[zaloguj się]
[pdf]

LICZYĆ (292) vb impf

Fleksja
inf liczyć
indicativus
praes
sg pl
1 liczę liczymy, liczym, licz(e)m
2 liczysz
3 liczy liczą
praet
sg pl
3 m liczył m pers liczyli
f liczyła m an
fut
sg pl
1 m m pers będzi(e)m liczyć
2 m będziesz liczył m pers liczyć będziecie
f będziesz licz(e)ła m an
3 m liczyć będzie m pers liczyć będą
imperativus
sg pl
1 liczmy
2 licz liczcie, liczcież
3 niech liczą
conditionalis
sg pl
2 m byś liczył m pers
3 m by liczył m pers by liczyli
impersonalis
praet liczono
participia
part praes act licząc

inf liczyć (51). ◊ praes 1 sg liczę (14) [w tym: -e (1)]. ◊ 2 sg liczysz (10). ◊ 3 sg liczy (53). ◊ 1 pl liczymy (5) BierEz, RejWiz, LatHar (2), SarnStat, liczym (2) Oczko, SkarKaz, licz(e)m (1) SkarJedn. ◊ 3 pl liczą (63). ◊ praet 3 sg m liczył (6). f liczyła (3). ◊ 3 pl m pers liczyli (7). ◊ fut 2 sg m będziesz liczył (2). f będziesz licz(e)ła (1). ◊ 3 sg m liczyć będzie (1). ◊ 1 pl m pers będzi(e)m liczyć (1). ◊ 2 pl m pers liczyć będziecie (1). ◊ 3 pl m pers liczyć będą (1). ◊ imp 2 sg licz (8). ◊ 1 pl liczmy (1). ◊ 2 pl liczcie (4), liczcież (2); -éż : -eż WyprPl (1:1). ◊ 3 pl niech liczą (3). ◊ con 2 sg m byś liczył (2). ◊ 3 sg m by liczył (2). ◊ 3 pl m pers by liczyli (2). ◊ impers praet liczono (7). ◊ part praes act licząc (39).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Obliczać, wykonywać działania na liczbach (3): trzebá przywieść iáki przykład/ áby każdy mógł porozumieć/ iáko liczyć ma/ kiedy ſye przyda mierzyć. GrzepGeom I4v.

liczyć co (1): Koło záśię Miernicy náſzy ták liczą GrzepGeom K3.

W przen (1): Kiedyċ kazą Lyczbe dzialaċ Stego czocz dano ſhaphowaċ. Licz że dobrze bys nieſmilyl Bo niebacze bys gotow był RejKup c6.
2. Rachować jakąś ilość, przeliczać, sumować; numerare Mącz, PolAnt, Vulg, Modrz, Cn; dinumerare Mącz, PolAnt, Cn; supputare Mącz; computare JanStat; censere numerum, commetiri numero, compre(he)ndere numero a. numerum, pernumerare, recensere, subducere rationem a, numerum Cn (139): á tedy dla zerwania tey żyły: on cżłowiek miewa bolenie w ſiodmym pacierzu grzbieta ſwego: z dołu licżącz FalZioł V 6v; RejKup e5; RejWiz 12v; Diribitor, diribitoris minister, Któri liczi Popiſuye y płáćy żolnierzóm ych żóld Mącz 89d; Praenumero, Przeliczam/ dobrze á pilnie liczę. Mącz 253d, 253d; RejZwierc 234; BudBib Ex 12/4; Ale chceſzli áby Młynarz wymówki nie miał/ káż ie [ryby] przed iego oczymá liczyć/ ſádząc do Sadzáwki/ ábo iemu ſámemu kázáć liczyć Strum I3v; PudłFr 24; Transnumero – Nadtoliczę. Calep 1081a; Liczże/ áto maſz naprzód złotych śiedm czerwonych/ Siedm y dwádźieśćiá groſzy przyłóż záśię do nich/ Będźie ſpełná cztérnaśćie WyprPl B4v.

