[zaloguj się]
[pdf]

PRZELICZYĆ (13) vb pf

e prawdopodobnie jasne (tak w prze-).

Fleksja
inf przeliczyć
praet
sg pl
2 m m pers przeliczyliście
3 m przeliczył m pers przeliczyli
imperativus
pl
2 przeliczcie
conditionalis
sg
3 m by przeliczył

inf przeliczyć (4). ◊ fut 2 sg przeliczysz (2). ◊ 3 sg przeliczy (1). ◊ 1 pl przeliczym (1). ◊ praet 3 sg m przeliczył (1). ◊ 2 pl m pers przeliczyliście (1). ◊ [3 pl m pers przeliczyli.] ◊ imp 2 pl przeliczcie (1). ◊ con 3 sg m by przeliczył (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVIII w.

Policzyć, sprawdzić ilość; numerare PolAnt, Cn; dinumerare Vulg; censere a. recensere numerum, commetiri a. comprehendere numero, digerere in numerum, enumerare, inire numerum, pernumerare, subducere numerum a. rationem, transnumerare Cn [kogo, co] (13): Przebież teras wſzytki pokolenia Izráelſkie/ od Daná áż do Beerſzewy/ á przelicżćie lud że będę wiedział pocżet ludu. BudBib 2.Reg 24/2, Is 22/10; Syn Iowiſzow Herkules nie záſpał ſwych rzecży: Przelicżył przednie woły: bo ie miał ná piecży. Obacżył że nie wſzytki KlonWor 23; [Potym kiedy drugi raz konie przelicżyli/ Alić záś wſzyſtkie konie ſpełná obacżyli ProtJałm 24v (Linde)].

Z przeczeniem lub w konstrukcji sugerującej przeczenie oznacza bardzo wielką ilość (5): RejWiz 167v; Ale kto to przelicży/ iáko on [Leopolita] wiele ledá iáko á práwie mnichowſkie przekłáda. BudNT przedm c3; Potymem widźiał rzeſzą wielką ktorey nie mogł nikt przeliczyć WujNT Apoc 7/9; Ktoby przeliczył one woyſká o ktorych Prorok mowi: Tyśiące tyśiącow ſłużyli mu/ y po dźieśięćkroć ſto tyśiącow przed nim ſtali? SkarKaz 6a; Ná iedwabie/ złotogłowy/ ogony/ y ferety/ y kárety/ vtrat nie przeliczyſz. SkarKazSej 705a; [żadną miarą po obu stronach wsi przeliczyć nie może, co tak niewymownie gęsto siedzą RadzPodróż 147].

Zwroty: »przeliczyć kości [czyje]« [w tym: w kim (1)] = rozciągnąć na krzyżu tak, iż uwidaczniają się kości (1): ſkłoli nápoły ręce y nogi moie. A niepoczłowieczeńſku ieſtem od nich ſſácowan/ ták iż by ſnadz ſnádnie mogł przeliczyć koſći moie RejPs 32; [RejKat 28v].

»kości [na kim] przeliczyć« [o kimś bardzo chudym] (1): A ſam ſię przed ſię poſtem dręcżył/ ták iſz kośći ná nim przelicżyć mogł. SkarŻyw 135.

»włosy na głowie przeliczyć« (1): ábychmy [...] záwżdy chodzili w wielkiey rádośći przed oblicżnoſcią Páná ſwoiego: wiedząc to pewnie/ iż on y włoſy ná głowie przelicżyć racżył wſzytkich wiernych ſwoich RejPos 269v.

Przen: Ocenić wielkość (2):

Z przeczeniem oznacza bardzo wielką ilość (1): Máłe y krotkie było ćierpienie náſze/ á weſele długie y wieczne. Zliczyliſmy godźiny ná mękách: á zapłáty nie przeliczym áni końcá iey doyźrzym. SkarKaz 639a.

W konstrukcji sugerującej przeczenie oznacza bardzo wielkie nasilenie (1): A kto Pánie poznáć może moc gniewu twego/ á w boiáźni kto przeliczy gniew twoy? SkarKaz 7a.

Synonimy: obrachować, porachować, zrachować.

Formacje współrdzenne cf LICZYĆ.

Cf PRZELICZONY

SBu