[zaloguj się]
[pdf]

POSADZIĆ (218) vb pf

posadzić (213), possadzić (5); possadzić LibLeg (3); posadzić : possadzić RejKup (2:1), StryjKron (4:1).

o jasne; w inf -a- (38), -å- (4); -å- SkarŻyw (3); -a- : -å- RejPos (7:1); w imp 2 sg i pl -å-; w pozostałych formach -a- (142), -å- (14); -å- ForCnR, GliczKsiąż, SkarJedn (2), SkarŻyw (4), CzahTr; -a- : -å- KrowObr (5:2), BielKron (14:2), BudNT (1:1).

Fleksja
inf posadzić
praet
sg pl
2 m posadziłeś, -eś, -ś posadził m pers posadziliście
3 m posadził m pers posadzili
f posadziła m an
n posadziło subst
plusq
sg
3 m był posadził
imperativus
sg pl
2 posådz posådźcie
3 niech posadzi
conditionalis
sg
1 m bym posadził, bych posadził
2 m byś posadził
3 m posadziłby, by posadził
con praet
sg
3 m by był posadził
impersonalis
praet posadz(o)no
con by posadz(o)no
participia
part praet act posadziwszy

inf posadzić (44). ◊ fut 1 sg posadzę (7). ◊ 2 sg posadzisz (2). ◊ 3 sg posadzi (14). ◊ 1 pl posadzimy (1). ◊ 2 pl posadzicie (2). ◊ 3 pl posadzą (8). ◊ praet 2 sg m posadziłeś, -eś, -ś posadził (6). ◊ 3 sg m posadził (75). f posadziła (5). n posadziło (1). ◊ 2 pl m pers posadziliście (1). ◊ 3 pl m pers posadzili (15). ◊ plusq 3 sg m był posadził (2). ◊ imp 2 sg posådz (2). ◊ 3 sg niech posadzi (1). ◊ 2 pl posådźcie (2). ◊ con 1 sg m bym posadził (2) OrzQuin, BudBib, bych posadził (1) LibLeg. ◊ 2 sg byś posadził (1). ◊ 3 sg m posadziłby, by posadził (9). ◊ con praet 3 sg m by był posadził (1). ◊ impers praet posadz(o)no (4). ◊ con by posadz(o)no (1). ◊ part praet act posadziwszy (11).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII(XVIII)w.

1. Umieścić; facere [aliquem] sedere Vulg, Cn; collocare, constituere, facere [aliquem] accumbere a. discumbere Vulg; plantare, ponere PolAnt; sistere Calag [kogo, co (żywotne)] (172):

posadzić na czym (1): ten Baranek Bożij [...] nad każdem dzierży rękę Gdy kto duffa w jego mękę A tak chczeſli nawagę wſyącz A mnie ſpołu muſſyś sniem wziącz A nadrugiey nas poſadziṡ RejKup dd2v.

posadzić miedzy czym (2): zboyce wźiąwſzy pánnę y przywieźli ią do iednego miáſtá [...] á miedzy iną kupią poſádźili ią ná przedań. HistRzym 20; Y poſádzi namioty páłacu ſwego miedzy morzámi przy gorze zacney świątośći BudBib Dan 11/45.

posadzić gdzie [w tym: na czym (8), „tam” (3), w czym (1)] (20): Myſz żáby bárzo prośiłá/ By z nią ná wiecżerzy byłá: Poſádziłá ią w ſzpiżárni/ Gdzie było doſyć cżyſtych karmi. BierEz G4v, A3, G2; Aleć ták Dijabeł záwżdy tzyni/ iż tho co iemu ſſkodzi/ opuśćić muśi/ iáko teſz to ná on tzás vtzynił/ gdy ſie s Pánem Kryſtuſem potykał y gadał/ poſadziwſzy go ná wierzchu kośćiołá w ſwiętym mieśćie. KrowObr 74v; Bo to mowi Pan Bog [do miasta Jeruzalem]: Gdy ćię vcżynię miáſtem ſpuſtoſſonym/ [...] y poſádzę ćie w źiemi oſtátecżnieyſſey/ iáko puſtynie ſtárádawne z temi kthorzy bywáią prowádzeni do ieźiorá Leop Ez 26/20; BibRadz Gen 2/15; BielKron 202v; [Króla] Pan Bóg [...] z Wilná do Krákowá [...] przenieśie: á I.K.M. w Krákowie ná Kurzéy nodzé/ gdźie ſye oycowie náſzy Przodkom iego kłániáli/ poſádźi OrzQuin Lv; RejAp 180, 180v; HistRzym 129; Strum K3v; Dziękuie Pánu Bogu iſz śioſtry ſam wyprowádzić racżył: [...] nálezli obiedwie z łáſki Bożey zdrowe: iednę pod ſtołem [...] drugą w oknie [...] kto ie tám poſadził y iáko/ tego nikt powiedzieć nievmiał/ áni ſię domyſlić mogł. SkarŻyw 193; A gdzie co wezmą/ tam ſwego poſádzą. KochSz A3v; Dałeś mnie im ná wzgárdę/ y támeś poſádźił/ Skądbym do ćiebie nie mogł/ ni ty o mnie rádźił GrabowSet E4v; LatHar 189. Cf »na miejsce posadzić«.