liczyć kogo, co (87): Páſterzowi śię ták zdáło/ Iżby ſtádá vbywáło. Pocżął tedy owce licżyć/ Nie mogł mu śię pocżet tráfić BierEz R4; Kury wrzeſſczą ſwinie kwiczą Ná ołtarzu iáycá liczą RejRozpr Bv, B; Bos ty podobno tak mnimial A bys nigdy przeſtac niemial. Lyczyċ wſytko tych pieniędzy Ktoriches nazbyrat [!] wnędzy. RejKup e5v; LubPs ff2v, eev; Sędzya licży pámiętne/ prokurator ſiedzi/ Cicho iáko Bárnádyn ſłucháiąc ſpowiedzi. RejWiz 139v, 49v, 93v; Ktory licży wielkość gwiazd: á tym wſſyſtkim imioná dáie. Wielki Pan náſz y wielką moc iego Leop Ps 146/4, Num 1/49; Pothym po oczyśćieniu ſwoim/ ſiedḿ dni ieſzcze liczyć mu będą. BibRadz Ez 44/26, I 418c marg, Tob 10/1; BielKron 234v; Kwártałow nie liczyli/ ále páńſtwá wzięte/ Co im były nagrodą zá prace podięte. Prot D2, C2; RejAp AA7v [2 r.]; GórnDworz Z, Z3v; RejPos 50v; Trzy dni Páńſkiey w grobie bytnośći/ iáko licżyć mamy. KuczbKat 50 marg; RejZwierc 204v, 237; BudBib 2.Reg 24/4; Strum I4; Poſpolſtwo przewyſzſzáło inſze dwieſcie tyſiąc/ Autor Arytmetyki zmiliłby ich licżąc StryjWjaz B4; CzechRozm 139v; PaprPan F2v, G, S2v, Bb3; Ale táki podatek wielu ludźiam zdał ſię być niaſpráwiedliwy: bo wybieráiąc go tylko łany licżono [numerarentur]/ á niemiano bacżenia ná iych wielkość/ áni ná dobroć źiemie. ModrzBaz 119v, 26 [2 r.], 29, 29v, 92; SkarŻyw 527; ZapKościer 1585/59v; CzechEp 371; Oná [sprzętna gospodyni] ſámá bydło liczy/ Kiedy z polá idąc ryczy KochSob 71; Vrzędnik ma záwżdy ludźie licżyć/ álbo namieſtnik vrzędnikow/ gdy ná robotę wychodzą/ áby wiedźiał wiele ich w tegodniu nie robiło GostGosp 10, 74, 114, 160 [2 r.]; GrabowSet F4; WujNT 380 marg; WysKaz 30; SarnStat 600; GosłCast 25; Wiem/ o wiem pewnie/ wiekuiſty Pánie/ Ze liczyſz moie kożde vćiekánie SzarzRyt B. Cf liczyć od czego; Zwroty.

liczyć od czego [w tym: co (4)] (6): FalZioł V 46; dálſzy dźień ieſt ſzeſć niedźiel/ licząc then czás/ od tego dniá/ w ktory ſye sſtánie Appellácya. GroicPorz bb2; LeovPrzep E3; CzechRozm 141v; A był dźień przygotowánia Páſchy/ godźiná iákoby ſzoſta (marg) To ieſt o południu, licząc od wſchodu słoncá. [...] (‒) WujNT Ioann 19/14; nie ieſt wam rzecz táyna/ żeſmy [...] wſzyſtki drógi [...] do dźieśiąći lat od Wielkiéy nocy bliſko przyſzłéy licząc zábronili SarnStat 1227.

liczyć od kogo do kogo (1): Bo gdy będźieſz licżył od Dawidá do Iozeffá wedle Mátheuſzá/ á choćiażbyś trzech opuſzcżonych [...] przytocżył/ tedy ich nie naydźieſz więcey trzydźieśći y iednego. CzechRozm 152v.

liczyć za co (1): Więc ſzkody płáćić iáko przyśięże actor; zá rány zaś oſobno liczyc. GórnRozm Hv.

liczyc po czym [= co] (1): Czáſem [broda] ták rzadka/ żeby mógł liczyć po włośie. KochBr 151.

W charakterystycznych połączeniach: często liczyć, dobrze, osobno, pilnie, po cichu, przed oczyma, swą ręką, tysiącmi, ustawicznie) z dołu.

W przeciwstawieniach: »liczyć ... ważyć (a. wzważać)« (5): Lecż iáko ſzkodliwa rzecż tylko licżyć wotá/ á nie ważyć iych też/ posłuchaymy. ModrzBaz 29v, 26 [2 r.], 29, 92.

Zwroty:»liczyć godziny, każdą godzinkę« = pragnąć, by czas szybko mijał [szyk zmienny] (1:1): Iuż záwżdy muśi ſiedzyeć iáko nędznik iny/ Iuż cżáſy vpátruie iuż licży godziny. RejWiz 91v; Ano dziurką przez ſzybę wygląda ieſli iuż świta/ áno káżdą godzinkę licżić muśi RejZwierc 100.

