Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZRZĄDZCA

Następne hasło: ROZRZĄDZIĆ »

ROZRZĄDZENIE (26) sb n

o oraz pierwsze e jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja

	sg
N	rozrządzenié
G	rozrządzeniå
D	rozrządzeniu
A	rozrządzenié
I	rozrządzeniem
L	rozrządzeniu

sg N rozrządzenié (12); -é (5), -(e) (7). ◊ G rozrządzeniå (5). ◊ D rozrządzeniu (2). ◊ A rozrządzenié (2); -é (1), -(e) (1). ◊ I rozrządzeniem (3); -em (1) KochPs, -ém (1) SarnStat, -(e)m (1). ◊ L rozrządzeniu (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w. s.v. rozrządzić.

Znaczenia

1. Rozplanowanie, ułożenie kolejności spraw i działań; przygotowanie, zorganizowanie (15)
- a. O stwórczym planie Boga (4)
- b. O formowaniu oddziałów wojskowych (1)
2. Wyrażenie swej woli skierowane do ogółu; ustanowienie prawa (10)
- a. Jako akt ustawodawczy (8)
  - α. Treść ustaw (1)
3. Rządy, zawiadywanie (1)

1. Rozplanowanie, ułożenie kolejności spraw i działań; przygotowanie, zorganizowanie; dispositio Mącz, Calep; conscriptio, descriptio, designatio, dispicientia Mącz; collocatio, constitutio, digestio, instructio, ordinatio Calep; dispensatio Vulg (15): Mącz 374d; Instructio – Rozrządzenię, narzadzenie. Calep 546b; Ordinatio – Rozrzadzenie. Porzadek. Calep [737]b, 323a, 332a.

rozrządzenie kogo, czego (2): Sine designatione personarum et temporum, Króm roſpráwy y rozrządzenia oſób y czáſów. Mącz 392d. Cf rozrządzenie czego od kogo.

rozrządzenie czego od kogo [= przez kogo uczynione] (1): [z każdych 26 włók gospodarze wyprawią na wojnę jednego, którego wspólnie wyposażą] Tákiem rozrządzeniem wypráwy tey od ludźi robotnych mym zdániem potráfiłoby ſię w to/ áby żaden krzywdy trudnośći y obćiążenia ná ſobie nie odnioſł. GrabPospR M4.

Szereg: »rozrządzenie, (i) rozprawa (a. rozprawienie)« [szyk 2:2] (4): Dispositio, Rozrządzenie/ roſpráwienie. Ordo et dispositio argumentorum. Mącz 310d; Designatio, Rozrządzenie/ roſpráwá/ poſtánowienie yáko co ma być cziniono. Mącz 392c, 392d, 405d.

a. O stwórczym planie Boga (4):

rozrządzenie czego (2): áby nam oznaymił [Bóg] táiemnicę woley ſwoiey/ wedle vpodobánia ſwoiego/ ktore był poſtáwił w nim/ w rozrządzeniu (marg) ku ſzáfowániu. 2L.G.S. (–) zupełnośći czáſow/ áby w Chriſtuśie wſzytko nápráwił WujNT Eph 1/9. Cf »wedle rozrządzenia«.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle rozrządzenia« (2):

~wedle rozrządzenia czego (1): iż gdy tá [wieczność królestwa Chrystusowego] wynidźie wedle rozrządzenia cżáſow od Bogá poſtánowionych/ á wſzyſtki rzecży koniec ſwoy wezmą: tedy też y Chriſtus vrząd ſwoy krolewſki odda záś/ [...] BOgu Oycu ſwemu CzechRozm 182.

wedle rozrządzenia czyjego (1): iż gdyby ſie iuż wſzytko torem ſwym wedle rozrządzenia Bożego ſpełniło/ co w zakonie onym [...] było przeznácżono/ że też on zakon vſtáć y zniſzcżeć miał CzechRozm 91.~

»za rozrządzeniem [czyim]« (1): Tyś niebo/ iáko namiot/ rozbił ręką ſwoią/ Nád nim wody zá twoim rozrządzeniem ſtoią. KochPs 154.

b. O formowaniu oddziałów wojskowych (1): Descriptio populi, Rozłożenie ludźi ná roty. Descriptio equitum peditumque, Rozrządzenie. Mącz 375b.

