[zaloguj się]
[pdf]

ARTYKUŁ (698) sb m

-ty- (593), -ti- (93); -k- (612), -c- (73); skróty (14).

a jasne.

Fleksja
sg pl
N artykuł artykuły
G artykułu artykułów
D artykułowi artykułóm
A artykuł artykuły
I artykuł(e)m artykuły, artykułmi, artykułami
L artykule artykułach, artykuléch, ártykułoch

sg N artykuł (167). ◊ G artykułu (67). ◊ D artykułowi (6). ◊ A artykuł (40). ◊ I artykuł(e)m (2). ◊ L artykule (50). ◊ pl N artykuły (51). ◊ G artykułów (74); -ów (30), -(o)w (44). ◊ D artykułóm (14); -óm (5), -om (4), -(o)m (5); -óm :-om SarnStat (5 : 4). ◊ A artykuły (132). ◊ I artykuły (12), artykułmi (1), artykułami (1); -y SeklWyzn, KromRozm III, Diar, GroicPorz, BielKron, SkarJedn, SkarŻyw (2); -ami SkarKaz; -y: -mi SarnStat (3 : 1). ◊ L artykułach (46), artykuléch (33), ártykułoch (2); -ach MurzHist, WujJud, SkarŻyw (3), ReszPrz (5), LatHar, WujNT (4)? SkarKaz (2); -éch SeklWyzn, KromRozm I (2), Dſar (2), GliczKsiąż, KrowObr, BielKron, BiałKat, WujJudConf, ActReg (2); -ach : -éch Mącz (1 : 4), CzechRozm (6 : 4), SkarJedn (1 : 2), SarnStat (21 : 15); -éch :-och RejPos (2 : 2); -ach (42), -åch (4); -ach MurzHist, Mącz, CzechRozm (6), SkarJedn, SkarŻyw (3), ReszPrz (5), LatHar, WujNT (4), SkarKaz (2); -åch WujJud; -ach : -åch SarnStat (18 : 3); -éch (15), -ech (1), -(e)ch (17); -ech BiałKat; -ech : -ech SarnStat (14 : 1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII—XVIII w.

1.Część, ustęp, punkt, rozdział; caput, punctum Mącz, Cn; summa quaestio Mącz; articulus, cardo Cn(684): ieſli im dwánaśćie ártykułow poſtąpią pánowie/ tedy ſie iednáć będzyemy. BielKron 20 lv, 192v, 229v [2 r.], 230 [2 r.], 390v [2 r.]; Punctum item aliquando idem quod caput, Pierwſzy ártikuł na ktorym rzecz wiśi álbo około którego rożnicá yeſt. Mącz 33lc, 432a, 473a; StryjKron 612; PMZ O2; PowodPr 37.

artykuł czego(5): BielKron 229v; Artykuły błędow tych/ ktore ſię w Ruſkim nabożeńſtwie náyduią SkarJedn A*v, 341, 342; Ośm Artykułów Liſtu pierwſzego do Korynthian. WujNT 576 marg.Cf artykuł z liczebnikiem porządkowym.

artykuł około czego: CzechEp 262 cf artykuł z liczebnikiem porządkowym.

artykuł o czym (2): tylko te° artykułu nieprzyiął o wierze BielKron 229v, 192v cf artykuł z liczebnikiem porządkowym.

artykuł z liczebnikiem porządkowym (15):Wtory ártykuł o poſtánowieniu wiáry krześćiáńſkiey iednoſtáynym. BielKron 192v, 192v, 203 [2 r.], 390v [4 r.]; 1. Pierwſzy á głownieyſzy ieſt ártykuł błędow Greckich/ złe o Duchu ś. rozumienie SkarJedn 342; SkarŻyw 93;StryjKron 612 [4 r.]; A w ártykule 57. około vkazánia ſię Abráhámowi onych trzech mężow CzechEp 262.

Szeregi: »(członek) artykuł albo część« (2): Causam distribuere, Spráwę rzeczy ſwey rozdźielić na kilká ártikułow álbo częśćiách. Mącz 464a; Tricolon, Latine trimembre, O trzech czlonkách ártikuliech álbo częściách. Mącz 464c.