»gwiazdy liczyć [= obserwowac]« (1): A ták [gwiazdarz] kiedy gwiazdy licżył/ Wpadł w doł BierEz 81.

peryfr. »lata [komu] liczyć« = wyczekiwać czyjejś śmierci (2): ázaż nie widzimy iż ſyn oycu láthá licży/ á pyta ſie dawnoli iuż Wáłáſkiey woynie? RejZwierc 78; Látá mu licży/ powiáda iż to iuż nie młody pater/ cżásby mu przed Moiżeſzá. RejZwierc 160v.

»liczyć na palcach« [w tymi co (2)] = dinumerare digitis, supputare articulis Mącz [szyk zmienny] (4): A Potym rozważáiąc iż ſie tym ćwicżymy/ Cżás przeſzły y przygody ná pálcoch licżymy. RejWiz 68; Mącz 17a, 253c; Będźieſz ráchował kiedy więc od Daty/ Iedná zá drugą przypadáią raty/ Swiętá na pálcách będźieſz cżęſto licżyl/ Práwá ſię ćwicżył. KlonFlis H2v.

»pieniądze, śrebro, grosze, milijony, złote liczyć« = numerare pecuniam Mącz, PolAnt [szyk zmienny] (11:2:1:1:1): BierEz I2v; [Szymun] Movy yſz then tho Zid ſloma o them wye, bo kthemu gdi pyenyadze za the rzeczi liczill prziſchedl LibMal 1551/159, 1543/72, 1544/79, 93, 1551/164, 1552/167v, 1554/195; Mącz 253c; Y bywálo gdy widzieli mnoſtwo śrebrá wſkrzyni/ tedy w chodził piſarz krolewſki/ y ofiárownik wielki y licżyli/ á do mieſzkow bráli śrebro (marg) wł/ y záwięzowáłi/ á licżyli śrebro (–) BudBib 4.Reg 12/10; PaprPan Cv; NiemObr 161; CiekPotr 73; Mykże do ſwey kálety z tą świętą zdobyczą: A ták chłop licży groſze/ mili święći milcżą. KlonWor 49, 29.

peryfr. »potomki liczyć« = mieć wiele dzieci (1): Będźieſz da Bog potomki po chwili licżełá/ Będźieſz pierwſze śieroctwo dźiedźicmi ćieſzyłá. SkorWinsz A3.

peryfr. »rod nieprzerwanemi stopniami liczyć« = zachowywać ciągłość, długowieczność rodu (2): Abyś więc ták nietylko w bogáctwiéch we złoćie Albo w ſzérokich włośćiach/ ále też y w cnoćie/ Y w ſpráwách ſławnych ſwoich przodkow też dźiedźiczył/ A ród nieprzerwánémi ſtopniámi byś liczył. KochJez B4v [idem] KochEp A4.

Szeregi: »nie liczyć ani kłaść ku sumie« (1): Pokolenia Lewi nielicż/ áni ich kłádz ku ſummie [noli numerare neque pones summam eorum] ſynow Iſráelſkich Leop Num 1/49.

»i liczyć, i mianować« (1): O licżbie nawięcey tych rogow między mnogimi idźie ſpor/ [...] to ieſt/ wedle niektorych/ iż ich nie więcey dźieśiąći miáło być. Iákoż ie też niektorzy miánowićie y licżą y miánuią CzechEp 371.

»liczyć i rozmierzyć« (1): Stáiá záśiane/ ták oźiminą iáko iárzyną/ licżyć y rozmierzyć może/ y lepiey wierzpcą. GostGosp 160.

W przen (11): niżey vſłyſzymy/ iáko Pan licży ie [napisanych w księgi barankowe] ſobie/ y iáko ieſt obrońcą y opiekálnikiem ich záwżdy. RejAp 111v.
Zwroty: »darmo liczyć zegar« = próżnować (1): A wżdybyś dármo nie licżył zegáru/ y zdałćiby ſie y dłuſzſzy dźień/ y dłuſzſzy żywot/ niżli w onym obrzydłym prożnowániu twoim. RejZwierc 160.

