[zaloguj się]

1. MIENIĆ (243) vb impf i być może pf

impf (236), impf a. pf (7) [w tym: inf (4), praet (2), con] RejKup o5v, HistAl D4, MurzHist Q, GroicPorz y, Calag 57a, SarnStat 473, 1176.

-e- (234), -ę- (9)

-e- (18), -é- (3); -e- : -é- OpecŻyw (2 : 3).

Fleksja
inf mienić
indicativus
praes
sg pl
1 mienię
2 mienisz mienicie
3 mieni mienią
praet
sg pl
1 m -m mienił m pers -smy mienili
2 m -eś mienił m pers
3 m mienił m pers mienili, mieni(e)li
fut
sg
3 m będzie mienił
imperativus
sg
2 mień
3 niechåj mieni
conditionalis
sg pl
3 m mieniłby, by mienił m pers by mienili
f by mieni(e)ła m an
n by mieniło subst
impersonalis
praes mieni się
participia
part praes act mieniąc

inf mienić (10).praes 1 sg mienię (8) [w tym: -a (1)].2 sg mienisz (4).3 sg mieni (36).2 pl mienicie (3).3 pl mienią (49) [w tym: -a (2)].praet 1 sg m -m mienił (1).2 sg m -eś mienił (1).3 sg m mienił (9).1 pl m pers -smy mienili (1).3 pl m pers mienili (11), mieni(e)li (1) PaprUp.fut 3 sg m będzie mienił (1).imp 2 sg mień (2).3 sg niechåj mieni (1).con 3 sg m mieniłby, by mienił (4). f by mieni(e)ła (1) ComCrac. n by mieniło (1).3 pl m pers by mienili (1).impers praes mieni się (1).part praes act mieniąc (97) [w tym: -ac (6), -anc (2)].

stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Nazywać; nuncupare Mącz, Cn; appellare a. clamare a. dicere nomine, ciere a. citare a. dicere a. edere a. eloqui nomen, nominare Cn (6): Nuncupo, Zowię/ Mienię/ też miánowicie á właſnie mienię. Mącz 254c.
a. Używać nazwy; mieć w swoim języku dany wyraz w tym znaczeniu (2):

mienić kogo, z przytoczeniem nazwy (1): Wſzakoż tich nafzych cżaſow Grekowie ten lud Abgazary albo Abgazeli zową. Gdyż poſtronni ludzie mienią ie Cirkaſi albo Mengrelli. MiechGlab 27.

mienić czym [słowem] co (1): Słowo greckie żołędek znaczy/ Ale ięm [...] co żywotęm abo brzuchem żowięmy/ piſmo ś: mięni MurzNT 71 marg.

b. Określać wyrazem, który nie jest właściwą nazwą tej osoby lub pojęcia; przezywać [kogo, co kim, czym] (2): Ale Arcybiſkup ápellował na Koncilium/ iáko od niegodnego ſędziego/ mieniąc go odſzcżepieńcem/ Antykryſtem/ y báłwochwalcą. BielKron 228; Gdyż mnie w dźieży maſz/ ktorą znam być świátem/ A wiárę świętą/ kwáſem mienię zá tem; Mąki ze trzech miar/ nie żáłuy vdźielić GrabowSet O2.
2. Wymieniać po imieniu lub nazwisku; wskazywać konkretnie na kogoś lub coś; nominare Mącz; specificare JanStat; citare per nomina, compellare nominatim Cn (17): Inscribo, Wpiſuyę/ też mienię/ tytuł dawam. Mącz 375b.

mienić kogo, co (10): I gdies ſię ſwiatkowie dzieli Ktorzi głos z nieba ſlyſzeli. Thegoż Syna mego ſnayczię Thenczi geſth thego ſluchaiċzie A nicz niemienił ynego A iedno mnię Syna ſwego RejKup o5v; HistAl D4; [piszą:] ták ſye widźyáło duchowi S. y nam. Duchá śwyętego myenyą/ áby oni ludźye ták temu wyárę dáli yáko/ ſlowu Bożemu KromRozm II g2; Nye żeby ono [pospólstwo] tákye vrzędniki ſobye ſtáwiło [...] ále żeby obiráło y myeniło/ á biſkupom zálecáło/ ktoby ſye im podobał KromRozm III Kv; ácż tám [w Liście do Żydów] biſkupá ſámego myeni/ ále w obyec o kápłanyech rozumye KromRozm III K2v, K2; Mącz 249c; któré świadki powód w ſądźie Ziemſkim ná bliſkich rokách po ſkaźni ma mienić y popiſáć ſpółem z rótą przyśięgi SarnStat 473, 52, 1176.

cum A cum inf (1): Drudzygo pytali/ ktoryby wżdy grzéch byc mięnił/ ktorego by niezmierné miłośierdzie boże niezgłádzało. MurzHist Q.