W charakterystycznych połączeniach: posadzić na brzegu (2), pod drzewem (2), miedzy kupią, na Kurzej Nodze, miedzy morzami, u przerwy, w sadu Eden, w spiżarni, na wierzchu kościoła, w ziemi ostateczniejszej; posadzić najbliżej.

Zwroty: »na ([czyje a. które]) miejsce, na miejscu ([jakim]) posadzić« [szyk zmienny] (3:1): [Witułt wyszedł z więzienia dzięki swej żonie] kthora go vbráłá w niewieśćie odzyenie/ á ná iego mieyſce ſłużebną niewiáſtę poſadźiłá BielKron 380; RejZwierc 39v, 92v; Moiżeſz powiedział/ poſadz lud twoy ná mieyſcu świętym [Planta populum tuum in loco sancto tuo]. Ofiarownicy záś śpiewáli pioſnki. BudBib 2.Mach 1/29.

peryfr. »na śladku posadzić« = urządzić zasadzkę (1): Ponere in insidiis, Záſádźić ná kogo/ ná śládku poſádźić. Mącz 379d.

Przen (19):

posadzić na czym (2): Ná ſtolicy iednośći/ poſádźił Pan BOg náukę prawdźiwą. ReszPrz 100; ReszList 189.

posadzić gdzie (1): Abowiem prześládował nieprzyaćiel duſzę moię: poniżył ná źiemi żywot moy. [...] Poſádźił mię w ćięmnych mieścách iáko zdawná pomárłe LatHar 170.

Zwroty: »[w kim] nadzieję posadzić« (1): Kto ták oſzálał/ áby w Anyołá/ ábo w świętego/ ábo w iákie ſtworzenie wierzyć: to ieſt w nim wſzytko ſerce y nádźieię ſwoię poſádźić miał? SkarKaz 548a.

»na paszej posadzić« (1): Pan mię rządzi/ á ná żadney mi rzecży nie zeydzie/ ná dobrey mię paſzey poſadził [in loco pascuae ibi me collocavit Vulg Ps 22/2]: nád wodą ochłody wychował mię SkarJedn 401.

»na szańc posadzić [co]« = narazić, wystawić na ryzyko (2): RejZwierz 110v; o wielki klenot s fortuną máłą koſtką mieceſz/ boś ná ſzańc poſádził y gárdło y ſławę ſwoię/ á ieſzcże nie wiedzieć iáko wygraſz y iákoć ſie poſzcżęśći. RejZwierc 135.

»posadzić na wsparze« = uczynić przestrogą a. dać za przykład (1:1): RejWiz 51; Y Coż wżdy wy cżynicie/ vbodzy nędzarze/ Práwie was Pan poſádził/ káżdemu ná wſparze. By ſie wámi karáli/ á dobrá ſwoiego/ Vżywáli pobożnie/ z łáſki nádánego. RejZwierz 124v.

a) W antropomorfizowanym opisie gry w szachy (2):

posadzić przy czym (1): Więc go przy deſce/ by nie cżułá hordá/ Cicho poſádzi: á ten záś do kordá. KochSz B4.

Zwrot: »posadzić na stronie« (1): Krol biały pátrzał ná ſwego ſámpierzá Przez draba/ y przez cżarnego Rycerzá. A ſwego Rochu poſádził ná ſtronie/ Pod Krolem cżarnym/ ná wtorym zagonie. KochSz Cv.
b) Wywyższyć, uhonorować (8):

posadzić gdzie (7): A zá niewdzyęcżność onę iego [Lucyfera]/ [...] kazał gi márnie ſtrąćić z mieyſcá onego. [...] A poſádzić thám racżył cżłowieká nędznego á vniżonego á liche ſtworzenie ſwoie. RejPos 216, 216. Cf »na miejscu [czyim] posadzić«.

W przeciwstawieniach: »strącić, zepchnąć ... posadzić« (2): W wtorym Pſálmie Papieſz y Mniſzy Syná Bożego z máieſtatu iego właſnego zepchnęli/ á pánnę Máryą ſtworzenie iego/ ná to mieyſce poſádzili KrowObr 152; RejPos 216.

Zwroty: »na miejscu [czyim], na miejsce [czyje a. które] posadzić« [szyk zmienny] (3:2): KrowObr 152; Obácż iedno co Dawid ſwięty powieda tobie: Iż cie máło kęs Pan twoy doſtoieńſtwem vniżył od onego pirwſzego doſtoieńſtwá Anyelſkiego: á ieſzcże cie przyrownáć miał iemu/ gdyby cie był poſádził ná mieyſcu iego. RejPos 201, 163, 175, 238v.

