[zaloguj się]
[pdf]

1. MIANOWAĆ (361) vb impf i pf

impf (203), pf (81), impf a. pf (77); impf [praes (120), inf (57), part praes act (35), fut (11), praet (9), con (3)] PatKaz III, Murm, RejPs (2), Diar 57, 58 [2 r.], 222v, GliczKsiąż, LubPs, KrowObr (2), Leop, BielKron 8, 28, 37v, 118, 132v, 139, 232, 258, 264v, 336v, 406, 457v, GrzegRóżn (3), Mącz 249c [2 r.], OrzQuin I4v, SienLek 100v, 195, Vuu2 [2 r.], Vuu2v, RejAp 17, 51v [5 r.], 83v, 95, 111v, RejPos 16, 76v, 110, 124, 147, 147v, 150, 158v, 159, 164v, 194, 200v, 217v, 229v, 231v, 235, 239, 253v, 262, 263, 263v, 267, 285v, 293, 298v, 299v [2 r.], [308]v [3 r.], 318, [323], 341, Ooo3v, KuczbKat (3), BielSpr 29v, CzechRozm (9), ModrzBaz 2, 18v, SkarJedn (4), Oczko 4, KochPs, SkarŻyw 91, [282], StryjKron 11, 26, 31, 130, 457, CzechEp 86, 94, 136, 371, NiemObr 112, KochFr 11, 38, KochDz, KochPhaen 9, 20, WerGośc, WerKaz, ArtKanc, Calep 83a, 153a, 305b, 527a, 702b [2 r.], 709b, KochCz Bv, B2, GrabowSet, WujNT (6), WysKaz, SarnStat 414, 444, 612, 784, 1072, SiebRozmyśl, SkarKaz (4), VotSzl, CiekPotr (3) oraz wszystkie użycia fut złożonego i part praes act, a także całe znacz. 4.e.; pf [praet (35), inf (27), praes w funkcji fut (8), con (6), part praet act (2), con praet (1), imp (1), plusq (1)] MetrKor, LibLeg 9/52v, 11/21, 82v, FalZioł, BielŻyw, ComCrac, RejKup (2), HistAl, KromRozm I Lv, Diar 22, 41 [2 r.], 63, 77, 90, GroicPorz, UstPraw, RejZwierz (2), BielKron 1, 16, 57, 287v, 434v, 465v, Mącz 180c, OrzQuin I4v, SienLek 195, Vuu2, RejAp 77v, 104, GórnDworz O5, O6v, Aa4v, RejPos 117, 170v, RejZwierc, KochMon, HistHel, MycPrz, Strum, ModrzBaz 31, 94v, SkarŻyw 118, 334, StryjKron 16, 76, 355, CzechEp 254, NiemObr 43, KochPhaen 15, KochPieś, PudłFr, KochProp, KochWr, PaprUp, ZawJeft (2), ActReg 128, KochCz A4v, LatHar, SarnStat 196, 327, 472, 578, 581, 767, 955, 1176, PowodPr, CiekPotr 3, SkarKazSej, KlonFlis oraz całe znacz 1.a.

Oba a oraz o jasne (w tym w pierwszym a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf mianować, mianowaci
indicativus
praes
sg pl
1 mianuję mianuj(e)my
2 mianujesz mianujecie
3 mianuje mianują
praet
sg pl
1 m mianowåłem, -m mianowåł m pers mianowali(s)my, -(s)my mianowali
2 m -ś mianowåł m pers -ście mianowali
3 m mianowåł m pers mianowali
f mianowała m an
n subst mianowały
plusq
sg pl
3 m był mianowåł m pers beli mianowali
fut
sg pl
1 m będę mianowåł m pers
3 m będzie mianowåł, mianować będzie m pers będą mianować, mianować będą
imperativus
sg
2 mianuj
conditionalis
sg pl
1 m mianowåłbych, bym mianowåł m pers
2 m byś mianowåł m pers
3 m mianowåłby, by mianowåł m pers by mianowali
con praet
pl
3 m pers by byli mianowali
impersonalis
może być mianowåno
praet mianowåno, mianowało się
con by mianowåno
participia
part praes act mianując
part praet act mianowåwszy