Zwroty: »mienić imię« (1): Nomen nominare, Miemić [!] ymię. Mącz 249b.

»nazwiskiem mienić« (1): Ieſli tu kogo kártá która zárumieni, Wſzák ſię nikogo właſnym názwiſkiem nie mieni CiekPotrSzym )?(3v.

»przedtem [= wyżej] mienić« (1): Ditomatus ktoregoſmy przed thym mienili z miaſta Tebe odpowiedział HistAl D4.

Szereg: »nic nie wyjmując ani z osobna mieniąc« (1): A té zapiſy/ któré iednym związkiem w ſobie wſzytko zámykáią/ nic nie wyymuiąc/ áni zoſobná mieniąc [nihil specificando JanStat 103]/ [...] wſzyſtko w ſobie zámykáią SarnStat 52.
a. Z przeczeniem: ukrywać; pomijać [kogo, czego] (2): Támże śię hnet wſzego ſpráwił/ W cżym go ięgoż ſyn obwinił: Y dowiodł ſwey niewinnośći/ Nie mieniąc ſynowey złośći. BierEz F4.

Part praes act: »nie mieniąc« = pominąwszy, nie biorąc pod uwagę (1): Kto by ſie chćiał przypátrzyć od początku ſwiátá/ W iakich ſie odmiennościách toczyły tu látá. Nie mieńiąc tu obrzymow dla ktorych ſẃiát ſkaran/ Ze wſzemi żyẃiącimi WierKróc A2.

b. Określać, precyzować [co] (1): Dáley trudno láthá poznáć maſz/ bo niekthorzy ludźie na domnimánie [= z domysłu] mienią im [koniom] láthá/ ále mylą/ chybá by go miał z młodu. SienLek 188.
3. Mówić, wypowiadać; pronunciare Calag, Cn; enunciare Calag; dicere, disserere, facere a. habere a. instituere sermonem, facere a. fundere verba, fari, loqui, operam dare sermoni, sermocinari Cn (10): Auſzſprechen. Wyrzec/ et mięnić. Pronunciare, enunciare. Calag 57a.

mienić co (6): A złego ſumnienia dłużnikowi/ nic niełatwiey iedno zápłátę mienić [tj, mówić, że zapłacił]/ ná przyſyęgę ſye bráć GroicPorz y; Ale przecż mieni tákową rzecż pan moy Krol? Leop 2.Reg 24/3. Cf Zwrot.

Zwrot: »mienić hasło« = dicere castrense verbum Mącz [szyk zmienny] (4): Mącz 40b; Ktoby mi dźis rzekł w Woyſzcze/ Rycerzu mień Háſło. Cobych miał inſzego rzecz? Prot Dv; thám roſkázáć [...] áby ſie wywiádowáli miedzy towárzyſzmi y ſłużebniki/ ſwemi wſzyſthkiemi eſli [!] kogo nowothnego álbo nieznáiomego miedzy nimi niemáſz/ nie ſpuſzcżáiąc ſie ná to/ choćia będzie mienił Háſło/ ále ma dać świádomią kto ieſt/ á ſkąd BielSpr 27v; BielSjem 32.
a. Wymawiać imię boskie lub diabelskie [co] (3): ale miáſto Boga/ duſnego nieprzyaciéla wzywaią/ albo go mienia/ y iego ymięniem dziatki/ albo czelać ſwoię przeziwaią gdi ſię nanie gniowaią SeklKat F2v.
Zwrot: »mienić imię [czyje]« = nominare nomen PolAnt (2): Iáko tedy dopuſzcża mienić imię Syná Bożego miedzy ſtworzonemi rzeczami [...]. Tákżeć też dopuſzcża miánowáć imię Bogá Oycá GrzegRóżn E3v; BudNT 2.Tim 2/19.
4. Twierdzić, utrzymywać że (209): Thak iakom ya Eraſmus myenyl y wlyſczie ſſwoym pyſſal [...]. a tho czom movyl thegom nyedoviodl. przethom zlie nany movyl. thego zalvyą. ZapMaz V S 2/335.

