[zaloguj się]
[pdf]

PRZYZWAĆ (203) vb pf

W inf a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie). ◊ W formach praes i imp -zow- (41), -zw- (2); -zw- RejKup; -zow- : -zw- Leop (2:1).

Fleksja
inf przyzwać
praet
sg pl
1 m przyzwåłem, -em przyzwåł m pers
2 m przyzwåłeś m pers
3 m przyzwåł m pers przyzwali
f przyzwała m an
plusq
sg
3 f była przyzwała
imperativus
sg pl
1 przyzo(w)my
2 przyzow, przyzwi przyzoẃcie
3 niech przyzowie
conditionalis
sg pl
3 m by przyzwåł m pers by przyzwali
impersonalis
praet przyzwåno
con by przyzwåno
participia
part praet act przyzwåwszy

inf przyzwać (24). ◊ fut 1 sg przyzowę (8). ◊ 2 sg przyzowiesz (1), przyzwiesz (1) Leop. ◊ 3 sg przyzowie (18). ◊ 1 pl przyzowi(e)m (1). ◊ 3 pl przyzową (1) BudBib, przyzowią (1) SkarŻyw. ◊ praet 1 sg m przyzwåłem, -em przyzwåł (3). ◊ 2 sg przyzwåłeś (1). ◊ 3 sg m przyzwåł (60). f przyzwała (6). ◊ 3 pl m pers przyzwali (8). ◊ plusq 3 sg f była przyzwała (1). ◊ imp 2 sg przyzow (7), przyzwi (1) RejKup; -w (4), -(w) (3). ◊ 3 sg niech przyzowie (1). ◊ 1 pl przyzo(w)my (1). ◊ 2 pl przyzoẃcie (2); -ẃ- (1), -(w)- (1). ◊ con 3 sg m by przyzwåł (7). ◊ 3 pl m pers by przyzwali (3). ◊ impers praet przyzwåno (2). ◊ con by przyzwåno (3). ◊ part praet act przyzwåwszy (42); -åwszy (40), -awszy (2); -åwszy : -awszy BudNT (7:2).

Sł stp notuje, Cn s.v. każę przynieść, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

1. Wezwać do przybycia; accersere (arcessere), advocare Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; convocare, vocare Vulg, PolAnt; revocare Vulg; inducere, provocare PolAnt; adhibere Modrz; citare Cn [w tym: kogo (G (41), A (28), G a. A (113)), czego, co cf Przen (8)] (188): OpecŻyw 63v; Poſle ty Zurzendu ſwego Gdy niechcza [przyjść] przizwi ktorego RejKup z3; MurzNT Luc 18/16; KromRozm II h; Przyzwał potym Iſái drugiego ſyná Aminádábá/ y przywiodł go do Sámuelá. Leop 1.Reg 16/8, Ex 8/25, Deut 25/8, Tob 12/5; BibRadz Deut 31/7, 14, 1.Reg 22/11, 3.Reg 2/36, 22/9, 13; Rzekł Sámuel/ idźcie theraz do domu/ potym was przyzowę gdy będzye potrzebá. BielKron 63v, 162, 175, 348v; Mącz 2a, 14c, 504d; GórnDworz S8; BudBib Gen 41/14, 47/29, Num 22/4, Ios 22/1; A Przyzwawſzy [Jezus] dwánaśćie vcżniow ſwych/ dał im władzą nád duchy niecżyſtymi BudNT Matth 10/1, Matth 15/32, 18/32, 20/8, Mar 7/14, Luc 18/16 (12); Gdy ten domowi [= skończy mówić] Senat przyzowie onego ná vrząd miánowánego/ y nátychmiaſt ſtárſzy powtorzy mu ono wſzytko co mu zádano ModrzBaz 46; Te ſłowá doſzły rády Lukáńſkiey/ wnet go [św. Wilhelma] przyzowią SkarŻyw 167; A gdy [Jakub] miał ſkonáć/ przyzwawſzy Iozephá/ chćiał áby mu przyśiągł SkarŻyw 349, 29, 103 [2 r.], 126, 164, 184 (24); Przyzowmy dźiewkę/ á dowiedzmy ſię iey woley. WerKaz 303; LatHar 712; WujNT Luc 15/26, 16/5, Act 10/5, 32, 11/13 (8); SkarKaz 516a.