inf mianować (83), mianowaci (1) LibLeg. ◊ praes 1 sg mianuję (19). ◊ 2 sg mianujesz (2). ◊ 3 sg mianuje (76). ◊ 1 pl mianuj(e)my (6). ◊ 2 pl mianujecie (2). ◊ 3 pl mianują (26) [w tym: -a (1)]. ◊ praet 1 sg m mianowåłem, -m mianowåł (20). ◊ 2 sg m -ś mianowåł (3). ◊ 3 sg m mianowåł (25). f mianowała (1). ◊ 1 pl m pers mianowali(s)my, -(s)my mianowali (2). ◊ 2 pl m pers -ście mianowali (3). ◊ 3 pl m pers mianowali (15). subst mianowały (1). ◊ plusq 3 sg m był mianowåł (1). ◊ 3 pl m pers beli mianowali (1) PaprUp. ◊ fut 1 sg m będę mianowåł (3). ◊ 3 sg m będzie mianowåł (2) BielKron, SarnStat, mianować będzie (1) RejPos. ◊ 3 pl m pers będą mianować (4) SarnStat (3), mianować będą (1) RejPos. ◊ imp 2 sg mianuj (1). ◊ con 1 sg m mianowåłbych (1) GórnDworz, bym mianowåł (1) ModrzBaz. ◊ 2 sg m byś mianowåł (1). ◊ 3 sg m mianowåłby, by mianowåł (6). ◊ 3 pl m pers by mianowali (4). ◊ con praet 3 pl m pers by byli mianowali (1). ◊ impers może być mianowåno (2). ◊ [praes mianuje się cf MIANOWAĆ SIĘ praes 3 sg]. ◊ praet mianowåno (8), mianowało się (1) SarnStat [cf też MIANOWAĆ SIĘ praet 3 sg n]; ~ -åno (4), -(a)no (4). ◊ con by mianowåno (1). ◊ part praes act mianując (35). ◊ praet act mianowåwszy (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia
1. Nada(wa)ć nazwę; nominare Mącz, Calep, Cn; appellare nomine, nomen alicuius nominare a. nuncupare Cn [w tym: kogo, co (20)] (25): Mącz 249c; pierwſzégo vczniá ſwégo [tj. Adama]/ ták duchem ſwym obdárzył: iż wſzytki rzeczy miánował/ ktore vźrzał SienLek 195; Calep 702b.

mianować kim, czym (7): oddzyelił [Pan] ſwiátłość od ciemnośći/ á miánował ſwiátłość dniem/ á ciemność nocą BielKron 1, 373; [Iberowie] onę część Hiſpániey Iberią od ſiebie miánowali. StryjKron 16, 76; CzechEp 254; PudłFr 60; ZawJeft 32.

Z przytoczeniem nazwy w mianowniku (5): HistAl M6v; kſięgi wielkie ſpiſał o nich/ miánował ie táiemna Filozophia BielKron 46v, 16; [Giedrus] zbudował Zámek [...]/ ktory Giedroty od ſwego imięnia miánował StryjKron 355; CiekPotr 3.

W połączeniu z nazwą języka etnicznego (1): To ziele gruſzcżycżka o ktorymem powiadał [...], inaceiem ci go po polſku mianować nie vmiał FalZioł I 114a.

Zwrot: »mianować [jakim a. czyim] przezwiskiem« [szyk zmienny] (2): Druzus Germánicus naprzod to miáſto miánowáł ſwym przezwiſkiem/ pothym ná wiecżną pámięć wezwał Ceſárſkim imieniem Ceſár Auguſtá BielKron 287v; Których [gwiazd] ieſcze dotychmiaſt nikt nie rozráchował/ Ani wſzytkich przezwiſkiem właśćiwym miánował KochPhaen 15.
Szereg: »mianować, (i) nazwać (a. wezwać)« [szyk 2 : 1] (3): BielKron 287v; Litwos [...] Litwę Litwą y Lotwę/ á Zaimo [...] brát iego Zamodźką albo Zmodźką/ Ziemie/ ktore ſie im z wydźiału doſtáły/ od ſwych imion miánowáli y názwáli. StryjKron 76; KochProp 12.
a. pf Uroczyście nadać komuś imię według obowiązującego obyczaju (6):

Z przytoczeniem imienia w mianowniku (2): Oni mu poſtrzygli dziećię y miánowáli Semowit według obycżáiá BielKron 342v, 343v.

Zwroty: »mianować dzieciątko« (2): Dáley/ gdy iuż przyſzło miánowáć dzyeciątko/ ſłuchay co mowią ty powinowáte iego RejPos 297, 297.

»mianować imieniem [czyim]« (2): cżemu nie miánuieſz dzyeciątká imieniem zwykłem przodkow á powinowátych twoich. RejPos 297, 296.

Szereg: »mianować i ochrcić« (1): gdi gwałtowna potrzeba ieſt rozgrzeſzenia albo ochrcenia ze by dziecie miało vmrzec niſliby kaplan prziſzedł. Tedy ie leda kto moe [!] mianowac/ y ochrcyc SeklKat V v.
2. Używać pewnego wyrazu na określenie jakiegoś desygnatu [w tym: kogo, co (77)] (83): Venethowye [...] daly dwa zamki Cessarzowi Manawaſzia et Anapolim. a trzeczi zamczeck maly [...] alye my go nyewmyano myanowaczy. LibLeg 9/52v; ponieważ y Liuius y Florus gdziekolwiek mowią o Cymbrach rożno Niemcow miánuią StryjKron 31, 11; Nomenclator, nomina omnium de memoria subiicere potest – Ten ktori na pamicę [!] każdego może mianowac. Calep 702b, 305b.

mianować kim, czym (3): Dekretem też to mianowano być nie może, gdyż tu ani pozwu żaden nie miał ani przy, ktora się zaczynała, z ktorej by dekret ten urość miał Diar 59, 59; Iozeph mnieyſzy L. ten miał dobre záchowánie s Ptolomeuſem Ewergetem/ Arſeſem go miánuie Euzebius. BielKron 118.