»punkt a artykuł«: Status apud Rhethores, Punkt á naypirwſzy ártikuł na ktorym rzecz wiśi Mącz 417c.

»części albo główne sztuki albo artykuły«: In genera describere, Niektore rzeczy na pewne częśći álbo główne ſztuki albo artikuli rozdźielić. Mącz 375a.

a. praw. Przepis, postanowienie w obrębie obszerniejszej ustawy; clausula, punctum Mącz, Cn; summa Mącz; articulus, caput, cardo Cn (223): Articul ábi sliachta prawa nieothpowiedne maiancza nie bila viziwana spowiathu przed nas. ZapWar 1545 nr 2646, 1523 nr 2186, 1529 nr 2537, 1545 nr 2646 [3 r.]; atho dla thego then articvl vſtawyon. aby nyewiny za vynnego nyeczierpyal. MetrKor 40/818, 40/818, 825; LibLeg 7/36v, 10/153; ComCrac 14 [2 r.], 16, 18; Diar 38, 40, 89; thedy pozwánemu odwod przyść ma okrom niektorych ártykułow w Státućie nápiſánych UstPraw G3v; Continens et firmamentum causae dicitur latine, quod punctum litis decisorium vocant, Naypierwſzy ártikuł w ſądowney rzeczy. Mącz 447a, 413a [3 r.]; y aż táki ártykuł do vſtaw w piſał/ áby na Potym żaden roſkazánia iego o karániu złocżyńcow niesłuchał áżby minęło trzydźieśći dni. ModrzBaz 80v, 4v, 71v, 72, 96v, 97v (11); BielSyem 28; ActReg 3v, 43, 44, 46; GostGosp 38; Naprzod co ſie przednieyſzych Artykułow dotycze/ ktore z tych dwu Narodow Polſkiégo y Litewſkiego czynią ieden lud SarnStat 1011; [Prosili nas posłowie, abyśmy według] tego Artykułu popráwionego o tákowé krzywdy do ſądu Grodzkiégo pozywáć ſie pozwolili. SarnStat 1180, 24, 85, 165, 184 [2 r.], 491 (41).

artykuł czego (15):Articul rzeczi thich ktore koruni poslowie Mazoweczczi przyęli. ZapWar1545 nr 2646; DiarDop 111; OrzRozm H4; Mącz 56b; PIERWSZA POWINNOSC KROLEWSKA, ALbo Artykuł przyſięgi iego. SarnStat 27, 24, 48, 63, 70, 1108 (11). Cf artykuł z liczebnikiem porządkowym, Szeregi.

artykuł około czego (5): [obowięzujemy się] ten zapis wysſzćy nápiſány/ y z obiáſnieniém Artykułu około obieránia Naiáſnieyſzych Pánow náſzych [...] vtwiérdzony trzymáć. SarnStat 1000, 360, 1000 [2 r.], 1028. Cf Szeregi.

artykuł przeciw komu (2): ćiż záśię odrzućiwſzy ná ſtronę ártykuł przećiw mężoboycam/ áby gárdłem karáni byli ModrzBaz 78; ActReg 98.

artykuł o co (4): Item Czo sie thicze articulu thego o glowi slacheczkie ZapWar1545 nr 2646, 1545nr 2646 [2 r.]; ktore jeno [posłowie] dawali w tym artykule o pokoj od panow duchownych Diar 55.

artykuł o kim, czym (54): Articul o Sandzeniu rokow vielkich i sandow ziemskich. ZapWar1545 nr 2646; Articul o kortizaniech. ZapWar1545 nr 2646, 1545 nr 2646 [10 r.]; GroicPorz gg3 marg, oo3v; BielSat L3, L4 [2 r.], L4v [2 r.]; co śię okazáło w niesłuſznem á nieſpráwiedliwem ártykule [in lege Modrz] o mężoboyſtwie. ModrzBaz 24v, 73v, 142v; Artykuł o śiedmi Sákrámenćićch, y o przedawániu świętych rzeczy SarnStat 212, 25, 165, 644 [12 r.], 983, 1012 [2 r.] (32). Cf artykuł z liczebnikiem porządkowym.

artykuł z liczebnikiem porządkowym (69): Artykuł XVIII. O Obronie. BielSat L3, L3v, L4 [2 r.], L4v [2 r.]; BielSjem 19 [3 r.], 20 [2 r.], 21 [2 r.], 22 [3 r.], 23 [2 r.](20); DRVGI ARTYKVL PIERWSZEY POWINNOSCI krolewskiey. SarnStat 48; OBiáſniáiąc Artykuł ſześćdźieśiąty śiodmy w rozdźiale czwartym/ o odpráwách rzeczy oſądzonych SarnStat 874, 19, 63, 70, 82, 644 (43).

