[zaloguj się]
[pdf]

POWOŁAĆ (72) vb pf

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf powołać
praet
sg
1 m powołåłem
2 m -ś powołåł
3 m powołåł, powołåł jest
plusq
sg
3 m był powołåł
imperativus
sg
2 powołåj
conditionalis
sg
3 m by powołåł
impersonalis
praet powołåno
participia
part praet act powołåwszy

inf powołać (35). ◊ fut 3 pl powołają (1). ◊ praet 1 sg m powołåłem (1). ◊ 2 sg m -ś powołåł (2). ◊ 3 sg m powołåł (22), powołåł jest (1) OpecŻyw. ◊ plusq 3 sg m był powołåł (1). ◊ imp 2 sg powołåj (1). ◊ con 3 sg m by powołåł (4). ◊ [impers praet powołåno.] ◊ part praet act powołåwszy (4).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII w.

1. Wezwać, przywołać; vocare Vulg (42):

powołać kogo (G a. A) (8): OpecŻyw [27]v, 41; RejKup cc8; Chcąc tedy Dawid oznaymić á vkázáć wſzemu ludu/ iż ſyná Sálomoná przełożył ná kroleſtwo/ powołał wſzytkich przełożonych y poſpolitych/ kápłanow y ſwieckich/ przed ktorymi powthore kazał pomázáć y potwirdzić Sálomoná ná kroleſtwo BielKron 74, 57v; [Powołano tedy Abſaloná/ y wſſedł przed Krolá/ y vcżynił mu cżeść ná źiemi Leop 2.Reg 14/33 (Linde), 1.Mach 6/10 (Linde)]. Cf Zwroty.

powołać skąd (1): powiedziáno ieſt przez proroka rzekącego: Z Eijptu powolálem ſyna mégo. OpecŻyw [27]v.

W połączeniach szeregowych (2): Otho ſłyſzyſz iż Pan vlecżył nędznego á zeſzłego cżłowieka: [...] tákże ty [...] nie cżekay záwołánia ſwego od niego. [...] Ale go ty weźmi dobrowolnie zá rękę iego/ á powołay go do ſiebie/ á day rádę/ pomoc/ iemu w potrzebie iego RejPos [226]v, 350v.

Zwroty: »[jakim] głosem powołać [kogo (G a. A)]« (1): Ewányeliſtá piſze/ iż go [Zacheusza] z dáleká obacżyć á vpátrzyć racżył [Jezus]/ y potym nátychmiaſt miłośćiwym głoſem ſwym powołáć go racżył/ á potym ſzedł do domu iego [Vulg Luc 19/5]. RejPos 350v.

»powołać do siebie, k sobie [kogo (G (1), G a. A (2))]« (2:1): Tedy on [Jezus] vſiadſſy powołał do ſiebie dwunaśćie zwolennikow [vocavit duodecim]/ y rzekł im: Ieſli ktho chce pierwſzym być/ będzie wſſech naoſtátecżnieyſſym y ſlugą wſzyſtkich. Leop Mar 9/34; [Gieza] iuż będąc w ſtárym wieku/ powoławſzy k ſobie panow/ ſyna/ żony/ y innych przednieyſzych obywátelow/ vpominał ie áby Páná Bogá w káżdey rzecży przed ocżymá mieli BielKron 299v; RejPos [226]v.

Przen: Zesłać śmierć [kogo (G a. A)] (5):
Zwroty: »powołać na liczbę, do liczby« (1:1): zá wſpomożeniem iego [Pana] ſwiętym będzyem záwżdy gotowi kiedykolwiek nas będzye powołáć racżył/ do tey tho licżby náſzey RejPos 193v; Gdyż tho ſłyſzyſz/ iż thu Pan twoy opowiedáćći ſie racży: [...] iż chce zákołátáć we drzwi thwoie/ á powołáć cie ná ſrogą licżbę ſwoię. RejPos 346.

»do siebie powołać« [szyk zmienny] (3): RejPos [323]; Kroliem będąc [Ezechijasz] prośił Pána Bogá/ áby go w śrzotku dni iego do śiebie powołáć nieracżył. BiałKaz Bv; A ieſliby mię Pan Bóg prze zeſzłość zdrowia mégo/ do śiebie powołáć raczył: proſzę W.K.M. vniżenié/ ábyś W.K.M. dźiatkóm moim Miłośćiwą Pánią bydź raczyłá SiebRozmyśl [A2].