mienić kogo, co (prawdopodobnie elipsa inf) (8): w them mienia poslowie Mazoweczczi przivileiowi ich przes nas danemu vblizenie ZapWar 1545 nr 2646; Argiwi Wężá [czczą]/ mieniąc dobry znák kto go vyrzy. BielKron 24, 439; StryjKron 46. Cf mienić co czym; co za co; kogo jakim,

mienić co czym (2): Niech ſię ſproſne poſpolſtwo ledácżym zábáwia Dźiwem mieniąc te cżacżká co ie Szcżeśćie ſtáwia. RybGęśli B3; KlonWor 11.

mienić co za co (1): Spártę ſławną ia mięnię zá oyczyznę ſwoię. KochFr 51.

mienić kogo jakim (1): Spytał go iedęn mieniłliby Archelauſa krola Perſkiego ſzcżęſnym BielŻyw 54.

mienić o kim, o czym [, że] (2): KromRozm I [H3]; Bo już o nas tak mienią cudzoziemcy, że polskie ustawy od świętego Marcina do świętego Bry(k)cego. Diar 73.

cum inf (3): y yeſtheſzmi gothowy ſthego panv Voyewodzye ſprawyedlywoſcz vczinycz yako y ziynſych rzeczi kthorich myeny ſzobye myecz krziwde LibLeg 11/161; BielKron 219, 364v.

cum A cum inf (14): ZapWar 1528 nr 2420; Mienili też Kryſtuſá z wiátru ciáło wzyąć BielKron 160v; [mistrz pruski] wtárgnął do Zmodźi/ [ ...] mieniąc ią ku Pruſom z dawná ża1eżeć [!] BielKron 418; A co ſie tycże o Enochu áby miał być w źiemſkim Ráiu/ o tym piſmá nie máſz/ tylko go w niebie mieni być Moiżeſz BielKron 466v, 46, 124, 143v [2 r.], 208v, 364v (12); SkarJedn 32.

cum A cum infbyć” [„byćw funkcji łącznika przy orzeczniku; w tym: orzecznik w formie I (20), A (7), I a. A (5), za co (1), inne (8)] (41): OpecŻyw 133v; Item Poslowie zieḿ Mazoweczkieh vcziazona slachte wthem mienili bicz ZapWar 1545 nr 2646, 1528 nr 2457; BielŻyw 66; WróbŻołt K5v; ZapMaz V S 2/335; ComCrac 20; LibMal 1543/67v; przed kthoremy poſlowye pana Voyewodzyny. Czirograf vkazaly. kthori myenyly bicz borzoboathego LibLeg 11/159; HistAl C7; GliczKsiąż C6v; LubPs 03; GroicPorz kk3; KrowObr 230; Mſzą tę ktorey vżywa wſzythko Krzeſćiáńſtwo/ báłwochwálſtwem mieni być. OrzList d3v, e, e2; bo oni cudze kroleſthwá miedzy ſię roździelili/ mieniąc to ſwoie być BielKron 262; mieniąc też tho być zá lekkość iż ie niewiáſthá rządźiłá. BielKron 416y, 21, 46, 68, 73v, 143v (16); GrzegRóżn B2v; OrzQuin O; WujJud 41; SkarJedn 103, 315; Zwalic niektorzi tetam wiſſzei pomienione grubiani y mowi ich m[i]enieli bic nichtzemnemi PaprUp K3v; ActReg 9; SkarKazSej 678b marg.

cum D cum inf (może anakolut, zwłaszcza co do podwójnego inf) (1): Mienią też być w Egipcie napirwey ludu wielkiemu ſie rozmoc. BielKron 8v.