»na nawyższym słopniu dostojności posadzić« (1): Chrześcijánie [...] niechay myślą/ iż Pan Bog chćiał przyiąc ná śie niſkość y krewkość ćiáłá náſzego / áby ludzki rodzay ná nawyżſzym ſłopniu doſtoynoſci poſádźił. KuczbKat 35.

a. Usadowić, dać miejsce siedzące (45): Orzeł gdy gody ſpráwował/ Wſzytkich ptakow ná nie wezwał: Gdzie ie rządnie poſádzono/ A z ochotnośćią hoynie czćiono. BierEz O4v, S3; Swáwolá [osoba dramatu] [...] wdźięcżnie a ochotnie go [młodzieńca] przywitáł/ ij poſádźiwſzy go/ poſpołu ſie weſelili/ rzecży rozmáwiaiątz krotochwilné. ForCnR B2v; RejWiz 26v; Wierzynek [...] według ſwey woley gośćie ſadzał zá ſtoł. A ták poſádził napierwey páná ſwego Krolá Káźimierzá BielKron 375v; RejPos 80v; Calag 367a; POſádźiłeś mię wprawdźie nienagorzéy/ Ale by trzebá mięſá dáwáć ſporzéy: Przed tobą widzę półmiſków niemáło KochFr 22; WujNT Luc 9/15, 12/37; SapEpit B3v.

posadzić do czego (1): Obiadby był bogáty, do ktoregoby cię Poſádzono, pytam cię: iadłbyś, czy nie iedząc Wſtałbyś od ſtołu? CiekPotr 37.

posadzić podle (a. wedle) kogo, czego (3): HistRzym 52; Sálomon vczynił mátce ſwéy vczćiwość [...] Wyſzedſzy przećiwko niéy/ ſam ią tám prowádźił/ A wedle máieſtatu ſwégo ią poſádźił SiebRozmyśl K4; Naprzod więc pieniężnego páchołká vpoią: Poſádzą podle niego niepewną dźiewoią; Vpſtrzoną/ przywieńcżoną/ z wymuſkánym cżołem KlonWor 68.

posadzić na co (2): Kazał go krol ná ſtołek poſádzić nadobnie/ A cżćić go náwſzem hoynie y bárzo ſwobodnie. RejWiz 70v; RejPos 1v.

posadzić na czym (10): OpecŻyw 128; FalZioł V 26v; potym y inne należące modły mowił nád nim z pontyfikału/ á po dokońcżeniu/ vięli go Ellektorowie / á ponieſli go iáko nowego krolá/ y poſádzili ná ołtarzu/ á wten cżás zácżęto. Te deum laudamus BielKron 330v; Collocare aliquem in lecto, Poſádźić ná łożu. Mącz 196d; RejZwierc 56; WujNT Mar 6/39; SiebRozmyśl C4v, H2v, H3v. Cf »na majestacie posadzić«.

posadzić z kim (1): (did) Mnich ſie ſmjeye s Kupca (–) A czos ſie ten oſuſt ſmieye [...] Wſpomien yeno a przic kſſobie Podobnoć był wypił obie Za Pawła a potym zaſię. Poſadiwſſy [!] ſſoba maſie [lege: z sobą Masię] RejKup x2.

W przeciwstawieniu: »posadzić ... w kąt popchnąć« (1): Ano páni nárzeka iż v drugich wida/ Záwżdy pánná vbráńſza niżli v niey bywa. A też ią więc poſádzą á moię w kąt popchną/ Albo gdzye s poſlednimi ledá kędy wepchną. RejWiz 57v.

W porównaniu (1): POtym wziąwſſy go [Jezusa] ſludzy Pilátowi iako krola na ſtoltzu poſadzili gdzie by náń wſſytcy żydowie patrzyli OpecŻyw 128.

W charakterystycznych połączeniach: posadzić na kamieniu, na łożu, wedle majestatu, na ołtarzu, na skorze, na stolcu, na stołek, na stołku (3); posadzić nadobnie, niedaleko [kogo], nienagorzej, rządnie.

Zwroty: »na majestacie [= na tronie] posadzić« (1): podnoſili go [Aleksandra na Wielkie Księstwo Litewskie] z ſtárodawno zwykłymi Ceremoniámi ná Zamku Wilenſkim [...] gdy go iuſz ná Máieſtacie poſádzili/ [...] wyſtąpił Litawer [...] ty ſłowá mowił: [...] StryjKron 667.

»posadzić na miescu wyszem« (1): Gdy tego piéniá panna dokonala/ Elzbieta poſadzila Marią na mieſtzu wyſſem/ ale pokorná panna ſiadla v nog elzbiety OpecŻyw 11v.

»posadzić na ostatniem miescu« (1): a namłodſſego poſadzono na oſtatnyem myeſcu podług iego młodoſtzi HistJóz D2.

»posadzić rzędami« (1): Poſadźćie ie [rzesze, które miały być cudownie nakarmione przez Chrystusa] rzędámi po piąćidźieśiąt [Facite illos discumbere per convivia quinquagenos]. WujNT Luc 9/14.

