« Poprzednie hasło: MIENICZNY | Następne hasło: 2. MIENIĆ » |
1. MIENIĆ (243) vb impf i być może pf
impf (236), impf a. pf (7) [w tym: inf (4), praet (2), con] RejKup o5v, HistAl D4, MurzHist Q, GroicPorz y, Calag 57a, SarnStat 473, 1176.
-e- (234), -ę- (9)
-e- (18), -é- (3); -e- : -é- OpecŻyw (2 : 3).
inf | mienić | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | mienię | |||||
2 | mienisz | mienicie | ||||
3 | mieni | mienią |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | -m mienił | m pers | -smy mienili |
2 | m | -eś mienił | m pers | |
3 | m | mienił | m pers | mienili, mieni(e)li |
fut | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | będzie mienił |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | ||
2 | mień | |
3 | niechåj mieni |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
3 | m | mieniłby, by mienił | m pers | by mienili |
f | by mieni(e)ła | m an | ||
n | by mieniło | subst |
impersonalis | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
praes | mieni się | |||||
participia | ||||||
part praes act | mieniąc |
inf mienić (10). ◊ praes 1 sg mienię (8) [w tym: -a (1)]. ◊ 2 sg mienisz (4). ◊ 3 sg mieni (36). ◊ 2 pl mienicie (3). ◊ 3 pl mienią (49) [w tym: -a (2)]. ◊ praet 1 sg m -m mienił (1). ◊ 2 sg m -eś mienił (1). ◊ 3 sg m mienił (9). ◊ 1 pl m pers -smy mienili (1). ◊ 3 pl m pers mienili (11), mieni(e)li (1) PaprUp. ◊ fut 3 sg m będzie mienił (1). ◊ imp 2 sg mień (2). ◊ 3 sg niechåj mieni (1). ◊ con 3 sg m mieniłby, by mienił (4). f by mieni(e)ła (1) ComCrac. n by mieniło (1). ◊ 3 pl m pers by mienili (1). ◊ impers praes mieni się (1). ◊ part praes act mieniąc (97) [w tym: -ac (6), -anc (2)].
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.
- 1. Nazywać (6)
- 2. Wymieniać po imieniu lub nazwisku; wskazywać konkretnie na kogoś lub coś
(17)
- a. Z przeczeniem: ukrywać; pomijać (2)
- b. Określać, precyzować (1)
- 3. Mówić, wypowiadać (10)
- 4. Twierdzić, utrzymywać że (209)
- 5. Zamyślać, mieć zamiar (1)
mienić kogo, z przytoczeniem nazwy (1): Wſzakoż tich nafzych cżaſow Grekowie ten lud Abgazary albo Abgazeli zową. Gdyż poſtronni ludzie mienią ie Cirkaſi albo Mengrelli. MiechGlab 27.
mienić czym [słowem] co (1): Słowo greckie żołędek znaczy/ Ale ięm [...] co żywotęm abo brzuchem żowięmy/ piſmo ś: mięni MurzNT 71 marg.
mienić kogo, co (10): I gdies ſię ſwiatkowie dzieli Ktorzi głos z nieba ſlyſzeli. Thegoż Syna mego ſnayczię Thenczi geſth thego ſluchaiċzie A nicz niemienił ynego A iedno mnię Syna ſwego RejKup o5v; HistAl D4; [piszą:] ták ſye widźyáło duchowi S. y nam. Duchá śwyętego myenyą/ áby oni ludźye ták temu wyárę dáli yáko/ ſlowu Bożemu KromRozm II g2; Nye żeby ono [pospólstwo] tákye vrzędniki ſobye ſtáwiło [...] ále żeby obiráło y myeniło/ á biſkupom zálecáło/ ktoby ſye im podobał KromRozm III Kv; ácż tám [w Liście do Żydów] biſkupá ſámego myeni/ ále w obyec o kápłanyech rozumye KromRozm III K2v, K2; Mącz 249c; któré świadki powód w ſądźie Ziemſkim ná bliſkich rokách po ſkaźni ma mienić y popiſáć ſpółem z rótą przyśięgi SarnStat 473, 52, 1176.
cum A cum inf (1): Drudzygo pytali/ ktoryby wżdy grzéch byc mięnił/ ktorego by niezmierné miłośierdzie boże niezgłádzało. MurzHist Q.
