Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NAMIENIAĆ

Następne hasło: NAMIENIENIE »

NAMIENIĆ (96) vb pf

-mien- (89), -mięn- (7).

a oraz e jasne.

Fleksja

inf	namienić

praet
	sg		pl
1	m	-m, -em namienił, namieniłem	m pers	-smy namienili, -chmy namienili
2	m	-ś namienił	m pers
3	m	namienił	m pers	namienili
3	f	namieniła	m an

plusq
	sg
3	m	był namienił

imperativus
	sg
2	namień

impersonalis
praet		namieni(o)no, namieniło się
fut		namieni się, będzie namieni(o)no
participia
part praet act		namieniwszy
inne formy
pass praet sg 3 f - namieniła się; pass praet pl 3 subst - namieniły się

inf namienić (5). ◊ fut 1 sg namienię (5). ◊ 1 pl namienimy (1). ◊ praet 1 sg m -m, -em namienił, namieniłem (26). ◊ 2 sg m -ś namienił (3). ◊ 3 sg m namienił (4). f namieniła (1). ◊ pl 1 m pers -smy namienili (5) HistAl, MurzNT, SienLek, KuczbKat, ReszHoz, -chmy namienili (1) RejPosWiecz. ◊ 3 pl m pers namienili (1). ◊ plusq 3 sg m był namienił (2). ◊ imp 2 sg namień (2). ◊ pass praet 3 sg f namieniła się (1). ◊ 3 pl subst namieniły się (3). ◊ impers fut namieni się (4), będzie namieni(o)no (2). ◊ praet namieni(o)no (17), namieniło się (10). ◊ part praet act namieniwszy (3).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Powiedzieć o czym, uczynić wzmiankę, napomknąć, wymienić, wspomnieć (85)
2. Wyjawić, wskazać, o co lub o kogo chodzi (3)
3. Postanowić, zdecydować (2)
4. Przeznaczyć, wyznaczyć, ustanowić, mianować (6)

1. Powiedzieć o czym, uczynić wzmiankę, napomknąć, wymienić, wspomnieć; dicere HistAl (85): Ale y ty [nazwiska] ktore ſie tu námieniły/ káżdy obacżyć może/ iáko dziſieyſzych złych cżáſow náſzych rozno fie obrácáią RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [143⁴]v; Nie tylko dla tych przycżyn/ ktore ſię przedtym námieniły: ále/ iż [insze lepsze nauki Chrystus nam przyniósł] CzechEp 48, 233.

namienić co (27): mądre nauki takowych przodkow naſzych kthorem wiſſzey namienił [...] doſtatęcżnieyſzą [!] nam dać mogą radę kuſprawie żiwota naſzego BielŻyw nlb 15; GlabGad 17, N4v, Pv; Tá rzeká kthorąſmy przed tym námienili/ cżáſu zimy iteż wioſny przez wſzyſtkę noc zámárzła ſtoi HistAl F; będą po nas [ludzie] nye tylko wonych źyemyach któreś námyemił [!]/ ále po wſſytkyem krzeſćiyańſtwye KromRozm I F3; BielKron 13v; SienLek V[uu]4v; ow/ co ná to pátrzał/ [...] vcżniem iego być/ y dáć co námienił obiecał. GórnDworz T5, H3; CzechRozm 3v, 92v; bo co ſię teraz námieniło nie ták do tego fundámentu należy CzechEp 229, 36, 46, 145; ReszHoz 123; WujNT przedm 17; Ale co ſie tycze Iuriſdiciiéy Królewſkiéy [...] tedy tu iedno námięniwſzy rzeczy potrzebnieyſzé, musi ná tym przeſtáć SarnStat 1262, 1299; SkarKaz 39b; Námienię trochę tych niebeśpieczeńſtw náſzych/ ktorycheśćie lepiey niźli ia świádomi SkarKazSej 658b. Cf namienić co komu.

namienić co komu (5): FalZioł V 71v; Prośi tedy ſługá twoy/ áby ten dom twoy miał od ciebie ty dáry któreś mu racżył námienić oycu memu BielKron 77v; SienLek 79v; GórnDworz S3v; WerGośc 255.

namienić o czym (15): FalZioł V 32, 34; Przeto też tu y o ręcze ſwym obycżaiem nieczo namienimy. GlabGad Pv, I7, M6, N4v, N6, O5; MiechGlab *5; SienLek 9v; RejPosWiecz² 95v; Teraz iuż (drugiey rzecży o kthoreyeſmy námienili) vcżyć będą KuczbKat 175; BielSpr 20v; CzechEp 75; WysKaz 26.

namienić gdzie (6): FalZioł V 34; takież broni zaſmierdzenia dla tejże przycżyny, iakoż o tim nieczo namieniono w wypiſſniu o mięſie. GlabGad 17; MurzNT 1Q3v; SkarJedn 192; SkarŻyw A2; Wſzákże ſię y to w tey rzecży nákrotce námieni CzechEp 36.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: z zapowiednikiem: to (1); że (1), zaimek pytajny (1)] (2): [czytanie żywotów świętych] iáką ma do pobożnego żyćiá pomoc/ [...] nieco niżey wprzedmowie námienię. SkarŻyw A2; to tylko námienię [...] że to v mnie dźiwne ieſt rodzenie perſony od Bogá oycá CzechEp 145.