»liczyć każdą godzinę« = czuwać, stale uważać na kogoś [szyk zmienny] (2): RejPs 135; ktorych [obietnic] nigdy nie tylko dáć/ ále ledwo o nich pomyſlić mogą wſzyſcy mocarze ſwiátá tego/ ktory káżdą godzinę licży y vpátruie nád wiernym ſwoim/ áhy mu ſie nigdy nie omieſzkáłá ſwięta opátrzność á opieká iego. RejPos 335v.

»liczyć płoche lata swe« = zdawać sobie sprawę z tego, jak szybko mija życie (1): Ráczże nam z łáſki ſwéy życzyć/ Bychmy tym ſpoſobem liczyć Płoché látá ſwé vmieli/ A mądrośći ſzukáć chćieli. KochPs 137.

»sylaby (słow) liczyć« = przywiązywać szczególną wagę do słów, do strony formalnej (1): Ale coż tym do tego/ ktorzi ſylláby słow licżą [syllabas tantum vocum numerant]/ á rzecży v śiebie nieuważáią? ModrzBaz 61; [Nie trzebá ſie przeto zá ſłowká chwytáć/ nie trzebá ſyllab licżyć/ áni Sofiſtyką narábiáć: ále trzebá przedśięwźięćie Páná Chriſtuſowe dobrze poiąć/ á potem k niemu wſzytkie ſłowá obrácáć. BudUrzęd 100].

»stopy (a. stopki), kroki liczyć« = śledzić pilnie kogoś, obserwować; gressus dinumerare a. numerare PolAnt (3:1): Widzi też iż śmierć zá nim chodząc ſtopki licży/ Dybiąc ćicho z zegárkiem/ á wiernie mu życży/ Aby kroki pomylił RejWiz 189; Aza on nie widzi drog moich/ y wſzytkie kroki moie licży? BudBib Iob 31/4, Iob 14/16; CzechEp 58.

Szereg: »liczyć i na pieczy mieć« (1): á nigdy nam nie będzie záćmiono tho náſze ſłońce wierne/ [...] gdy będzyemy wiernie ſtać a ſtale dufáć temu Pánu ſwemu/ thák iáko wnet vſłyſzyſz/ iáko Pan licży y ná pilney piecży ma záwżdy przebráne ſwoie. RejAp 64v.
a. Brać pod uwagę przy liczeniu, włączać, wliczać do sumy [w tym: (nie) licząc (12); kogo, co] (15): ſtroyego rodzayu uyſla ſpathryach [!] ſkrolow ſkſyąząth czternaſzczye lyczącz kozdych ſztych PatKaz III 107v; miał s ſobą cżternaſcie tyſiąc ieznych wozow/ [...] á to licżąc krom ieznych y pieſzych [exceptis equitibus et peditibus]/ cżterzi ſtá Słoniow HistAl G8v; A ći ſą ſynowie Beniáminowi według fámiliy ſwoich/ ktorych wſſyſtkich licżąc [quorum numerus fuit] w obec/ ieſth cżterdzieśći y pięć tyſięcy/ y ſeść ſet. Leop Num 26/41, Num 2/9, 26/7, 50; BibRadz Num 4/23, 30; Wſzakże iż mowá Hywreyſka ma ſwoie przyzwoitośći/ że gdyby ſłowo ſłowem było przełożone/ nie iedno by ſnać nikt nierozumiał/ ale by co przećiwnego rozumiał/ przeto muśiałem niegdzie rzecż rżecżą/ nie licząc ſłow/ wyráżáć BudBib b3v, I 154d; Pierwſze z iednocżenie było/ tych nie licżąc ktore aż do ſzoſtego zboru byli/ na śiodmym zborze iuż pod dwiemá Ceſarzmi SkarJedn 171; Woyſká wſzyſtkiego było ſto czterdzieśći tyſiąc/ Wożnic/ Kuchárzow/ Niemkiń/ Iungerow nielicząc. StryjKron 532.

liczyć miedzy kogo (1): I byłá wſſytká ſummá ſynow Iſráelſkich [...] po ſześć kroć ſto tyſiąc/ y trzy tyſiące/ pięć ſeth y pięćdzieſiąt mężow, Procż Leuitow po wſſyſtkich narodziech y fámiliách ſwoich/ ktorych nielicżono miedzy ine [non sunt numerati cum eis]. Leop Num 1/47.

liczyć w co (2): vſtáwiamy chowáć/ iżby zá kożdé ſkazánie vczynioné tylko po śiedmi ſkótów: których [...] połowicá przerzeczonym śiedmiom śiedzącym ma bydź: żeby to między ſobą zá pracą ſwą podźielili: nie licząc w to zapłáty Piſárzowey [praeter Notarii salarium JanStat 1022] SarnStat 956. Cf Zwrot.