»nazwiskiem mienić« (1): Ieſli tu kogo kártá która zárumieni, Wſzák ſię nikogo właſnym názwiſkiem nie mieni CiekPotrSzym )?(3v.
»przedtem [= wyżej] mienić« (1): Ditomatus ktoregoſmy przed thym mienili z miaſta Tebe odpowiedział HistAl D4.
Part praes act: »nie mieniąc« = pominąwszy, nie biorąc pod uwagę (1): Kto by ſie chćiał przypátrzyć od początku ſwiátá/ W iakich ſie odmiennościách toczyły tu látá. Nie mieńiąc tu obrzymow dla ktorych ſẃiát ſkaran/ Ze wſzemi żyẃiącimi WierKróc A2.
mienić co (6): A złego ſumnienia dłużnikowi/ nic niełatwiey iedno zápłátę mienić [tj, mówić, że zapłacił]/ ná przyſyęgę ſye bráć GroicPorz y; Ale przecż mieni tákową rzecż pan moy Krol? Leop 2.Reg 24/3. Cf Zwrot.
mienić kogo, co (prawdopodobnie elipsa inf) (8): w them mienia poslowie Mazoweczczi przivileiowi ich przes nas danemu vblizenie ZapWar 1545 nr 2646; Argiwi Wężá [czczą]/ mieniąc dobry znák kto go vyrzy. BielKron 24, 439; StryjKron 46. Cf mienić co czym; co za co; kogo jakim,
mienić co czym (2): Niech ſię ſproſne poſpolſtwo ledácżym zábáwia Dźiwem mieniąc te cżacżká co ie Szcżeśćie ſtáwia. RybGęśli B3; KlonWor 11.
mienić co za co (1): Spártę ſławną ia mięnię zá oyczyznę ſwoię. KochFr 51.
mienić kogo jakim (1): Spytał go iedęn mieniłliby Archelauſa krola Perſkiego ſzcżęſnym BielŻyw 54.
mienić o kim, o czym [iż, że] (2): KromRozm I [H3]; Bo już o nas tak mienią cudzoziemcy, że polskie ustawy od świętego Marcina do świętego Bry(k)cego. Diar 73.
cum inf (3): y yeſtheſzmi gothowy ſthego panv Voyewodzye ſprawyedlywoſcz vczinycz yako y ziynſych rzeczi kthorich myeny ſzobye myecz krziwde LibLeg 11/161; BielKron 219, 364v.
cum A cum inf (14): ZapWar 1528 nr 2420; Mienili też Kryſtuſá z wiátru ciáło wzyąć BielKron 160v; [mistrz pruski] wtárgnął do Zmodźi/ [ ...] mieniąc ią ku Pruſom z dawná ża1eżeć [!] BielKron 418; A co ſie tycże o Enochu áby miał być w źiemſkim Ráiu/ o tym piſmá nie máſz/ tylko go w niebie mieni być Moiżeſz BielKron 466v, 46, 124, 143v [2 r.], 208v, 364v (12); SkarJedn 32.
cum A cum inf „być” [„być” w funkcji łącznika przy orzeczniku; w tym: orzecznik w formie I (20), A (7), I a. A (5), za co (1), inne (8)] (41): OpecŻyw 133v; Item Poslowie zieḿ Mazoweczkieh vcziazona slachte wthem mienili bicz ZapWar 1545 nr 2646, 1528 nr 2457; BielŻyw 66; WróbŻołt K5v; ZapMaz V S 2/335; ComCrac 20; LibMal 1543/67v; przed kthoremy poſlowye pana Voyewodzyny. Czirograf vkazaly. kthori myenyly bicz borzoboathego LibLeg 11/159; HistAl C7; GliczKsiąż C6v; LubPs 03; GroicPorz kk3; KrowObr 230; Mſzą tę ktorey vżywa wſzythko Krzeſćiáńſtwo/ báłwochwálſtwem mieni być. OrzList d3v, e, e2; bo oni cudze kroleſthwá miedzy ſię roździelili/ mieniąc to ſwoie być BielKron 262; mieniąc też tho być zá lekkość iż ie niewiáſthá rządźiłá. BielKron 416y, 21, 46, 68, 73v, 143v (16); GrzegRóżn B2v; OrzQuin O; WujJud 41; SkarJedn 103, 315; Zwalic niektorzi tetam wiſſzei pomienione grubiani y mowi ich m[i]enieli bic nichtzemnemi PaprUp K3v; ActReg 9; SkarKazSej 678b marg.
