Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [POSADZEJ]

Następne hasło: POSADZENIE SIĘ »

POSADZENIE (23) sb n

o jasne; -a- (16), -å- (2); -å- SkarJedn; -a- : -å- Mącz (1:1); pierwsze e jasne, końcowe z tekstów nie oznaczających é oraz -é.

Fleksja

	sg
N	posadzeni(e)
G	posadzeniå
A	posadzeni(e)
I	posadzenim
L	posadzeniu

sg N posadzeni(e) (12). ◊ G posadzeniå (3). ◊ A posadzeni(e) (2). ◊ I posadzenim (2). ◊ L posadzeniu (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVIII w. s.v. posadzić.

Znaczenia

I. Rzeczownik od „posadzić” (15)
- 1. Umieszczenie, rozmieszczenie (13)
  - Przen (1)
    - a) [Wywyższenie, uhonorowanie]
  - a. Usadowienie (5)
    - Przen: O miejscu dziedziczonym po ojcu (1)
  - b. Wprowadzenie do królestwa niebieskiego (4)
  - c. [Zbudowanie, założenie; lokalizacja]
  - d. O tekście: układ (1)
- 2. Obranie, powołanie na stanowisko (2)
- 3. [Obłożenie, obsadzenie]
II. W funkcji podstawowej (8)
- 1. Posiedzenie, zgromadzenie, narada (7)
- 2. Założenie, teza (1)

I. Rzeczownik od „posadzić” (15):

1. Umieszczenie, rozmieszczenie; positio, situs BartBydg; accubatio, accubitus, discubitus, positus Mącz; collocatio Cn (13): Accubitus, Prziſadzenie/ Poſádzenie/ Vkłádzienie. Accubatio idem. Mącz 70c, 309d.

Przen (1):

Wyrażenie: »posadzenie na szanc [czego]« = narażenie (1): á zaſz tho niepowinnoſc waſza bela okrziwde ich mowic/ waſzich oni ſludzi ſa/ wam ſlawe robia/ yopozitek ſie waſz ſpoſadzenim naſzanc zdrowia ſwego ſtaraia. PaprUp K3.

a) [Wywyższenie, uhonorowanie:

Zwrot: »mieć wysokie posadzenie«: O dzijwne boze zrządzenie, ijze thak luczkije ſthworzenije, ma wijſokije poſadzenie TekstyPol 35, 118.]

a. Usadowienie (5): Situs, na myesczv posadzenye, positio BartBydg 145b.

posadzenie kogo, czego (3): wyznawamy że on [Chrystus] ieſt ná práwicy Oycowſkiey. A to ſłowo/ Siedźi/ ná tym mieyſcu nie znácży poſádzenie álbo poſtánowienie ćiáłá KuczbKat 55. Cf posadzenie kogo na czym; Wyrażenie.

posadzenie kogo na czym (1): NAprzod ieſt przednieyſze lekarzſtwo [na lekkie rodzenie]: ſluſzne poſádzenie rodzączey paniey na ſtolczu FalZioł V 24.

Wyrażenie: »posadzenie gości« (1): Discubitus, Zá ſtół ſádzenie/ Poſádzenie gośćy. Mącz 70b.

Przen: O miejscu dziedziczonym po ojcu [kogo] (1):

Wyrażenie: »na stolec posadzenie« (1): Thakież y wielmożnego pana Andrzeia brata ſwego na otczowski ſtolec y mieſtce poſadzenia docżekała. WróbŻołt A3.

b. Wprowadzenie do królestwa niebieskiego [w tym: kogo, czyje (3)] (4):

Wyrażenie: »posadzenie na prawicy (bożej a. Boga)« [szyk 2:2] (4): WróbŻołt 117; 110 pſalm O poſádzeniu ſyná bożego ná práwicybogá oycá. RejPs Ff5v; gdy ſłyſzymy wſzędźie ćiáłá zmartwychwſtánie/ v wielbienie/ ná Práwicy Bożey s Kryſthuſem poſádzenie: ſzukaymyſz tedy tego GrzegŚm 8; ArtKanc H2v.

c. [Zbudowanie, założenie; lokalizacja [czego]: Namierzane beło na posadzenie tego miasteczka włók chełmińskich 60 LustrMaz II 24.]

d. O tekście: układ [czego] (1): Compositio [...]. Si refertur [...] ad orationem. Rządne poſádzenie rzeczy. Mącz 310b.

2. Obranie, powołanie na stanowisko [kogo] (2):

Wyrażenie: »posadzenie na stolicę, na stolicy [= na tronie]« [szyk 1:1] (1:1): Vigilius Papieżem zoſtawſzy/ myśl około Heretyká ná Stolicę Cárogrocką poſadzenia/ odmienił/ y wolał o to gárdło dáć. SkarJedn [d9]v; SarnStat 118.

Szereg: »panowanie i posadzenie« (1): KToby od tego czáſu w práktykách z kimkolwiek około pánowánia czyiégokolwiek/ y poſádzenia ná ſtolicy páńſtw tych doznan był/ tedy [...] SarnStat 118.

3. [Obłożenie, obsadzenie [czego czym]: Item Stanislao muratori od possadzenia plazami piętra ante Kurzanoga [...] mrc. 3 gr. 6 RachBonera 1558 137.]

II. W funkcji podstawowej (8):

1. Posiedzenie, zgromadzenie, narada; consessus, sessio, synedrion Mącz (7): Potym rozdano Tomy doktorom ná dowod wcżym ktho wątpił/ áná drugim poſádzeniu mieli rżecży wątpliwe rozbieráć około piſmá ſwiętego. BielKron 235v; Consessus, Poſádzenie to yeſt/ zgromádzenie ludźi ná nieyákie ſpráwy ſiedzących. Mącz 379b, 378d, 437b.

posadzenie czyje [w tym: G sb, ai pass] (1): Dniá oſmego Kwiethniá/ trzeći raz było poſádzenie oycow w Trydenćie ná Koncilium BielKron 225; [Konst 1562/9].

[Zwrot: »posadzenie uczynić« = zebrać się na naradę: Y ták to ſpecialiter ktemu obiaśniamy/ iż ieſliby on ná Kroleſtwie będąc/ brał więtſze dochody rocżne: tedy przy repetycyey dźiału powinni będą przyiaćielſkie poſadzenie vcżynić/ y o nie ſie vgodźić. Konst 1562/9 (Linde s.v. posadzić).]

Wyrażenia: »pierwszym posadzenim« (1): Prima sessione hoc decretum aut conclusum est, Pierwſzym poſádzenim to skazáli. Mącz 378d.

»zacne posadzenie« (1): Si talia in amplissimo vestro consessu audet dicere, Ieſli to śmié przi zacnym poſádzeniu á oblicznościách wáſzey miłośći mówić. Mącz 379b.

2. Założenie, teza (1): Thesis, positio, Poſadzenie/ záłożenie. Mącz 454d.

Synonimy: I.1.c. założenie, zbudowanie; 2. powołanie; II.1. zebranie, zgromadzenie.

Cf POSADZIĆ