżąſtki/ ktore on rozdźiełił na dwoienaśćie pokolenie [et divisit illi partem in tribubus duodecim Vulg]. BibRadz Eccli 44/24[26] [idem] BudBib Eccli 44/24[26].

»w cząstkę wwięzować« = sądownie wprowadzić w posiadanie nieruchomości (1): A ták Vrząd wyſyłał mądre białegłowy/ Ná doświádcżonie prawdy pozoſtáłey wdowy. Ieſli prawdá/ iuż mátkę w cżąſtkę wwięzowano Imieniem płodu/ ktory Oycu przyznawano/ Oycu świeżo zmárłemu. KlonWor 63.

Wyrażenia: »cząstka bracka« (1): Syn ſtárſzy okrom częſći ſwey właſney/ przedádź/ záſtáwić/ áni zbyć cząſtky bráckiey niemoże UstPraw B4.

»cząstka dziedziczna« (3): yako oyczecz moy [...] nyeswal yemv skrzynky yego lysthw kxanzaczego zayschothmąm pyeczacząm yasmyego kxanzacza dobryey pyamączy nyegdy kxan[[c]]dza boleslawa vydanyego svmą pyadzdzeszyath kop grosschy wpolgrosczech wszobye mayanczą oprawyonya nyegdy szlachathnyemv Slanislawowy Russzynyowy oyczw slachathnyego thomka nyaswythka [!] czasthką dzedzyczną slachathnyey nyegdy katharzyny ZapWar 1513 nr 2063, b. r. nr 2116 [2 r.].

»mała cząstka« [szyk 1 : 1] (2): bo dźielac [!] długo máiętność/ muśi potomek dálſzy prżyść do bárżo máłey cżąſtki GórnRozm C4v; KołakSzczęśl C3v.

»cząstka ojczysta, ojczyzny« (2 : 1): yakom ya nye poszyąthl Cząsthky dzyedzyczney oczczysthey napyelaskowye ZapWar b. r. nr 2116; alle czom oral thom oral cząsthka oyczisny svej nasiedliskach ZapWar 1542 nr 2449, b. r. nr 2116.

Szeregi: »cząstka i dziedzictwo« (1): KApłani y Lewithowie y wſſyſtcy ktorzy ſtego Pokolenia ſą/ niebędą mieli cżąſtki y dziedzictwá [partem et hereditatem] z inym ludem Iſráelſkim/ ábowiem offiáry Chlebowe y Napoyne będą ieść Leop Deut 18/1.

»cząstka i siedlisko« (1): Iako ya sbraczya szwa czasthky wszythky zadzyerzalem nakthorych czasthkach y naszyedlyskv wydzyenye Bylo podluk obyczvy [!] zyemye podlya lystha kxyazaczego ZapWar 1509 nr 2061.

»spadek i cząstka« (1): yſz slachetni Iacup lganowſki Kupyeczek Poſziczyel pol trzecza sta m. Lyczbi pruſki ot slachetnego Achaczego Iaczkowſkego na then spadek y nathę cząſtkę ktorą ma na garczinyę y na dwoyą orlią po swoy wlaſzny Malſzoncze ZapKościer 1584ſ5Q.

W przen (2): BibRadz 2.Mach 1/26; Iáko y Ieremiaſz Prorok ty ſłowá od Páná powieda/ vſkarżáiąc ſie ná ſtroże winnice tey: Iż ſámiż paſterze ſtárli á podeptáli winniczę moię/ á tę wdzięcżną cżąſtkę moię RejPos 60v.
Przen: Udział, przeznaczenie (33): WróbŻołt 118/57, oo3v; RejPs 179v; LubPs R2, bbv; CZąſtká moiá [Portio mea] Pánie: rzekłem ſtrzedz zakonu twego. Leop Ps 118/57 [przekład tego samego tekstu: WróbŻołt 118/57, oo3v, RejPs 179v, LubPs R2, GrabowSet I4v], Ps 118/56, Eccle 3/22, Is 17/14, 57/6; BibRadz Ps 17/14; LeovPrzep I2; Y rzekłem/ Iákći ieſt moy pánie/ ále mi on powiedział/ tákować ieſt cżąſtká Izráelſka. BudBib 4.Esdr 7/10; Day/ by twoiá męká/ mą też cżąſtką byłá GrabowSet Pv, I4v; LatHar 52, 237, 463, 608.

cząstka z czego (1): Panći yeſt ſam cżąſtką moyą thu z dzyału moyego LubPs D3.