Zwrot: »w poczet liczyć« (1): Recenseo – wpos czet [!] licze. Calep 397b.
b. Oczekiwać określonej daty (5):

liczyć co (3): RejWiz 41; bo iuż muśiſz licżyć y Cizioianus y godzinki/ ábyś powinnośći ſwey nie omieſzkał. RejZwierc 38v. Cf liczyć co z czego.

liczyć co z czego [= od kiedy] (1): Pothym z wielkiey noczy licży cizioianus dálekoli do ſwiętego Ianá RejZwierc 159.

liczyć do czego [= do kiedy] (1): Potym licży do ſwiętego Marćiná/ też także ſobie tuſzy iż też to dalibog prętko zbieży/ bo iuż tám nam cżyńſze przypádną. RejZwierc 159.

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): Więc potym záſię kto ma długi wyciągáć licży dálekoli do God RejZwierc 159, 159.

c. Przygotowywać pieniądze do płacenia, płacić; annumerare, attribuere, dinumerare, enumerare, numerare, pernumerare, renumerare (5): Dałbym wam pięć ſzelągów/ dość zá nie [ostrogi] prawdźiwie: (‒) Liczćiéſz iuż dla początku/ day boże ſczęśliwie. WyprPl A4v.
Zwrot: »liczyć pieniądze« [szyk zmienny] (4): Iutro obiecał vſzyć żupan/ ſzáráwáry/ Licż pieniądze od ſzáty/ pátrz pilno przes ſpáry. BielSat C2v; A to wnet łáſkáwe pánie/ Ná wáſzmośći roſkazánie. Iedno co trzebá powiedzćie A pieniądze záraz licżćie. MWilkHist C3, C3v; WyprPl B4v.
3. Stwierdzać stan liczbowy [kogo, co, ile; w tym: z liczebnikiem glównym (35)] (41): SeklKat Y4v; Tá ieſt ſummá á ten pocżet ſynow Iſráełſkich ktorych licżono [qui recensiti sunt]/ ſześćſet y ieden tyſięcy ſiedḿſet y trzydzieśći. Leop Num 26/51; then Nowogrod leży od Moſkwy ſto mil/ drudzy licżą ſto y dwádźieśćiá BielKron 432v, 268, 286, 289, 292v, 431v; Tych ártykułow Phocius ná oſmym Zborze/ iáko my licżem/ zá Adryaná wtorego Papieżá/ ná ktorym był z Pátryárchoſtwá zrzucon/ áni wſpomnieć śmiał. SkarJedn 232, A8v, 162, 171, 212; Oczko 29v [2 r.]; Wapowſki ſto/ á Paulus Iouius ośḿ dzieſiąt tyſięcy Turkow liczą. StryjKron 602 marg; Te ſłowá drudzj ná dwoie dzielą dla tego ſłow Páńſkich ośm licżą LatHar 282 marg, 36, 273 marg, 320 [2 r.], 326, 336 marg, 429, 507; Kędy wiedzieć mamy/ że ode krztu Páná Chriſtuſowego/ [...] áż do męki iego/ liczą trzy látá y trzy mieśiące WujNT przedm 32, s. 563; Stároſtwá ſądowe, których liczą w Máłcy Polſcze czterdźieśći SarnStat 106, 108, 552, 853, 1267; SkarKaz 120a.

cum inf (2): Cikládes Inſuły ták zową/ iż v Delu w okrąg oſiádły/ ktorych licżą być ná morzu Egieyſkim pięćdzieſiąt y trzy BielKron 273v, 277.

a. Podawać wynik w przyjętych jednostkach miary (5): Przetóż/ gdźie będźie plác ná dłużą dźieśięć Prętów/ á ná ſzérzą ſześć/ tedy tám Miernicy nie liczą ſześćdźieśiąt Prętów/ ále ſześć Prętów. GrzepGeom I4, I3v, 14 [3 r.].
b. Zakładać, przyjmować [na co] (1): Naprzód puł Diámetru wezmą/ á potym ſześć tych liczą ná Circumferencyą GrzepGeom K3.
4. Używać jednostek miary, mierzyć [na co] (3): Ná ty Pręty kopáné Miernicy náſzy máło liczą/ ále máią inſzé Pręty więtſzé/ dla łácnieyſzégo zliczenia. GrzepGeom I3v, I4.

liczyć co (1): oni nie ná mile licżą źiemie/ iedno ná werſty á cżunkaſzy BielKron 436.

