[zaloguj się]
[pdf]

POSTANOWIENIE (787) sb n

-enie (783), -ęnie (4).

Oba o oraz a jasne (w tym w a 10 r. błędne znakowanie); -wie- (126), -wié- (4); -wié- KochWr (2); -wie- : -wié- SarnStat (84:2); końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N postanowienié postanowieniå
G postanowieniå postanowieniå
D postanowieniu
A postanowienié postanowieniå
I postanowieniém, postanowienim
L postanowieniu

sg N postanowienié (127); -é (13), -(e) (114). ◊ G postanowieniå (262); -å (248), -(a) (14). ◊ D postanowieniu (68). ◊ A postanowienié (173); -é (19), -(e) (154). ◊ I postanowieniém (22), postanowienim (11); -ém Mącz, RejAp, GórnDworz, RejPos (4), RejZwierc (2), WujJud, RejPosWstaw, ModrzBaz, CzechEp, Phil, LatHar, SarnStat (4), GrabPospR (2); -im LibLeg (2), KromRozm II, KromRozm III, CzechRozm, SkarJedn (2), SkarŻyw, WujNT, SkarKazSej; -ém : -im BielKron (1:1); ~ -ém : -em SarnStat (3:1), -(e)m (18). ◊ L postanowieniu (100). ◊ pl N postanowieniå (10); -å (9), -(a) (1). ◊ G postanowieniå (3) KrowObr, BiałKat, SarnStat. ◊ A postanowieniå (11).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: postanowienie od kogo (3), przez kogo (2); od kogo GroicPorz, WujJudConf; przez kogo RejPs; od kogo : przez kogo CzechEp (1:1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII – XIX w. s.v. postanowić.

Znaczenia
I. Oznacza czynność; constitutio (rerum) Vulg, Mącz, Cn; ordinatio Mącz, JanStat, Cn; conditiones, consilium, instituta Mącz; dispositio, sanctio, stabilimentum, statutum JanStat (152):
1. Przekazanie swej woli do powszechnego przestrzegania (71):
a. Ustanowienie aktu prawnego (10):

postanowienie czego (8): Albo Práwo/ ták ſye inſzym ſpoſobem opiſuie. Ieſth poſtánowienie Spráwiedliwoſći/ od zwierzchniego Páná/ ná poddáne ſwoie GroicPorz av; A Krol Iágeło [...] do Litwy iechawſzy [...] poſtánowienie vmowy/ y przymierze pierwſze imieniem Rad Koronnych odnowił StryjKron 511; A tá vſtáwá [...] ma bydź przez Woiewody ſtánowiona: á po poſtánowieniu téy przez Ráyce [facta vero per Consules JanStat 280] w mieśćiéch y w miáſteczkách ma bydź chowána SarnStat 287, 1081. Cf Wyrażenie.

postanowienie czyje (1): Przimyerze kthore yego Kro.m. [...] zyemy Voloſkyey dacz bil raczil. Za ſprawam y poſtanowyenym pana Crac hethmana Coronnego chowacz [...] chcze. LibLeg 11/181.

Wyrażenie: »postanowienie prawa« = instituta Mącz; iurium sanctiones JanStat (4): BielKron 319; Mącz 413c; NIech przeto pirwſze ſtáránie Zakonodawce to będźie/ áby w poſtánowieniu Praw [legibus ferendis]/ nie nieodſtępował od rozumu ModrzBaz 70; SarnStat 915.
Szereg: »rady a postanowienia« (1): Consors consilii publici, Vczeſnik rad á poſtánowienia poſpolitego. Mącz 403c.
b. Aktem prawnym lub (o Bogu) aktem woli powołanie do istnienia; zadekretowanie [w tym: czego (40), kogo (2)] (43): O poſtanowieniu zbawienia naſſego przes ſyna bozego. RejPs 198v marg; KromRozm III H, H2v; Diar 75; BibRadz 131; Tegoż roku ſtáło ſie inſze poſtánowienie przełożeńſtwá Pruſkiey źiemie/ gdy Woyćiech z Brándeburgu miſtrz zákonu Pánny Máryey z Niemiec [...] zrzućiwſzy vbior zakonny/ żonę poiął [...]/ ſtey przycżyny poruſzył náſię wſzytek vrząd Senatu Ceſárſkiego/ przeto ná iego mieyſce wybráli Wálteruſá Krombergá/ ktory by ſtáre mieyſce Pruſkich Miſtrzow ſpráwował BielKron 203v, 204; Poſtanowienie Krztu w imie trzech. GrzegRóżn M; GórnDworz Ii4; BiałKat 303v; Y zda mi ſie że to poſtánowienie Stárſzych w Koſciele Bożym wzyęło powod s Synágogi żydowſkiey. RejPosRozpr c2v; CzechRozm 72; O poſtánowieniu vrzędu w Powiećiech [De magistratu domi constituendo]/ ktoryby żołnierzow ná woynę idących ſwowolność hámował ModrzBaz 117, 35, 137v; CzechEp 354; ActReg 21; Przycżyny záſię poſtánowienia świąt wybránych Bożych [...] trzy dáie Auguſtyn święty LatHar 323, 27, 199, 337, Aaa6v; dla poſtánowienia y opátrzenia ſkárbu poſpolitégo Rzeczypoſpolitéy/ który ſie zá czáſem záłożyć będźie mógł/ [...] ten porządek y opátrzenié obyczáiem niżéy piſánym ſtáwiemy. SarnStat 360, 102, 403, 1061, 1105, 1190; GrabPospR Kv, Nv; Więc o poſtánowieniu ták potrzebney ſzkoły Rycerſkiey ná Podolu/ [...] pomyślili. VotSzl A2v.

postanowienie czyje [= czego] (1): Godźiny Kośćielne ſkąd pocżątek ſwoy/ y co zá przycżyny poſtánowienia ſwego máią LatHar Aaa7.

Wyrażenia: »postanowienie pokoju(-a)« = pacis dispositio a. ordinatio JanStat [szyk 6:1] (7): MetrKor 34/133; Poſłáni byli poſłowie s Polſki do Senathu Weneckiego/ [...] o poſtánowienie pokoiá miedzy imi á Ceſárzem BielKron 415, 199v, 217; distinere pacem, Odwłóczić poſtánowienie pokoyu. Mącz 447c; SarnStat 1105, 1124.

»postanowienie przymierza« = conditiones pacis Mącz (2): Mącz 170c; Tego też czáſſu Krzyżacy przećiw poſtánowieniu przymierza Páſſenheymeńſkich mieſzczan námawiáli/ áby ſię od Krolá do nich przedáli StryjKron 637.

Szeregi: »postanowienie i uchwalenie« (1): zoſtáwuiąc ná tám téy prowinciiéy obowiązek ruſzenia poſpolitégo/ [...] gdy tákże potrzebá vkaże poſtánowienia y vchwalenia SarnStat 1204.

»założenie i postanowienie« (1): Tákim też tego ſkárbu záłożeniem/ y poſtánowieniem [thesauro ita constituto]/ wybáwilibyſmy kmiećie náſze z tey vſtáwicżney niewoli. ModrzBaz 124.

»postanowienie a zrządzenie« (1): ku kthorey rzeczy, thakyego pokoyv poſtanowyenyv a zrządzenyv wyſlalysmy byly, [...] wyelmoſnego otha zchoczka woyewoda Ruſkych zyem MetrKor 34/133.

c. Wyznaczenie, ustalenie (7): ze to yeſt yego m. wolia abi te granycze bily ogladane y postanowione kv ktoremv ogladaniv y postanowienyv viyachacz Sendziakowy Silyssirskiemv [...] yeſt roſkazal LibLeg 11/25, 11/33; A bądź domá/ bądź gdźie indźiéy Iego Królewſka M. oſobą ſwą będźie/ tedy cokolwiek Márſzałek álbo Hetman ku płáceniu rzeczy/ y ku poſpolitému poſtánowieniu [ad communem ordinationem servandam JanStat 295] chowáć poſtánowi: tákową vſtáwę przez obwołánié Woźnégo ma opowiedźieć. SarnStat 312.

postanowienie czego (4): LibLeg 10/68v; A ieſliby Woiewodá álbo inni Woiewodowie náſzy [...] w obaczywániu y poſtánowiéniu téy cény [in videndis instituendisque eisdem pretiis JanStat 278] niedbáli y leniwi byli vznáni/ [...] tedy [...] SarnStat 285 [idem] 930, 1218.

Szereg: »postanowienie i umocnienie« (1): yzbi y waſchi y naſchi poddany pograniczny [...] zadney potim kv skardze prziczini niemiely, a od poſtanowienia y vmocznienia granicz abi potim kazdi swe wiedzacz swego vziwal LibLeg 10/68v.
d. Mianowanie, wybranie do pełnienia jakiejś funkcji [w tym: kogo (8)] (10): RejPs 219v; PRzypomina Tytuſsowi/ y vcży go o poſtánowieniu kápłanow Leop RR4v; KuczbKat 75; O sługách Kośćiołá Bożego/ o poſtánowieniu ich y vrzędźiech. WujJud 141 [idem] b6; Zá poſtánowieniem tedy tych Ephorow [Theopompus król spartańsk] był iednego cżáſu iákoby s poſmiechem od żony ſwey nágrawan Phil Q; SarnStat 412.

postanowienie czyje [= kto jest mianowany] (1): po Rzymſkiey Piotrá S: y pierwſzey ſtolicy/ od ktorey ſami poćwierdzenia ſwego poſtánowienia/ [...] ządáli/ wynieſli Alexándryiſką SkarJedn 177.

Wyrażenie: »postanowion z postanowienia« (1): (marg) Krol Száráńcżey. (–) A tu iuż pomy do krolá ich [...]. Bo ſłuchay/ Iż nie ieſt im dan od Bogá áni poſtánowion z iákiego poſtánowienia ſwiátá/ ále piſze: Iż mieli nád ſobą krolá s przepáśći. RejAp 80.
Szereg: »obranie a postanowienie« (1): Comitia consulibus rogandis habere, Syem mieć dla obránia á poſtánowienia rády. Mącz 357c.
** Bez wystarczającego kontekstu (1): Assignatio, Náznáczenie/ vmówienie/ poſtánowienie. Mącz 392c.
2. Stworzenie (2):

W połączeniu szeregowym (1): iáko ten [tj. Bóg Ojciec] ieſt ſam przez ſię/ od nikogo nic nie máiąc/ áni vrodzeniem/ áni ſpráwieniem/ áni poſtánowieniem CzechEp 241.