Szereg: »wziąć a powołać« (1): thoż go [św. Jana Chrzciciela] dopirko Pan wzyąć á powołáć do ſiebie racżył/ ná wiecżną chwałę iego á ná wiecżną ſławę tu ná ſwiecie y imieniá ſwego y iego. RejPos [323].
a. Zaprosić (28):

powołać kogo (G a. A) (3): RejPos 157v cf W przeciwstawieniu. Cf powołać kogo na co; Zwrot.

powołać kogo (G a. A) na co (1): CZłowiek niektory zgothował ieſt wiecżerzą wielką/ y wiele ich [gości] ná nię powołał [Vulg Luc 14/16]. RejPos 157.

W przeciwstawieniu: »wzgardzić ... powołać« (1): Pátrzayże pilno á przypátruy ſie ſpráwam Páná tego/ kogo on tu zowie goſpodarzem/ y iáko powoływa do tych ſwych hoynych obfitośći rozmáitych gośći ſobie/ y iáko mu ſie wymawiáią/ y iáko imi wzgárdził á inych powołáć roſkazał RejPos 157v.

Zwrot: »powołać [kogo (G a. A)] do siebie« (1): Ale gdy będzyeſz wezwań/ á przydzyeſz ná mieyſce wezwánia ſwego/ idźże á vſiądź co ná nizſzym mieyſcu/ á gdyć on przydzye co cye powołał do ſiebie/ tedyć rzecże: Przyiacielu pomkni ſie á ſiądź wyſzſzey [Vulg Luc 14/10]. RejPos 225.
Przen [zawsze o wezwaniu skierowanym przez Bogu do człowieka] (25):

powołać kogo (A) (4): dźiátki málucżkie nas racżył powołáć/ A nie przebráne ſkárby łáſki ſwey okazáć ArtKanc L2v; WujNT Bbbbbb3. Cf powołać kogo przez co; »za sobą powołać«.

powołać kogo (A) przez co (1): Bog naprzod przez poſługę iego [Piotra] Pogány powołał. WujNT 511.

powołać kogo (G a. A) (16): Przeźrzánych pirwey Pan powołáć racżył. RejPos 238v marg, 238v; Są tedy ći trzey krolowie iáko Pátryárchowie náſzy y pierwiaſtki ofiary narodow: w ktorych Pan Bog powołáć nas raczył SkarKaz 517a. Cf powołać kogo do czego; kogo ku czemu; Zwroty.

powołać kogo (G a. A) do czego (7): I nápomina nas ku dzyękowániu/ ábychmy będąc tego wdzyęcżni/ że nas Pan do niego [do królestwa Krystusowego] powołáć racżył/ okázowáli mu tę wdzyęcżność/ ktora należy w ofiarowániu dárow LubPs V5; RejAp 88v; Weźmiſz też ty káżdy wierny Krześćiáńſki cżłowiecże przykład s thego nędznego cudzozyemcá/ gdyż iuż wieſz iż cie Pan iáko cudzozyemcá powołáć racżył do Boſtwá ſwego á do miłoſierdzya ſwego ſwiętego RejPos 216, 125; SkarŻyw 26; Nam nielza iedno ſię dźiwić/ thym ſpráwam Páná náſzego/ Tę miłość vſtáwnie chwalić/ że nas do Kroleſtwá ſwego/ Racżył łáſkáwie powołáć ArtKanc F7. Cf powołać kogo z czego do czego.

powołać kogo (G a. A) z czego do czego (1): zbáłwochwálſtwá ſproſnego powołał [Pan Bóg] nas do wiáry przeſławney SkarŻyw 25.

powołać kogo (G a. A) k(u) czemu (2): Podźiękuymyż Pánu z wyſokośći/ żeć nas racżył z wielkiey ſwey miłośći/ k temu [zbawieniu] powołáć ArtKanc F10v. Cf »powołać ku chwale«.

W połączeniu szeregowym (1): A tu ſobie rozważay co Pan tu w tym cżłowieku tobie okázáć racżył/ ktorego ták iáko ſłyſzyſz/ iż nie tylko áby go powołał zá ſobą/ nie tylko áby mu ſie dopuśćił vznáć á iść zá ſobą/ ále go ieſzcże przełożył ná táki ſtan RejPos 325.