Zwrot: bibl. »(na)lepszą, dobrą cząstkę obrać« (5 : 1): OpecŻyw 60; Mária co lepſſą cżąſtkę obráłá [optimam partem elegit]/ ktora od niey nie będzie oddáloná. Leop Luc 10/42 [przekład tego samego tekstu: OpecŻyw 60, BibRadz, LatHar 462, WujNT [2 r.]]; BibRadz Luc 10/42; LatHar 462; WujNT Luc 10/42, s. 238.
Wyrażenie: bibl. [Ps 141/6] »cząstka moja w ziemi żywiących, ludzi żywych« = portio mea in terra viventium Vulg (3 : 1): Wołałem do ciebie panie/ mowiłem ty ieſthes nadzieia moia/ cżąſtka moia w ziemi żywiączych. TarDuch E, E3v; Ano ya moy Pánye gdym záwołał k thobye/ Vmocniwſſy na wſſem tę nádzyeyę w ſobye/ Ześ ty yeſt cżąſtká ma w zyemi ludzi żywych LubPs ee4; SkarKaz 634b.
Szeregi: »dział i cząstka« (2): LubPs bb4v; Niechay żaden z nas nie opuſzcża rozpuſthy náſzey/ zoſtawuymy wſzędy znaki weſela/ bo to ieſt dział náſz y cżąſtká náſzá [quoniam haec est pars nostra, et haec est sors Vulg]. BudBibSap 2/9.

»cząstka i dziedzictwo« (1): Bo to imię Clericus, ktore ná ten cżás mu dawáią/ z tąd ieſt wźięte/ iż Páná Bogá cżąſtką y dźiedźictwem ſwoim mieć pocżyna KuczbKat 240.

c. Wydzielony fragment całości logicznej; zagadnienie, punkt, kwestia (43): DWie oſobliwe cżąſtki ten tho Pſalm zámyka w ſobye. LubPs 06; GroicPorz h3v; BibRadz I *5v; Caesa particulae orationis, alias incisa et Graece commata, Stuczki/ álbo cząſtki. in oratione, quae non perfectam continent sententiam. Mącz 29d; CzechRozm 3v, 105v; LatHar 7, 666; SarnStat 943.

cząstka czego (13): LubPs A3v [2 r.], G2, dd5v; A ty cżąſtki Kredá/ nieiákim podobieńſtwem/ ktorego náſzy Oycowie cżęſto vżywáli/ cżłonkámi zowiemy. KuczbKat 10; CzechRozm 29; LatHar 77, 665, 750; Naprzod w wieelu Graeckich kśięgách ſą odćięte cáłe cząſtki piſmá S. prawdźiwego WujNT przedm 13, 26, 28, s. 740.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (10): LubPs A3v [2 r.], G2 [2 r.], S6v, aav, dd5v; Po tąd tedy im nakrocey być mogło tegochmy tu wprzod dotknąć chćieli/ coby ſłuſznie ku pierwſzey cżąſtce należeć miáło/ á cżćiby to co ſię wyzſzey krotko powiedźiáło dłuzſzymi ſłowy było wypráwić potrzebá BibRadz I *4, I *4; Gdźie pierwſzą cżąſtkę/ wtora wykłáda: áby kto nie mniemał/ żeby ták Bogu trzebá było ſłowy roſkázowáć/ iáko my roſkázuiemy: ále iż iáko ſkoro duchá wypuśćił/ ábo ſkoro chćiał/ áż ſię wnet ſtáć muśiáło. CzechEp 278.

Zwrot: »na cząstki [co] rozkładać« (1): A iż ná cżąſtki náukę ſwą rozkłádáli/ cżęſtokroć przypomináią pogrozki y obietnice/ y cżáſy obiáwienia ktore miewáli od Pána. BibRadz I 353v.
Wyrażenie: »na dwie cząstce rozdzielon« (1): TEn Pſalm ná dwie cżąſtce oſobliwe ieſt rozdzyelon LubPs S6v.
α. Rozdział, artykuł, paragraf, werset (13):

cząstka czego (4): RejPosWiecz2 93; Ná drugim záſię brzegu wnętrznym ſą naprzod miedzy liniámi nie tylko liczby wierſzow káżdego rozdźiału rozſádzone/ ále y litery A,B,C,D,E,F,G, miedzy tymiſz liniámi/ ktorymi inſze kśięgi co wierſzow nie máią/ cząſtki Rozdźiałow dla prędſzego náleźienia dźielą. WujNT przedm 25, przedm 25; CzahTr I4v.

cząstka o czym (2): Trzecia cząſtka o tim czo bywa po iedzeniu. GlabGad K3; RejPosWiecz2 93.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (6): Druga cząſtka czo bywa przy iedzeniu. GlabGad G4, K3; RejPosWiecz2 93; Pierwſza cżąſtká záwieráć w ſobie może ſmutek przy wiecżerzy oſtátecżney LatHar 315, 319; Wtora Cżąſtká tych Kśiążek ma w ſobie rozmáite przykłády y żárty tegoż A. Cżáhrowſkiego. CzahTr I4v.