Wyrażenie: »od postanowienia świata« (1): będę wypowiádał ſkryte rzecży od poſtánowienia ſwiátá [a constitutione mundi]. Leop Matth 13/35.
3. Doprowadzenie do dobrego stanu, uporządkowanie, uregulowanie, naprawienie, usprawnienie, reforma (70): Syntagma, latine ordinatio, rerum constitutio, Zrządzenie/ Poſtánowienie. Mącz 437b.
a. O sprawach natury społecznej i politycznej (58):

postanowienie czego (47): iż w vſtáwicżney ſrzednoſci lekcey ieſt praczować o ſprawach y poſtánowieniu poſpolitego dobra. BielŻyw 26; LibLeg 7/34v, 98, 10/114v, 11/151v; Ani dopuſſczamy/ áby co/ cokolwyek ku poſtánowyenyu koſcyołow należy/ [...] nye było oznaymyono wáſſey ſwyątoſci KromRozm III O6, G4v; LibMal 1554/187; kthorą [pracę] w.W. y tych czáſow nie nie folguiąc látom ſwoim/ około poſtánowienia Spráwiedliwoſći Swiętey podeymowáć raczyſz GroicPorz B, A4v; Vlmiánie prośili Argentynow/ áby im poſłáli vcżone ludzi ku poſtánowieniu rządu kośćielnego BielKron 210; Złożył był tego cżáſu Ceſarz Syem w Wormácyey/ dla poſthánowienia wiáry BielKron 223; z Turkiem pryiąłem przymierze do cżáſu/ dla poſtánowienia Niemieckich kráin BielKron 225, 39, 190v, 192v, 200, 205v [2 r.] (22); OrzQuin F3v; RejPos 302; KuczbKat 75; gdy poń [po Sokratesa] poſłał Archezilaus zacny krol/ áby był z nim miał rozmowy około poſtánowienia kroleſtwá ſwego RejZwierc 38; Com tedy vcżynił o poſtánowieniu obycżáiow y ſądow [de moribus et iudiciis constituendis]/ tom też o ſpoſobie woyny vcżynić vmyślił. ModrzBaz 102v, 11v; CzechEp 26; SarnStat 950. Cf »postanowienie rzeczypospolitej«.

postanowienie na czym [= na zgromadzeniu ustawodawczym] (1): áby nam było zwoleńſtwo záchowáć ſie w ſłużbie bożey wedłud [!] náſzego bacżenia/ áż do poſtánowienia ſłuſznego ná Koncilium. BielKron 204v.

postanowienie w czym (2): ále gdy dwie lecie wyſzly temu/ żadnego poſtánowienia w wierze niebyło BielKron 205v, 237.

postanowienie czyje [= przez co] (1): Ia Lántgráw chcę być poſłuſzen poſtánowienia wiáry Koncilium Trydeńſkiego BielKron 229v.

Zwrot: »postanowienie uczynić« (4): ſtey przycżyny do niego [Lutra] piſáli/ áby przyſzedł/ á poſtánowienie vcżynił BielKron 198, 199, 200v, 229.
Wyrażenia: »dobre (a. lepsze), słuszne, stateczne, sprawiedliwe postanowienie« = statutum et stabilimentum JanStat [szyk 9:4] (8:2:2:1): pewnego czasu, rychłoli się to uspokoić będzie mogło, JKM wiedzieć nie może, zmieszkać tam aż do postanowienia statecznego będzie musiał. Diar 23; wiele też nierządnych rzecży w Ceſárſtwie/ [...] ktore potrzebuią lepſzego poſtánowienia BielKron 209v, 199 [2 r.], 200v, 204v, 220v; RejPos 265v; ModrzBaz 11v; SkarŻyw 231, 403; KochWr 40; SarnStat 950.

»postanowienie rzeczypospolitej« = uporządkowanie spraw państwowych (7): obeſłáli Kſiążętá áby ſie ziecháli do Szwynfurtu [...] á tám rádzili o poſtanowienie rzecży poſpolitey/ ták około wiáry krześćiáńſkiey/ iáko też około obrony BielKron 210v, 131, 199, 210v, 237, 412v; SkarŻyw 403.

Szereg: »naprawa (a. oprawa, a. poprawienie) a (i) postanowienie« (3): Mówić o Exekucyéy/ to ieſt/ o napráwie y o poſtánowieniu Króleſtwá Polſkiégo Krześćijáńſkiégo/ ieſt wielkié Myſterium. OrzQuin F3v; BielKron 220v; ModrzBaz 11v.
b. O życiu ludzkim; też: wychowanie (11):

postanowienie czyje [w tym: G pron (3), pron poss (1)] (4): RejPos 265v; O śrzednim wieku żywotá cżłowieká poććiwego/ zwłaſzcżá o pirwſzym poſtánowieniu iego. RejZwierc A5v [idem] 30; PowodPr 21.

Wyrażenia: »cnotliwe, dobre, poczciwe postanowienie« (1:1:1): RejPos 62, 63; Słuſznie tedy [kapłani] mowić mogą. Wſpomni Pánie żeſmy ſie oblicżu twemu záſtáwiáli ku odwróceniu zguby ich/ á ku dobremu poſtánowieniu ich. PowodPr 21.

»postanowienie żywota« (6): RejWiz A6; ktorego [Ducha Świętego] on tu vſtáwicżnie ſwoim wiernym [...] ná poſtánowienie pocżćiwego żywotá ich [...] poſyłáć racży. RejAp 2; RejPos 62, 63, 169v; Około roku piętnaſtego/ pocżął myślić o poſtánowieniu żywotá ſwego. SkarŻyw 331.

Szereg: »ćwiczenie a postanowienie« (1): że theż [Salomon] opiſał s táką pilnoſcią obycżay ćwicżenia á poſtánowienia dzyatek. RejPosWstaw [413]v.
4. Umieszczenie (2):
a. Rozmieszczenie wojska (1): ma Hetman [...] w pole wyiácháć/ á lud Rycerſki ſzykowáć y oględáć iáko ktory w ſwey ſpráwie ma ſtać/ [...] bo wſzyſthká ſpráwá woienna/ ni nacżym więcey nie zależy iedno ná zwycżáynym poſthánowieniu BielSpr 8.
b. Umieszczenie zwierząt na zimę [czego (żywotne)] (1): POcżyna ſie Zimá od świętego Marćiná: tám iuż około záwárćia porządnego bydła w oborze/ y poſtánowienia wołow/ wſzyſtko rządnie rozrządźić. GostGosp 80.
5. Postawienie albo stanie [czego] (1):
Szereg: »posadzenie albo postanowienie« (1): A to ſłowo/ Siedźi [Chrystus]/ ná tym mieyſcu nie znácży poſádzenie álbo poſtánowienie ćiáłá KuczbKat 55.
6. Utrwalenie, umocnienie, ugruntowanie (w sferze psychicznej) [w tym: czego (4)] (5): Poſtánowienie mocney nádzyeie w wſpomożeniu Páńſkiem. LubPs R5 marg; RejPos 291v; kazano im [dzieciom] y Muzykę vmieć/ ták wiele dla przyſtoynéy roſkoſzy/ álbo zabáwy/ iáko ſnadź więcéy dla poſtánowiénia dobrych obyczáiów KochWr 38.
Wyrażenie: »postanowienie [kogo] na gruncie [czego]« (1): ále więtſze rzecży/ to ieſt te/ ktore ku wyćwicżeniu/ y poſtánowieniu páná ná gruncie cznoty należą/ mym zdániem ſą w W.M. wſzytki. GórnDworz Gg7v.
Szereg: »podparcie i postanowienie« (1): Ku podparciu y poſtanowieniu tedy pamięći/ wielce bliſka á vżytecżna ieſt ona Catonowa ſprawa KwiatKsiąż L2.
7. Pohamowanie [czego] (1): ktory [cesarz] był iechał z Belgyum do Hiſzpániey/ dla poſtánowyenia roſtyrkow BielKron 198v.
II. Oznacza rezultat czynności (535):
1. Akt prawny wydany przez ciało ustawodawcze lub indywidualnie przez Boga, władcę, zwierzchnika: uchwała, ustawa, nakaz; ordinatio PolAnt, Modrz, Vulg, JanStat; institutum(-a) Mącz, Modrz, JanStat; consultum Mącz, Modrz; constitutio Mącz, JanStat; verba PolAnt; consultatio, decretum, designatio, praescriptum, scitum Mącz; observatio Modrz; clausula, commendatio, conclusiones, definitum, dicta, dispositio, institutio, regulatio, tenor JanStat; propositum Vulg (472): MetrKor 34/135v; ComCrac 11v; Poſlie iego K.M. Zrad na Siem ktory wmayu wmalborku bendzie, aby na takie poſtanowienie ktore ſie tu teraſ ſtalo, ony teſſ pozwolely ConPiotr 34v; KromRozm II v3v; wiele inych sejmow darmo się traciło, a bez żadnego postanowienia żeśmy się wiele razow rozjeżdżali Diar 65, 55, 84; A kthorzy by vpornie mowili/ náprzećiwko temu poſtánowieniu tedy iáko Herethykowie/ máią być wyrzuceni KrowObr 204, 233; RejPos 302, 317v; RejZwierc 185v; WujJudConf 5; A zwycżay zá vſtáwę wzięty nic inſzego nieieſt/ iedno to poſtánowienie/ ktore ſię tylko zá pochwaleniem ludzkim z dawnego zwycżáiu wkorzeniło y vgruntowáło [ad ea instituta, seu ad eas observationes ... invaluerunt]. ModrzBaz 5, 28v, 64; Práwo ieſt rozumne poſtánowienie vgruntowáne ná prżyrodzeniu GórnRozm E2v, E2v; ActReg 8, 110; LatHar 126; SarnStat 194, 219, 502, 600, 975 (9); A ten ſzácunek vcżyniwſzy in genere o pożytkách/ ſnádnie każdy będźie wiedźiał/ [...] iáką mu wypráwę przyidzie cżynić/ weyzrzawſzy w poſtánowienie. GrabPospR M, L4v, N3v.

postanowienie czego [= o czym] (1): (nagł) O poſtánowieniu targu około Dzieśięćiny. (-) TEż którybykolwiek Pan we wśi chćiał Dźieśięćinę kupić/ przed świętym Iákubem ma z Pánem Dźieśięćiny ſtánowić SarnStat 184.

postanowienie czego [= wchodzące w skład czegoś] (5): SkarJedn 319; y ſam bárzo prędko te vſtáwy pochwaliſz/ kiedy ſię ná poſtánowienia ich [...] rozmyśliſz. LatHar 121; SarnStat 276, 297, 396.

postanowienie około czego (5): RejPos 339; ModrzBaz 75v; chciała Litwa aby Postanowienie około Inflant corroborowane było Constitutią ActReg 74; SarnStat 921. Cf »postanowienie uczynić«.

postanowienie o co (1): A ták/ y o to by poſtánowienia trzebá [de hoc constituendum esset]/ á ná owo zbytnie wywożenie [zboża] vmiárkowánia ModrzBaz 33v.

postanowienie o czym (11): WujJudConf 195v; ModrzBaz 75v; Po wtore dáiemy im poſtánowienie cżwartego Zboru Powſzechnego Chálcedońſkiego [...] o dwu náturách w iedney perſonie Chryſtuſowey SkarJedn 315, 315; któréy rzeczy nie ma ſzkodźić to poſtánowienié wysſzéy nápiſáné o klątwie do trzećiégo dniá trwáiącéy. SarnStat 225. Cf »postanowienie uczynić«.

postanowienie w czym (3): abi sye przesnie [nowe kontrakty] pyerwſche poſtanowienie wrzeczach yey m. [królowej Izabeli Jagiellonki] y sina yey m. nieodmienylo LibLeg 11/41v; BielKron 223v; SarnStat 301.

postanowienie czyje, czego [w tym: G sb i pron (33), ai poss (25), pron poss (12)] (70): A to ya vkázuyę ápoſtolſkye poſtánowyenye/ ktore przez tylo ſet lat nye odmyennye trwało y trwa po wſſyſtkim krzeſciyańſtwye KromRozm III 77/15, G5v, K3, L5, L5v, N4v; Diar 52, 53, 85; Práwo Przyrodzone ieſt/ do kthorego ſámo przyrodzenie bes żadnego czyiego poſtánowienia wiedźie. GroicPorz a2; I piſał náprzećiwko poſtánowieniu tego Papieżá/ wáſz ieden Biſkup KrowObr 105v, 41, 118v, 204v [2 r.], 235v; BibRadz 1.Par 23/27, 1.Esdr 3/10; á ſzło to o przyzwolenie Trydeńſkiego Koncilium poſtánowienia BielKron 229v, 407v, 415v; Mącz 382c, 413c; RejAp 149; RejPos 178v, 230v, 236v, 327; BiałKat 288v marg; RejZwierc 195v; WujJud 40; ktorego poſtánowienia zborowego nie godźi ſie ledá komu wedle woley ſwey pſowáć. WujJudConf 188; SkarJedn 109, 126, 147, 175, 192 (10); ModrzBaz 40v; Poſtánowienie kośćielne dobre. SkarŻyw 456 marg, 388, 456, 520; ActReg 32v; CzechEp 135; ná ktorych [synodach] máło nie wſzyſcy oni Oycowie/ ktorzy ná Niceńſkim ſynodźie byli/ cofnęli ſię od Niceńſkiego poſtánowienia NiemObr 128, 26, 176; ReszPrz 95; GórnRozm E2v [2 r.]; ActReg 44; WujNT 595, 747; áby káżdy Stároſtá po mieśćiéch y miaſteczkách/ y po wśiách w Stároſtwie ſwym to poſtánowienié náſzé wczás obwołáć dáli SarnStat 975, 52, 76, 343, 703, 931 (10); SkarKazSej 674b.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: aby, żeby (9), iż (1), zaimek pytajny (1)] (11): BielKron 204; Designatio, Rozrządzenie/ roſpráwá/ poſtánowienie yáko co ma być cziniono. Mącz 392c; SarnStat 384, 925; iáko gdyby poſtánowienie było/ áby obywátele wſzyſtkich pańſtw ze dwudźieſtu włok koń ſtáwić mieli GrabPospR L2v.