2. Wyrażenie swej woli skierowane do ogółu; ustanowienie prawa; dispositio Vulg, JanStat; constitutio Mącz; ordinatio JanStat (10):

Wyrażenie przyimkowe: »przez rozrządzenie« = in dispositione Vulg; per dispositionem JanStat (2):

~ przez rozrządzenie czyje (1): [Kiełbasa] zá wolą Bożą ma bydź poſtánowion ná Stolicę Pomezánſkiégo Biſkupſtwá: [...] niech go ma do żywotá ſwégo in comendam przez rozrządzenié y rozgrzéſzenié [tj. zwolnienie ze ślubów] Apoſtolſkié [tj. papieskie] SarnStat 1097.

przez rozrządzenie czyje [=za czyim pośrednictwem] (1): ktoregośćie [Chrystusa] wy teraz byli zdraycámi y morderzmi: ktorzyśćie wźięli zakon przez rozrządzenie ánielſkie/ á nie ſtrzegliśćie go. WujNT Act 7/53.~

a. Jako akt ustawodawczy (8): Constitutio, Poſtánowienie/ vſtáwá/ rozrządzenie. Mącz 413b.

Szereg: »rozrządzenie, (i) postanowienie« = ordinatio et dispositio a. regulatio JanStat [szyk 2:2] (4): áby tákowé rozrządzenié/ poſtánowienié/ ná wieczné czáſy było dźierżáné/ chowáné/ ſtrzeżoné/ pod winámi/ któré w nich ſą opiſáné/ vſtáwił SarnStat 382 [idem 369]; Aby tedy y My/ y którykolwiek inny z poddánych náſzych tákowému poſtánowieniu y rozrządzeniu przez niewiádomość co przećiwnégo nie vczynił: vſtáwiamy/ [...] SarnStat 382 [idem 369] 369 [2 r.].

Wyrażenie przyimkowe: »wedle rozrządzenia [czyjego]« (2):

~W połączeniu szeregowym (2): áby Káźimiérzá Królá przerzeczonégo Státutu y Vſtáwy/ któré do tego czáſu w Skárbie náſzym ſą chowáné/ we wſzyſtkim wedle vſtáwy y porządku y rozrządzenia iego były trzymáné/ y záchowáné ná czáſy wieczné SarnStat 369 [idem] 382.~

α. Treść ustaw [czego] (1):

W połączeniu szeregowym (1): (marg) Apoſtolſkiéy ſtolice ma Miſtrz y zakon prośić/ áby tę zgodę potwiérdźiłá. (–) áby naiwysſzy Biſkup Pan náſz ninieyſzé ziednoczenié [...] przez pośrzodek y przez liſty Apoſtolſkié/ Buły/ we wſzyſtkich iego Artykułách/ obyczáioch/ rozrządzenin [!] y punktćiéch przyiął [...] y ná wieczną téy rzeczy pámięć vtwiérdźił SarnStat 1104.

3. Rządy, zawiadywanie (1): [Litwa deklaruje:] ále oné [...]/ to ieſt Krolá/ Koronę/ króleſtwo/ y obywátele Króleſtwá Polſkiégo w ich potrzebách/ ná wieki podpomágáć: y ich rozmnożenia/ pożytki/ y poſpolité dobro [obiecujemy] opátrowáć zdrowym y wiernym rozrządzeniém [salubri et fideli dispositione JanStat 752]/ iáko náſze właſné. SarnStat 993.

Synonimy: 1. rozprawa, rozprawienie.

Cf ROZRZĄDZIĆ

ZCh, SBu