Z przytoczeniem nazwy w mianowniku (2): krolewná (Iozephus ią miánuie Támur) ſzłá nád brzeg rzeki BielKron 28; KuczbKat 250.

Zwrot: »mianować własnym imieniem, przezwiskiem« [szyk zmienny] (1 : 1): [Pan] nietylko lud ſwoy/ ále y gwiazdy niebieſkie chowa wliczbie ſwoiey á káżdą właſnem przezwiſkiem miánuie. RejPs 216; SienLek Vuu2.
a. O nazwie istniejącej w jakimś języku (= coś się tak nazywa); nominare, nomen citare a. dicere a. edere, per nomen citare Cn [w tym: kogo, co (17)] (18): wiele innych wyſpow minął/ miedzy ktorymi byłá Mántyniná (ták ią miánowáli ći ktore miał s ſobą Kolumbus w okręćie z wyſpu Hiſzpany) BielKron 442, 7v; my przez niedbáłość náſzę/ wyſzliſmy z tego ćwiczenia/ iż ledwo znamy á miánowáć vmiemy/ co z námi pod dáchem ieſt. SienLek 195; ktorych [czterech wilgości] mądrzy ſtárzy látynowie niezániedbáli/ áby ich byli w źiemi ſwoiéy niemieli miánowáć SienLek Vuu2, Vuu2, Vuu2v, Vuu3v; BielSpr 29v; iáko więc świérzb bywa/ kroſty/ wrzódy/ fiſtuły/ róże [...] y inſzé wſzyſtki zwiérzchowné plugáſtwá/ kthórych tu miánowáć/ ięzyk náſz nieumié Oczko 13v.

mianować kim, czym (3): Ponieważ żeſmy iuż rozmowę mieli o żołądku/ ielitach/ co weſpoł trzewámi miánuią SienLek 100v; KochPhaen 20; Czechá káżdy Słowięńſki naród Czechem zowie: Polaká Láchem tylko ſámá Ruś miánuie. KochCz Bv.

Z przytoczeniem nazwy w mianowniku (2): Genicula, [...] Kolánká wzblye álbo właſnyey iáko poſpolyćye myánuyemy cewká. Murm 120; KochPhaen 9.

W połączeniu z nazwą języka etnicznego (1): Imioná y záchowánie Spráwiec ſtárych v Grekow: [...]/ ktorych po Polſku miánowáć nie może iedno po Grecku. BielSpr 34v.

Zwrot: »swym imieniem mianować« (1): IEſt ieſcze y drugi znák nád Skopem włożony/ [...] Deltoton ſwym imięniém Grékowie miánuią KochPhaen 9.
Szereg: »zwać, (i) mianować« (2): KochCz Bv; ty mieyſcá w ktorych ſię rodzimy/ oyczyzną náſzą poniekąd názwáne być mogą. Iákoż [...] y náſz właſny Polſki ięzyk (á podobno y inſze) ták ie zowią y miánuią. VotSzl A4v.
α. Służyć jako nazwa [kogo] (2): Imię mi ieſt Chrześćijánin/ á Kátholik przezwiſko. Ono mię miánuie/ á to mię pokázuie. WujNT 444.
Fraza: »przezwisko mianuje« (1): iákoż rozmáitość ięzykow ſwiát rozſzyrzyłá/ ták też rozmáite przezwiſká cżártá miánowáły. BielKron 8.
b. O indywidualnym określeniu, często: tytułować kogoś jakoś, przezywać; appellare, compellare (nomine) Cn [w tym: kogo, co (51)] (53): SienLek Ttt4v; RejAp 51v; á w ſtałośći ſercá ſwego iuż ſzedł do Páná ſwego/ á ták iáko ſam miánowáć racży/ do wdzyęcżnego przyiacielá ſwego. RejPos Ooo4v, 76v, 110, 217v, 231v, 239, 263v, 341.

mianować za kogo (1): posłalismy zposrodka siebie pewne Posły [...] do P. Pękosławskiego iakie Poselstwo od Arcyxiązęcia Iego M ma donas, ato dlatego abysmy od niego wiedziec mogli, iesli Arcyxiązę zakrola Polskiego mianuie zebysmy dignitatem etauthoritatem Electa naszego, y existimatiey naszey przestrzegali ActReg 49.

mianować kim, czym (31): Balaam poganſky prorok tak maryą przeſzwal gdy rzek uynydzye gwyazda [...] Oto yą tu myanuye gwyazdą PatKaz III 126; TarDuch B2; GliczKsiąż B6; LubPs Z3v; RejWiz 33; wydał [Henrykus] kſiążki nieuććiwe przećiw Krfierſtowi Sáſkiemu/ miánuiąc go w nich Odſzcżepieńcem/ Káinem/ dziwem morſkim/ Ezopem etc. BielKron 218v, 139, 243v, 457v; OrzQuin I4v [2 r.]; SienLek Ttt4v; RejAp 17; RejPos 150, 158v, 238v, 267, [323], 345; HistHel D; CzechRozm 51v; ModrzBaz 18v; Oczko 4; KochPs 69; CzechEp 238; NiemObr 112; Ale kiedy mię ſwym miłym miánuieſz/ Podobno dawnym zwyczáiom folguieſz. KochFr 11; WerKaz 289; ArtKanc K9v; ActReg 49; SiebRozmyśl I.