W połączeniach szeregowych (14): (nagł) Wtora [...] Przyſięgá Biſkupow Papieżowi. (–) [...] Reguł Swiętych Oycow/ Dekrethow/ vſthaw/ vtwierdzenia/ poſtánowienia/ záwieſzenia/ doyrzenia/y Mándaty Apoſtolſkie/ ze wſzyſtkiey mocy/ będę chował/ ſtrzegł KrowObr 128v; BielKron 223v; Mącz 372d, 375c, 392c, 392c, 413b; RejAp 149; Drudzy też ſzukáli rády/ náuki/ poſtanowienia około they ſwiętey ſwiátłośći v ludzi tákże śmiertelnych iáko y ſámi RejPos 339; SkarJedn 192, 319, 333; ZapKościer 1582/32v; Ale gdy przyidźie ná ludzki rozſądek/ ná vſtáwy/ ná zdánie/ ná poſtánowienie: wywrocą teraz Loikowie pogáńſką filozofią wſzytko ná nice CzechEp 105.

W charakterystycznych połączeniach: postanowienie apostolskie (11), koncylijum (3), kościelne (4), krola (WKM, krolewskie) (3), ludzi mądrych (2), panow radnych, papieża, sejmowe (sejmow) (3), starszych, synodu(-ow) (2), tradycyjej kościelnej, zborow (zborowe) (4).

Frazy: »postanowienie jest uchwalono« (1): To poſtanowienye aczkolek thak iuſſ ieſt uchwalono, a wſſakoſſ [...] ConPiotr 34v.

»postanowienie się wypełniło« (1): Vſtáwiliſmy/ iżby Rádá mieyſka wſzytkie vſtáwy Woiewodzine trzymáli/ [...] ták iżby ſię to poſtánowienie wypełniło. UstPraw F3v.

Zwroty: »postanowienie chować, trzymać; postanowienie jest dzierżane(-o), chowane, strzeżone« [w tym: dzierżone, chowane, strzeżone (2)] = observare, ordinationem (et regulationem) tenere, (servare et custodire) JanStat [szyk zmienny] (1:1;3:2:2): áni Ceſárſkich dekretow/ áni Papieſkich vſtaw/ áni żadnego poſtánowienia w rzecży poſpolitey [luteranie nie] trzymáią BielKron 223v; tym władzą dáiemy karáć wyſtępné/ y którzy vpornie ſzkody ludźióm czynią/ nie chowáiąc poſtánowienia w kupowániu żywnośći. SarnStat 301, 369, 382, 975.

»postanowieniu czynić dosyć« [szyk zmienny] (2): BielKron 415v; Turcżyn położył w tym nádzyeię iż cżyni doſyć poſtánowieniu Machometowemu RejPos 236v.

»postanowienie przestąpić (a. przestępować)« (2): Diar 53; piſali do Konſtántego: aby ták łácno wiáry Heretykom nie dawał/ á poſtánowienia oycow ná zborze Niceńſkim [...] nieprzeſtępował. SkarŻyw 388.

»stać przy postanowieniu« (1): ſtoiąc przy ſtárym przodków náſzych poſtánowieniu [innitendo veteri praedecessorum nostrorum instituto JanStat 622] ſkázuiemy: iż żaden ſzláchćic iman bydź nie ma/ [...] iedno któryby był piérwéy práwem zwyćiężón. SarnStat 703.

»postanowienie targać« (1): [A nie może nikt] tey ſtárádawna inter diſsidentes in religione confederacyey y poſtánowienia [...] tárgáć. CzechEp 13.

»postanowienie uczynić; postanowienie (ma być) uczynione(-o)« [w tym: o czym (6), około czego (1), „w tej mierze” (1); aby, żeby (5), iż (1), cum inf (1)] = statuere Mącz, PolAnt; consultationem decernere Modrz; constituere, decernere statuendum, commendatio scripta JanStat [szyk zmienny] (19:5): KrowObr 32v, 233v; doſycieſmy vpomináli Biſkupy y Doktory [...] do tey doby żadnego poſtánowienia nie vcżynili BielKron 200v, 204 [2 r.], 210v; Mącz 399c, 412b; rozesłał liſty do wſzytkich Iudcżykow [...]. Aby miedzy ſobą vcżynili poſtánowienie obchodzić dzień czternaſty mieſiącá Adárá BudBib Esth 9/21; ModrzBaz 77, 89, 89v [2 r.]; to ná Séymie Wálnym [...] vczyniliſmy poſtánowienié/ żeby w káżdych źiemiách ſędźiowie źiemſcy byli powinni mieſzkáć SarnStat 555, 851, 864, 915, 930, 971, 1098, 1222; GrabPospR K4, L2v, L4v.

»postanowieniem ustawiać« (1): VStáwiliſmy/ y ninieyſzym poſtánowieniem vſtáwiamy [Statuimus, et praesentibus statuendo ordinamus JanStat 240]/ áby káżdy Piſarz iáwny/ álbo oſobliwy Dworu náſzégo Biſkupiégo/ álbo Dioeceſiiéy Krákowſkiéy przerzeczonéy/ zá którąkolwiek rzecz vczynioną [...] więcéy nic nád ſześć groſzy práſkich wyćięgáć [...] nie máią SarnStat 221.

»postanowienie wypełnić« (1): A kto by niniejszej uchwały albo postanowienia sejmowego nie wypełnił albo przestąpić śmiał [...] karan będzie tanquam violator publicae pacis Diar 53.

»przeciw(ko) postanowieniu wystąpić, wykraczać, być; postanowieniu przedwić się« = contra ordinationem excedere JanStat [szyk zmienny] (2:1:1;1): KromRozm III K3; aby w zadney namnieyszey rzeczy zstrony naszey yludzi naszych niewykracało się przeciwtemu postanowieniu. ActReg 144; SarnStat 52, 979; żaden bacżny tákiemu poſtánowieniu przećiwić ſię nie będźie GrabPospR N3v.

»postanowienie złamać« (1): Kthore poſtánowienie/ potym widząc być z náuki Dijabelſkiey/ Sylweſter pierwſzy [...] złamał KrowObr 230.

Wyrażenia: »postanowienie pospolite« [szyk 1:1] (2): Rogationes et plebiscita, Vſtáwy y poſtánowienia poſpolite. Mącz 357c. Cf »przeciw pospolitemu postanowieniu«.

»prawne postanowienie« (1): Przetoż około obieránia Krolá niechay będźie práwne poſtánowienie [legibus praescribatur] ModrzBaz 75v.

Szeregi:»postanowienie i artykuł« (1): pewnémi y ſłuſznémi przyczynámi ktemu przywiedźieni do tegóż poſtánowienia y ártykułu wysſzéy nápiſánégo vſtáwiamy: áby [...] SarnStat 1216. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»postanowienia i (albo) kanony« [szyk 1:1] (2): który z inſzymi ſtárymi Doktormi świádczy 70 być poſtánowienia álbo canonów concilium Niceńſkiégo. BiałKat 288v marg; SkarJedn 259.

»prawo i postanowienie« (1): á ktoſz może ſkázić práwo mátki ſwey y poſtánowienie oycá ſwego? SkarŻyw 456. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»postanowienie, (i, a) rozrządzenie (a. zrządzenie, a. porządek)« = ordinatio (et dispositio a. regulatio) JanStat [szyk 4:3] (7): Na ⟨ktore postano⟩wienie y srządzeni [!]. My Krakowſſczi, Kazimirzczi, Kleparſſczi, [...] rzemieſła Rźeźniczego, iednostainiesmi przistali ListRzeź w. 53; pan Kryſtus/ álbo zakon yego/ myał być zgotowan [...] ná poſtánowyenyu y porządku ápoſtolſkim KromRozm III G5v; áby tákowé rozrządzenié/ poſtánowienié/ ná wieczné czáſy było dźierżáné/ chowáné/ ſtrzeżoné SarnStat 369, 369, 382 [2 r.]. Cf »z porządku a postanowienia«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»skazanie (a. rozkazanie) i postanowienie« (4): zá ſpólną rádą wſzyſtkich Rad náſzych/ przyſzliſmy do niżéy nápiſánégo ſkazánia/ y poſtánowienia [sententiam et ordinationem JanStat 50]: áby Sól Wielickich y Bocheńſkich Zup/ przez wſzyſtki króleſtwá obywátele/ [...] byłá wożoná y przedawáná SarnStat 384 [idem] 925. Cf »według rozkazania i postanowienia«, »nad rozkazanie i postanowienie«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»statut i postanowienie« (1): którzybykolwiek ninieyſzému Státutowi/ y temu poſtánowieniu [statuto et ordinationibus JanStat 240] czyniliby vpornie [...] SarnStat 221.

»uchwała i (albo) postanowienie« = decretum et constitutio JanStat (3): Diar 53; á przedśię [papieżnicy] gdy idźie o zwierzchność y władzą oycá Papieżá/ vchwały/ y poſtánowienia ſynodu tego nie przyimuią. NiemObr 176. Cf »wedle uchwały i postanowienia«.

»ustawa, (i, a) postanowienie« = decretum; praescriptum Mącz (3): Psephisma, [...] Latine Decretum, Vſtáwá/ Poſtánowienie. Mącz 328c, 357c. Cf »wedle ustawy a postanowienia«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »według (a. wedle) postanowienia« = iuxta verba, per manus PolAnt; ex praescripto Mącz; iuxta commendationem a. conclusiones a. constitutionem a. dispositionem, secundum ordinationem JanStat (22): KrowObr 235v; A ták wedle oſtátniego poſtánowienia Dawidowego policzono Lewity BibRadz 1.Par 23/27, 1.Esdr 3/10; OrzQuin Q3v; o ktorych [naukach swych] ták rozumieli [doktorzy zakonni]/ iż im iuż nic więcey nie było potrzebá do żywotá wiecżnego/ iedno wypełnienie zakonu ſwego/ według poſtánowienia Moiżeſzowego. RejPos 230v; RejZwierc 195v; iż wedle poſtánowienia cżterech Synodow/ naywyżſzy ſtárego Rzymu Papieſz/ pierwſzym ieſt nád wſzytkimi kápłany. SkarJedn 147, 272; ActReg 44, 95, 159; á v kogo ſześć groſzy złé w iednéy grzywnie będą ználeźioné: tákowy wedle piérwſzégo poſtánowiénia będźie karan. SarnStat 407, 276, 343, 396, 975, 1098, 1204.
~ Szeregi: »wedle nauki a wedle postanowienia« (1): áby ſie [...] záchowywáli wedle oney náuki á wedle onego poſtánowienia Moiżeſzowego. RejPos 178v.