Zwroty: »powołać za sobą, do siebie, sobie« [w tym kogo: A (1), G a. A (3)] [szyk zmienny] (2:1:1): Oto nálazſzy cie á powoławſzy cie zá ſobą/ otho cye ieſzcże ktemu obiecuie vcżynić Apoſtołem ſwoim RejPos 327v; ktore [ludzi] z dawná przeźrzał [Pan]/ tych do ſiebie powołał RejPos 238v, 313, 325.

»powołać [kogo (G a. A)] ku wiecznej chwale« (1): Ale Pan Bog wſſelákiey łáſki/ kthory was powołáł [!] ku wiecżney chwale ſwoiey w Chryſtuſie Iezuſie [qui vocavit nos in aeternam suam gloriom in Christo Iesu]/ niewiele potraponych [!]/ vcżyni doſkonáłemi poćwierdzi y vmocni. Leop 1.Petr 5/10.

Szereg: »wezwać a powołać« (1): A tu bacżyć mamy/ że ty kfiążętá á przełożeni Páná tego ktore on ſobie wezwáć á powołáć racżył do kroleſtwá ſwego/ niemieliby być ſędźmi ſwiátá tego RejPos 313.
a) W aluzjach i nawiązaniach do biblijnej przypowieści o uczcie [Matth 22 i Luc 14] (zawsze RejPos) (6):

powołać kogo (A) na co (1): Napirwey/ thák iákoś ſłyſzał powołáć ná nie [na gody] racżył narod żydowſki/ kthory ſobie był vlubił y obrał miedzy inemi wſzytkimi narody ſwiátá tego RejPos 159.

powołać kogo (G a. A) do czego (2): mądrzy záwżdy ſtali z zápalonemi lámpámi/ [...] cżekáiąc miłoſierdzya iego/ gdy ich będzye miał powołáć/ do ták wdzyęcżnego mieyſcá ſwego/ ná ty zezwolone gody ſwoie RejPos 341v, 157v.

powołać kogo (G a. A) na co (3): S tąż lámpą á s tą pochodnią záwżdy mocnie ſtoy/ á cżekay záwołánia ſwego/ gdy cie Pan twoy będzye powołáć racżył/ [...] ná thy wdzyęcżne á wiecżne gody ſwoie. RejPos 341v, 341, 341v.

Zwroty: »[kogo (G a. A)] słowy swoimi powołać« (1): bądźmy vſtáwicżnie gotowi/ [...] Aby [Pan] nas cżáſu ſądu ſwoiego onymi wdzięcżnemi obiecánemi ſłowy ſwoimi/ ktore obiecał wſzytkim wiernym ſwoim/ k ſobie powołáć racżył RejPos 160v.

»[kogo (G a. A)] k sobie powołać« (1): RejPos 160v cf »słowy swoimi powołać«.

2. Wybrać i przeznaczyć do spełnienia jakiejś roli, misji; vocare Vulg [w tym kogo: A (4), G a. A (18)] (24):
a. O wybraniu człowieka przez Boga (23): Leop Gal 1/15; A nic ſie nie dziwuy ſpráwam Páńſkim/ á trway w ſtołośći [!] ſwey w powołániu ſwoim/ iáko cie tu ná ſwiecie przeźrzeć á powołáć racżył. RejPos 280v; IVżechmy ſie doſyć náſłucháli o powinnośći poććiwego cżłowieká/ [...] kthory [...] poſtánowiwſzy ſthanicżek ſwoy/ w ktorim go kolwiek Pan Bog powoławſzy poſtánowić racżył/ [...] iáko żywot ſwoy poććiwy ſtánowić y w nim ſie pobożnie záchowáć ma RejZwierc 106.

powołać do czego (7): Powołáć cie też racżył [Pan] iuż y do ſpraw winnice ſwoiey/ tho ieſt/ koſciołá ſwego/ á Rzecżypoſpolitey krześćiáńſkiey. RejWiz A3; RejPos 319v; A przetom thu W.W. zániecháć niechciał w tym śrzednim wieku/ ábyś nie zániechawał powołánia ſwego/ gdyż cie Pan Bog et ad forum et ad corum powołáć racżył to ieſt/ y do rády y do zwády RejZwierc [283]v; SkarŻyw 124. Cf »powołać do służby«.

powołać z czego (2): Zdziewictwá powołał ią [św. Dorotę] Pan Bog ná męcżenſtwo/ do wieńcá zliliey SkarŻyw 124. Cf »sobie powołać«.

powołać ku czemu (2): Duchownym/ ktore Pan Bog ku cżęści ſwey powołał będźie to [wykładanie świątości święcenia] pożytecżno KuczbKat 235. Cf »sobie powołać«.

powołać na co (7): RejZwierc 105v; TEn [Jagiełło, król polski] ácż był dziwney wiáry záraz ſie obacżył/ Gdy go ná tákie páńſtwo Bog powołáć racżył. PaprPan Eev, Ee3v; SkarŻyw 3, 124; PowodPr 2. Cf »powołać na posługę«.