Z przytoczeniem określenia w mianowniku (1): ácż przedſię będą przełożonymi nád kroleſtwy ſwemi/ ále właſnie ie może miánowáć iákoby krolowie gdyż ſie poddádzą pod poſłuſzeńſtwo beſtiey tey. RejAp 144v.

cum inf „być” [kim, czym] (9): A iákoż go [Krystusa] thedy Dawid w duchu miánuie być Pánem ſwoim [vocat eum Dominum]/ mowiąc: Rzekł Pan Pánu memu Leop Matth 22/43; RejAp 51v; Pátrzayże/ thoć iuż tu iáwnie Prorok powieda/ co to miáło być zá dziecię/ A zwłaſzcżá iż go miánuie być Bogiem/ kthorego kroleſtwá koniec nigdy nie ma być. RejPos 16, 213, 229v, 235, 262, 318, Ooo4.

W charakterystycznych połączeniach: mianować aniołem (bożym) (2), barankiem, bogiem (2), dziedzicem, dziwem, Ezopem, gwiazdą (2), jeziorem, Kainem, kapłanem, Kościołem, krolem (3), krolestwem, krześcijaninem, mężem, odszczepieńcem, panem (2), panią, przybytkiem swym, swym miłym, syn(aczki)em (4), wyzwoleńcem z niewolej, złośnikiem; często(kroć) mianować (2), zawżdy.

Zwrot: »[jakim] przezwiskiem mianować« (1): O nędzniku nędzny [...]/ kthory [...] ſtáraſz ſie o vpadek iego [= niewinnego]/ iż cie Pan zowie ſynem cżárownym/ ſynem cudzołożnym/ omylnikiem á łgarzem [...]. A thuby ſie mogł rozmyſlić/ w iákiey łáſce táki ieſt v Páná thego/ kogo ſobie on tak wdzyęcżnemi przezwiſki miánowáć á przezywáć racży. RejPos [323].
Szeregi: »mianować a opowiadać« (1): Ktorego Ezáiaſz y ini Proroczy w piſmiech ſwiętych ſwoich baránkiem onym niewinnym/ [...] záwżdy miánowáli á opowiádáli. RejPos 158v.

»zwać (a. nazywać, a. przezywać), (a) mianować« [szyk 4 : 3] (7): Alexánder záwżdy ſye roſkázował ſynem Iowiſſowem zwáć á myánowáć GliczKsiąż B6; RejPos 235, 262, 263, [323]; V ſtárych ludźi to bywáło/ iż ilekroć ktorego Krolá Krolem miánowano/ tyle rázow go też zá rázem y ſtrożem ludu ábo Páſtyrzem názywano ModrzBaz 18v; CzechEp 238.

3. Wymawiać jakieś słowo, zwłaszcza nazwę [w tym: kogo, co (29)] (32): BielKron 465v; GrzegRóżn N2; SkarŻyw 91; Calep [693]b; LatHar 238; Bo táka ieſt iedność perſon Bozkich/ że gdy miánuią iednę/ druga ſię w niey rozumie WujNT 582; gdy Cherubinowie wołáią trzykroć miánuiąc/ święty/ święty/ święty Pan zaſtępow. dáiąc znáć o trzech w iednym boſtwie. SkarKaz 274b.
Zwrot: »mianować imię« [w tym: czyje (5)] [szyk zmienny] (6): GrzegRóżn E3v; RejPos 3, 117; KuczbKat 15; A bácżyć to y ſam z náſzego ięzyká możeſz/ iż to inſza rzecż ieſt/ mowić ták: ten ſie názywa imienim Chriſtuſowym: á mowić/ ten wzywa imienia Chriſtuſowego: tákże ten miánuie imię Chriſtuſowe. CzechRozm 197; IMię twé/ páni/ któré rad miánuię/ Naydźieſz w mych rymiéch częſto nápiſáné. KochFr 38.
a. Wzywać kogoś prosząc o coś (zwłaszcza w modlitwie); calare, indigitare Calep [w tym: kogo, co (10)] (12): RejKup z8v; BielKron 467; gdy vźrzyſz cżłowieká ktory wſpomina ſwięte imię iego/ ktory woła o wſpomożenie miánuiąc ſwięte Boſtwo iego/ nie opuſzcżay go prożno z domu ſwoiego RejPos 113; CzechEp 86; (nagł) Nagro: Hánnie Spinkow: od męzá. (–) IEſli człowiek po śmierći ſłyſzy/ álbo czuie/ Hánno/ o Hánno moiá/ twóy ćię mąż miánuie. KochFr 125; Calep 153a, 527a.