»według rozkazania i postanowienia« (1): Kthorzy [pasterze] [...] lud Boży według roſkazánia y poſtánowienia Apoſtolſkiego rządzą KrowObr 118v.

»wedle uchwały i postanowienia« (1): żeby kmiećie którzy ſą powinni Pobory płáćić/ do Páná álbo Dźierżawce wśi/ [...] którégokolwiekby ſtanu y doſtoieńſtwá był/ wedle Séymowéy vchwały y poſtánowienia [iuxta conventus decretum et constitutionem factam JanStat 369] w Liśćiéch Vniwerſałowych opiſánégo/ byli powinni Pobory znieść SarnStat 343.

»wedle ustawy a postanowienia« (1): Omnia ex praescripto facere, Wſziſtko wedle vſtáwy á poſtánowienia czinić. Mącz 375c. ~

»z postanowienia« (3): áni tego [niektórzy pisarze] mowią/ áby z ſpoſtánowienia [!] Niceńſkiego zboru to cżynić/ ále rácżey z náuki y náſládowánia Rzymſkiego kośćioła/ winni byli. SkarJedn 126.

~ Wyrażenie: »z społecznego postanowienia« (1): A potym z połecżnego [!] poſthánowienia vcżynili o tym Statut [communem statuentes de his legem]/ áby záwżdy ich potomkowie [...] ſwe mieſſkánie w cudzych kráinach mieli Leop 3.Mach 6/33.
Szereg: »z porządku a postanowienia« (1): Doſyć kyedy ſye okaże/ iż to [zwierzchność papieża] yeſt z ápoſtolſkyego porządku á poſtánowyenya KromRozm III N4v. ~

»przeciw(ko) [= wbrew] postanowieniu« (4): A ktoby ſie przećiw temu poſtánowieniu ważył tego vczynić/ tedy ma śiedźieć pułroká w wieży SarnStat 154.

~ Wyrażenia: »przeciw pospolitemu postanowieniu« (1): gdyż to było przećiwko Pánu Bogu/ przećiwko zákazániu vrzędnemu/ y przećiw poſpolitemu poſtánowieniu. WerGośc 229.

»przeciwko postanowieniu statutowemu« (1): IEſliby kto przećiwko poſtánowieniu Státutowému [contra dispositionem statutorum JanStat 200] co práwem Kortyzáńſkim otrzymał: niech będźie wywołan SarnStat 175.

Szereg: »przeciwko ordynacyjej i postanowieniu« (1): A przetóż któryżkolwiekby ſie ważył co wźiąć przećiwko téy ordináciiéy y ſtárému koronnému poſtánowieniu [contra praesentem ordinationem et antiquam Regni Constitutionem JanStat 303]: [...] tákowy [...] sſtawa ſie bezecnym SarnStat 76. ~

»nad [= wbrew, inaczej niż] postanowienie« (4): SkarJedn 333; A ieśli obácżę żeby Biſkupi iácykolwiek/ nád poſtánowienie oycow świętych czynili: znimi żadney ſpołecżnośći y złącżenia mieć nie będę SkarŻyw 520; CzechEp 135.

~ Szereg: »nad rozkazanie i postanowienie« (1): Nie cżyńćie dla BOgá tego/ ábyśćie [...] Wiáry świętey chrześćijáńſkiey mieli odſtępowáć: á nád ich [książąt mazowieckich] roſkazánie y poſtánowienie/ nowe rzecży/ kwoli iákiemu Luthrowi/ álbo Kálwinowi do myſli y ſerc wáſzych przypuſzcżáć. ReszPrz 95. ~

»za postanowieniem« (1): Też y w źiemi Pomorzkiéy Dań álbo wybiéránié/ któré Portem aliâs Márſard zá ſtárym poſtánowieniém [veteri institutione JanStat 901] Kśiążąt Polſkich było zwáné/ [...] káſsuiemy SarnStat 1118.

a. Ugoda, układ, umowa; conventio Mącz, JanStat; pactio PolAnt; convenientia, pactum Mącz; contractus JanStat (62): y postanowienie [lege: postanowienia] tesz bedą miely mocz takie yakie bedzie Zobvdwv ſtron sprawiedlywe LibLeg 11 /24; BibRadz 2.Mach 12/1; Mącz 226a; ZapKościer 1582/41; y sſtáłá ſię vgodá y pokoy wieczny przyſięgą z obudwu ſtron vmocniony/ ktorego poſtánowienia priwiley ręką Legatá Papieſkiego [...] podpiſan/ á pieczęciámi [...] vmocniony. StryjKron 647, 295 [2 r.], 497, 512 [2 r.]; ActReg 43.

postanowienie około czego (1): pisał doniego około zastanowienia pokoiu, miedzy Panstwy Cesarza IM a panstwy naszemi doczasu acz by dalsze iakie około roznic tych zaczętych, postanowienie się zobu stron stało ActReg 143.

postanowienie o co (1): Commiſſarze ivz teraz na granicze [...] zeſliemy abi tak o granicze yako y o ynne krziwdy poſtanovienie pewneſie ſtalo ComCrac 15.

postanowienie miedzy kim (a, i (miedzy) kim) [w tym: miedzy sobą (3)] (9): LibLeg 11/25v; Mącz 481a; StryjKron 295; CONFIRMATIO poſtánowienia między Iáſnie Wielmożnémi Pány Rádźiwiłámi [...] vczyniona: z ſtrony tego/ że w tym domu dźiéwki nie dźiedźiczą SarnStat 591. Cf »postanowienie uczynić«.

postanowienie z kim (9): ActReg 76; Miárá y ſpoſób kupowania Zydóm ma bydź vłozoná, á wſzákze wedle poſtánowienia, któré máią z miáſty, niech ſie záchowáią. SarnStat 266, 1106. Cf »postanowienie uczynić«.

postanowienie w czym (5): Papież przed tym w Bononiey z Ceſárzem tę rádę cżynili/ áby to poſtánowienie w wierze mogło być bez Koncilium BielKron 208. Cf »postanowienie uczynić«.

postanowienie czyje (2): BielKron 407v; Potym adhortował Krola, [...] postanowienie iego znaszemi aby dzierzał ActReg 76.

W połączeniach szeregowych (8): convenientia partium, Zgodá miedzy ſtronámi/ vmówienie/ poſtánowienie. Mącz 482a, 272b, 482b; SkarJedn 333; Téż wſzyſtki gwałcenia pokoiu y przymiérza/ obietnic y poſtánowienia [...] pſuiemy/ y nikczemné czynimy. SarnStat 1115, 1095, 1099, 1106.

Zwroty: »postanowienie chować, dzierżeć, strzec, trzymać, wypełniać« [w tym: chować, wypełniać, strzec (1)] = conventionem attendere a. implere a. observare a. tenere JanStat (1:1:1:1:1): ActReg 76; ále ten obyczay/ który będźie poſtánowión ku ſzukániu żywnośći ich [Żydów]/ wſzędźie w króleſtwie náſzym niech dźierżą y pilnie ij chowáią: y tákże vmowy y poſtánowienia/ któré [Żydzi] z niektórémi miáſty więtſzémi króleſtwá náſzégo máią/ we wſzyſtkim niech trzymáią. SarnStat 266, 1106.

»w postanowieniu czynić dosyć« (1): A tak mi wtey vmowie y postanowieniv ktore sye miedzi namy a miedzi Czeſſarzem yego m. Thureczkym [...] ſtalo cziniacz doſſicz. waſſesmi [...] kv tey rzeczi poſlaly LibLeg 11/25v.

»postanowienie (u)czynić; postanowienie uczynione« [w tym: z kim (6), miedzy kim (a kim) (5), w czym (2), z strony czego (1), aby (1), iż (1)] [szyk zmienny] (15:4): LibLeg 11/24, 33 [2 r.]; A ták [Hiszpanie i lud wyspy] vcżynili poſtánowienie miedzy ſobą/ iż ná káżde trzy Mieſiące Krolowi Krześćijáńſkiemu ſto funtow złotá [...] mieli ſkłádáć. BielKron 442v, 186v, 213, 217, 413v, 442v; Mącz 481d; SkarJedn 333; ZapKościer 1580/13; z ktorych [czarnoksiężników] niektorzy z Dyabłem poſtánowienie cżynili NiemObr 177; Tákże téż mówimy o káżdym poſtánowieniu vczynionym [in omni contractu inito JanStat 559] z ſynem oycowſkim/ iż nie ieſt ważné/ gdy [syn] ieſt w mocy oycowſkiéy SarnStat 586, 586, 591, 706 [2 r.], 976.

Wyrażenia: »postanowienie dwu stron, z obu stron« (1:1): Mącz 226a cf »postanowienie albo zjednanie«; ActReg 143 cf postanowienie około czego.

»przyjacielskie postanowienie« (1): Krol yego m. proszy yzbi v C.m. roskazal sandziakowy [...] yzbi [...] przyaczielskie w granyczach postanowienie vczinily LibLeg 11/33.

»postanowienie utwierdzone; postanowienia potwierdzenie« (1:1): BielKron 413v; á ku mocnieyſzemu onego poſtánowienia potwierdzeniu/ dáli ſobie w zakłádzie ludźi zacnych z obudwu ſtron StryjKron 200.

Szeregi: »postanowienia i pakta« (1): zenie będziem mogli zKrolem IM Panem Oiczem naszym, takrychło się około postanowienia y Pact przez Posły nasze na mowionych zniesc y porozumiec ActReg 134.

»porozumienie i postanowienie« (1): Prżypátrzże ſie proſze ćię/ ieśli to dobrże/ tákiego nie imáć: ábo owego/ ktory z nieprżyiáćielem Koronnem ma porozumienie/ y poſtánowinie [!] GórnRozm C4v.

»ugoda i postanowienie« (1): Táka byłá ugodá y poſtánowienie miedzy Konradem Xiążędem Mázowieckim y przerzeczonymi Brácią Krzyżakámi StryjKron 295.

»umowa i postanowienie« = pacta et conventiones JanStat (6): LibLeg 11/25v; Mącz 481d; Ieſlić nowe przymierze dáć miał/tedyć pewnie nie bes náuki/ ábo vſtaw/ ábo roſkazánia nowego [...]. Boć nigdy żadne przymierze/ bes pewnych vmow/ y poſtánowienia nie bywa CzechRozm 92v; SarnStat 266, 590. Cf Wyrażenie przyimkowe.

»postanowienie albo zjednanie« (1): Lex commissoria, Poſtánowienie álbo ziednánie dwu ſtrón pod pewną vmową Mącz 226a.

Wyrażenie przyimkowe: »wedle (a. według, a. podług) postanowienia« (5): gdy ſie v niego Oćiec Włodimirz vpominał według poſtánowienia dwu tyſiącu grzywien/ [...] niechćiał tego vczynić Iaroſław StryjKron 165, 421; SarnStat 266.
~ Szeregi: »podług postanowienia i przymierza« (1): na ktore [Niemców] ze Kr. IM Tatarowie iako powinni podług postanowięnia, y przymierza pomagac mieli ActReg 122.

»według umowy i postanowienia« (1): [poseł węgierski i wałaski] przynieśli śrebro/ złoto/ y ine klenoty/ [...] tákież więźnie według vmowy y poſtánowienia krolá Węgierſkiego Włádźiſłáwá BielKron 407v. ~

α. Umowa przymierza bożego z Izraelem (6): Támże wnet Moiżeſz [...] z wielkim ſtráchem podał im ono wſzytko ták nápiſáne poſtánowienie RejPos 102v.

postanowienie z kim (1): Poſtánowienie Boże z Nohem. StryjKron 6 marg.

postanowienie czyje (2): obiecał im to koło y ten łuk [tj. tęczę] vkázáć/ ná znák pewnośći poſtánowienia ſwego SkarŻyw 271. Cf »postanowienie boże«.