5. Szacować, cenić według jednostek; computare JanStat [co; w tym: licząc (11)] (15):

liczyć po ile (8): KłosAlg G2; Szeſćdźieſyąt ſzelągow/ ktore wedle dawnego zwyczáiu Lawniczego ſądu Krákowſkiego/ licząc káżdy ſzeląg po dwunaſćie pieniędzy/ vczynią groſzy czterdźieſći. GroicPorz k2v; Oczko 20; Michal obiecuie [...] wroku ninieyſzym polożyć Sto zlotych licżby y Monethy Polskiey każdy zloty licząc po 30 gr. ZapKościer 1580/13v, 1584/49v, 1595/88v; y ktemu Iurgielt mu [Olbrychtowi Brandenburskiemu] náznáczył [król] 4000. Rhińſkich czérwonych złotych, káżdy licząc po 28. groſ. SarnStat 1141. Cf liczyć w co po ile; po ile na co.

liczyć w co (7): KłosAlg G2v; BielKron 461; Prętów w Lan ośmnaśćie maſz liczyć. GrzepGeom L4v; Káźimiérzá Trzećiego Iágełłá Státut, o przywileiowániu drobnych pieniędzy, których valorem liczą dźiewięć w pulgroſzá, nie iest potrzebny SarnStat 406, 407. Cf liczyć w co po ile.

liczyć w co po ile (2): Pan Iąn Łuboczky [...] zeznał ieſt, ze obieczał, pieczſſeth grzywienek pruſkych, w kazdą liczącz po 20 g., poſſagv ZapKościer 1587/70v, 1588/74v.

liczyć po ile na co (1): Wiedź ſzérzą ná dłużą/ á naydźieſz wſzytkiego ośḿ tyśiąc y ſto Kwádratowych ſznurów/ któré dwá tyśiącá y śiedḿ ſeth Morgów vczynią/ po trzech ná káżdy Mórg licząc. GrzepGeom Kv.

6. Wymieniać, wyliczać [w tym: kogo, co (39)] (45): Káżdy tu co gi kxiądz liczy Vbogiego kmiećiá czwiczy RejRozpr D3v; Aċby wiele liczicz tego Cziṅ Liczbe/ z Włodorztwa twego RejKup bb4v, n4, r8, bb6v, bb7v; RejZwierz kt; GrzegRóżn M2; Wſzákże ia niechcę liczyć Boſkich dárow twoich. Rozumem y Polſzcżyzną wiele ich przechodziſz RejZwierc 266, 62, 111v; á potym nie iego właſne rodźice/ iáko Mátheuſz licży ále żenine opiſuie. CzechRozm 153v, 18, 35; Lecż o Szkołách dawnych/ wiele ludźi ſzeroce piſáli. Ktorzi też wiele dawnych w Grecyi Szkoł licżą [scholae numerantur]/ ták vcżniámi y miſtrzámi/ iáko wſzelákich náuk wynáleźieniem wielce zacnych. ModrzBaz 128v; SkarJedn 284; Oczko 30; CzechEp 306; GórnTroas 49; GDy dáry chcę licżyć/ ktore dawaſz Pánie/ Prędko ięzyk zmilknie/ wnet pámięć vſtánie GrabowSet B4v, Y; GosłCast 45; Licż ty Rzymie Tryumfy Decyuſow mężnych/ A my záś Rádźiwiłow nád one potężnych. SapEpit A3.

liczyć od kogo, od czego (5): BiałKat 123; WujJud 136; y támże od Abráhámá pocżąwſzy porządnie potomſtwo iego licży áż do Iozeffá mężá Máryey CzechRozm 162; liczmy od Wiſły począwſzy/ z temi [rzekami] co w nię wpadáiąc/ Pułnocné nápełniáią Morzá: Sołá/ Premzá/ Poprud/ Skáwá/ Dónáiec/ Wiſłoká Oczko 7; WujNT 68.

liczyć miedzy czym (1): A Ponieważ miedzy inſzemi ſpoſoby dowodow licżą też y przyśięgę [inter probationum genera iusiurandum numeratur]/ [...] przeto o iey świątobliwośći trzebá pilno vſtáwę vcżynić. ModrzBaz 85v.

liczyć po czym [= według czego] (1): Synowie Aſerowi licżąc po rodzinách ich [per cognationes suas]: Iemná/ od ktorego fámilia Iemnáitow: Ieſsui/ od kthorego fámilia Ieſsuitow: Brye/ od ktorego fámilia Bryeitow. Leop Num 26/44.