przyzwać kogo (G) (41): GliczKsiąż C6v; LubPs S4v; Przyżwałem [!] prziyáćioł moich/ á oni mię podeſſli Leop Thren 1/19, 1.Reg 16/5, Dan 14/7, Ioann 9/18; BibRadz Ios 23/2; BielKron 206v, [3323]; KochMon 32; BudBib 4.Esdr 14/22; BudNT Act 5/40; SkarJedn 382; Potym przyzowie Sáprycius śioſtr onych pytaiąc o S: Dorotę/ ieſli iey ſerce zmiękcżyły? SkarŻyw 125; wdzień świątecżny po Mſzey ſwey przyzwał ſtrażey/ [...] y o bliſkim ześćiu ſwym oznaymił SkarŻyw 473, 35, 46, 68, 86, 89 (19); StryjKron 512; Y przyzwawſzy dźieśiąći ſług ſwych dał im dźieśięć grzywien WujNT Luc 19/13, Matth 15/32, Mar 7/14, Luc 6/13, 13/12, 18/16, Act 7/14, 20/17; [Przyzowmy pánny á dowiedzmy ſie o iey woley. SkarŻyw 742 (Linde)].

przyzwać do kogo (22): Leop Tob 13/12; y wnet dwu wyſłáli/ áby go [św. Symeona] náleść y przyzwáć do bráćiey mogli. SkarŻyw 29; Gdy potym S. Wincentego do niey przyzwano: ácż ſię długo oćiągał/ iednák potym ſzedł SkarŻyw 308, 383. Cf »przyzwać do siebie«.

przyzwać do czego (1): TEgoż roku Krol Iágeło Akádemią Krákowſką [...] fundował y hoynie nádał przyzwawſzy do niey Doktorow y Miſtrzow wſzytkich nauk StryjKron 512.

przyzwać do czego [= do uczestnictwa w czymś] (2): NIc po twoiey Nárcyze vrodzye toć powiem/ Gdy my ſwego Iendruſiá do tego przyzowiem PaprPan Y; Zdáło ſię im potym/ áby y ſámego Kieyſtutá do oney vgody przyzwáli StryjKron 466.

przyzwać komu (3): Chceſzli/ poydę á przyzowęć niewiáſtę żydowſką/ ktorabyć mogłá kármić tho dziećiątko? Leop Ex 2/7; Poſłał tedy moizeſz áby mu przyzwano Datháná y Abironá ſyny Eliabowe. Leop Num 16/12. Cf »przyzwać sobie«.

przyzwać k(u) czemu [= w jakim celu] (4): LubPs S4v; Y przyzwieſz Iſái ku offiárze/ á ia thám thobie oznaymię cobyś miał dziáłáć Leop 1.Reg 16/3, 1.Reg 16/5; SkarŻyw 308.

przyzwać na kogo [= przeciw komu] (2): Ludźie od wſchodu ſłońcá przyzowę ná Ammonity/ á podam ie w dźiedźictwo ich BibRadz Ez 25/10; SkarŻyw 142.

przyzwać na co [= zaprosić] (1): [Jetro kapłan] przyzwáć kazáł Moyżeſzá ná chleb. SkarŻyw 479.

przyzwać po co (1): ktory [św. Bernard] gdy chlebá wedle zwycżaiu żebrał/ oná [niewiasta] przyzwáłá go po chleb ná gorę SkarŻyw 462.