Z przytoczeniem imienia w mianowniku (1): Gdyż ſłyſzyſz iż tego imieniá ſwiętego nikt wymowić nie może/ oprocż Duchá s. A iákoż ſie go maſz wſtydáć? iákoż go nie maſz w ſobie nośić? á nie tylko ie miánowáć Iezus Iezus/ gdyż cie ſam vpomináć racży: iż nie káżdy moy ieſt wierny/ [...] kto tylko woła zá mną Pánie Pánie RejPos 285v.

Zwrot: »mianować imię [czyje]« [szyk zmienny] (4): CzechRozm 197v, 198v; [święty młodzieniec] w ſercu ná Chryſtuſowę pomoc záwoławſzy/ y vſty imię iego S. miánowawſzy/ ſkocżył do ogniá w kominie goráiącego: y porwawſzy głownią/ ná onę nierządnicę zgniewem vderzył SkarŻyw 201; Niech odſtąpi od nieſpráwiedliwośći wſzelki ktory miánuie imię Páńſkie [qui nominat nomen Domini]. WujNT 2.Tim 2/19.
b. Zwracać się do kogoś, używając jego imienia i (lub) nazwiska [kogo] (7): gdy przyſzłá tego to Stároſty ákcia/ záwołał Woźny. Sláchethny pánie (y miánował go) ſtawaj do práwá GórnDworz Q5; (nagł) Do tego/ ktorego imienia nie wiem/ oſoby nie znam/ nieprziaćielá mego. (–) A Ty ktorego ćię ia nie vmiem miánowáć CzahTr K2v.
Zwrot: »mianować imieni(e)m (własnym a. swoim), przezwiskiem« [w tym: imieniem i przezwiskiem (1)] [szyk zmienny ] (4 : 1): Potym obroćiwſzy ſye od przyſyężniká młodſzego miánuiąc go imieniem właſnym rzecze: Pánie. N. GroicPorz i2v, nv; [Mitrydates] takiey pámięći był/ iż káżdego Rotmiſtrzá pámiętał miánowáć imieniem ſwoim w woyſku BielKron 130; SkarŻyw 118.
Szereg: »wołać i mianować« (2): SkarŻyw 118; áby Piſarz/ który ſpráwy piſze/ [...] nie ináczéy/ iedno wedle porządku pozwów práwuiący [lege: prawujących] ſie przez Woźnégo ſtron wołał/ y miánował [pronunciabit seu nominabit JanStat 490] SarnStat 784.
4. Pod(aw)ać coś do wiadomości, (po)informować o czymś, zwykle podając imię, nazwisko, nazwę [w tym: kogo, co (192)] (185): wiele ich poginęło/ ták iáko ie tu Apoſtoł pod licżbą ſiedmi tyſięcy miánuie. RejAp 95; RejPos 200v.

W zdania dopełnieniowym (1): Y dla tego to Pan ták miánowáć racży/ iż wielka thám wiecżerza ieſt nam wſzytkim zgotowána RejPos 159.

a. Wyjawi(a)ć, wskaz(yw)ać wyraźnie o kogo albo o co chodzi, poda(wa)ć szczegóły, wzmiankować, nie zatajać (zataić) czyjegoś imienia (z przeczeniem = pomijać milczeniem) [w tym: kogo, co (95)] (101): RejPs 75v; RejRozm 402; Diar 58 [2 r.]; RejWiz 77v; OrzList i2v; GAdáli ſobie ſiedząc/ co ieſt naśmielſzego/ Miánowáli Miedźwiedziá/ drudzy Lwá ſrogiego. RejFig Dd3v; RejZwierz 64; Kthemu wiele ieſzcże thákich rzecży przewodźili kthore miánowáć źle. BielKron 398v, 119, 132v, 336v, 406; OrzQuin D3v; Prot B2v; SarnUzn D4v; A pewnego cżáſu nigdy miánowáć nie racżył. RejAp 104; Powiedał theż niedawno ieden kſiądz przed dwiemá/ [...] iáko ſie kthoś (oſoby nie miánował) przed nim w te ſłowá ſpowiedał. GórnDworz Q3v, Q4v, R, Aa4v, Cc8v; GrzepGeom Bv; pánie ony ſwięte ſłużyły mu á opátrowáły potrzeby iego/ miedzy ktoremi zwłaśćiwie miánuie Márią Mágdálenę RejPos [308]v, 12v, 147, 147v, 253v, 298v, 300; KuczbKat 370; WujJudConf 187v, 189; MycPrz I B4v; A też Mátheuſz nie miánuie Proroká żadnego/ ále tylko powieda/ iż to w Prorocech było CzechRozm 144v, A7, 19, 114, 125v marg, 150v [2 r.], *v; Trzymałem ſię też oney vſtáwy/ ábym ſtrofuiąc wyſtępki nikogo niemiánował ModrzBaz 2, 31, 46; SkarŻyw 88, [282]; tu oſobno miánuie Cymbrow/ á oſobno Niemcow. StryjKron 26 marg, 121, 130, 457; CzechEp 6, 94 [4 r.], 128, 136, 267, 296; NiemObr 43; GórnRozm Cv; ActReg 21; KochCz A4v; SarnStat 1304; Przetoż piſmo S. rzadko miánuiąc oſobne Báłwany/ poſpolićie zowie Bogámi obcemi/ opuſzcżenie iedney prawdźiwey religiey PowodPr 28, 23; CiekPotr 85; CzahTr H2; KlonWor **2.