Wyrażenia: »artykuł prawa, prawny« (5): Zá winą pieniężną pomaga ſtárodawny tey Ziemie Zwycżay/ ktory ieſt miedzy Artykuły Práwá [in leges Modrz] po1icżon ModrzBaz 27v, 98v, 100; Bo to práwi ártykuł ieſt práwny GórnRozm H2; SarnStat 101 cf »artykuły i punkty«.

»artykuł statutowy« (2): Mącz 358a cf »artykuł albo cząstka«; O Popráwie Státutowych ártykułow [de legibus Modrz] cknie ſię mowić ModrzBaz 142.

Szeregi: »artykuł albo cząstka (część)« (2): Derogare legi, W nieyákich ártikułách álbo części ſtátutowey vwliec nie chcieć zwłaſzcżá czego prziyąć. Mącz 358a; Chcąc tedy áby ártykuł álbo tá cząſtká [articulus JanStat 758] w Przywileiu około obiéránia Naiáſnieyſzych Panow náſzych [nie przyniósł wątpliwości] SarnStat 1000.

»artykuł albo członek«: Clausula edicti, Artikuł álbo cżłonek Decretu. Mącz 56b.

»artykuły i punkty«articuli (capitula) atque (et) puncta JanStat (4): coby ſie gdźie wſzędźie dźiało y exorbitowáło przećiwko Artykułóm y punctóm Práwnym SarnStat 101; będźiemy go ſtrzédz chowáć niezgwałcenié we wſzyſtkich iego Artykuléch y punktćiéch SarnStat 1085, 1080, 1125.

Połączenia szeregowe w formułach prawniczych (17): [Przywileje, prawa, wolności] pod którymkolwiek ſpoſobem ſłów/ we wſzytkich punktćiéch/ ſpoſobiéch/ ártykuléch/ wyrozumieniu/ y zámknieniu ich/ [in omnibus punctis, conditionibus, articulis, sententis et clausulis JanStat 15] ninieyſzym Przywileiem odnawiamy SarnStat 53 [idem 888]; áby we wſzyſtkich ſwych rozdźielnośćiách / ſentenciách/ punktćiéch/ kondyciách/ ártykuléch [capitulis, sententiis, punctis, conditionibus et articuhs JanStat 1018] vſtáwiczną záwżdy y nieſporną otrzymáli moc SarnStat 952; nád to/ pokoy teráznieyſzy we wſzyſtkich kondyciách y ártykułách [conditioninibus et articulis JanStat 874] chowáć będę/ y ſtrzedz. SarnStat 1095, 133, 163, 381, 1000, 1106 (17).

α.Przestępstwo, występek, sprawa karna; articulus, causa JanStat(38): Item Czo sie thicze articulow sandowi duchownemu przislusnich ZapWar1545 nr 2646; ComCrac 21, 21 v; Diar 50; Zkázuiem iż ſtároſtowie mąią [!] ſądzić iedno o cżtery ártikuły UstPraw A2v, A2v [2 r.], A3; Ponere alicui quaestionem, Dáć kogo o ten álbo o ón ártykuł ná mękách pytáć. Mącz 336b, 178d; Reyeſtr Artykułów, które Król ſądźi SarnStat 139; Artykuły [causas JanStat 235] práwu Duchownemu podległé. SarnStat 213; [Marszałek] Iuriſdycią rozſądzánia, Artykułów pewnych vpominánia, y karánia mieć ma. SarnStat 308, 141, 142, 216, 311, 529 [2 r.] (23).

W charakterystycznych połączeniach: (o) artykuł pozywać, wyzywać (3); (o) artykuł sądzić, rozsądzać (19).