»za stoł, za stołem posadzić« [szyk zmienny] (3:1): BierEz E2v, G2v; Rzekł Sámuel Saulowi [...] sſtęṕ będzyeſz zemną iadł/ [...] A gdy ſzedł/ poſádził go zá ſtoł przed trzemidzyeſty mężow wyzſzey/ ktorych też był prośił ná cżeść BielKron 63v; LatHar 384.

»posadzić za wieczerzą, na wieczerzy [miedzy kim a kim]« (2:1): Iezus mily chtzątz vſmierzytz Iudáſſa w iego zloſci/ poſadzil go na wiecżerzy miedzy ſobą ij ſwą milą matką OpecŻyw 85v, 85v; OpecŻywSandR nlb 3v.

»wyższej posadzić« (1): Dudek oto iż cżubáty/ A vbior też ma piegáty: Y gowná mu nic nie wádzą/ Przeto go wyżſzey poſádzą. Dziękuy bogacżu odzieniu/ Iżeś prze nie w tákim cżćieniu BierEz P.

Przen: Wywyższyć, uhonorować (przez nawiązanie do posadzenia na honorowym miejscu) (5):

posadzić między kim (2): LubPs hh2v; [Bóg] Wydźwiguiąc z prochu niedoſtátniego; Tákże y z gnoiu cżłowieká nędznego. By go między Kśiążęty poſádźił ArtKanc T19.

W przeciwstawieniu: »zbadać ... posadzić« (1): Bóg pánem świátá/ y ſam wſzytkim włada/ Hárdégo z mieyſcá wyſokiégo zbada: A niewolniká poſádźi w koronie Ná złotym thronie. KochPs 111.

Zwroty: »posadzić na książęcej ławie, na tronie« (1:1): Ten vbogiégo wźiąwſzy z gnoiu práwie/ Vmié poſádźić ná Kśiążęcéy łáwie [collocet eum cum principibus Vulg Ps 113/8]. KochPs 173, 111.

»na nawyszszym miejscu posadzić« (1): Adámá [...] był Pan á ſtworzycyel náſz na wyobráżenye ſwoye vcżynił/ tudzyeſz ná nawyſzſſym myeyſcu myędzy wſſem inſſem ſtworzeniem po[ſ]adził/ y zwirzchnosć iemu poddał/ zlecuyąc yemu moc á pánowánye nád ź[w]yerzęty/ ptaki/ rybámi/ y inſſemi beſtyámi. GliczKsiąż C6.

b. Wprowadzić do królestwa niebieskiego (często z elementem ‘dać miejsce siedzące’) (50): Obácż/ iáko rzekſzy iuż wzbudźił/ poſádźił GrzegŚm 59.

posadzić blisko kogo (2): duſſę iéy náſwiętſſą z wielkim weſelim do nieba prowadzil/ ij bliſko ſwięté troyce poſadzil. OpecŻyw 179; RejKup t8v.

posadzić nad kogo (2): OpecŻyw 81v; Ciebie potym do niebá mátkę ſwą wprowádźił/ Nád wſzyſtkie ſwe wybráne chwálebnie poſádźił. LatHar 523.

posadzić z kim (3): WróbŻołt mm4; będźie ćię prowádźił przez kráinę nieświádomą/ y przywiedźie do vlic niebieſkiego Syonu: y tám ćię poſádźi z Anyoły przed oblicżnośćią máieſtatu ſwoiego LatHar 279, 334.

posadzić gdzie (38): WróbŻołt mm4; A owſſeyki ieſſcześ mie poſádził w pokoioch páłácow ſwych nigdy niedokończonych á dobrodzieyſtwá y miłoſierdzia twego zá towárzyſtwo vżywam RejPs 34; KrowObr 168, 171v; RejPos 162v; Támże śiadł v Oycá ná práwicy/ kędy nań przez wiárę pátrzym wſzyſcy/ y nas też tám iuż wſzytkich poſádźił/ ktorzy wierzym iż on w nas, á my w nim. ArtKanc G17; LatHar 279. Cf Zwroty.

Zwroty: »posadzić na miejscu [czyim]« (1): Tu okázuie Duch ſwięty/ iż do tego cżáſu niżli ſobie Pan vcżyni końcá onego/ ták iż wiernych ſwoich nie poſádzi ná mieyſcoch ich [...] muśi zwirzchność ſwoię záwżdy rozſzyrzáć [...] nád niewierniki ſwoiemi RejPos 232.