mianować komu (1): Y s tym coś mi miánował s towárzyſtwem wdzyęcżnym/ Vżywieſz tych roſkoſzy iuż ták cżáſem wiecżnym. RejWiz 74.

mianować przed kim, przed czym (2): A co ſie tycze quȩſtiy dźiedźiczych/ y innych iákichkolwiek / któréby pozwáni przed náſzym ſądem miánowáli SarnStat 61, 1151.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: zaimek względny (2), aby (1), iż (1)] (4): Diar 57; RejAp 51v; Ale ſie pewnie znácży iż muſiáłá być thá Mária Mágdálená: gdyż ią wnet potym miánuie/ iż mu ſłużyłá RejPos [308]v, [308].

W charakterystycznym połączeniu: nikogo nie mianować (8).

Zwroty: »imieniem (swym), własnym przezwiskiem mianować« (2 : 1): Przetho theſz Duch Swięty/ w piſmie Swiętym/ zwolenniki Páná Kryſtuſowe/ właſnym przezwiſkiem miánuie ktorych ſlucháć mamy. KrowObr 3v; BielKron 168v; RejPos [308]v.

»jawnie, jaśnie, wyraźnie mianować« (2 : 1 : 1): KrowObr 222v; RejAp 51v; Ná powodową ſtronę należy/ ſpráwę/ ktorą przećiwko pozwánemu idźie/ iáśnie miánowáć [nomen diserte exponere] ModrzBaz 94v; WujNT 838.

α. W komentarzu odautorskim wskazującym na (bliższą lub ogólnikową) lokalizację w określonym tekście (19):

mianować kogo, co (14): Y wiele inych rzecży ktore piſmo w III kſięgach Moiżeſzowych miánuie. BielKron 37v; Sylweſter ktoregom pirwey miánował/ podwiodł Papieżá ná Luterá BielKron 193v; Po iego śmierći/ Lechá Dukáginus/ kthoregom cżęſtho miánował/ wołał głoſem przed wſzytkimi BielKron 258, 54, 203, 217, 218, 264v, 402, 416; RejZwierc 141v; ModrzBaz 4v; KochFr 24; CzahTr G2v.

W charakterystycznych połączeniach: często mianować, już, niedawno, pi(e)rwej (4), na początku, przed tym (2), (mało) wyż(sz)ej (5); w księgach (książkach) mianować (2), w świętym piśmie; pismo mianuje.

Fraza [jako zdanie wtrącone]: »jakom mianował; jako się wyższej mianowało« (4; 1): BielKron 204v, 206, 211v, 232; Dla porządku lepſzégo konie Podwodné w tych iáko ſie wysſzéy miánowáło/ záwżdy gotowé bydź máią SarnStat 973.
b. Wyliczać, wyszczególniać, wymieniać jedn(eg)o po drugim [w tym: kogo, co (28)] (29): Każdą tam [w liście] rzeċ mianowáno Czo zaċ ma bycz wſſkrzinką dano RejKup t7v; KromRozm I F3, Lv; RejFig Aa2; potym vcżyni rzecż ku Poſłowi w thy ſłowá: Wieliki Kniáż Moſkiewſki/ wſzey Ruśi Pan (miánuie co przednieyſze Kſięſtwá) roſkazał nam ieſt/ [...] ábyſmy ćie przedeń przyprowádźili BielKron 434v, 59v, 139, 402v; Mącz 180c; GórnDworz M2v; KochMon 27; SkarJedn 65, 263; SkarŻyw 193; Owo zgołá miánuią Kroniki naypierwſze herſty/ nieiákiego Iákubá Melſtyńſkiego woytá z miáſtá Brzeźiny/ Piotrá Zatorſkiego [...]/ y drugich im we wſzyſtkim łotroſtwie rownych WerGośc 215; ActReg 72; Tu (powiáda) między inſzémi narody Aláni/ y Abázgi mieſzkáią/ y Cekki/ y Hunni [...]. Z tych ſłów mógłby ſię kto podobno domyśláć/ że Czechowie náſzy od támtych Cekków idą: zwłaſczá/ że té wſzytki narody/ któré on tu ná tym mieyſcu miánuie/ przyſzły potym do Europy KochCz B2; WujNT 51, 669; SkarKaz 274a, 634b; CiekPotr 12; CzahTr Hv; KlonFlis F3v.