cum D cum inf (może anakolut, zwłaszcza co do podwójnego inf) (1): Mienią też być w Egipcie napirwey ludu wielkiemu ſie rozmoc. BielKron 8v.
cum A dupl (6): Ośieł konia niegdy widział/ Bogosłáwionym go mnimiał: [...] Siebie mieniąc nieſzcżeſnego/ Iż nie pożył nie dobrego BierEz L2v; BielKron 358v, 467; SkarŻyw 519 marg; Złotá też/ wiém/ nie prágnieſz: bo to wſzytko twoie/ Cokolwiek ná tym świećie człowiek mieni ſwoie. KochPieś 71 [idem] ArtKanc P14.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z odpowiednikami : to (3), tak (1); iż(e) (67), że (15), aby (6), iż(e)by (6), żeby (3), jako (1), jakoby (1)] (99): BierEz I3v; OpecŻyw [57], 58v, 128v; FalZioł IV 18a, b; BielŻyw 103; GlabGad C2, P; MiechGlab *4, *4v, 6, 20; WróbŻołt aa2v, ccv; LibLeg 11/28, 132v, 135v, 137v, 139, 159; mabycz ſądzon vedlie ſtarego obyczaya duchownem pravęm chyba zeby na rokv oſoba ſwieczſka pozvana mieniela, iż oczogo pozyąno Koſczielne nieieſt ComCrac 20; LibMal 1545/103v, 1548/142v, 144, 144v, 1554/190v; KromRozm I G2v, H2, [H3], K4, [P2]v; wſzakże gdy to mięniſz: że twoj przodkowie wtakowéi ślepocie byli/ że téſz tego niewidźieli/ zali to nie ieſt lekkośc twoia i wſzyſtkiego potomſtwa twoiego? MurzHist M4, Q4; KromRozm II b3v, o3, rv, r2; káżda z tych ſekt myeni/ iż nye my/ áni która inſſa ſektá/ okrom yey/ yeſt koſćyołem bożym. KromRozm III B6, C6v, E8v, P6v; Diar 73; GroicPorz h3, x4v, z3, ii2; KrowObr 17; RejWiz 34; Marćin ſkárżył ná Mikołáiá iż gdy orał Marćin tedy káletę s ſześćią groſzy zgubił/ kthorą mienił ná Mikołáiá żeby ią nálazł UstPraw I4; BibRadz I 461a marg; BielKron 54v, 73, 82, 96v, 124 (15); KochSat A3; HistRzym 5v, 70v, 112v; SkarJedn A7v, 83, 343, 344, 345, 350; SkarŻyw 2, 41, 47, 178, 187 (15); KochWr 23; ActReg 74; WujNT 456; SarnStat 619, 1160; SkarKaz 204a, 578a; KlonFlis G2v.
Z samodzielnym okresem warunkowym (5): Bo tak mieni Hipocras. Szkodliwa rzecż na tho barzo/ gdy brzemienna oſtrą niemocz cierpi. FalZioł V 30v, V 30v, 31, 34v; nie zda ſye być zá ſłuſzną rzecz/ áby Mniſzy dźiedźictwá po ſwym krewnym niemieli bráć/ mieniąc ieſliże niewiáſtá ktora ſye niepotćiwie rządźi/ dla ſwey niepotćiwoſći dźiedźictwá nietráći: á czemu by Mnich ktory ſye ná ſłużbę Bożą vda tráćić miał? GroicPorz gg2.