»(wespołek a. pospołu) posadzić w, na niebie(siech) w Krystusie (a. z Chrystusem); posadzić w niebie na prawicy (z Krystusem); z Chrystusem wespołek na prawicy posadzić« = consedere in caelestibus in Christo Iesu Vulg [zawsze przekład lub nawiązanie do Vulg Eph 2/6] [szyk zmienny] (3:2;2;1): Leop Eph 2/6; Ták mowi Páweł do Efezow: Wzbudźił nas poſpołu/ y weſpołek poſádźił w niebie w Kryſtuśie Iezuśie/ áby okazał w przyſzłych cżáśiech/ wielkie Bogáctwá łáſki ſwey GrzegŚm 59, 15, 37; CzechRozm 221v, 265v; Tedy záś tám ſkąd wyſzedł iemu [człowiekowi po śmierci] przyść potrzebá/ Y ztym ćiáłem ktore ſam formował/ Bog z niebá. Ktorego ſamo Boſtwo głowę wywyżſzyło/ Y ná práwicy ſwoiey w niebie poſádźiło. KołakSzczęśl C4v; WujNT Eph 2/6.

»posadzić na, po prawicy (na niebie(siech) a. nad niebiosy)« [o Chrystusie] = constituere ad dexteram in caelestibus Vulg [szyk zmienny] (8:1): WróbŻołt G3; dał Bog [...] moc zupełną [Chrystusowi]/ dał wſzyſtko/ dał wſzytkę władzą ná niebie y ná źiemi/ y iego ſámego nád wſzyſtkimi niebioſy/ ná ſwey práwicy poſádził. CzechRozm 8v; [Bóg swojego syna] Cćią y chwałą vkoronował/ y ná práwicy ſwey ná niebieſiech poſádził áby go wſzytkie ięzyki/ pokolenia y narody ććiły CzechRozm 12, 123v, 175v; CzechEp 310, 328; NiemObr 104; WujNT Eph 1/20.

»w rząd duchow posadzić« (1): Ták mnie do chwały/ gdźieś ſam ieſt/ wprowádźiſz/ Ták mnie/ w rząd Duchow wielebnych/ poſádźiſz GrabowSet X3v.

»posadzić przy sobie, wedle siebie« [szyk zmienny] (2:1): gdyż cie Pan twoy wabi/ [...] á chce cie iáko bráćiſzká właſnego poſádzić wedle ſiebie w thych wſzytkich niebeſpiecżeńſtwach twoich. RejPos 262; CzechRozm 124; A niewié [Piłat]/ iż ſtwórzyćiél iego przed nim ſtoi. Niewié/ iż go Bóg Oyćiec przy ſobie poſádźi SiebRozmyśl H3v.

»posadzić na stolcu krolewskim« (1): Dwanáſné przyięla Marią troytza ſwięta/ ocietz ſyn/ ij duch ſwięty/ ij z wielkim weſelim poſadzili ią na ſtoltzu krolewſkim OpecŻyw 185.

»posadzić na stolicy« (1): y poſádźił ćię ná ſtolicy błogoſłáwieńſtwá/ któréś ſobie záſłużyłá dla wielkiéy pokory y świętobliwośći. SiebRozmyśl L4v.

»posadzić u stołu, za stoł, za stołem« [szyk zmienny] (7:3:2): Słuchay iż chce przepáſáć ſam biodrá ſwoie/ á ſłużyćći poſádziwſzy cie v ſtołu ſwoiego. RejPos 346, 162v, 327v [2 r.], 341v [3 r.], 345 [2 r.], 346v; Poſádźiłeś mię zá ſtół koſztowny [Parasti in conspectu meo mensam Vulg Ps 22/5]: Skąd nieprzyiaćiél boleie głowny: Włos mi móy wſzyſtek Bálſámem płynie/ Czáſzá opływa w roſkoſznym winie. KochPs 33; A z ſobą was ná oné gody ſwé prowádźi/ Y zá ſtołem/ wieczerzy hoynéy ſwéy poſádźi. SiebRozmyśl M2.

c. Uwięzić; vincire Vulg, PolAnt (15): ktorzi bedą wbyalahrodzie y wynſchich Zamkach naſych [...] ysbich [...] ponie slal abi ony przyachali do was a ſkoro [...] ych poſſadziczie, do nas thegosch czaſſv abisz dal snacz LibLeg 10/57.

posadzić z kim (1): Gdj przyſzli do Perſyey/ poſadzić go [Anastazyjusza] z złocżyńcámi Krol kazał SkarŻyw 75.

W połączeniu szeregowym (1): A ktobykolwiek niechćiał cżynić zakonu Bogá twego/ y zakonu krolewſkiego z tákowym wnet ma być ſąd/ ábo zámordowáć ábo wykorzenić/ ábo winą ná máiętnośći ſkáráć/ ábo do więzienia poſádzić. BudBib 1.Esdr 7/26.

W przeciwstawieniu: »puścić ... posadzić« (1): Okrutnik podziwowáć ſie chcąc co też s tego vroſcie/ puśćił Damáná á Pitiáſá ná tho mieyſce poſádził. RejZwierc 92v.

Zwroty: »posadzić do ciemnice (a. ciemnej wieże)« = in carcerem mittere PolAnt [szyk zmienny] (2): BudNT Act 12/4; y S:Grzegorzá do błotney głębokiey y ćiemney wieże poſadził/ gdzie [...] okrutną nędzę Męcżennik Chriſtuſow ćierpiał. SkarJedn 303.

