Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [OBWINICIEL]

Następne hasło: OBWINIĆ SIĘ »

OBWINIĆ (33) vb pf

o jasne.

Fleksja

inf	obwinić

praet
	sg		pl
3	m	obwinił	m pers	obwinili
3	f	obwiniła	m an

plusq
	sg
3	m	był obwinił

conditionalis
	sg		pl
1	m	bym obwinił	m pers
3	m	by obwinił, obwinił by	m pers	by obwinili

impersonalis
praet		obwini(o)no
con		by obwiniono

inf obwinić (2). ◊ fut 3 sg obwini (3). ◊ 3 pl obwinią (2). ◊ praet 3 sg m obwinił (6). f obwiniła (2). ◊ 3 pl m pers obwinili (5). ◊ plusq 3 sg m był obwinił (1). ◊ con 1 sg m bym obwinił (1). ◊ 3 sg m by obwinił (2), obwinił by (1). ◊ 3 pl m pers by obwinili (3). ◊ impers praet obwini(o)no (1). ◊ con by obwiniono (4); -ono (2), -(o)no (2).

Sł stp notuje, Cn s.v. obwiniono mię, Linde XVI w.

Znaczenia

Zarzucić komuś popełnienie złego uczynku, oskarżyć kogoś; pozwać przed sąd (33)

Zarzucić komuś popełnienie złego uczynku, oskarżyć kogoś; pozwać przed sąd; accusare Vulg, Modrz, Calag, Cn; culpare Calag, JanStat, Cn; postulare PolAnt; subacussare Calag [w tym: kogo (30)] (33): LibLeg 6/115v; Item nathych tho szeymyech gdyby kogo obwynyono thedy ma bycz przyszyaga szamotrzeczya. MetrKor 34/134, 40/814; BierEz G4; MurzNT Matth 12/10; UstPraw C4v [2 r.]; Ale pátrz co hárda mysl wnet káżdemu cżyni/ Rychley niżli pomoże/ ieſzcże go obwini. RejZwierc 16v; Calag 76b; A iż tákie ieſt práwo/ że ná rány ma ten prżyśiądz kogo rániouo [!]/ y tego poprżyśiądz kogo obwinił GórnRozm I; SarnStat 603. 604.

obwinić do kogo [= przed kim] (2): Caius Valerius Quintum Flauium ktorego bárzo nienawidział do ludu obwinił. Phil S; GosłCast 61.

obwinić u kogo [= przed kim] (1): Gdy ſię iuſz bárzo z ſtárzał [św. Epifanijusz]: przyzwan ieſt od Ceſarzowey [...] przećiwko świętemu Chryzoſtomowi: którego fáłſzywie v niego obwinili/ iákoby Heretykiem był SkarŻyw 455.

obwinić o co (8): ZapWar 1550 nr 2655; MetrKor 40/814, 816; gdy ná mię ktho żáłuie y przykażą mi odpowiádáć [...] ácz mi ſię też Powod niema vſpráwiedliwić o co bym go obwinił. GroicPorz t4; Abowiem ſię nam obawiáć potrzeba/ áby nas nie obwiniono o nieſnaſkę dniá dźiſieyſzego BibRadz Act 19/40; pozwał ieden drugiego przed Libuſę o rozſąd. Przykázáłá iednemu dziedzinę á drugiego obwiniłá o bićie. BielKron 318v; SarnStat 239, 407.

obwinić o co przed kim (1): Czo ssye dothycze skrzinki [...] okthorą przerzeczony Chleviensczy obvinili przerzeczoną Annę Russieczką przeth przerzeczonymy Iednaczmi ZapWar 1550 nr 2655.

obwinić kim [= jako kogo] (1): Delfowie go [Ezopa] pogonili/ Swiętokradźcą obwinili. BierEz G4.

obwinić czym [= o co] (1): Y podſtrzegáli go Doktorowie y Pháryzeuſzowie ieſliby w ſzábát vzdrawiał: áby náleźli czymby go obwinili. WujNT Luc 6/7.

obwinić czym [= przez co] przed kim (1): nas wſzelákim ſpoſobem z wiárą nászą/ y wyznánim náſzym/ przed wámi obwinili/ y w ohydzenie [...] przywiedli. CzechRozm Av.

obwinić w czym [= o co] (2): LibLeg 11/161v; [Ezop] Támże śię hnet wſzego ſpráwił/ W cżym go ięgoż ſyn obwinił BierEz F4; [W Krakowie też dwu Kápłanów [...]/ dáli śćiąć Ráyce [...]/ obwiniwſzy ie we złodźieyſtwie. BielKron 1597 408 (Linde)].

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiedmkami: jakoby (1), iż (2)] (3): SkarŻyw 455; Gdyż w potrzebie Woiennéy równy równému wyświadczyć ſie powinien/ gdyby go obwiniono/ iż nie doſtał plácu ſwégo. SarnStat 449, 643.

Zwroty: »fałszywie obwinić« (1): SkarŻyw 445 cf obwinić u kogo.

»niewinnie, niewinnego obwinić« (1:1): BierEz R3; Wſzákże ktoby kogo niewinnie o to obwinił/ y ákcią intentował/ táki ma bydź winą wedle Státutu karan SarnStat 239.

»obwinić przez pozew« (1): Iakoshmy thy plothy o kthore nash strona obvynyla przesz pozew shatrzymalyshmy ZapWar 1522 nr 2279.

»winami obwinić« (1): wſſytey przelożenij żydowſcy ciebie mi ſędzitz dali/ a ciebie tymi winami obwinili OpecŻyw 133v.

Synonimy: obżałować, oskarżyć.

Formacje współrdzenne cf WINIĆ.

Cf OBWINIĄCY, OBWINIENIE, 2. OBWINIONY

DDJ