Wyrażenia: »postanowienie boże« (2): StryjKron 6 marg cf postanowienie z kim; NiemObr 72 cf »umowa i postanowienie«.

»postanowienie twarde« (1): Támże wnet Moiżeſz nápiſawſzy ono ſrogie á twárde poſtánowienie miedzy nimi á miedzy Pánem vcżynione [...] RejPos 102.

»postanowienie uczynione« (2): vcżynił z nimi przez Moiżeſzá przymierze wiecżne [...]. Kazał potym Moiżeſzowi/ áby ze dwoygánaſcie pokolenia ich s każdego był ieden obran/ [...] á cżedł mu poſtánowienie ono od Páná vcżynione RejPos 102, 102.

Szereg:»umowa i postanowienie« (1): w ktorym [Starym Testamencie] vmowá/ y poſtánowienie Boże/ ná piſmie/ dla wiecżney pámiątki pozoſtáwione było. NiemObr 72.
b. Przykazanie boże [w tym czyje (210): G sb i pron (137), ai poss (49), pron poss (24)] (227): LubPs aa5v, bb5v; BielKron 78v; Tu Pan roſkázuie poſelſtwo do piątego koſciołá Sárdińſkiego/ ktoremu groźi/ iż nie pilen poſtánowienia iego. RejAp 34, 22, 85v, 88; powiedaycie Ewányelią/ to ieſt/ to nowo poſtánowienie moie. RejPos 302v, 101v, 161, 164, 188v, 285v, 300, 330; BudNT Rom 9/12[13]; CzechRozm 100v.

postanowienie czego (2): iż ten chytry wąż [...] gryzye á przeſláduie ſtopy iego/ to ieſt/ ſwiętą náukę iego á ſwięte poſtánowienie doſtoynych ſpraw iego. RejPos 26; BudNT Ii8v.

postanowienie o czym (1): Poſtánowienie o ſiodmym y Miłośćiwym Lećie Leop Lev 25 arg.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby, żeby] (2): CzechRozm 254v; álbowiem to ieſt Páńſkie roſkazánie/ y poſtánowienie/ áby dźień był do roboty obrocony á noc do ſpánia. ReszPrz 51.

W połączeniach szeregowych (42): á dádzą ſie vwodzić ledá wiátrowi od ſzcżyrych ſłow woley á poſtanowienia Páńſkiego. RejAp 43, AA8, 61, 67v, 68, 82v (11); ſámego Iezuſá/ á nikogo inego/ rády iteż náuki á poſthánowienia/ ſłucháć mamy RejPos 285v; Ale iż gwałt/ ktory ſie dzyał y dzyeie imieniowi Páńſkiemu/ ſwięthey chwale iego/ y nieomylnym poſtępkom y poſthánowieniu iego/ [...] y kámienie wzbudzáć muśi áby wołáło RejPos Ooo5, 175v, 177v, 188v, 260, 260v [2 r.] (30); BudNT Ii8v.

Zwroty: »postanowienie łamać« (1): kthorzy ſlowo iego Święte wywrácáią/ ſwiątośći y poſtánowienia iego łamią KrowObr 186.

»odstąpić (a. odstępować, a. ustąpić) (od) postanowienia; przestąpić (a. przestępować) postanowienie« [szyk zmienny] (5:4): Iż gdy przeſtąpicie me poſtánowienie/ Ze miedzy narody dam was w roſproſzenie LubPs hh3, aa6v marg; RejAp 30v; ktorzy nigdy nie mieli odſtąpić áni ſie záprzeć imieniá ſwiętego iego/ ſłow ſwiętych/ y poſtánowienia iego. RejPos 318, 180v, 209v, 229v, 290, 309; WujJudConf 8v.

»sprzeciwi(a)ć (a. przeciwić) się postanowieniu« = ordinationi resistere Modrz, Vulg [szyk zmienny] (8): LubPs bb6v marg; KrowObr B3; RejAp 149v; RejPos 346; RejZwierc 259; ModrzBaz 63; SkarŻyw 394; Przeto kto ſię ſprzećiwia zwierzchnośći/ ſprzećiwia ſię poſtánowieniu Bożemu. WujNT Rom 13/2.

»stać przy, w postanowieniu« (12:1): á ćić ſą tą piecżęcią Páńſką náznácżeni/ kthorzy ſtoią w [...] poſtánowieniu Páná ſwego RejAp 67, BB8v [2 r.], 67v, 69, 116, 119, 198; mocno ſtoycie przy poſtánowieniu Páná ſwego RejPos [226], 58, 187v, 289; RejZwierc 195v.

»strzec, dzierżeć się postanowienia; postanowienie się zachowywa« [szyk zmienny] (1:1;1): A wierny iego áby [...] mocno ſie dzyerżał/ ſwiętego głoſu iego/ náuk y poſtánowienia iego RejPos 260v, 349; BiałKat 338v.

»postanowienie targać; na postanowienie się targać« (1;1): RejPosWstaw [414]; Bo ieſlibyś też y przećiw temu mowić miał: tedybyś ſie znácżnie ná BOże poſtánowienie tárgał CzechRozm 246.

»postanowienie wypełnić; postanowienie się wykonało« (1;1): RejPos 102; niechcąc áby on ſyn iego miał być zá obiecánego z dawná Meſyaſzá záraz poznány/ [...] áſzby ſie przezeń wprzod Boże poſtánowienie wykonáło. CzechRozm 159.

»(z)gwałcić postanowienie; postanowienie jest gwałcono(-e)« [szyk zmienny] (4;2): KrowObr 205; RejPos 230, 284, [292], 352; á ktoż tego Páná y iego poſtánowienie kiedy zgwałcić álbo zwyciężyć może? RejZwierc 171v.

Wyrażenia: »mocne, nieomylne postanowienie« [szyk 9:8] (14:3): RejAp 30v, 116, 169; vſtháwicżnieć ſie opowiáda y obwoływa s tą ſwiętą prawdą ſwoią/ á z nieomylnym poſtánowieniem ſwoim RejPos 336, 187v, 211v, 229v, 230, 270v (11); RejZwierc 259; gdyżechmy [...] vználi tę ſzcżyrą prawdę Bożą y poſtánowienie to mocne od Páná Iezu Chriſtá WujJudConf 10. Cf »wedle mocnego postanowienia«.

»postanowienie pańskie, boże (a. boskie), Pana twojego (a. swojego itp.), bostwa, Pana Chrystusowe, Boga (Ojca), Ducha Świętego« = Dei ordinatio PolAnt, Modrz, Vulg [szyk 76:5] (25:23:21:4:3:3:2): MurzNT 81; I co ieſt więtſzego proſzęćię? ieſli zwytzay/ tzyli poſtánowienie Páná Kryſtuſowe? KrowObr 205, B3, 205; gdy ſie iuż było odmieniło wſzytko poſtánowienie Páńſkie na ſtolicach Rzymſkich RejAp 165, 37v, 43, 67, 82v, 109 (9); więcey ſobie ważąc vſtáwy ich [ludzi]/ náuki ich/ dekrethały ſmrodliwe ich/ niżli ſzcżyre/ iáſne/ á iáwne poſtánowienie Páná ſwoiego RejPos 339, [73], 119, 121v, 129v, 164 (25); RejZwierc 259; WujJud 83v, 155v, 156; WujJudConf 150v, 155, 155v; RejPosWstaw [414]; BudNT Rom 13/2; CzechRozm 159, 237, 237v, 246, 254v, 256; iż [...] wzgárdźiwſzy Boże y przyrodzone poſtánowienie/ do broni ſię rzucáią ModrzBaz 63, 63; [Grekowie] miłość y iedność zrzućili/ pokoy ſkázili/ poſtánowienie Duchá S. zbluznili SkarJedn 337, 202; SkarŻyw 394; CzechEp 331, 404; NiemObr 32, 59, 70, 117; ktokolwiek vporem ſwym ludzkim/ Boſkie poſtánowienie chce pomieſzáć. ReszPrz 108, 51; WujNT 267, Rom 13/2. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»przedwieczne postanowienie« (1): tylko mam zá prawdźiwe Boże Koncilium/ ono przedwiecżne poſtánowienie/ ktore mi on ſam przez Iezuſá Chriſtuſá y przez vcżnie iego oznaymił CzechEp 234.

»postanowienie (jest) święte« [szyk 34:24] (58): KromRozm II v4; LubPs aa6v marg, bb6v marg; RejAp 30v, 35, 61 [2 r.], 78, 88v (10); A iżby ſie żaden nie vchylał áni ná práwo áni ná lewo od ſwiętego poſtánowienia iego. RejPos 189v; A wżdy ſie nam záwżdy cięſzſze widzyáły ſwięte poſtánowienia twoie RejPos 235v, 26, 70v, 104v, 119, 169 (32); RejZwierc 195; co nád tákiemi Krolmi á Przełożonemi Pan [...] okázowáć racżył/ ktorzy zoſtawáli przy świętey prawdźie iego/ á przy świętym poſtánowieniu iego WujJudConf 16, 8v; NiemObr 73. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»postanowienie uradzone« (1): gdy iuż [Chrystus] pocżął obiáwiáć wolą á poſtánowienie z dawná vrádzone [...] z Bogiem Oycem y z Duchem ſwiętym RejPos 333.

»postanowienie wiekuiste« (2): Gdyż wiemy/ iż [nauka Chrystusowa] nie ieſt s ſwiátá tego/ iedno z onego ſkárbu á z onego poſtánowienia wiekuiſtego niebieſkiego RejPos 122, 121.

»postanowienie zakonu, zakonne« [szyk 2:1] (2:1): Wyſlawia oſobliwe ſpráwy páńſkie ktore vczynił [...] włáſkáwem poſtánowieniu zakonu ſwoiego RejPs 27, 188; bo y ſámi Izráelcżycy z ſpołecżnośći drugich wyrzuceni być muśieli/ ieſliby zakonnego poſtánowienia nie pilnowáli. CzechRozm 23v.

Szeregi: »artykuły a postanowienia« (1): iż ieſli tych ártykułow á tego poſtánowienia nie wypełnicie w namnieyſzey ſpráwie/ tedy iuż będzyecie przeklęći v Páná ſwego RejPos 102.

»postanowienie a (i) dekret« [szyk 1:1] (2): Abowiem to ieſt poſtánowienie w Izráelu/ á ten ieſt dekret wydány Bogá Iakobowego [Quia statutum Israeli est: iudicium Deo Iahacob]. BibRadz Ps 81/5; SkarKazSej 707a.

»nauka i (a) postanowienie« [szyk 8:1] (9): tego za heretica maiąc/ ktoby im niewierzył/ choc przeciw nauce pańſkiéi vczą/ nie tégo coby zniemi naukę i poſtanowięnié pańſkié przewrácáł MurzNT 81; KromRozm II v4; RejAp 78; iuż ſie nie nádzyeway/ áby [...] iákie zyáwienie/ co tobie nowego przynieść miáło/ ieſli ſie vnieſieſz od ſzcżyrey náuki á poſtánowienia Páná ſwoiego. RejPos 165, 26, 209v, 282, 318, 341. [Ponadto w połączeniach szeregowych 16 r.]

»postanowienie, obietnice« (1): nie dowierzaſz ſwiętemu poſtánowieniu iego/ nie dowierzaſz mocnym obietnicam iego RejAp 179. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pismo a postanowienie« (1): Tá ſektá Sáduceyſka [...] był też ieden cech zakonnikow/ ktorzy ſie też vdáli byli zá wymyſłem ſwoim/ á zá rozmyſłem mnimánia ſwego: ktore záwżdy błędne być muśi/ ieſli odſtąpi od piſmá á od poſtánowienia mocnego Páńſkiego. RejPos 229v.