Wyrażenie: »na cząstki rozdzielony« (1): Przydáliſmy też ná przodku Summę y porządek hiſtoriey Ewángeliey S. [...] ná ſwe cżąſtki y látá ktorych ſię co dźiało ták rozdźielony WujNT przedm 26.
Szereg: »artykuł albo cząstka« (1): Chcąc tedy áby ártykuł álbo tá cząſtká w Przywileiu około obiéránia [articulus de electione JanStat 758] Naiáſnieyſzych Pánów náſzych [...] áby nie przynióſł ná potomné czáſy iákiéy wątpliwośći SarnStat 1000.
Wyrażenie przyimkowe: »w cząstkach« (3): których téż Conſtituciy poſtępek y Artykuły [...] we wſzyſtkich ich punktćiéch/ cząſtkách/ zámknieniu/ mocné wdźięcznie czynimy [in omnibus suis punctis, articulis, conditionibus et clausulis ratificamus, approbamus, et confirmamus. JanStat 33] SarnStat 369 [idem] 382, 995.
d. Dziesięć paciorków różańca (1): Ieſli záſię długość kogo obraża; wſzák wolno káżdemu/ y tey ſię długośći niepodeymowáć: wolno też po cżąſtkách to paćiorki odpráwowáć. LatHar 511.
2. Element składowy całości mogący istnieć i funkcjonować samodzielnie lub niezbędny składnik całości; pars Vulg (13): FalZioł III 23d [2 r.]; ktorey to gotowoſći dwie ſą cżąſtce: Pierwſza/ ile ſię dotycże z náſzey ſtrony thák iáko przyſtoi/ ábychmy ſerce pochopne y chutliwe ku piſmam świętym przynoſili BibRadz I *4, I *4; SienLek 70; WujJudConf 162V.

cząstka czego (2): WujJudConf 247v; A iuż teraz do tey nieżwycżáyney máchiny [katafalku]/ rozbieráiąc przednieyſze cżąſtki iey/ co ktora znácży/ przyſtąpmy. WysKaz 42.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym (3): BibRadz I *4 [2 r. ]; A przetoż to zeznáć muśi káżdy/ iż odeymowánie drugiey cżąſtki Sákrámentu/ to ieſt kielichá/ ieſt nieſłuſzne/ nieſpráwiedliwe/ niezbożne. WujJudConf 247v.

W przen (3): A mowi cząſtka bowiem ieſzcze to nie wſzitki męki potępionych ale tylko cząſtki kielicha tho ieſt męki ich. WróbŻołt D6v.

cząstka czego (2): Pan bog ſpuſci na grzeſzniki iako deſzcż ſidła/ ogień/ ſarkę y wiatry nawałnoſci/ á to będzie cżąſtká ich kielicha [pars calicis eorum Vulg]. WróbŻołt 10/7, D6v.

3. Uczestnictwo, czynny udział; wspólność, związek; pars PolAnt, Vulg; portio, sors Vulg (39): WróbŻołt 49/18; KrowObr 164; Ieſliś widział złodzieiá/ bieżałeś z nim: á z cudzołożniki ſkłádałeś cżąſtkę ſwoię [portionem tuam] Leop Ps 49/18 [przekład tego samego tekstu WróbŻołt 49/18]; Dla cżego dam cżąſtkę [partem dabo] iemu miedzy wielem ich/ á rozdźieli łupy z mocarzmi BibRadz Is 53/12; A ták potrzebá ſię thego obawiáć/ by nam przezeń tá cżąſtká [pars] nágániona nie zginęłá BibRadz Act 19/27 [przekład tego samego tekstu WujNT], Dan 4/12; RejPos 53v; KuczbKat 240; ábo co zá cżąſtká wiernemu z niewiernym? NiemObr 12; WujNT Act 19/27; SkarKaz 610b.

cząstka kogo, czego (6): KromRozm I L2v; BibRadz Act 1/17; WujJud 94; Acz Pan/ áby nie dał zgorſzenia/ pobor płáćił: wſzákże tuż pokazał/ że nie tylko ſam miał być wolen od płácenia tákich podátkow (iáko ſyn krolewſki [...]) ále y czeladz iego/ Apoſtołowie/ y ich namiáſtkowie/ że [!] wſzytkim duchowieńſtwem: ktora ieſt właſna cząſtká náſzego zbáwićielá. WujNT 72; muśiáłoć ſię wypełnić piſmo ono [...] o Iudaſzu [...] ktory był policzony z námi/ y doſtáłá mu ſię też byłá cząſtká tego vſługowánia [et sortitus est sortem ministerii huius]. WujNT Act 1/17 [przekład tego samego tekstu BibRadz], s. 396 marg.

cząstka w czym (10): KromRozm I L2v; LubPs Y2v; BibRadz Sap 3/14; BielKron 303; A boiázliwym y niewiernym/ y przemierzłym/ y mężoboycom/ y porubnikom/ y cżárownikom (to ieſt/ tym ktorzy ludzi truią) y báłwochwálcom/ y wſzyſtkim kłamcom/ cżąſtká [pars Vulg] będzie w Ieźierze goráiącym ogniem y śiárką (bibl. Apoc 21/8) CzechRozm 7v [przekład tego samego tekstu: WerKaz 301, WujNT Aaaaaa], 78; SkarŻyw [197]; WerKaz 301; LatHar 148; WujNT Aaaaaa.