Wyrażenia: »artykuły kryminalne« (2): A Spráwá ma bydź odeſłána do należącégo ſądu/ wſzákże w Artykuléch Criminálnych/ od ſądu y práwá Grodzkiégo áppellácia ma bydź do ſądu Trybunálſkiégo SarnStat 150 [idem] 870.

»artykuły ziemskie«:álbo téż o Artykuły źiemſkié do Duchownégo práwá wyzywáią SarnStat 526.

Szereg:»artykuły albo rzeczy« (2):Iż tylko cztérzy Artykuły albo rzeczy [articulos JanStat 1091] ſądźić máią. SarnStat 665 [idem] 921.
β. [zawsze w pl] Instrukcje, przepisy, polecenia, postanowienia sformułowane na piśmie; conditiones, pactiones Mącz (113): Articuli ziem Mazoweczkich przes posli Mazoweczkie podani i przes Iego K. Mcz na ninieisem seimie Poczwierdzoni Roku 1542. ZapWar 1545 nr 2646, 1545 nr 2646; LibLeg 6/114v, 115, 119, 155v, 7/1 1v [2 r.], 11/31v; ConPiotr 35; a tam pan Ossoliński mowił z ceduły i artykuły od posłow in ea causa religionis podał na piśmie. Diar 44, 50, 51 [2 r.], 63 [2 r.], 64 [2 r.], 83; GroicPorz A3, A4 [2 r.]; Artykuły chłopſkie. BielKron 203 marg [idem 468v]; Thegoż roku poſłáli Cżechowie do Polſki o krolewicá [...] dawſzy mu ártykuły ſpiſáne około záchowánia praw y obycżáiá. BielKron 327v, 204v, 327, 327v, 401, 423v (10); OrzQuin Dv; cobykolwiek gwałt cżyiemu żywotowi przynośiło/ niech na to będą ártykuły [leges Modrz] ſpiſáne. ModrzBaz 77v; iż w ták gęſtym 1eśie dźiwnych Artykułow: ludzkich świádectw [...] iám tego proſtak vpátrzyć nie mógł. CzechEp 138; Artykuły od Białychgłow podáne. BielSjem 19, 5, 9, 12, 15, 18, 28; Co y sam Krol Henryk y Stefan w Artyculech poprawy praw przyznał ActReg 21, 42, 43; IIETMAN ma moc ſądźić y exequowáć przeſtępce, z Artykułów w woyſcze vchwalonych, obwołánych, y przybitych. SarnStat 439; áby Artykuły niżey nápiſáne w Kśięſtwách wysſzéy miánowánych: ná wiecznó czáſy zá Práwo były chowáne. SarnStat 1212, 20, 269, 366, 1013, 1019 (25); SkarKazSej 694a [2 r.].
Zwroty: »artykuły chować« (4): Artykuły ſpiſáne a ná tym Cyrográphie wyráżonó niezgwałcenie chowáć obiecuiemy SarnStat 201, 4l cf »artykuły i kondycyje«, 1124, 1218.

»artykuły dzierżeć« (2): MetrKor 815 cf »artykuły i ustawy«; Krákowſka źiemiá niechćiáłá ſie ruſzyć/ áż by im pierwey poſtąpił ty ártykuły dzyerżeć/ o ktore żądáli BielKron 392.

»artykuły trzymać [szyk zmienny]« (9): MetrKor 811 cf »artykuły i ustawy«; Zygmunt iáko przyrodzoney źiemie prágnąc/ rzekł im ártykuły trzymáć BielKron 327, 327 [2 r.]; ZapKościer 64v; Artykuły pierwsze przez Krole Henryka y Stefana poprzysięzone wewszytkim moznie trzymać y onych nieruszać ActReg 42; Biſkup Alſperſky obowięzuie ſie trzymáć Artikuły niżey nápiſáné. SarnStat 1124 marg, 2, 1218.

»artykuły warować« : Ktore ártykuły iż tám ná ón czás prze krótkość czáſu [...] wárowánó bydź niemogły SarnStat 1019.

»artykuły złamać«: Perturbare conditiones et pactiones bellicas periurio, Vmowione árticuły złámáć/ nie dźierżeć vmowy. Mącz 272b.