W przen (1): Y nie trzebáby ſie ćwicżyć/ Iáko potym Herby licżyć. RejPos Ooo6.
a. Wymieniać określoną liczbę [ile] (8): Bo piſmo S. o ktore fie my podpieramy/ kthore tych trzech licżąc á nie mieſzaiąc/ nigdy trzemi Bogámi nie zowie GrzegRóżn C4v, A4v [2 r.], F; [roztropność] ieſt wodzem y rządźićielką ſpraw vcżćiwych y wſzech cnot: ktorych poſpolićie cżterzy licżą [numerantur] miárkowánie popędliwośći/ ſpráwiedliwość/ ſzcżodrobliwość á męſtwo ModrzBaz 17v; NiemObr 37; śiedm ich [grzechów głównych] poſpolićie licżą LatHar 129.
Zwrot: »tysiącmi liczyć czarty« = kląć do tysiąca diabłów (1): A przewoźnik też choć z grubymi żárty/ Tyśiącmi licżąc bez przeſtánku cżárty/ Iednák bez ſzkody z końmi woz przepráwił KlonFlis C3v.
b. Wymieniać w określonym porządku (2):

liczyć którym po kim (1): A przećiwko temu/ ieſt zacny mąż/ y ſtárodawny piſarz Ireneus/ ktory ZClemenſá tego cżwártym po Pietrze licży NiemObr 55.

Zwrot: »na [którym] miejscu liczyć« (1): Lukaſz S. ná wtorym mieyſcu licży Iędrzeiá/ á Márek S. Iákubá, SkarJedn 75.
c. Uwzględniać kogoś przy wymienianiu (4): Cżemu obádwá Ewanieliſtowie Iozefa wyſtawiáią y Zorobabelá z Sálátyelem licżą. CzechRozm 152 marg, *2; SapEpit A3 [2 r.].
7. Uważać, poczytywać, podawać za coś; computare Modrz [w tym: kogo, co (38)] (39): Annus climactericus, Podeyźrzány á niefortunny rok. Aſtrologi liczą ſiodmy á ſiodmy rok po narodzeniu aż do dziewiątego rázu Mącz 57b; Wioſná iém [cieplicom] nalepſza: którą tu liczym póty/ póki ſłońce wzgórę idźie. Oczko 29.

liczyć za kogo, za co (15): Niewieſz iż to źwierzę [kota] wſzyſcy chwalimy/ Zá Bogá ſobie licżymy BierEz G2v; BielŻyw 30; Ieſt ten zamek ták wielki/ iż by y też mógł zá iedno miáſto licżyć BielKron 430, 89, 264v; BudBib Num 14/34, I 219; Laćinę lepak nie iedno zá Heretyki/ ále práwie zá pogány [Rusacy] licżą BudNT przedm bv; Zá wtore ſummy licżył/ żeby co rok dwudźieſtą cżęść tychże dochodow káżdy dał [Secundanas ex vigesimis redituum partibus conficiebat] ModrzBaz 121 v, 121v; SkarJedn 327; Vtzinicieli ieſce co naprzitzyne yego to rzec yeſt pewna ze on was zaſwe poddane licic bedzie PaprUp G2v, L3v; GrochKal 21; GrabowSet C2.

liczyć kim, czym (4): Bo ſąśiedztwo ktore licżą iákoby cżęśćią przyiáźni/ z miłośći w nienawiść śie obráca/ dla złey chćiwośći álbo złego pożądánia. KuczbKat 349; Szczęśliwy/ którego ty vczniem ſwym liczyſz/ Boże wiecżny/ y w ſwoim zakonie ćwiczyſz. KochPs 142, 61; NiemObr 55.

liczyć jakiego (1): Wżdy ich káżdy w potrzebie záwſze mężne licży. PaprPan Bb3.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): To zá poćiechy wſzyſtkie ſobie licży/ Ze Zygmuntowi Bog korony życży. GrochKal 21.

W porównaniu (1): Ktory [Lucyper] pychę wymyſlił/ by ie [harde] ſobie ćwicżył/ A potym po ſwey woli/ iáko bydło licżył. RejWiz 156v.