»rada a postanowienie« (4): ták iż iedno ſámá ſwięta rádá á poſtánowienie iego/ wiecżnie zoſtáć muśi. LubPs I marg; RejPos 104v, 121v, 213v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»postanowienie i rozkazanie« [szyk 3:3] (6): WujJudConf 150v; gdyż to ieſt poſtánowienie Bo że/ y powſzechne roſkazánie iego: żeby zli byli karáni CzechRozm 254v; SkarJedn 202; CzechEp 404; NiemObr 32; ReszPrz 51. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»słowa(-o) a (i) postanowienie« (5): iż będzieſz pilen mocno ſłow á poſtánowienia ſzcżyrego Páńſkiego RejAp 37v; RejPos 175v, 301; RejZwierc 195v. Cf »nad słowo i postanowienie«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 13 r.]

»świadectwo i postanowienie« (1): áby [ciała nasze] ſie nic ni w cżyni nie vnośiły od tego ſwiętego ſwiádectwá iego y poſtánowienia iego. RejAp [169].

»umowa i postanowienie« (1): ieſt liſt y świádectwo pewne/ vmowy Bożey/ y poſtánowienia iego świętego NiemObr 73. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wola a (i) postanowienie« [szyk 49:1] (50): LubPs aa6v marg, bb6v marg; RejAp 20, 61, 69, 104, 106 (8); ábychmy niec inego nie cżynili áni ſpráwowáli iedno co ieſt wola á poſtánowienie Duchá twego ſwiętego RejPos [73], 129v, 164, 187v [4 r.], 197, 210 (24); RejZwierc 206v; WujJudConf 8v; przyidźie nam vćiec ſię do wyrokow páńſkich/ z ktorych vpátrowáć będźiemy wolą y poſtánowienie iego. NiemObr 70, 70, 117. Cf Wyrażenia przyimkowe. [Ponadto w połączeniach szeregowych 27 r.]

»zakon a postanowienie« (2): ábychmy [...] iedno tego pilni byli/ co ieſt w zakonie á w nieomylnym poſtánowieniu Páná náſzego. RejPos 211v, 180v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenia przyimkowe: »wedle (a. według, a. podług) postanowienia« (21):
~ Wyrażenia: »wedle mocnego postanowienia« (1): iż ieſli ſie nie będzie záchowywał [...] wedle oney ſwiętey woley iego á mocnego poſthánowienia iego/ iż ſrogą ſmiercią vmrzeć muśi/ y docżeſną y wiecżną. RejZwierc 4v.

»wedle (a. według, a. podług) postanowienia Pana sw(oj)ego (a. twojego), bożego, Boga« (3:1:1): RejPos 327v, 342; gdy ieſzcże będźieſz chodźił wedle woley á wedle poſtánowienia Páná ſwego. WujJudConf 17; wſzytko dopomaga ku dobremu/ tym ktorzy ſą wezwáni podług poſtánowienia Bozego [secundum propositum] święći WujNT Rom 8/28, s. 575 marg.

»wedle świętego postanowienia« (5): ktorzy ſie [...] nie będą záchowywáć wedle woley á wedle ſwiętego poſtánowienia iego/ iuż tákowe obiecał puśćić ná vpadek ich RejPos 175, 42v, 122v, 175, 300.

Szereg: »wedle wolej a (i) postanowienia« (11): RejPos 42v, 122v, 175 [2 r.], 261, 300, 327v, 342; RejZwierc 4v; WujJudConf 17; Gdyż tych cżáſow ludźie/ máło nie wſzyſcy/ przywłaſzcżáią to ſobie/ iż Bogá ſłuſznie y przyſtoynie chwalą/ chłubią ſię też/ iż to cżynią/ wedle woley y poſtánowienia iego NiemObr 70. ~

»z postanowienia« (4): RejPos 284; tymi ſłowy [...] nie [zakazuje] przełożeńſtwá áni zwierzchnośći/ ktora muśi być w kośćiele z poſtánowienia iego. WujNT 85.

~ Wyrażenie: »z postanowienia boskiego, bostwa« (1:1): RejPos 324; ábyś to ſtáránie ktoreſmy wſzytkim kośćiołom zpoſtánowienia Boſkiego winni ſą/ [...] cżynił SkarŻyw 319. ~

»przeciw(ko) [= wbrew] postanowieniu« (4): iż przećiw tákiemu iáſnemu poſtánowieniu zmyśláią wykręty ku otrzymániu tego ſwego wymyſłu/ ktorym ſkáźili vſtáwę páńſką WujJudConf 248.

~ Wyrażenia: »przeciwko postanowieniu pańskiemu« (1): RejPos 235v cf Szereg.

»przeciwko świętemu postanowieniu« (1): RejPos 235v cf Szereg.

Szereg: »przeciwko wolej a postanowieniu« (1): wymyſláią ſámi ſobie ine poſtępki [...]/ wedle myſli ſwey/ przećiwko woley á ſwiętemu poſtánowieniu Páńſkiemu. RejPos 235v. ~

»nad [= wbrew, inaczej niż] postanowienie« (9):

~ Wyrażenia: »nad postanowienie pańskie« (5): Którychto trzech vſtáw/ niemoże nigd [...] nad poſtanowięnié pańſkié naruſzyć MurzNT 58v; RejPos 326; NiemObr 145.

»nad postanowienie święte« (4): ále y Anyoł z niebá by ocżywiſcie sſtąpił/ á co inſzego nam nád to poſtánowienie ſwięte powiedał/ nie kazano nam wierzyć RejAp 116, 27v; RejPos 317v; WujJudConf 8v.

Szeregi: »nad słowo i postanowienie« (1): nic nád iáſne ſłowo boże/ y poſtánowienie páńſkie/ [...] ważyć ſię niechcemy. NiemObr 145.

»nad wolą a (i) nad postanowienie« (4): RejAp 27v; A nicby ſie ſłuſznie nie miáło dziać nád ſwiętą wolą iego/ á nád poſthánowienie iego. RejPos 70, 89v, 326. ~

W przen (4): á iż iuż [dym piekielny] zárażał to wdzięcżne powietrze náuki y poſthánowienia iego ſwiętego? RejAp 78, 106; Opowiedáiąc wdzięcżne á ony bárzo ſnádne brzemioná woley ſwiętey á poſtánowienia ſwego RejPos 287, 346.
2. To, co zostało wprowadzone aktem prawnym lub aktem woli (2): poſtánowił kápłany namiáſtki ſwe: [...] przy oſtátecżney wiecżerzy/ żeby oni to poſtánowienie [tj. mszę]/ ministerialiter odpráwowáli. CzechEp 193.
Wyrażenie: »zakonne postanowienie« (1): Mnie ſie ták ſámemu zda/ że obrzeſká nie ma być z ſzábátem y z innym zákonnem poſtánowienim mieſzana CzechRozm 73v.
3. Wskazówka wyznaczająca sposób działania [czego = przez co] (1): A ieſliby był kthóry kray nie równy v tego żłobku/ tedy to może Szloſarz ſpiłowáć/ według poſtánowienia Wody. Strum C4.
4. Postanowienie, decyzja, zamysł; propositum Calag, Vulg, Cn; ceptum Calag; praefinitum, quod definitum est Vulg; destinatio, institutum, propositio, resolutio, statutum, suscepta sententia Cn (57): LibLeg 6/157v; RejKup o4v; We złey obietnicy álbo ſlubie/ złam wiárę/ w ſſkárádey przyſiędze odmień poſtánowienie KrowObr 143v; RejPos 213v; Calag 549b; Potym rozłożywſzy żołnierzow ſwoich po lezach/ ſam vmyſlił mieſzkáć w Kijowie przez Zimę [...]. Tego wſzyſtkiego poſtánowienia wywiedziawſzy ſie Iarosław/ ćiągnął z woyſkiem do Kijowá StryjKron 170, 215; żebych [...] mogł [...] do wykonánia dobre wſzytki poſtánowienia przywieść SkarKaz 353b, 348b marg.

postanowienie czego (1): niech więcéy niegrzéſzenia przed ſye poſtánowienié wźiąwſzy/ Páná Bogá chwali Oczko [40]v.

postanowienie o kim (1): wolę przećiw Wátáblowi z piſmem przeſtáć [...]. Tákże też y przećiw wſzyſtkim inſzym ktorzy ſobie zmyſláią to Dawidowe poſtánowienie o potomſtwie Nátánowym/ ktoreby miáło ná mieyſce Sálomonowego potomſtwá náſtąpić CzechRozm 150v.

postanowienie czyje [w tym: ai poss (6), pron poss (2), G pron (2)] (10): rády ich niebeſpiecżne będą/ á niepewne poſtánowienie ich. RejPos 188; CzechRozm 150 [3 r.], 150v, **3; A oni o ſwym poſtánowieniu powiedzieli: rádząc teſz im/ áby toſz vcżynili SkarŻyw 76; [Iwan Wasilewic] odmieniwſzy ſwoie pirwſze poſtánowienie/ Gábrielá Syná [...] ná Wielkie Xięſtwo po ſmierći ſwoiey vſtáwił StryjKron 692. Cf Wyrażenia przyimkowe.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: aby, żeby (3), że (1)] (4): HistLan E3; Ale Páweł ś. mowi/ że cżłowiek ſam śiebie ma probowáć álbo doświadcżáć/ przez [...] vprzeyme poſtánowienie że nie ma więcey grzeſzyć WujJud 223v; O poſtánowieniu Dawidowym żeby Nátánowe potomſtwo náſtąpić miáło ná mieyſce Sálomonowego. CzechRozm 150 marg, **3.

Zwroty: »postanowienie (u)czynić« [szyk zmienny] (2): BielKron 187v; Przetom teraz vcżynił tho poſtánowienie. Aby tho po mym zeſciu dzielili panowie HistLan E3.

»postanowienie (przedsię) wziąć« (2): poſłowie od oſwiadcżonych Ewángelikow [...] do Ratyzbony ſie bráli áby tám iákie poſthánowienie wźięli ná tym ziezdzie BielKron 225; Oczko [40]v.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle postanowienia« (1): na czim bi stan yey m. [Izabeli Jagiellonki] y sina yey M. mogl bicz ſluſznie opatrzon wedle dawnego postanowienia LibLeg 11/42.

»przeciwko [= wbrew] postanowieniu [czyjemu]« (1):

~ Szereg: »przeciwko wolej i postanowieniu« (1): Przeto że myſlił vczynić krolem Adoniaſzá przećiwko woley y poſtánowieniu Dawidowemu. BibRadz I 186b marg. ~

»za postanowieniem [czyim]« (1):

~ Szereg: »za radą i postanowieniem« (1): Ale yeſlybi yachacz mvſyala [Izabela Jagiellonka] za ych radą y postanowyenym. tedi bi niech yey the rzecz pretko odprawowala abi yey m w tim kto yni nyeprzekazyl LibLeg 11/42v. ~

a. Decyzja boża [w tym czyje (27): ai poss (15), G sb i pron (8), pron poss (4)] (32): iż Bogá żaden zwyćiężyć nie może/ áni odwroćić poſtánowienia iego CzechRozm 231v.

W połączeniach szeregowych (2): A to z ſtąpienie/ ták Iezuſowe/ iáko y náſze przezeń/ płynie z onego przedwiecżnego poſtánowienia/ przeyźrzenia y vmiłowánia Bożego CzechRozm 28, 221v.