»do kaźniej posadzić« (1): I tez dal proszycz v. Iaſnoſczy pan nasch o ten dlug ktori ma pan nasch v tego zida ktorego v. Iaſnoſcz wſkazal do kazniey na zamkv vylenskym poſſadzicz LibLeg 11/61v.

»straż [nad kim] posadzić« (1): Klimunt z Moſkorowic Stároſtá Krákowſki/ Mikołay Litwos s cżeládzyą zamkową zbroyną/ ziecháli z zamku á rozwádzili ie/ y ſtraż nád nimi poſádzili. BielKron 385.

»do więzienia posadzić« = vincire in carcere Vulg [szyk zmienny] (8): [Bormistrz] Kazał go [Ezopa] ſługom vłápić/ Y do więźienia poſádzić. BierEz D3; BudBib 1.Esdr 7/26; Lecż oćiec święty nie iedno się od tego hámowáć niedał/ ále też vbogiego mnichá do więzienia/ wedle iych dyſcypliny/ poſádził BudNT przedm b7v; O tych dwu Heretykach piſał do Papieżá Zácháryaſzá S. Bonifácyuſz [...] y prośił go/ áby piſał do Kśiążęćiá Károlomaná/ żeby ie poimáć y do więzienia poſadzić kazał. SkarŻyw 519, 75, 368, 429; Herod poſławſzy poimał był Ianá/ y poſádźił go do więźienia dla Herodyády żony Filippá brátá ſwego WujNT Mar 6/17.

d. Osadzić, osiedlić; collocare Miech, Vulg; habitare, ponere PolAnt [w tym: gdzie (12)] (14): [August] przeprowadził ie [Szwaby] do Galliey y poſadził nad Rinem, gdzie dzis ieſth miaſtho Auguſta MiechGlab 44; WróbŻołt 106/36; Bo byſcie nadáley byli [...] po wſzytkim ſwiecie roſproſzeni/ Tedy ia was záſię łáſkáwie zgromádzę/ A mieyſce com obrał ná nim was poſádzę LubPs hh3; Leop Ps 106/36; BielKron 89; RejPos 204v; RejZwierc 185; Y poſtáwię iym przymierze pokoiu/ przymierze wiecżne będzie v nich/ poſádzę ie á rozmnożę ie/ y poſtáwię świętynią moię w pośrzodku iych ná wieki. BudBib Ez 37/26, Num 14/30, Zach 10/6; StryjKron 507; Kmiotek kędy przyymuie drugą rolą/ zá iáką przygodą ſpuſtoſzenia/ z budowániem/ [...] ma go popráwowáć/ á nie puſtoſzyć: choćby też tám ſyná álbo przyiaćielá poſádźić niechćiał GostGosp 40.

W charakterystycznych połączeniach: posadzić hordę, przyjaciela, syna; posadzić na puszczy, nad Rinem, na rolach, nad rzeką (2).

Zwroty: »posadzić na gruncie [czyim]« (1): przeto mię tych Iurgeltów pozbáwił/ y obnáżónégo od opcéy pomocy/ poſádźił mię ná grunćie Oycowſkim y Máćierzyńſkim/ OrzQuin G4v.

»posadzić na miejscu [czyim]« (1): A ná koniecz miecżowi ſrogyemu dopuſzcżę pożrzeć á wyniſzcżyć was/ á narod obcy poſádzę ná mieyſcu wáſzym. RejZwierc 192.

e. Założyć [gdzie] (1):
Zwroty: »stolicę posadzić« (1): W.M. do tey ſtolice świętey Apoſtolſkiey/ ktorą Piotr ſ. w tym to ſławnym Mieśćie Rzymſkim poſádźił/ iáko do portu beſpiecżnego z onych náwáłnośći wiárek kácerſkich [...] zdrowo y ſzcżęſzliwie wypłynął. ReszList 142.

[»posadzić wieś«: spirała [pani sendomirska] prawem tę ślachtę [...] jako pana Swiderskiego podkomorzego wiskiego, który tam posadził wieś Oszowiecz LustrMaz II 67.]

f. Umieścić w tekście lub innym zbiorze (3):
Zwroty: »przed mową posadzić« = umieścić komentarz, skomentować (1): Si habes aliquid quod huic sermoni praetervertendum putes, Ieſli maſz coby mniemał przed tą mową poſádźić/ álbo przeciw temu mówić. Mącz 488c.

»[w czym] na nawyszszym miejscu posadzić« (1): Papieſz [...] wierzył/ w drzewo krzyżowe/ y w ſwiętych Reliquie. Przeto ie teſz/ iáko Bogi ſwoie/ po Bogu Oycu y Synu y Duchu Swiętym w tey przyſiędze ná nawyſſſzym mieyſcu poſtawił y poſadził. KrowObr 33v.