Zestawienia: »artykuły grodzkie« = articuli castrenses JanStat (7): [gdyby ktoś] był przeſądzón Dekretem Séymowym/ álbo w Grodźie w Artykułách Grodzkich SarnStat 612, 542, 543, 544 [2 r.], 833 [2 r.].

»Artykuły Henrykowe« (3): tak iako są Artykuły Henrykowe napisane ActReg 39; Práwá, Wołnośći, Artyłów Henrykowych, y co do correctury Praw y wolnośći należy dotrzymáć y wypełnić. SarnStat 108, 19.

»Artykuły prawa miejskiego Majdeburskiego« : [Łazarz Andrysowic] drukował Artykuły Práwá Mieyſkiego Máydeburſkiego po Polſku. GroicPorz A3.

»artykuły sejmikowe« : Artykuły SEymikowe niemáią być dawáné przećiwko Rzeczypoſpolitéy. OrzQuin D marg.

»artykuły wojenne«: A wſzyſcy wobec żołniérze Hetmánowi/ y iego Porucznikowi według ártykułow iego woiennych [posłuszni być powinni] SarnStat 435.

Szeregi: »artykuły i dekreta«: Krol Angielſki [...] ſpiſał Artikuły y dekretá BielKron 217v.

»kondycyje albo (i),artykuły; artykuły i kondycyje« (4 : 1): Trzeciego dniá poſłáli kniemu [do Karła] kondycyie álbo Artykuły BielKron 195, 237; [prosili króla] abi im niektore Artikuli i Condicije odnich podane poczwierdzil PaprUp C3; nád to pokoy teráznieyſzy/ we wſzytkich kondiciách y Artykułách [conditionis et articulis JanStat 874] chowáć będę/ y ſtrzedz. SarnStat 41, 1211.

»artykuły i prawa« (2):Potwierdź nam Artykuły/ potwierdź też y práwá BielSat [I4v] [idem] BielSyem I4.

»artykuły i ustawy; ustawy i artykuły« (2): Item wſzithki articuli y vſtawy [...] mocznye mayą bicz trzimany MetrKor 40/811; Item Wſchithki vſtawy i articuli [...] thi mayą bicz moczno dzyerzany. MetrKor 40/815.

»(rzeczy) artykuły (i) swobody i wolności« (3): A tym wſzyſtkim wysſzéy nápiſánym rzeczam/ ártykułom/ ſwobodam/ y wolnośćiam [żadne statuta nie będą mogły szkodzić] SarnStat 1064 [idem 1193]; przywileie ná Vniiey im nádáne ze wſzyſtkiemi ártykuły/ y ze wſzyſtkiémi ſwobodámi y wolnośćiámi [umacniamy]. SarnStat 1182, 1193.

»artykuły, wolności i prawa«: Też wſzytki weſpołek y kożdé zoſobná iné Artykuły/ wołnośći y práwá [articulos, Ubertates et iura JanStat 799] inym źiemiam Kroleſtwá náſzégo dáné y pozwoloné SarnStat 1055.

»materyja albo artykuły«: Máteria álbo ártykuły Rokow ſześćiniedzielnych Grodzkich. SarnStat 528.