Wyrażenia: »postanowienie boże (a. boskie, a. łaski bożej), pańskie, Boga, bóstwa, Chrystusowe« = propositum Dei a. gratiae Dei Vulg [szyk 15:3] (11:4:1:1:1): ZNácżnye Páweł ſwięty to poſtánowienie Páńſkye nam wſzem oznaymić racżył/ iż kogo Pan Bog z dawná przeźrzał/ tego y ku ſwym ſpráwam wezwáć [...] racżył. RejWiz A3; Leop Rom 9/11; WujJud 164v; CzechRozm 28, 255; WujNT Rom 9/11. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»przedwieczne, wieków postanowienie« = praefinitio saeculoram Vulg [szyk 6:2] (7:1): doſyć záiſte Bog we wſzyſtkim vcżynił/ oney woley ſwey świętey y dobrey: doſyć przedwiecżnemu poſtánowieniu: doſyć przeyźrzeniu/ obrániu/ y wezwániu náſzemu: y wſzyſtkim obietnicam ſwoim CzechRozm 221v, 28. Cf »wedle przedwiecznego postanowienia«.

»postanowienie święte« (1): ták ia [Chrystus] też znam Oycá moiego/ y poſtánowienie ſwięte iego. RejPos 122.

Szeregi: »przedsięwzięcie a postanowienie« (1): áby według obránia przedſięwźięćie á poſtánowienie Boże trwáło Leop Rom 9/11.

»rada i postanowienie« (1): iż Bog wſzechmogący/ rádę y poſtánowienie ſwoie wykonywáiąc/ zá żywotá páná Chriſtuſowego/ ludźi niektorych duchem ſwoim pobudzał NiemObr 118.

»słowo a postanowienie« (1): Bo ſie wſzyſtká iſtność chlebá mocą ſłowá Bożego/ á poſtánowienia Chriſtuſowego/ odmienia w iſtność ćiáłá. WujJud 164v.

»wola i postanowienie« (2): gdy cżás náznácżony vpadku ktorego [królestwa] przyidźie: tedy tám nic przećiw woley y poſtánowieniu Bożemu nie pomoże CzechRozm 255, 171v.

»zakon i postanowienia« (1): ná ktorey [górze] pierwey niſzli rozmowić miał z Pánem Bogiem/ á zakon od niego y poſtánowienia bráć/ [Chrystus] pośćił dni y nocy cżterdzieśći SkarŻyw 481.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle (a. według) postanowienia« = secundum praefinitionem a. propositum a. quod definitum est Vulg (16): RejPos 297v; A Synći człowieczy idźie/ według poſtánowienia WujNT Luc 22/22, Eph 1/11, 2.Tim 1/9.
~ Wyrażenia: »wedle (a. według) postanowienia bożego (a. boskiego, a. łaski bożej), pańskiego« [szyk 7:2] (7:2): CzechRozm 29, 37v, 73v; SkarJedn 62; gdyż [papież] według poſtánowienia páńſkiego/ w oſobie Piotrowey/ ná mieyſcu Kryſtuſowym páśie owce iego CzechEp 326, 269, 300, 330; wierzącemu w tego ktory vſpráwiedliwia niepobożnego/ poczytána bywa wiárá iego ku ſpráwiedliwośći wedle poſtánowienia łáſki Bożey [secundum propositum gratiae Dei] WujNT Rom 4/5.

»wedle przedwiecznego, wiekow postanowienia« [szyk 4:2] (5:1): Iż ſie ták BOgu ſpodobáło/ [...] obietnice ſwoie wedle przedwiecżnego poſtánowienia ſwoiego pełnić CzechRozm 171, 29, 214v; CzechEp 269, 300; áby byłá przez kośćioł oznaymiona [...] rozliczna mądrość Boża: wedle poſtánowienia wiekow [secundum praefinitionem saeculorum] WujNT Eph 3/11.

Szeregi: »wedle obietnice i postanowienia« (1): tedy [obrzezka] nie mogła być wiecżną/ ále vſtáć muśiáłá. Iákoſz iuż wedle Bożey obietnice y poſtánowienia vſtáłá CzechRozm 73v.

»wedle przejźrzenia i postanowienia« (1): tedy to dwoiákim ſpoſobem może być rozumiano. Naprzod wedle przeyźrzenia/ y poſtánowienia Bożego CzechRozm 37v. ~

»z postanowienia [czyjego]« (3):

~ Wyrażenia: »z postanowienia Boga, bostwa« (1:1): á ták ſie obchodzić będzyecie w tym kroleſtwie moim/ thák iáko ſie ia obchodzę s poſtánowienia Boga Oycá mego RejPos 318v, 339v.

»z nieomylnego postanowienia« (1): RejPos Ooo5 cf Szereg.

Szereg: »z wolej a z postanowienia« (1): iużeś ſie náſłuchał/ nie z wymyſłu ſwiátá tego/ ále z woley á z nieomylnego poſtánowienia iego/ o wſzytkich ſpráwach [...] żywothá ſwego RejPos Ooo5. ~

»za postanowienim« (1):

~ Wyrażenie: »za postanowienim pańskim« (1): vſtáwiamy áby po Rzymſkim kośćiele (ktory zá poſtánowienim páńſkim nád innymi wſzytkimi/ porządney mocy ma przodkowánie [...]) miáłá pierwſze mieyſce Cárogrocka [stolica] SkarJedn 261. ~

5. To, co się myśli: opinia, pomysł, pogląd (3):

postanowienie czyje (1): Placita medicorum, Poſpolite powieśći Sentencie poſtánowienie lekárskie/ które bywáyą zá pewne miáne. Mącz 302a.

Wyrażenie: »u siebie postanowienie« (1): to potym o ſłowku tym/ Bog/ zámknienie cżyni. Iż ono właſnie Bogu w troycy iedynemu należy. Z ktorego iego tákiego zámknienia/ y v śiebie poſtánowienia/ to wſzytko [...] płynie/ co ſię iedno iuż w nim błędow pokázowáło CzechEp 236.
Szereg: »myśli i postanowienia« (1): Przeto wſzytkie myśli y poſtánowienia [Quae igitur inventa, excogitata et cognita sunt] niebędąli piſmu [...] porucżone/ łácno zginą á z pámięći wynidą. ModrzBaz 88.
III. W innych znaczeniach silnie substantywizowanych (99):
1. Stan, sytuacja; status Mącz, Modrz, Calep; institutio Vulg, Modrz; conditio Calep, Cn; ordo Mącz, forma Modrz; affectio, dispositio, constitutio, habilitas, habitudo, habitus, mos, qualitas, temperamentum, temperatura Cn (85): A Gdy ták mocne poſtánowienie widziſz w roznoſcyach ſtworzenia ſwiátá tego/ coż rozumieſz o onych mocach niebieſkich RejZwierc 2v.

postanowienie czego (3): Wyſláwiá prorok rozliczne możnoſći páńſkie około poſtánowienia niebá y dziwow iego/ á takież ziemie y wod rozlicznych RejPs 151v; GliczKsiąż O6v. Cf Wyrażenie.

Fraza: »złe jest postanowienie« (1): iż tákowe złe yeſt poſtánowyenye ſwyátá cżáſu dziſieyſſego GliczKsiąż O6v.
Zwrot: »w [jakim] postanowieniu być« (1): A thám iuż áni goſpodárſtwo/ áni żadna rzecż w dobrym poſtánowieniu być nie może. RejZwierc 31v.
Wyrażenie: »postanowienie porządku« = stan (1): że dobrzi Piſárzowie/ [...] gdy co porządnie á wedle náuki piſzą/ tedy ſię nie iedno ná ninieyſze cżáſy álbo ná poſtánowienie porządku [ad statum praesentem]/ ále więcey ná wſzech rzecży przyrodzenie oglądáią. ModrzBaz 1v.
a. Sytuacja społeczna lub polityczna; organizacja, ustrój, rządy (29): Napierwey ſie rodzay Cygáńſki v nas y w Niemcech vkazał/ lud proznuiący/ chytry [...]/ wiáry áni poſthánowienia niemáiąc BielKron 261v; GórnDworz Hh5v; [Jan Olbrycht] Rzecżpoſpolitą wtákiem poſtánowieniu/ w iákim ią był od przodkow ſwoich wźiął y on ſam záchował/ y ſwemu potomſtwu podał. ModrzBaz 21v.

postanowienie kogo (2), czego (13): ListRzeź w. 49; bych miał pewne poſtánowienie domá rycerſtwá/ kthorzy oni niezwykli być ſpokoiem BielKron 253, 76v; ModrzBaz 134v [3 r.]; Fundáment tedy ich [Żydów] wſzytkiego poſtánowienia y rzecży poſpolitey kośćielney y świeckiey/ [...] był on ták zacny y wielki wodz y vrzędnik [tj. Mojżesz] SkarŻyw 481; Poſtánowienié ziemie Inflantſkiéy. SarnStat 1200, 1013. Cf Wyrażenia.

postanowienie w czym (3): LibLeg 7/35v; rozmowimy ſie około tego/ iáko bybyło lepſze á iednoſtáyne poſtánowienie w koſciele náſzym krześćiáńſkim. BielKron 200v. Cf »postanowienie w Rze- czypospolitej«.

postanowienie czyje [= przez kogo ustanowione; w tym: G sb (1), ai poss (7)] (2): SkarŻyw 30; zdáć ſię oná [Rzeczpospolita] bydź poſtánowiona ná kſztałt Spártáńſkiey/ podług Lycurgowego zdánia/ ktory ią złożył/ z Krolá/ z Senatu/ y z Rycerſkiego ſtanu/ [...] iż tá Rzeczpospolita wáſzá nie tylko dáleko vſtąpiłá z poſtánowienia Lycurgowego/ ále [...] GórnRozm K3.

Zwrot: »być w [jakim] postanowieniu« (2): á ieſli też rychley będzie Syem niż przedłużenie dano/ tedy [auszpurczanie] máią być przedſię w tym poſtánowieniu áż do drugiego Seymu. BielKron 217, 340v.
Wyrażenia: »dobre (a. lepsze), (po)rządne, rozważne postanowienie« = ordo Mącz; optima(-us) forma a. status, recta institutio Modrz [szyk 10:1] (7:3:1): DiarDop 106; BielKron 76v, 200v, 340v; Mącz 417b; Iż prożná ieſt walká ná polu/ ieſli pirwey nie będzye rozmyſlne á rozważne poſtanowienie w domu. RejPos 334; O Porządnem poſtánowieniu ſzkoł [de scholis recte instituendis] wiele známienicie ludźie vcżeni ná piśmie podáli ModrzBaz 134v, 73v, 128v, 143; Dotąd tedy będzie trwáłá R.P. poki też w niey będą trwáły cnoty/ y dobre á ſwiętobliwe poſtánowienia. Phil P2.

»postanowienie Rzeczypospolitej, w Rzeczypospolitej« = forma a. status Reipublicae Modrz [szyk 3:3] (5:1): jakoby to złe dobrego dawnego postanowienia w RP n(aszej) nie psowało DiarDop 106; ſkądby teráznieyſzego Rzecżypoſpolitey poſtánowienia [praesentis status]/ [...] ku gorſzemu odmiáná vrość mogłá. ModrzBaz 82, 73v [2 r.], 143; CzechEp 11.

»postanowienie życia« (1): vpomináiąc go [Szymona Słupnika] áby tego przeſtał/ á zſzedł ná ziemię/ á z innjmi od Bogá wjbránymi Oycy/ ná ich poſtánowieniu żyćia/ ábo regule przeſtawał. SkarŻyw 30.

Szeregi: »rząd (a. porządek) i (a) postanowienie« (3): Na ktori porządek y postanowienie naſſego Rzemioſła, My iako Rzemieſło Rzeżnicze w Sliąsku [...] siednoczilichmi śie y na tho zwolili. ListRzeź w. 49; Ordine stare, Zá dobrym rządem á poſtánowieniem trwáć Mącz 417b; Phil P2.