»na przodku posadzić« (1): [Numma Pompilius] Przydał też ku dzyeſiąciam mieſiącam dwá/ to ieſt/ Stycżeń y Lutego/ bo pirwey iedno ich dzyeſieć bywáło/ á ná przodku Márzec pirwey Romulus poſádził/ á on go vſtáwił trzeciego w rzędzye mieſiącow. BielKron 101.

Szereg: »postawić i posadzić« (1): KrowObr 33v cf »na nawyszszym miejscu posadzić«.
g. Położyć (1): [skowronek do kota] Vcżyńże mu [Bogu] też y ty dźięki zá mię ſobie/ Chceżli ábyć ſzcżeśćie dał iutro tákże tobie. [...] Kotowſko rozumiáło że tego potrzebá/ Poſadźiwſzy ſkowronká wznieſie łeb do niebá. BierEz L.
2. Obrać, powołać na stanowisko [kogo] (44): [papież Syxtus IV] XXXII Kárdynałow zá ſwego żywotá poſádził. BielKron 189v; A ieſliże wedle Niemieckiégo práwá álbo Mieyſckiégo, to iest, gdy cum plebeio, tedy Wóytá y Láwniki niech poſádźi. SarnStat 651.

posadzić podla czego [= przy kim] (1): poſádzili podla bokow iego thák wielki pocżet rád Koronnych/ ná ktorych rámioná tę piecżą á ſtraż włożyli/ áby Monárchá ich s powinnośći ſwey nie wykracżał LeszczRzecz A3.

posadzić miedzy kim (1): áni wam powiedźiéć mogę/ iákom vczczón ieſt ná tym Poświącániu/ od ćiebie mnie miły Kśięże Doktorze: y bym był Krolem/ hnetkibym ćię między piérwſzymi Kánoniki w Polſzce poſádźił/ zá tę vcztę ſzláchetną. OrzQuin O2.

W przeciwstawieniu: »z urzędu złożyć ... posadzić« (1): Elżbietá ſtára Krolowa Węgerſka [...] godnych/ poważnych/ y ſtátecznych mężow z vrzędow złożyłá/ á ná ich mieyſcá pochlebcow y nikczemnikow poſſádziłá. StryjKron 452.

W charakterystycznych połączeniach: posadzić krola (3), ławniki, nikczemnikow, papieża, pochlebcow, przodki, syna (2), szlachcica, wojewody, wojta.

Zwroty: »na królestwie, na księstwie, na państwie posadzić« [szyk zmienny] (1:1:1): RejPos 215v; drugiego Syná ná Xięſtwie Turowſkim poſádźiwſzy ſam Wſewold po brácie rodzonym Zaſłáwie zábitym/ wſtąpił ná Xięſtwo Kijowſkie. StryjKron 190; ReszList 188.

»na [czyje a. które] miejsce, na [czyim] miejscu posadzić« [szyk zmienny] (6:4): KrowObr 39v; Philip z ludem odſtąpili od Wiednia nabrawſzy ludu w Rakuſiech á Krolá Ianá ná Budzyniu/ námieyſce krolewſkie poſádził. BielKron 206v, 324v, 368v; Po tym miey ludźie godne/ y świádomey cnoty/ Y poſadz ie ná mięſcu [!] oney przeſzłey roty. Prot D2v; RejPos 215v; RejZwierc 41, 254v; StryjKron 452; A ná tákowé Wiécá wſzyſcy Vrzędnicy Ziemſcy/ y powinni ſię ziácháć/ y pilnie ie odpráwowáć ná mieyſce niebędącégo/ wolno będźie tym/ którzy ſie ziádą/ poſádźić innégo ſzláchćicá/ któryby práwo rozumiał/ y tákiému ſądowi ſproſtał. SarnStat 809.

»posadzić w radzie« [szyk zmienny] (2): ieſliby cie pan obacżył godnego do ſpraw ſwoich/ á poſádził cie w Rádzie miedzy onemi ktorym ſie tu zwierzył kroleſtwá ſwego [...] iákoż ſie ſłuſznie s thego żaden wymawiáć nie ma/ gdy będzie właſne powołánie Páńſkie. RejZwierc 40v, 70v.

»posadzić około siebie, przy sobie« [szyk zmienny] (1:1): Papieſz [...] ieſztze otym vſtáwitznie myſlił iákoby około ſiebie iákie woiewody/ poſádził/ ktore Rárdynáły [!] názwał. KrowObr 35; STEPHAN/ ktory obacżył dźielność Páńſką w tobie/ Iż mądry był/ mądrego poſádźił przy ſobie. SapEpit D2.

»na sądzie sędzią posadzić« (1): A wedle téy Reguły pytam ćię/ Kogo ná tym Sądźie/ o którym mówimy/ Sędźią poſádźimy? OrzQuin S3.

»posadzić na stolcu, na stolec« [szyk zmienny] (3:1): RejPs 65v; zábili [setnicy Atalię] z roſkazánia Ioiádeſá biſkupá/ á krolá przywiedli do dworu/ y poſádzili ná ſtolcu krolewſkim z rádoſcią poſpolitego ludu BielKron 86v, 74, 78.