b.relig. Prawdy, zasady wiary; przepisy, postanowienia, dekrety religijne, kościelne; caput fidei Cn(279): SeklWyzn d3, g4v; SeklKat P4v, Q4v, R2; [Byli Aerius, Vigilantius, Iovinianus] z ktorymi w nyektorych ártykulech Luter ſye zgadza KromRozm I F2v, G2v, [H3]v; MurzHist C4; KromRozm II q3; W tym námyenyonym háſle albo ſkłádźye ápoſtolſkim myędzy inymi ártykuły yeden yeſt KromRozm III C5, C5; KrowObr B4v [3 r.], 233v; położył przed nimi ſpiſek wÿznánia wiáry/ ktore Potym doktorowie przeyźrzawſſy niektore ártykuły/ náleźli być błędliwe BielKron 208v, 165, 205, 212v, 219, 221v (27); Ale iż ten przerzecżony ártykuł iáko mamy znáć Páná Bogá náſzego ieſth pirwſzy y znácznieyſzy SarnUzn C4v, C4, G8; Pátrzayże pilno/ ktory naypirwſzy ártykuł ten ſwięty á miłośćiwy Pan tego to zakonu ſwego [...] miánowáć á poſtánowić racżył. RejPos 170v, 102, 171v, 229 [2 r.], 230v [2 r.]; BiałKat 93v, 293v; Przetho kiedy S. Auguſtin Wiárę tego Artykułu z podźiwienim rozmyślał KuczbKat 50, 40 [2 r.], 45, 50, 95, 175 (14); Bo kto w iednym Artykule zábłądzi/ temu inſze nic niepomogą. WujJud 24v, 24v, 43v, 44, 62v [2 r.], 127 (12); WujJudConf B4, 12v, 217; BiałKaz D3v; o ktorym nie mogą być ták trudne rozmowy z piſmá świętego/ iákie ſą o Iezuſie Chriſtuſie y o inſzych artykułách zbáwiennych. CzechRozm 9, A3, A4v, A6v, 10v; SkarJedn A8v, Ax [2 r.], 212, 217, 319 (19); SkarŻyw 90, 102, 203, 301; Tákći onych cżáſow ty ártykuły kátolickie/ ámbicyą/ y mocą do zboru wprowádzone ſą. NiemObr 137; ReszPrz 30, 32, 39, 54, 77, 89 [2 r.]; y vtwierdz wyznánie wiáry twoiey/ y w tym y w inſzych ártykułách. LatHar 380, 8 marg, 10 [2 r.]; WujNT 159, 563 [2 r.], 823, 825; iedno pierwey wiárę náſzę y ártykuły iey niez tey Ewángeliey vtwierdźim. SkarKaz 116b, 242a, 243a, 277a, 277b, 548b (8).

artykuł czego (10): vczynił z nimi przez Moiżeſzá przymierze wiecżne/ y dał im nápiſánie [!] ártykuły onego przemierza RejPos 102, 170v marg; KuczbKat 35, 65, 95; Weźmiemy teraz ktory ártykuł Luterſkiego bluźnierſtwá ReszPrz 34, 55, 60, 69; O czym y o tym ártykule wniebowſtąpienia Páńſkiego/ pierwey zá pomocą bozką mowmy. SkarKaz 240b. Cf artykuł z liczebnikiem porządkowym.

artykuł o kim czym (43): Ktore ſą dobre vczinki tego articulu o duchu ſwiętim? SeklKat P2v; BielKron 224, 236; RejPos 88; BiałKat 288v; przyłożyliſmy tu dla nich ten to Artykuł o Wiecżerzy Páńſkiey. WujJudConf 216v, B4 [3 r.], B4v [4 r.], B6v [5 r.], 13, 216 (33); SkarJedn 270; Obiáśnienie pewnych ártykułow o tym Sákrámenćie z Doktorow LatHar 748, 251; WujNT 121; SkarKaz 207. Cf artykuł z liczebnikiem porządkowym, Zestawienie.

artykuł z liczebnikiem porządkowym (66): SeklKat S4; Abowim ſye też przećiwi temu pirwſſemu ártykułowi KromRozm I I4v, G4, H, [H3]; RejPos 96 [2 r.]; BiałKat 73v marg; KuczbKat 10, 30 [2 r.], 35, 65, 70, 95; WujJud 163v, 179v, 200; Artykuł I. O Piſmie świętym WujJudConf B4, B4 [2 r.], B4v [4 r.], B5 [4 r], B5v [5 r.], B6 [5 r.] (30); SkarJedn 232; MWilkHist D4; Oſmy Artykuł Wiáry chrześć. ReszPrz 87, 75, 76, 78, 81, 89 [3 r.] (12); LatHar 9 [4 r.]. Cf Zestawienie.

W charakterystycznych połączeniach: artykuły luterskie, luterowe, nauki luterskiej, luterskiego bluźnierstwa; katolickie; konfesyjej Auszpurskiej; książęce; papieskie; przymierza.