przyzwać dokąd (10): LibMal 1551/165v; LubPs S4v; I ſtąpił Pan na gorę Synái [...] y przyzwał Moizeſſá ná wierzch iey. Leop Ex 19/20; BibRadz I 356a marg; BudBib Deut 33/19; SkarJedn A5; Potym ná iutrznią idąc w dzień wielkonocny/ ſpowiednika ſwego do Sákryſtyey/ przyzwał SkarŻyw 74; ktory [król Henryk] záraz ze wſzytkiemi pány y Duchowieńſtwem przyzwał/ y wdzięcżnie przyiął do Angliey S. Anzelmá. SkarŻyw 336, 389, 462.

przyzwać skąd (6): LibMal 1551/165v; Poſlał też potym Krol Sálomon/ y przizwał [tulit] Hirámá z Tyru Leop 3.Reg 7/13; BibRadz Is 5/26; SkarJedn A5; SkarŻyw 165; záś vmieráiąc Iwan Waſilewic tegoż Dimitrá Wnuká z więźienia do ſiebie przyzwał StryjKron 692.

Ze zdaniem celowym [aby, żeby] (7): Leop Ios 24/9; Y był z domu Saulowego ſługá niektory co go zwano Sybá/ ktorego przyzwano aby przyſzedł ku Dáwidowi BibRadz 2.Reg 9/2, Esth 5/5; BielKron 206v; Y rzekł krol áby przjzwano wieſzcżki/ y cżárowniki/ [...] żeby oznaymili krolowi ſny iego. BudBib Dan 2/2; y [św. Epifaniusz] ſkońcżywſzy Mſzey/ przyzwał onego Dyakoná/ áby mu powiedział ſumnienie ſwoie. SkarŻyw 454, 35.

Zwroty: »przyzwać do siebie, k(u) sobie, sobie, przed się« = vocare ad se Vulg [szyk zmienny] (18:5:1:1): BielKron [3323]; Syrus est praehendendus atque adhortandus mihi, Muſze [!] Syruſá przed ſię przizwáć y nápomionąć. Mącz 221a; RejPos 191; przyzow kſobie ludu [congrega populum]/ á zápowiedz im áby ſię o tobie niepytáli BudBib 4.Esdr 14/22; PaprPan M; w ktorey [niemocy] [...] przyzwáć ſobie ku ſpowiedzi S. Wincentego kazáłá. SkarŻyw 308; y zwielką cżćią przyzwał [król] do ſiebie świętego Dunſtana/ y padwſzy do nog iego/ przeprośił go. SkarŻyw 508; Iednego cżáſu Krol Edgárus [...] vyrzał iednę zacną panienkę/ [...] y przyzwáć iey do śiebie táiemnie kazał. SkarŻyw 510, 68, 165, 300, 309, 368 (16); StryjKron 692; Phil H2; WujNT Luc 13/12, Act 23/17; [BazHist 107v (Linde)].

»zasię (a. zaś) przyzwać« = wezwać do powrotu; revocare Vulg [szyk zmienny] (4): Leop Tob 13/12; Po wypędzeniu iego [Jana Złotoustego] były znáki gniewu Bożego w Konſtántynopolu/ dla cżego krolowa prośiłá poſpolitego ludu áby go záſię przyzwáli. BielKron 158; SkarŻyw 328; Zá [...] rozmowámi długimi rozeſzli ſie s ſobą. Lecż Mitridates záſię Datámeſá ku ſobie przyzwał/ iákoby mu rzkomo miał co powiedzieć. Phil H2.

Przen: O Bogu (16):
α) bibl. Ps 49/1, 4 [w tym: czego (6), co (2)] (8): LubPs N2v; idźie Bóg prawdźiwy/ [...] Przyzowie niebá/ y źiemie przyzowie/ Chcąc áby byli przy iego rozmowie KochPs 74.

przyzwać do czego [= w jakim celu] (2): [Bóg] Przyzowye nyebo y zyemye do rozſądku tego/ By ſie roſpárł z ludem ſwoim około wſſytkyego LubPs N3; PowodPr 18.

przyzwać ku czemu [= w jakim celu] (2): A w ten ſąd prżyżowie y niebo z wirżchu/ y ziemię ku rożeznaniu ludu ſwego. WróbŻołt 49/4. Cf Zwrot.

przyzwać w co [= w jakim celu] (1): WróbŻołt 49/4 cf przyzwać ku czemu.

przyzwać skąd (2): WróbŻołt 49/4 cf przyzwać ku czemu; BibRadz Ps 49/4 cf Ze zdaniem celowym.