cum A dupl (6): Ośieł konia niegdy widział/ Bogosłáwionym go mnimiał: [...] Siebie mieniąc nieſzcżeſnego/ Iż nie pożył nie dobrego BierEz L2v; BielKron 358v, 467; SkarŻyw 519 marg; Złotá też/ wiém/ nie prágnieſz: bo to wſzytko twoie/ Cokolwiek ná tym świećie człowiek mieni ſwoie. KochPieś 71 [idem] ArtKanc P14.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z odpowiednikami : to (3), tak (1); (e) (67), że (15), aby (6), (e)by (6), żeby (3), jako (1), jakoby (1)] (99): BierEz I3v; OpecŻyw [57], 58v, 128v; FalZioł IV 18a, b; BielŻyw 103; GlabGad C2, P; MiechGlab *4, *4v, 6, 20; WróbŻołt aa2v, ccv; LibLeg 11/28, 132v, 135v, 137v, 139, 159; mabycz ſądzon vedlie ſtarego obyczaya duchownem pravęm chyba zeby na rokv oſoba ſwieczſka pozvana mieniela, iż oczogo pozyąno Koſczielne nieieſt ComCrac 20; LibMal 1545/103v, 1548/142v, 144, 144v, 1554/190v; KromRozm I G2v, H2, [H3], K4, [P2]v; wſzakże gdy to mięniſz: że twoj przodkowie wtakowéi ślepocie byli/ że téſz tego niewidźieli/ zali to nie ieſt lekkośc twoia i wſzyſtkiego potomſtwa twoiego? MurzHist M4, Q4; KromRozm II b3v, o3, rv, r2; káżda z tych ſekt myeni/ iż nye my/ áni która inſſa ſektá/ okrom yey/ yeſt koſćyołem bożym. KromRozm III B6, C6v, E8v, P6v; Diar 73; GroicPorz h3, x4v, z3, ii2; KrowObr 17; RejWiz 34; Marćin ſkárżył ná Mikołáiá iż gdy orał Marćin tedy káletę s ſześćią groſzy zgubił/ kthorą mienił ná Mikołáiá żeby ią nálazł UstPraw I4; BibRadz I 461a marg; BielKron 54v, 73, 82, 96v, 124 (15); KochSat A3; HistRzym 5v, 70v, 112v; SkarJedn A7v, 83, 343, 344, 345, 350; SkarŻyw 2, 41, 47, 178, 187 (15); KochWr 23; ActReg 74; WujNT 456; SarnStat 619, 1160; SkarKaz 204a, 578a; KlonFlis G2v.

Z samodzielnym okresem warunkowym (5): Bo tak mieni Hipocras. Szkodliwa rzecż na tho barzo/ gdy brzemienna oſtrą niemocz cierpi. FalZioł V 30v, V 30v, 31, 34v; nie zda ſye być zá ſłuſzną rzecz/ áby Mniſzy dźiedźictwá po ſwym krewnym niemieli bráć/ mieniąc ieſliże niewiáſtá ktora ſye niepotćiwie rządźi/ dla ſwey niepotćiwoſći dźiedźictwá nietráći: á czemu by Mnich ktory ſye ná ſłużbę Bożą vda tráćić miał? GroicPorz gg2.

W zdaniu wtrąconym (11): FalZioł V [30] [2 r.]; ZapMaz V S 2/335; KromRozm III K8, P6; kto tę [tromancyję] vmie/ roſkázuie cżártom/ Anyołom/ żywiołom. Tę tho mienią vmiał Moiżeſz BielKron 46, 46, 465v; SkarŻyw 362, 601; KVpiéby ćię mądrośći zá drogié pieniądze/ Która (ieſli prawdźiwie mięnią) wſzytki żądze/ Wſzytki ludzkié fráſunki vmiéſz wykorzenić KochTr 9.

Zwrot: »na domniemanie [= z domysłu] mięnić« (1): drugieras potem/ powiedźiáł mu inſzy iego przyiácieł [!]/ [...]: wſzakże łaſkawie/ [...] i tilko na domnięmanie mięniąc/ że mu wſzyſtko iego trapięnie pochodźi ze zbytniéi Melankoljiéi. MurzHist Q4.
Szeregi: »mowić i mienić« (1): a ciebie tymi winarni obwinili/ [...] ijżes krola panem ijch bytz mowił ij miénil OpecŻyw 133v.