W zdaniu wtrąconym (11): FalZioł V [30] [2 r.]; ZapMaz V S 2/335; KromRozm III K8, P6; kto tę [tromancyję] vmie/ roſkázuie cżártom/ Anyołom/ żywiołom. Tę tho mienią vmiał Moiżeſz BielKron 46, 46, 465v; SkarŻyw 362, 601; KVpiéby ćię mądrośći zá drogié pieniądze/ Która (ieſli prawdźiwie mięnią) wſzytki żądze/ Wſzytki ludzkié fráſunki vmiéſz wykorzenić KochTr 9.
»mienić i powiadać« (1): o ktore siie possel Sendziaka Siliſſirſkiego [...] ſkarzil mieniacz y powiadayacz zebi tam wtenczas miely livdzie y konie Thureczkie naſzi pobracz LibLeg 11/28.
»mienić i twi(e)rdzić« [szyk 1 : 1] (2): KromRozm I [P2]v; każdy Szláchćic [...] będźie tego powinien dowiéść ſwą [...] ćieleſną przyśięgą/ iż to co twiérdźi/ prawdá ieſt: iáſnie to ſłowy twiérdząc y mieniąc [expresse hoc verbis nuncupans JanStat 604]/ iż nie z początku od śiebie vczynionégo/ áni z przyczyny przez śię dánéy/ chłop ránił/ álbo zábił. SarnStat 619.
»ukazować i mienić« (1): dali mu miąſto ſceptru/ trzeſtz albo trcinę morſką w ręku/ iakoby w tym vkazuiątz ij miéniątz nieſſcżęſni żydowie/ ijżeby iego krolewſtwo bylo cżcże/ a iako trcina prożne OpecŻyw 128v.
mienić co (2): LibLeg 11/159v; Nim ten ſąd doſzedł/ przyſzły do Biſkupow liſty Ceſarſkie/ dáiący znáć o niewinnośći Athanázego/ y gániące żáłobniki iego/ iſz rzecży płonne mienić nań śmieli. SkarŻyw 389.
cum inf (1): ná ktorey [sprawie] ſie okaże/ iż ten co ná nas mieni przećiw Máieſtatowi krolewſkiemu wcżym wyſtępić/ bez pochyby ſam w tym zoſtánie. BielKron 402.
Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z odpowiednikiem: to (1); aby (2), że (1)] (3): Od tego cżáſu był s. Wacław w podeyrzeniu v pogan/ ktorzy nań mienili że ią dał potáiemnie zábić. BielKron 323, 418; SkarJedn 241.
mienić kogo kim (1): To ſię w tym rozdziale dołożyło/ ná obrzydzenie błędu tych Heretykow/ ktorzy páſterzem ſamego tylo Chryſtuſa ſobie mieniąc/ namieſtnikoẃ y poſłáńcow iego [...] ſłucháć niechcą. SkarJedn 53.
cum A cum inf „być” [„być” w funkcji łącznika przy orzeczniku; w tym: orzecznik wformie I (8), A (3), I a. A (1), za co (1)] (13): Mily Iezus rzekl ijm: A wy cżym mie bytz miénicie. OpecŻyw 56v; BielŻywGlab nlb 15; O namileyſzy moi ktorem was miał zá ſlugi ſwoie/ ále theraz mienię być pány memi HistAl F8; drudzy mienią go [króla Salomona] być Semá ſyná Noego BielKron 11v, 69, 96v, 267v, 336, 337; SkarJedn 69; GrabowSet I2v; WujNT Matth 16/13; SarnStat 1001.
Formacje współrdzenne: mienić się, nadmienić, namienić, obmienić, omienić, pomienić, umienić, umienić się, wymienić; namieniać, omieniać, wymieniać; pominiać; mianować, mianować się, namianować, omianować, wymianować; przyminąć.
Cf 1. MIENIĄCY, 1. MIENIENIE, 1. MIENIONY
MM