Wyrażenie: »artykuły Kreda Apostolskiego«: Artykuły Kredá Apoſtolſkiego/ przez Nowowierniki vſzcżerbione. ReszPrz 74 marg.
Zestawienie: »artykuł wiary; wiary artykuł« (59 : 3): SeklWyzn 4v; czitay przy ſyodmym przikazaniu bożim y dziewiątym articule wiary krzeſciaſtſkiey [!] SeklKat S4; KromRozm I H4v; MurzHist N2; GliczKsiąż L4v; BibRadz II 64d marg; Artikuły wiáry wielkie. BielKron 224 marg, 468v; SarnUzn A4v; żeby byli tego artykułu wiáry nie zániecháli/ o bytnośći ciáłá Páná Kryſtuſowego tu przy thym ſákrámencie. RejPos 88v, 88, 96v, 349 cf »artykuł a członek«; BiałKat 293v; WujJud 140v; WujJudConf 31v, 224; CzechRozm kt, 1, 256v; áby każdy Greckiego zakonu cżłek/ w wſzytkich ſię ártykułách Wiary S. zſtolicą Apoſtolſką Rzymſką zgadzał SkarJedn 369, 300; SkarŻyw 358, 456, 538; CzechEp 108, 191; NiemObr 68; gdy nam przy inſzych wiáry chrześcijáńſkiey ártykułách ták wierzyć y wyznáwáć roſkazał ReszPrz 14, 28, 34, 70, 75, 87 (13); Doſyć trudny ieſt ártykuł wiáry náſzey o nayświętſzey Troycy LatHar 251; tu Apoſtołowie podawáli wiernym dekrety y ártykuły wiáry/ ná Koncylium Ierozolimſkim vſtáwione WujNT 467, 44, 121, 155, 159, 248 (14); ábyſmy vważyli v śiebie pilnym obmyſłem [...] on bárzo należyty ártykuł wiáry náſzey: ktorym wierzym [...] obcowánie świętych. SkarKaz 633a, 207a, 240a, 243a, 384a, 384b.
Szeregi: »artykuł a członek«:wſzyſcy wyznawamy zá ieden ártykuł á zá ieden cźłonek wiáry ſwey/ iż wierzymy koſcioł ſwięty Krześćiáńſki RejPos 349.

»artykuły i nauki; nauki i artykuły« (2 : 1):w iednę liczbę náuk y ártykułow ſzátáńſkich pocżytamy one náuki/ ktoremi bronią y zákázuią małżeńſtwá S. WujJudConf 212; y słuſzbę Bożą y wiárę ták wſzcżepili/ ztymi ártykuły wſzytkimi y náuką/ która dziś ieſt w Papieſtwie SkarŻyw 520, 364.

»artykuły a postanowienia« : iż ieſli tych ártykułow á' tego poſtánowienia nie wypełnicie [będziecie przeklęci] RejPos 102.

»artykuły abo sentencyje«: [Kredo] Ma dwánaśćie ártykułow/ ábo iáko ś. Auguſtyn zowie ſentencyi LatHar 9.

2.gram. Rodzajnik; [articulus apud grammaticos dicitur nota casuum et generum in sermone Latino, ut, hic, ten; haec, ta, hoc, to. Mącz 17a](14): MurzNT 131; BudBib I 226d marg; Abowiem wiele ieſt w piſmie ś. tákiey mowy/ gdzie Artykuł ten to ich/ mowię/ he/ háiedia/ kłádą CzechRozm 133v,134 [2 r.], 134v, 135v; Nie ládá prawdá y żywot/ ále iáko ſię znáczy z Graeckich ártykułow/ oná iſta a iedyna prawdá/ y on práwy á iedyny żywot WujNT 364, 387, 482, 716, 746, 835.
Szereg:»artykuł albo słówko«: (Deus ille cum articulo) Ktoremu ſię to ſłowko przydáie ten Bog/ ábo v tego Bogá: ále Bog bez tego ártykułu ábo ſłowka ten/ co ſłuży pierwórodnemu wſzego ſtworzenia etc. CzechEp 240.

Synonimy: 1.część, członek, punkt, główna sztuka; a.cząstka, część, członek, klauzula, kondycyje, punkt, rozdział, rozdzielność, rozdzielenie, sentencyja, sposob, zamknienie; α. rzecz; β.dekreta, kondycyje, materyja, prawa, rzeczy, swobody, ustawy, wolności; b. cząstka, członek, dekret, nauka, postanowienie, sentencyja; 2.słowko.

TG