Fraza: »jako (co) (ogólnikowe określenie miejsca w tekście) -m namienił, namieniono, námieniło się« [w tym: wyższej (22), niżej (3), pirwej (3), przedtym (2), na przodku, wprzod] (20:15:10): pán (iakom namienił ) przemienny iáko wiatr ForCnR A4v; FalZioł I 144d; FalZiołUng V 119; GlabGad A3v, E5, G, G5v, K2v (14); WróbŻołtGlab A3; KromRozm I D; MurzNT 103v; KromRozm III K4v; Takie wſzytki znáki iáko wyſzſzey námieniono zależą ná bácznym á roſtropnym vznániu Sędźiego. GroicPorz bh4v; BielKron 201v; SienLek 3v, 31, 79v; RejPos 35; RejPosWiecz² 95v; WujJud 192; CzechRozm 100v; Phocius iáko ſię wyżſzey námieniło/ ośm ártykułow przećiw ſtolicy Apoſtolſkiey nápifał SkarJedn 231, 109, 120, 192, 225; SkarŻyw 321; NiemObr 40; LatHar 577; WysKaz 26, 33; PowodPr 23, 45 [2 r.]; Zbáwićiel náſz/ iáko ſię ná przodku námieniło/ do vrzędu ſwego około ludzkie^go zbáwienia czekał męzkich lat SkarKaz 42a; GoslCast 7.

Zwrot: »pisaniem namienić« (1): PRzy goieniu priſzcżow á bolącżek/ piy zawżdy wodkę kthorąm ci piſaniem namienił FalZioł V 71v.

Szeregi: »namienić i mowić« (1): Iużem ią doſyć znácżnie námienił/ y o niey z tobą przedtym mowił: wſzákże ieſlibyś ná tym máło miał/ nie ćięſzko mi będzie doſtátecżniey tego dołożyć. CzechRozm 107.

»namienić abo naznaczyć« (1): doſyć będzię/ gdyć iedno y drugie przypomnię: á inſze tylko námienię/ ábo náznácżę CzechRozm 3v.

2. Wyjawić, wskazać, o co lub o kogo chodzi (3): Wſzák wſzytko maſz pomyśli/ iedno troſzkę námień. Mówże co: otwórz vſtá GosłCast 28.

namienić kogo, co komu (2): Skromnego/ á ſtátecżnego/ nigdym ia w łáſce nie widział: ieſli w.m. kthorego pomniſz/ proſzę námień mi go w.m. GórnDworz Lv; SAmá ſie rzecż dáie znáć/ lecż przećię táiemna/ Ktorey nam też potwierdza/ vćiechá w záiemna. Tęć iuż muſzę námienić/ w tym dufaiąc mocnie/ Iż ćię za Towárzyſzá/ mam iuż mieć potocznie. PaxLiz D4.

3. Postanowić, zdecydować (2):

cum inf (1): duchowni zydowſcy/ wielmi temu byli radzi/ ij na mienili mu datz trzydzieſci pieniędzy OpecŻyw 83v.

Szereg: »na umyśle námienić a ślubić« (1): Iáko był ná vmyſle ſwym námienił á ſlubił [iuxta quod mente devoverat]/ thák vcżyni/ ku doſkonáłemu wypełnieniu poſwięcenia fwego. Leop Num 6/21.

4. Przeznaczyć, wyznaczyć, ustanowić, mianować; determinare Calag [w tym: kogo (5)] (6): Calag 582a; ieden kſiądz po ſmierći drugiego/ prośił o beneficium Biſkupá/ á [...] [biskup] iuż był námienił drugiego/ który ie otrzymáć miał GórnDworz Sv.

namienić komu (2): tu ieſſcże nieprziſſedł on nábożny mąż ſluga boży/ ktorégo bog wybrál ktemu dziwu/ ktoremu buog namienił tę dziewitzę doſtoyną OpecŻyw 4v; Ważył fię przed tym Parys przez morze żeglowáć Dla nadobnéy Heleny/ którą iemu byłá Zá złoté iábłko piękna Venus námięniłá. KochFr 73.

W formule [na co] (2): Yego natho Byſcvpſthwo ploczkye kthore theraſz proſznvye namyenycz raczył, y przeſz naſſz namyenyą MetrKor 31/622, 31/621.

Synonimy: 1. dotknąć, napomknąć, przypomnieć, spomionąć, wspomionąć, wypisać; 2. wyjawić; 3. postanowić, ślubić; 4. mianować, naznaczyć, nominować, obrać, wybrać.

Formacje współrdzenne cf MIENIĆ.

Cf NAMIENIENIE, NAMIENIONY