»mienić i powiadać« (1): o ktore siie possel Sendziaka Siliſſirſkiego [...] ſkarzil mieniacz y powiadayacz zebi tam wtenczas miely livdzie y konie Thureczkie naſzi pobracz LibLeg 11/28.

»mienić i twi(e)rdzić« [szyk 1 : 1] (2): KromRozm I [P2]v; każdy Szláchćic [...] będźie tego powinien dowiéść ſwą [...] ćieleſną przyśięgą/ iż to co twiérdźi/ prawdá ieſt: iáſnie to ſłowy twiérdząc y mieniąc [expresse hoc verbis nuncupans JanStat 604]/ iż nie z początku od śiebie vczynionégo/ áni z przyczyny przez śię dánéy/ chłop ránił/ álbo zábił. SarnStat 619.

»ukazować i mienić« (1): dali mu miąſto ſceptru/ trzeſtz albo trcinę morſką w ręku/ iakoby w tym vkazuiątz ij miéniątz nieſſcżęſni żydowie/ ijżeby iego krolewſtwo bylo cżcże/ a iako trcina prożne OpecŻyw 128v.

a. Obwiniać [na kogo] (8): Bo ten, ktory ſie twiérdźi bydź pozwánym reconuentionaliter, ſam, gdy ná inégo mieni, ſam to cżyni poprzedzáiąc. SarnStat [1281].

mienić co (2): LibLeg 11/159v; Nim ten ſąd doſzedł/ przyſzły do Biſkupow liſty Ceſarſkie/ dáiący znáć o niewinnośći Athanázego/ y gániące żáłobniki iego/ iſz rzecży płonne mienić nań śmieli. SkarŻyw 389.

cum inf (1): ná ktorey [sprawie] ſie okaże/ iż ten co ná nas mieni przećiw Máieſtatowi krolewſkiemu wcżym wyſtępić/ bez pochyby ſam w tym zoſtánie. BielKron 402.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z odpowiednikiem: to (1); aby (2), że (1)] (3): Od tego cżáſu był s. Wacław w podeyrzeniu v pogan/ ktorzy nań mienili że ią dał potáiemnie zábić. BielKron 323, 418; SkarJedn 241.

Zwrot: »przyczynę mienić« = obwiniać (1): Krol Angielſki thego cżáſu żonę ſwoię Káthárzynę/ Hádwárdę dał śćiąć mieniąc yż ią niepráwą dziewką poiął/ á then ná kogo przycżynę mienił/ vćiekł do Hiberniey BielKron 220.
b. Uważać za kogoś lub za coś, przypisywać jakąś cechę, identyfikować z kimś lub z czymś (14):

mienić kogo kim (1): To ſię w tym rozdziale dołożyło/ ná obrzydzenie błędu tych Heretykow/ ktorzy páſterzem ſamego tylo Chryſtuſa ſobie mieniąc/ namieſtnikoẃ y poſłáńcow iego [...] ſłucháć niechcą. SkarJedn 53.

cum A cum infbyć” [„byćw funkcji łącznika przy orzeczniku; w tym: orzecznik wformie I (8), A (3), I a. A (1), za co (1)] (13): Mily Iezus rzekl ijm: A wy cżym mie bytz miénicie. OpecŻyw 56v; BielŻywGlab nlb 15; O namileyſzy moi ktorem was miał zá ſlugi ſwoie/ ále theraz mienię być pány memi HistAl F8; drudzy mienią go [króla Salomona] być Semá ſyná Noego BielKron 11v, 69, 96v, 267v, 336, 337; SkarJedn 69; GrabowSet I2v; WujNT Matth 16/13; SarnStat 1001.

5. Zamyślać, mieć zamiar [cum inf] (1): Y wyſtąpił wnetki ku niey á dobył miecżá ſwego y popadł ią zá wárkocż á vderzył ią wnetki o źiemię. Thedy pánná Tárſia pocżęłá Teofilá pokornie pytáć/ coby to było/ á coby z nią mienił vcżynić. HistRzym 19v.

Formacje współrdzenne: mienić się, nadmienić, namienić, obmienić, omienić, pomienić, umienić, umienić się, wymienić; namieniać, omieniać, wymieniać; pominiaćmianować, mianować się, namianować, omianować, wymianować; przyminąć.

Cf 1. MIENIĄCY, 1. MIENIENIE, 1. MIENIONY

MM