W połączeniu z określeniem języka etnicznego [w tym: mianować w jakim (a. czyim) języku (2), po jakiemu (1)] (3): których Ziół/ vczyniłem porządny Vkázácz/ miánuiąc ié po Polſku/ po Láćinie y po Niemiecku SienLek a4v, 195 [2 r.].

Zwroty: »mianować imienie« (1): yſch wydzyely thich volochow poranyonich y pobythich yako on vthem lyſcze myanowal ych ymyenye LibLeg 11/157.

»mianowicie mianować« (1): Iákoż ie [rogi bestyjej] też niektorzy miánowićie y licżą y miánuią: A inſzy wedle zwycżáiu piſmá ś. pewną licżbę zá nie pewną kłádą. CzechEp 371.

Szereg: »liczyć i mianować« (1): CzechEp 371 cf »mianowicie mianować«.
c. Orzekać coś o kimś albo o czymś, uważać za kogoś lub za coś; przypisywać coś komuś, twierdzić, że ktoś jest jakiś, kimś [kogo, co] (22):

mianować jaki (1): Kryłow mianował warownieyszy niz Sandomierz ActReg 127.

mianować kim, czym (4): BielKron 127v; GrzegRóżn B4; Kto tę [cnotę] ma/ tego dobrym człowiekiem miánuią KochDz 104; ktore [państwa] ćię/ o łáſkę/ nie proſzą/ Owſzem/ ſwą właſną władzą/ ták wynoſzą/ Ze wſzelki ſkutek/ ſwą mocą miánuią GrabowSet V.

mianować jakim (3): RejPos 194; SkarJedn 142; Przedśięś vznawcą nie ieſt ſpráwiedliwym: Miánuiąc ſczęśćié twoié nie życzliwym. ZawJeft 25.

cum inf „być” [w tym: kim, czym (5), „kogo” (1), jakiego (1), jakim (1)] (11): y o tym zebiſczie sie tesz dowiedziely ktorą zemie myanuya za rzeką Turlą kv woyewodztwv Valaskiemv bicz LibLeg 11/21; RejAp 51v [2 r.], 111v; A potym ich ſpythał Pan Iezus: A wy kogo mie być miánuiecie? Odpowiedzyał mu Symon Piotr/ mowiąc: My wiemy żeś thy ieſt on Kriſthus ſyn Bogá żywego. RejPos 299v, 13 [2 r.], 164v, 293, 299v; [k]iedy kto doſtępuie tego co miłuie/ ſzcżęśliwym go być świát miánuie. WysKaz 7.

Ze zdaniem dopełnieniowym (3): Mianuie też pierwſze Ceſárze niektore/ iż złe záchowánie mieli z moimi zakonniki pierwſzymi BielKron 232; RejAp 77v, 83v.

d. Poda(wa)ć swoje postulaty, żądania, propozycje itp., mające znaczenie w sprawach spornych lub obustronnych uzgodnieniach; wskaz(yw)ać osoby lub argumenty, które mogłyby świadczyć na korzyść podającego (24): MetrKor 40/817; BielŻyw 116; Tym wszem krajom obrona się nie odprawi tym podatkiem, ktoryście WM mianowali, sztyrma groszoma Diar 63, 41 [2 r.]; GroicPorz ee; ktorego [przywileju] ieſliby nie było w kſięgách/ táki támże v ſądu ma miánowáć 18 świádkow [...]/ z ktorych ten to co nágánił ma obráć ſześći UstPraw H2v; BielKron 126v; RejPos 124; Strum E2v; ZawJeft 27; SarnStat 327, 472, 562, 578 [2 r.], 767 (10).

cum inf (1): ktore ſobie ſkárby Grekowie miánuią wzyąć z Heleną/ ty im będą wrocony BielKron 57.

α. praw. Wskazać kogoś jako współwinnego w celu uwolnienia się od odpowiedzialności; nominare JanStat [kogo] (2): bo ći/ którzy mieli popiéráć ná główniká/ [...] zmyśloną oſobę ná zmowie miánowáli: ábo w proceśie ſądowym ták folgowáli/ że głównicy win práwem opiſánych vchodźili. SarnStat 612, 580.
e. Sławić, chwalić [kogo, co] (6): RejZwierz A4; [Łaski] ſpráwował poſelſtwo od Ferdynándá przeſpiecżną rzecżą miánuiąc cżęſto możność Ceſárzá Krześćiáńſkiego BielKron 311v; GrzegRóżn [N3].

mianować czym (1): dopuść ſye miánowáć rymy niegodnemi. KochPhaen 5.

mianować w kim (1): IM pilniey pátrzę/ w świát y iego ſtrony/ Szláchetny PIETRZE/ á im ſię dźiwuię: Tym bárźiey prágnę/ byś od wſzech był cżcżony. [...] W tobie/ iák w gniazdźie/ vcżynność miánuię. GrabowSet Y.