Zwroty: »powołać do służby, na posługę« [szyk zmienny] (3:1): Chociaż go [biskupa Wojciecha Sobiewskiego] tho powołał Bog do ſłużby ſwoiey/ Wierz mi choć y kto fuka namniey ſie nie boi. PaprPan R4; Synowie moi/ ktorych Pan Bog do ſłuſzby ołtarzá ſwego powołał: boſo chodzćie po tey ziemi SkarŻyw 454; vproś dáry y poświęcenie ná táką poſługę/ ná ktorą nas wſzechmocny Syn twoy powołał: ábyſmy iemu drogę gotowáli SkarKaz 581b, 44a.

»sobie, za sobą, do siebie powołać« [w tym: z czego (1), ku czemu (1)] [szyk zmienny] (2:1:1): oto ty kthorzy od takowych náuk dalekimi będąc/ teraz ſobie Pan Bog ku dopráwieniu tey świętey pracey powołáć rácżył BibRadz *5; Támże y Máttheuſzá onego iáwnogrzeſzniká powołáć zá ſobą racżył [Jezus]. RejPos 170; Támże w ten cżás Máttheuſzá s. onego kánclerzá ſwego ze cłá do ſiebie powołał [Pan]. RejPos 255v, 287v.

Szeregi: »powołać a obrać« (1): A tych ktoreś iuż teraz powołał/ á z pośrzodku wſzech nas ſobie obrał/ áby też tę pracą ná ſię wźięli [...] rácż im ſam dáć twoie potwirdzenie/ żeby w tey pracy nie vſtawáli ArtKanc K16v.

»powołać i przyprowadzić« (1): Wſzytko tedy po Bogu záwiſło ná ſpráwie Wáſzey K.M. ktorego iáko Bog dźiwną opátrznośćią ſwą/ nád ludzką/ ná to Kroleſtwo powołał/ y przyprowádźił iuż po dwá kroć/ [...] ták nádźieiá ieſt/ iż to do końcá cżynić będźie. PowodPr 2.

Przen (1):
Zwrot: »w ucisk powołać« (1): Acżby ták nie zle/ gdyby kto podołał/ Znośić z pokorą gdyś w vćiſk powołał [tj. przeznaczył zły los, cierpienia]/ Lecż krewkość prágnie/ by to ludźie ználi/ Ze y ná świećie ſzcżęſni/ coć vfáli. GrabowSet F3v.
b. O zwierzchniku (1):
Zwrot: »do siebie powołać« (1): gdzie by pan káżdy miał ná to oſobiwe [lege: osobliwe] bacżenie mieć/ y kogo/ y iáko do tego páſterſtwá do ſiebie miałby przypuśćić á powołáć RejZwierc 40v.
Szereg: »przypuścić a powołać« (1): RejZwierc 40v cf Zwrot.
3. Oskarżyć przed sądem [kogo (G a. A)] (6): LibMal 1552/167; ZLodźiey gdy by kogo powołał/ y śmierćią ſwą zápieczętował: thedy powołány może ſye odwieſć ſwoią przyſyęgą GroicPorz hh3, o [2 r.]; Kśiążę ono zacne Gwizáńſkie zdrádliwie zámordował [Beza]/ iáko mu to Klaudius iáwnie wymawia/ że go Połtrocy ná męce powołał. WujJud 13v; Złodźieie widząc że błąd/ lękli ſię tey burze; Niechcąc żeby záſtano Lámátuſá w dźiurze: Zeby tám poimány drugich nie powołał/ Gdyby wytrwáć okrutney męki nie podołał KlonWor 42; [GroicArt 30v (Linde)].

Synonimy: 1. przyzwać, wezwać; a. zaprosić; 2. mianować, naznaczyć, nominować, obrać, posadzić, wezwać, wybrać, 3. obwinić, obżałować, oskarżyć, pozwać, uwinić, uwinować.

Formacje współrdzenne cf WOŁAĆ.

Cf POWOŁANIE, POWOŁANY

MN