Ze zdaniem celowym (1): Przyzowie niebá z gory y źiemie/ áby ſądźił lud ſwoy. BibRadz Ps 49/4.

Zwrot: »przyzwać k sobie [ku czemu = w jakim celu]« (1): y pryzowie [!] kſobie niebá zwyſokoſći y ziemye zdołu ná ſwiádectwo ku rozeznániu ſpráwiedliwemu miedzy ludem ſwoiem. RejPs 74v.
β) Przyjąć, uznać człowieka za prawdziwego wiernego; zbawić go (7): OpecŻyw 42v; Bo wamći ieſt obietnicá/ y ſynom waſſym/ [...] ktorekolwiekby przyzwał Pan Bog náſz. Leop Act 2/39; Bo iákos ſię pomśćił nád nieprzyiaćiołmi náſzymi/ tákżeś nas przyzwawſzy chwałą obiáśnił. BudBib Sap 18/8; WujNT Act 2/39.

przyzwać do kogo (3): Dźiś nas [Bóg] w tych krolách do Syná ſwego y tego co z niebá przynioſł przyzwáć raczył SkarKaz 517a. Cf Zwrot.

Zwrot: »przyzwać do siebie« (2): Oto lud ktoregoś nigdy nie znał przyzowieſz do ſiebie RejPos 9v, 215.
γ) Zwroty peryfrastyczne na oznaczenie śmierci (1):
»przyzwać do siebie« (1): Potym cżás przeſzedł/ iſz Pan Bog [...] przyzwać ią [Marynę] do śiebie do wiecżnych przybytkow miał. SkarŻyw 184.

»przyzwać do wiecznych przybytkow« (1): SkarŻyw 184 cf »przyzwać do siebie«.

a. Wezwać wojsko (7): Przyzwáli woyſko ktore około Fideny leżáło/ ſámi ſie też wſzyſcy nágotowáli ćicho. BielKron 106v, Llll.

przyzwać przeciwko komu (1): Przyzowćie [Adnuntiate] przećiwko Bábilonu w obec wſzytkie męże kthorzy ćiągną łuk Leop Ier 50/29.

Zwrot: »przyzwać na pomoc« [szyk zmienny] (3): Bo Iſasław Dawidowic przyzwał ná pomoc Hlebá Iuriowicá/ y Połowcow StryjKron 225; [wielki mistrz] Zebrał też woyſká Pruſkie z ſwoimi Krzyżaki/ przyzwawſzy ná pomoc Miſtrzá Liflandſkiego StryjKron 487, 305.
Przen [czego przeciwko komu, aby] (1): Odiął Pan wſſyſtkie wielmożne Páni moie ze śrzodku mego: przyzwał przećiwko mnie cżáſu/ áby potárł (męże) wyborne moie Leop Thren 1/15.
b. Wezwać do przybycia w celu objęcia stanowiska (3): Y będzie dniá onego/ że przyzowę sługę mego El-iakimá [...]. Y oblokę iy w ſzátę twoię/ [...] y władzą twoię dam do ręki iego BudBib Is 22/20.

przyzwać na co (2): iſz [cesarz Konstantyn] Athánázego tylko był dla beśpiecżeńſtwá zdrowia iego tám záſłał/ [...] y miał wolą [...] przyzwáć go rychło ná iego ſtolicę. SkarŻyw 390; GDy byłá część Ruſkich Xiążąt [...] ná Monarchią Ruſką przyzwałá Colomana [...] Zarázem go koronowáli Biſkupi Węgierſcy ná Kroleſtwo Halickie [...] y ná Włodzimirſkie. StryjKron 330.