Zwrot: »[czyje] imię mianować« (1): Tobie ia wdźięczné ſerce będę ofiárował/ Y twé z wielką czćią imię miánował. KochPs 176.
5. Mocą swej władzy ustanowić (ustanawiać), rozkaz(yw)ać (31):

mianować co (5): LibLeg 11/82v; Miał to [król] na dobrej pámięci, iż był sejmu pośledniejszego mianował czas na ś. Bartłomiej Diar 22, 77; RejPos 170v; Ták poſłuſzni/ że co wodz háſłem ſwym miánuie/ Nátychmiaſt hufiec z chęćią káżdy vſługuie. KmitaSpit Bv.

Szereg: »mianować a postanowić« (1): Pátrzayże pilno/ ktory naypirwſzy ártykuł ten ſwięty á miłośćiwy Pan tego to zakonu ſwego á tego klaſztoru ſwego miánowáć á poſtánowić racżył. RejPos 170v.
W przen [co] (1): Lacheſis ná krężel náwijaſz/ Hydrą iádowitą powijaſz. Kądźiel wiekomierną ſwym śioſtrom gotuiąc/ Ku oprzędźieniu rok záwity miánuiąc. KlonŻal C4v.
a. Wyznaczyć (wyznaczać) kogoś do (s)pełnienia jakiejś funkcji, powoł(yw)ać na jakieś stanowisko; nominationem facere Mącz; nominare JanStat; declarare, pronuntiare, renuntiare Cn (25):

mianować kogo (10): SkarŻyw 334; Ten królem będźie/ kogo Bóg miánuie KochPieś 40 [idem] KochWr 16; SkarKazSej 682a. Cf mianować kogo dokąd, za kogo, na co.

mianować kogo na co (3): RejZwierz 2; Facere nominationem, Miánowáć kogo ná yáki vrząd álbo doſtoyność. Mącz 249c; SarnStat 955.

mianować kogo za kogo (1): SarnStat 1072 cf »mianować i wybierać«.

mianować kogo dokąd [= na posła dokąd] (2): Mianowalismy doAngliey ydoDaniey [...] Pana Bieczkiego brata ActReg 128; SarnStat 414.

mianować kogo [= na kogo] (14): ComCrac 15; Diar 90; Naprzod kiedy Biſkupá miánuiećie y poſwięcáć maćie/ tedy kielká Biſkupow przyſięgłych Papieżowi przy namniey dwu do tego poſwiącánia wzywáćie. KrowObr 127; GórnDworz O6v; SkarJedn 339; PaprUp F2v; Król nie ma ſucceſſorá ná króleſtwo miánowác zá zywotá ſwégo. SarnStat 18, 15, 19, 196, 444, 581; SkarKaz 610a, 611b.

W połączeniach szeregowych (6): Diar 90; zá przyſtoyną ſie nam rzecz zdáło Kollegium miánowáć/ obráć/ poſtánowić/ záſádźić/ ordynowáć/ y erigowáć [nominandum, eligendum, constituendum, ponendum, ordinandum et erigendum JanStat 216] SarnStat 196, 15, 19, 955; SkarKaz 611b.

W charakterystycznych połączeniach: biskupa mianować (2), na dostojność, duchowne, kolleijum, kommissarze, krolow, patryjarchę, poborce, prowizory, sukcessora (3), za świadki, na urząd, urzędniki.

Szeregi: »mianować i dać« (1): a ivz teraz Commiſſarze mianovacz y dacz chczemy. ComCrac 15. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»mianować, obrać (a. i wybierać)« [szyk 1 : 1] (2): PaprUp F2v; Henryká Forothdáńſkiégo/ Ráyce z wysſzéy nápiſánémi iáko z Biſkupem/ Komendorem/ y Ianem/ zá świádki/ [...] miánuiemy y wybiéramy [nominandos et eligendos JanStat 848] SarnStat 1072. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»sadzić i mianować« (1): Gdźież im [ewanjelikom] mieyſce w tym ćiele Rzeczypoſpolitey y kroleſtwá tego daćie? [...] Ieſli miedzy Senatory: á kto ich tám ſádźił/ y miánował? SkarKazSej 682a.

*** Bez wystarczającego kontekstu (5): Iterum ac iterum nominavi, Powtore y potrzećie miánowałem. Mącz 175d, 249c; Calep 83a, 702b, 709b.

Synonimy: 1., 2. krzcić, nazwać, nazywać, okrzcić, zwać; 3.a., b. wołać, zawołać; 4.b. liczyć, wyliczać; d.α. przypowiadać się; 5. naznaczać, postanowić; a. nominować, obrać, wybrać.

Formacje współrdzenne cf MIENIĆ.

Cf MIANOWANIE, MIANOWANY, MIANUJĄCY

ZCh