»na stolicy, na stolicę posadzić« = [aliquem] super solium a. thronum facere sedere PolAnt [szyk zmienny] (8:1): IZ Pan Bog w ſwey mocy Wáſzę Krolewſką zacność/ ná ſtholicy właſney Krolewſkiey/ ná ſtholcu ſądu á obrony/ ku napráwie práwá á ſwobod Koronnych/ w ták dobrym iáko widzimy zdrowiu poſádzić racżył LeszczRzecz A2; BibRadz 2.Par 23/20; OrzRozm F2; BudBib 3.Reg 2/24; CzechRozm 150, 178; StryjKron 226; NiemObr 55; OrzJan 51.

»na urząd, na urzędzie posadzić« (1:1): zebrał woyſko Wacſław przećiw Lokietkowi/ pobrał mu zamki y iego wſzytki dzierżáwy/ zwłaſżcżá oycżyznę Kuiáwy/ Lęcżycę/ y Siradz/ ná ktorych nie Polaki ále Cżechy ná vrzędy poſádził BielKron 368v; SkarŻyw 501.

»na województwie posadzić« (1): roskazal yego Cesz. m. mnie sludze swemv abich yachal sdworem niektorim yego M.Cz. a pyotra woyewodę do zyemie walaskiey odprowadzyl a yego na tim woyewodztwie poſſadzyl LibLeg 10/65v.

Szeregi: »obrać i posadzić« (1): Tenze Vrban/ izáli pięć Kárdynałow wſkorzánym worze rázem w Tybrze rzece nie vthopił? y záſię rázem tegoſz dniá inſzych/ ná to mieyſce [kardynałow] nieobrał y niepoſádził? KrowObr 39v.

»posadzić i postanowić« (1): Pan Bog racżył W.W. w tey ſławney Koronie pirwſzego miedzy ſtany ſwieckimi poſádzić y poſtánowić/ y tákiemi dáry obdárzyć/ ktore ſie ná wſzytko dobre [...] Rzecżypoſpolitey przygodzić mogą. RejZwierc 119v.

Przen (5): bo ſtey czczy ſama [Maryja] ſyą uelby przeſz proroka [...] pan bog poſadzyl {ſzpoſzobyl} myą nyeſzmyenną volą a uybranym ſwym [...] od uyekow zrządzonam byla bycz matką bozą PatKaz III 87v.
Zwroty: »posadzić na sądzie, na stolicy sądowej« [szyk zmienny] (1:1): A w ten ſąd prżyżowie y niebo z wirżchu/ y ziemię ku rożeznaniu ludu ſwego [Ps 49/4] (koment) To ieſt y więtſze y mnieyſze ſwięte poſadzi na ſądzie aby lud ſądzili WróbŻołt Q3v; Dla tego iż poſtánowił dźień/ w ktory ma ſądźić świát/ w ſpráwiedliwośći przez mężá/ ktorego náznácżył/ [...] Ná tey tedy ſtolicy ſądowey/ vmyſlił Bog ſyná ſwego poſádźić NiemObr 108.

»posadzić na stolicy« [szyk zmienny] (2): Dániel o máłym rogu nápiſał/ iż on wyrozſzy z rogow cżwartey beſtiey ná mieyſcu iey vśieść miał: tedy [...] co rychley tę ſwoię kreáturę/ [...] ná ſtolicy iey poſádźił CzechEp 422; [Dawid] Będąc tedy Prorokiem/ y wiedząc że mu Bog obiecał pod przyśięgą/ iż z owocu biodr iego [tj. potomka jego czyli Jezusa] miał poſádźić ná ſtolicy iego: [...] powiedźiał o zmartwychwstániu Chriſtuſowym WujNT Act 2/30.

a. Dać miejsce siedzące przeznaczone dla określonego przedstawiciela władzy [gdzie] (1): [Tuliusz do Tarkwiniusza Pysznego] iáko ty zły cżłowiecże śmieſz ſie cżynić tym cżymeś nie ieſt/ ánić tego w moc dano/ á ſiedzyeć ná mieyſcu moim/ wiedząc mię żywego ieſzcże ná ſwiecie zoſtáć/ ktoż cię tu poſádził? BielKron 103v.
3. Zasadzić (1): Azaſz lepiey izći łopian pod okny ſmierdzi á pokrzywá cie párzy/ niżlibyś co inego ná to mieyſce poſádził? RejZwierc 107v.
4. Postawić, dać co na zakład (1):

posadzić co przeciwko komu (1): Dare pignus cum aliquo, Poſádźić co przećiwko komu/ záłożić ſie o co s kim. Mącz 299b.

Synonimy: 1.e. założyć; 2. mianować, nominować, obrać, powołać, ustanowić, wybrać.

Formacje współrdzenne cf SADZIĆ.

Cf POSADZENIE, POSADZONY

JR