2. Wytoczyć komuś sprawę sądową; vocare Modrz [kogo: A (2), A a. G (2)] (4): yako ya tho viem ysch ocziecz moy sliachathny yan vysnyewsky sphalenth po ktorem mya prziswala vrodzona helsbietha [...] nyewzial gwalthem szesczi kobierczi ZapWar 1532 nr 2471.
Zwroty: »przyzwać do grodu« (1): Podnieſienie wywołánia [...] gdyby miáło być prorogowáno/ winien będzie ten komu ie dádzą przyzwáć ſtronę do Grodu UstPraw Kv.

»do sądu przyzwać« (1): obacżyłby [król] [...] ludzkie zabáwy y obycżáie/ ktorychby ábo popráwił/ ábo ie iáko ſzácunkarz ſtrofował/ á do ſądu przyzwał [in iudicium vocaret]. ModrzBaz 20v.

»przyzwać przed sędzie« (1): A ieſliby ktorey mąż bez płodu vmarł/ ma brát nieboſzcżykow wſkrześić naſienie iego/ [...] á ieſliby niechciał/ przyzowie go przed ſędzye/ ſpytáią go chceli wſkrześić brátſkie naſienie BielKron 44v.

»przyzwać stronę« (1): UstPraw Kv cf »przyzwać do grodu«.

3. Skłonić do działania [kogo (A)] (2):
Zwrot: »do powinności przyzwać« (1): Proznuiące/ leniwe/ o rolą y o goſpodárſtwo niedbáiące [król] nápráwiłby/ á do powinnośći przyzwał [ad officium revocaret] ModrzBaz 20v.
Szereg: »przywabić i przyzwać« (1): lecż áby ſię [ludzie hołdujący zbytkom] [...] ſądow ſrogośći y powadze obycżáiow dáli przywábić y przyzwáć [allici ac invitari]/ żadną miárą ná to niedádzą ſię przywieść. ModrzBaz 143v.
4. Mocą nadprzyrodzoną spowodować coś, sprowadzić, zesłać; vocare PolAnt [co] (7):

przyzwać na kogo (2): wſzytko co roſkazałeś cżynić iym nie cżynili/ przetoś przepuśćił (marg) wł. y przyzwałeś. (–) ná nie wſzytko to złe [evenit eis omne malum]. BudBib Ier 32/23. Cf W przen.

przyzwać dokąd (2): Y przyzwał Pan głod ná ziemię/ ſtárł wſſytkę moc chlebá LubPs Y; Przyzwał Pan ſproſnych much wyelkość w gránice ich wſſytki LubPs Yv.

przyzwać skąd (2): [Mojżesz] wodę w morzu otworzył/ drugą z opoki wywiodł/ ptaki/ Mánnę/ z niebá przyzwał BielKron 46, 46.

W przen (2):
Zwrot: »przyzwać miecz« [w tym: przeciw komu (1), na kogo (1)] = vocare gladium PolAnt (2): Záiſte bez pomſty niebędźiećie/ ábowiem przyzwałem miecż ná wſzytki mieſzkaiące ná źiemi BibRadz Ier 25/29, Ez 38/21.
5. W zwrotach (2):
»imienia [czyjego] przyzwać« = zwrócić się nabożnie (1): Co wrocę Iehowie zá wſzytkie iego dobrodzieyſtwa ku mnie? Koſz zbáwienny wezmę/ á imieniá Iehowy przyzowę [nomen Domini invocabo]. BudBib Ps 116/13.

»przyzwać k sobie [co]« = przypomnieć sobie (1): A przyzow kſobie miły pánie dobrotliwoſć/ á miłoſierdzie twoie/ ktorego zdawnych wiekow ći vżywáią/ ktorzy máią nádzieię wtobie RejPs 35v.

Formacje współrdzenne cf ZWAĆ.

Cf PRZYZWANIE, PRZYZWANY

LWil