Szereg: »mieć i liczyć« (1): Grekowie z łaćinniki dwoie kſięgi z tey hiſtoryey vcżynili/ ále Iwreiánie zá iednę kſięgę [Pierwsze Księgi Kronik] (iż ták rzeknę) máią y licżą. BudBib I 219.
a. Zaliczać do określonej grupy; accipere in numerum, adlegare (in ordinem), adscribere ad a. in numerum a. in albo a. ordini, annumerare, conicere in ordinem, ponere a. reponere in numero, referre in album a. in numerum Cn (13):

liczyć do kogo (1): Potym byli dwá mężowie hetmány nád żołnierzmi v ſyná Saulowego/ imię iednego Báháná/ á imię drugiego Rechaw/ ſynowie Rimmoná Beerothſkiego z ſynow Bin-iaminowych/ bo y Beeroth licżą do Biniáminá [reputabatur in Biniamin]. BudBib 2.Reg 4/2.

liczyć ku czemu (1): Limbur miáſto y kſięſtwo Limburgeńskie [...]/ tę źiemię ku Fránciey licżą BielKron 285v.

liczyć miedzy kogo, miedzy co [w tym też: inter aliquas res (1)] (5): iednegożem s tyſiącá náſzedł/ ktorego może miedzy dobre ludzi licżyć/ ále żony żádney. BielKron 81, 23, 149v; Ariſtoteles złodźieyſtwo y cudzołoſtwo/ inter contractus clandeſtinos licży. KlonWor ded **2, 63.

liczyć w co (1): Ieden dźień ſie też przygodziło że żaden do Allexandra nie przſzedł [!] darow proſić y rzekł, tego dnia nie licżę w inne dni panowania ſwego, bom tego dnia żadnemu ſwey ſwiebodi nieukazał. BielŻyw 166.

liczyć miedzy kim (2): [Julijus cesarz] Triboti/ Argentoraki/ Nemeti/ Wormáciany/ licży miedzy narodem Niemieckim. BielKron 284; Gdźie mię ty przeyźrzyſz/ iużem dawno w źiemi/ Y niech mię liczą miedzy vmárłemi. KochPs 208.

liczyć z kim (2): Do ćiebie [królu niebieski] wołam: á ty twarzy ſwoiéy Nie kryy przedemną: álbo mię iuż z témi Licz/ co ſą w źiémi. KochPs 38; Przeto tégo bądź pewien/ że ćię ztémi liczę/ Którym ia ſercem práwym wſzego dobrá życzę. KochFr 87.

liczyć przy czym (1): Kroleſtwo Mezopotáńskie záwżdy przy Syriey licżono BielKron 267.

cum A cum inf (1): przeto był wezwan w Rzymie Ociec oycżyzny/ ktorego też miedzy ſwięte iednego być licżyli. BielKron 149v.

b. Wywodzie ród, pochodzenie [od kogo] (3): Sáráceni [...] przodek á początek ſwóy liczą od Sary Abráhámowey żony Mącz 369a; wáſzy Ewánieliſtowie nie licżą narodu iego od Máryey/ ále od Iozeffá. CzechRozm 145v, 145v.
8. Prawdopodobnie cenić, szanować [kogo] (1): Ieſzcże tobie więcżey błogo Choczay ty mnięwiele licżyſz Swoiey cznoty iż mi życżyſz RejJóz C8.
*** Bez wystarczającego kontekstu (6): Computo, Conumerare, putare, numerare, lyczicz. BartBydg 214b; Numero, Liczę. Mącz 253c, 253c; Calag 582a; Calep 708b; JanNKar G2v.

Synonimy: 1. rachować; 2. rachować; c. płacić; 3. rachować; 6. mianować, summować; 7. kłaść, mieć, poczytać.

Formacje współrdzenne: doliczyć, doliczyć się, liczyć się, naliczyć, naliczyć się, nawyliczyć się, obliczyć, obliczyć się, odliczyć, policzyć, policzyć się, przeliczyć, przyliczyć, rozliczyć, wyliczyć, wyliczyć się, zliczyć; doliczać, doliczać się, nadliczać, nawyliczać się, obliczać, obliczać się, odliczać, policzać, policzać się, przeliczać, przyliczać, rozliczać, wyliczać, wyliczać się.

Cf LICZĄCY, LICZENIE, LICZONY, LICZYGRZYWNA

MP