»postanowienie i sposob« (1): Niedawno też Symon us z Pilzná [...] wſzytek pocżątek ſzkoł/ poſtánowienie y ſpoſob [statum et rationem]/ zwielką pilnośćią wynálazł ModrzBaz 134v.

»władza i postanowienie« (1): O Voyewodą Valaſkiego bandzyeſſ sią dowyadowal [...] yaka yesth wladza y posthanovyenye wzyemyach yego LibLeg 7/35v.

b. Stan człowieka zwykle traktowanego indywidualnie [w tym czyje (16): G sb i pron (8), pron poss (7), ai poss (1)] (51): ále pátrz że y ciáłá ſláchethne á cnotliwe nigdy nie ſą w żadnym beſpiecżnym poſtánowieniu vtwirdzone [tj. wolne od niebezpieństw]. RejZwierc 151v.
Zwrot: »w jednakim postanowieniu trwać« (1): Cżłowiek národzony z niewiáſty/ á krotko żywiąc/ ieſt rozmáitey nędze pełen: ktory wychodźi iáko kwiát/ y záś bywa ſtárty/ y zchodźi iáko ćień/ á w iednákim poſtánowieniu nigdy nietrwa. KuczbKat 430.
Szeregi: »sprawa i postanowienie« (1): Abowiem gdy obacżem [...] ſpráwę y poſtánowienie cżłowiecże ná ſwiecie tym/ okaże ſie to łatwie wſzytko/ że siłá ieden cżłowiek drugiemu tákież cżłowiekowi ieſt powinien GliczKsiąż A2v.

»stan albo postanowienie« (1): Reatus, Status, et conditio reorum. – Conditia ſtan albo poſtanowienie winnego. Calep 897a.

α. Kompleksja fizyczna, wzrost, postawa (3):

W połączeniu szeregowym (1): Chcąc mieć trzy ſpoſoby nátur/ Complexiéy álbo vtemperowánia/ á przyródzonégo poſtánowienia/ w káżdym człowieku: [...] Oczko 33v.

Wyrażenia:»postanowienie ciała, w ciele« (1:1): Status corporis, Poſtánowienie/ wzroſt ciáłá. Mącz 417c; GórnDworz Ev; [OczkoPrzymiot 2 (Linde)].

»przyrodzone postanowienie« (1): Oczko 33v; [y ieſli ſye [przymiot] bárzo záweźmie/ álbo ná Complexią/ to ieſt ćiáłá przyrodzoné poſtánowienié ſłábé tráfi [...] wrzody y niemocy rozmáité zá ſobą przez przeſtánku poćiągnie. OczkoPrzymiot 2 (Linde)].

Szereg: »kstałt i dobre postanowienie« (1): chcę/ áby [dworzanin] miał kſtałt/ y dobre poſtánowienie w ciele GórnDworz Ev.
β. Stan zdrowia (2):
Wyrażenia: »przyrodzone postanowienie« (1): Oczko 12v cf Szereg.

»postanowienie zdrowia« (1): gdyż nietylko támté trzy [afekcje, tj. zaburzenia zdrowia]/ kthóré zá przednieyſzé w ſpráwách poſtánowienia zdrowia mieć chcemy/ ale y podleyſze/ przez kthórych y ćiáło/ y zdrowie/ dobré być niemoże/ do zdrowia dobrégo należą Oczko 13.

Szereg: »porządek a postanowienie« (1): [...] przypátrzywſzy ſye/ ieſli od porządku á przyrodzonego poſtánowienia [ciało] daleko odeſzło Oczko 12v.
γ. Stan ducha, umysłu; w tym: ustatkowanie (7): ſzukay pilnie káżdey zgody á káżdego poſtánowienia w nędznym ſercu ſwoim/ ábyś ie záwżdy cżyſthe [...] miał przed Pánem ſwoim RejPos 181v.

W połączeniu szeregowym (1): o tho ſie ſtáráć/ áby to kiedykolwiek przidzie co powinnie prziść ma/ prziſzło z dobrjm rozmyſłem z roſtropnym poſtánowieniem/ z vſpokoionym ſumnieniem á z boiáźnią Bożą. RejZwierc 166.

Wyrażenia: »dobre, roztropne, słuszne postanowienie« (1:1:1): w żadney rzecży nigdy w nim ſłuſznego poſtánowienia áni vmiárkowánia nie naydzieſz. RejZwierc 151, 166; RybGęśli C3v.

»postanowienie na umyśle« (1): Duſzne plugáſtwo obiera ſie około plugáwych myſli/ á złym poſtánowieniem ná vmyſle. RejPosWstaw [1103].

»wnętrzne postanowienie« (1): łáſkáwość wſzytká y wdzięcżność w nim kwitnęłá/ ktora wnętrzne iego poſtánowienie pokázowáłá. SkarŻyw 235.

»złe postanowienie« (2): RejPosWstaw [1103]; ORſzakom ſzkod tákowych/ Tudźieſz troſk ſercołomych/ Tá właſność/ że bywáią w tákim vważeniu W iákim myśl złym lub dobrym tkwi poſtánowieniu RybGęśli C3v.

Szereg: »stateczność a postanowienie« (1): iáko w młodym páchołku/ chwalą ludzie ſtátecżność/ á poſtánowienie/ [...] ták záſię [...] GórnDworz K4v.
δ. Sposób życia; stabilizacja życiowa, usamodzielnienie (35): tedi bismi wolely abi yey m. [Izabela Jagiellonka] przi pyerwſchim postanowieniv ſwoym y sina swego zoſtala LibLeg 11/40v; Przeto nye dobrze cżynyą oni rodzicy kthorzy ſyny ſwe ſámopás puſſcżáyą/ one ná poſtánowyenye yákye nye wſpomagáyą GliczKsiąż O3; Gdzye ſyn yuż będąc doroſlym á ku poſtánowyenyu godnym weźmye wasń ná oycá GliczKsiąż O3v; żadneć poſtánowienye beſpyecżnieyſſe nye yeſt yedno małżeńſtwo. GliczKsiąż P3v, A2, I5v, O2, O3, O3v [2 r.], Q2v; RejZwierc 24; A potym ſam o poſtánowieniu ſwym pilnie myślić pocżął/ y iuſz do zakonu ktorego wſtąpić miał wolą SkarŻyw 461; CiekPotr 91.

postanowienie około kogo [w tym: około siebie (2)] (3): Bo czo ieſt po długim żywocie ieſli nie będzie wdzięcżnego á miłego poſtánowienia około niego? RejZwierc 32; Bo mu fortuná wziąć nie może [...] pobożnośći/ poććiwośći/ á ná wſzem ſtátecżnego á rozważnego około ſiebie poſthánowienia. RejZwierc 134v, 143.

W połączeniu szeregowym (1): Aleś ty doſzedł moiey náuki/ poſtánowienia/ przedſie wźięćia wiáry / nie ſkwápliwośći/ miłowánia/ cierpliwośći/ przeſládowánia/ mąk Leop 2.Tim 3/10.

W połączeniu z określeniem wartościującym (14): LibLeg 11/42; [dzieci] ku dobremu á ſtátecżnemu yákoby wedle Bogá y dobroći przyſtáło poſtánowyenyu nye mogą przysć GliczKsiąż H5; RejPos 63; gdy będzieſz záwżdy chodził/ ták iákoś ſłyſzał/ w tym pobożnym/ pomiernym/ a poććiwym poſthánowieniu twoim. RejZwierc 173v, 14v, 30v [2 r.], 32, 113v, 134v (10); KochPij C2v.

Wyrażenie: »postanowienie żywota (a. życia)« (7): GliczKsiąż G5v; Diaeta, [...] poſtánowienie życia vſtáwicznego tak w yedzeniu yáko y w piciu. Mącz 84b; vdáli ſie w żywoty ſwowolne/ [...] wymyſláiąc ſobie ine kſtałty poſtánowienia żywotow ſwych RejPos 43v, 43, 327v; RejZwierc 14v; KochPij C2v.
Szereg: »postanowienie a sprawa« (2): RejPos 41v; áby ſobie [Pan Bóg] nań pátrzył á roſkoſzował z onego nadobnego poſtánowienia iego y poććiwych ſpraw iego RejZwierc 113v.
2. Podstawa, źródło, początek [czego] (2):
Szereg: »postanowienie a początek« [szyk 1:1] (2): y to to ieſt/ co Philozophóm wielką trudność czyniło/ bádáiącym ſye o rzeczy początku á poſtánowieniu Oczko 5, 6.
3. Podpora; przen [czyje] (1): Iozef [...] kxiążę bráćiey vtwierdzenie ludu/ rządźcá bráćiey/ poſtánowienie ludu [stabilimentum populi] Leop Eccli 49/17.
4. Stałe miejsce pobytu (3):

postanowienie czyje [„swoje”] (1): [Kalwin pisze:] iż iedni thwirdzą że duſze s ćiał wychodzące do niebá śię zlatáią. A drudzy nieśmieiąc nic o pewnym ich mieyſcu zámknąć/ zápewne to powiedáią iż żywą Pánu. [...] Pożądáią Duſze vprzeymie dźiedźictwá ſobie nágothowánego/ á ieſzcże nie máią ſwego poſtánowienia. GrzegŚm 15.

Wyrażenie: »pewne postanowienie« (1): Sedes stabilis et domicilium certum Pewne poſtánowienie. Mącz 378d.
Szereg: »mieszkanie i postanowienie« (1): Máią też y kápłani/ ktorzy ſkąd kolwiek przychodzą/ mieyſce ſwe w ktorym kilká dni mięſzkáią/ aż ſobie powoli mieſzkánie y poſtánowienie vpatrzą. ReszHoz 131.
5. Usytuowanie [czego] (4): S tego przerzeczonego poſtánowienia Plánetow zwierſchnich y z záćmienia Słonecnego/ powiádam być wielkiemu vpaleniu ſłonecnemu LeovPrzep Ev, E3, E3v.
Wyrażenie: »rowne postanowienie« = równowaga (1): AEquilibrium – Rowne poſtanowienie wagi. Calep 34b.
6. Stawienie się, przybycie [czyje gdzie] (1): Nuſz owo poſtáńowienie inſzey oſoby v kśiąg miáſto tego komu dłużno/ y kwitowánie/ coż rozumieſz do iákiey ſzkody ludzi prżywodźi? GórnRozm Lv.
7. Przestępstwo (może błędne tłumaczenie łac. contractus) (3): A wſzákże ten który co wyſtąpi / á ná onymże mieyſcu będźie poyman/ y ten który vczyni iákié poſtánowienié świéżo/ ná mieyſcu ná którym poſtánowienié vczynił/ może bydź práwem pátrzan. Ale ieſli z mieyſcá gdźie poſtánowienié vczynił iáwnie ábo potáiemnie odéydźie/ przed Sędźim ſobie należącym niech będźie pátrzan. SarnStat 1112.
*** Dubium (anakolut) (1): Co ia [...] witam z wſzelkiey miáry vniżenie Mośćiwą oſobę W.M. y ſerdecżnie w tym poſtánowieniu W.M. wſzelkiego iednym ſłowem błogoſłáwieńſtwá Páńſkiego RybWit [A]v.

Synonimy: I.1. uchwalenie, założenie, zrządzenie; a. naprawa, poprawienie; b. ćwiczenie; 5. posadzenie; 6. umocnienie, utwierdzenie; II.1. artykuł, kanon, porządek, prawo, rozrządzenie, skazanie, umowienie; a. pakt, porozumienie, przymierze, ugoda, umowa, zgoda, zjednanie; b. artykuł, dekret, świadectwo, umowa, wola; 4. rada; a. przedsięwzięcie, wola, zakon; 5. myśl; III. stan; a. rządy, sposob; b. kondycyja, sprawa, stateczność, 4. mieszkanie; 6. przybycie.

Cf POSTANOWIĆ

AL, KO