Zwroty: »mieć cząstkę« = brać udział; mieć coś wspólnego [szyk zmienny] (15): Bá y czárt by w tym ſwą cząſtkę dobroći myał/ ktory żydy ktemu przywyodł KromRozm I L2v; KromRozm II ſ3; Nyemaſz cżąſtki áni bliſkoſci ku temu ſlowu/ to yeſt/ nye yeſteś vczeſtnikyem ewányeliey á obyetnic bożych. KromRozm III F3v; BibRadz 2.Reg 20/1; BielKron 303; WujJudConf 91v; CzechRozm 78; cżyſty żywot wiodący/ ſą Aniołowie chodzący po ziemi: dziewice zdziewicą Máryą/ cżąſtkę mieć będą. SkarŻyw 279, 567; ArtKanc E10, K2; Odpowiedźiał mu Ieſus: Ieſli ćię nie vmyię/ nie będźieſz miał cżąſtki ze mną [non habebis partem mecum]. WujNT Ioann 13/8 [idem] s. 361, Act 8/21; SkarKaz 635a.
Szeregi: »nie cząstka ani dział« (1): Pieniądze twe niech z tobą będą ná zginienie: żeś mniemiał iżby dar Boży miał być zá pieniądze nábywány. Nie maſz w rzeczy tey (marg) wł; w tym słowie. Hebr. (–) cżąſtki áni dźiału [Non est tibi pars, neque sors in sermone islo]: bowiem ſerce twe nie ieſt proſte przed Bogiem. WujNT Act 8/21.

»nie cząstka ani dziedzictwo« (1): Nie mamy my cząſtki náſzey w Dawidźie áni dźiedźictwá náſzego w ſynu Izáiowem [Non est nobis pars in David, neque haereditas in filio Isai.] BibRadz 2.Reg 20/1.

»cząstka i uczestnictwo« (1): A Nam też grzeſznym/ ſługom twoim/ w wielkośći rozlicżnego miłoſierdźia twego nádźieię pokłádáiącym/ rácż dáć cżąſtkę iáką y vcżeſtnictwo z świętymi Apoſtołámi y Męcżennikámi twemi LatHar 101.

4. jęz. Wyrazek, partykuła (w dzisiejszym znaczeniu spójnika) (3): Ale koniecżnie y bes wſzey wątpliwośći cżąſtká tá/ y. tę ſentencią w iedno złącża/ gdy ták mowi Apoſtoł: ten ieſt Bog prawdziwy y żywot wiecżny. A ták iż tá ſentencią weſpołek ieſt złącżona thą cżąſtką/ y żywot wiecżny CzechRozm 63; A co ſie tknie cżąſtki tey. y. żeby oná záwżdy przeſzłe ſłowá z pozad idącemi złącżáć miáłá/ tedy mi to dziwna/ iż tego nie pámiętaſz/ co ſie o tym, mowiło ná ony ſłowá Heb: 1. ꝟ10? CzechRozm 64.
II. W funkcji przysłówka: częściowo, trochę, częściami; particulatim Mącz, Calep (5):
Wyrażenia przyimkowe: »na cząstki« (1): Particulatim, Ná cząſtki/ ná kąski. Mącz 281c.

»po cząstce« (1): Particulatim – Po czaſtcze. Calep 758b.

»w cząstce« (3): Ale/ ieſliż mi ſie nie godźi ſpuſzcżáć/ ná moię włáſne vcżynki: áni w cále we wſzyſtkim/ áni po cżęśći w cżąſtce ktorey: lecż iuż ták cále we wſzytkim na ſámey łáſce Bożey przeſtawáć CzechRozm 209v.

~ Wyrażenie: »w namniejszej cząstce« (2): CzechRozm [A7]v; A iż w nas y przy nas I. M. pokazáć nie może/ nie krolewſkiego y w namnieyſzey cżąſtce podobieńſtwá iákiego. Tedy niewiem z iákim vważánim: z iáką bácżnośćią/ y z iákim rozſądkiem/ piſmo to przećiwko nam przywiodł CzechEp [382]. ~

Synonimy: 1. sztuczka, troszeczka, troszka, troszućka; a. członeczek; b. spadeczek; c.α. artykuł; 4. złączenie.

MM