[zaloguj się]
[pdf]

OBWINIENIE (32) sb n

o jasne; -e- (8), -é- (2): -e- : -e- SarnStat (8:2); końcowe e pochylane.

Fleksja
sg pl
G obwinieniå
D obwinieniu
A obwinienié obwinieniå
L obwini(e)niu

sg G obwinieniå (17); -å (11), -(a) (6). ◊ D obwinieniu (4). ◊ A obwinienié (5); -é (2), -(e) (3). ◊ L obwini(e)niu (3). ◊ pl A obwinieniå (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII(XVIII) w.

Zarzucenie komuś popełnienia złego uczynku, oskarżenie; pozwanie przed sąd; accusatio PolAnt, JanStat, Cn; causa Vulg; crimen, reatus JanStat; delatio Cn (32): ZapWar 1511 nr 2100, po 1530 nr 2599; Gdy ſláchćicá oſkárżą o złodzyeyſtwo/ o ktorym nigdy zła ſławá niebyłá [...] tákowy ná pierwſzym obwinieniu ma ſię odwieſć. UstPraw I3; KołakSzczęśl B4v, C; Ná te trzy ſtopnie gniewu/ rożne obwinienie Pan kłádźie. SkarŻyw 312b.

obwinienie czego [= o co] (1): Iesli kto ieſt bez nágány/ iedney żony mąż/ dźieći máiący wierne/ nie wobwinieniu zbytku/ abo zuchwáłe. Bo trzebá doględácżowi bez nágánienia być BudNT Tit 1/6.

obwinienie przeciw komu (1): Bo mi ſię nie ſłuſzna widzi/ poſłáć więźniá/ á nie oznaymić obwinienia przećiw iemu. WujNT Act 25/27.

obwinienie o co (1): GórnRozm L cf »obwinienie niewinne«.

obwinienie czyje [= kto obwinia] [w tym: G sb (1), od + G sb (1)] (2): syenko przes ten wſzitek czas yako ſyedzy dla obwynyenya pana woyewodzynego nyeſna ſye ktak wyyle rzeczam LibLeg 10/121; BielKron 236.

W połączeniu szeregowym (1): A wſzákże gdy ſie kto [...] miłoſierny zá nie [obwinione] záſtáwi/ á oney ich niewinnośći dozna: tedy ie vſpráwiedliwia: y z onego obwinienia/ z więźienia y od śmierći/ iáko niewinnych wybawia. CzechRozm 217v.

Zwroty: »z obwinienia, od obwinienia się oczyścić« [szyk zmienny] (3:1): Pan iego zań pozwány nie ináczéy ſie z obwinienia takowégo oczyśći [se de crimine tali expurgabit]/ iedno vczyniwſzy przyśięgę SarnStat 933, 507, 648, 701.

»o obwinienie się sprawić« (1): A yeſly by go pan dopusczyl na sprawą aby othakye obwynyenye myal ſzią spravicz panu ſwemv LibLeg 6/116.

»usprawiedliwić się z obwinienia« (1): I prawa naſze tego uczą, aby ſię każdy uſprawiedliwił z obwinienia. Diar 46.

»wymawiać z obwinienia« (1): Krol Fráncuſki drugi ſpiſek wypuścił przećiw Ceſárſkiemu/ wymawiáiąc ſobwinienia od Céſárzá BielKron 236.

»z obwinienia wyniść« [szyk zmienny] (2): dla dźiwnego tego wáſzego práwá/ muſzą ludźie dźiwnie miſternych ſztuk ſzukáć/ żeby tymże práwem wyśli z obwinienia/ ktorem práwem nie winnie w śidlo w padli. GórnRozm F2, G4v.

»z obwinienia wybawić, wyzwolić« (2): TarDuch D3v cf »fałszywe obwinienie«; CzechRozm 217v cf W połączeniu szeregowym.

Wyrażenia: »fałszywe obwinienie« (1): [któryś wybawił] Zuzannę z fałſzywego obwinienia y ſwiadecztwa [...] także mnie [...] wyzwolić racż TarDuch D3v.

»obwinienie niewinne« (1): [na] obwinienia niewinne o rány [...] nalaſłby táki munſztuk GórnRozm L.

»winien obwinienia« (1): Ian wysznyewsky szphaląth [...] any wynen yeszth thego obwynenya ZapWar 1510 nr 2081.

»wolny od obwinienia« (1): á ieili [obwiniony] ſie ſpráwi/ ma bydź wolnym vczynión od obwinienia. SarnStat 408.

Szeregi: »obwinienie i karanie« = poena et reatus JanStat (2): [człowiekowi] któryby przećiwko náſzému poſtánowieniu [...] wyſtąpił [...] niechcemy bydź pomocné [...] áby nie miał bydź ćiągnion ku obwinieniu i karániu. SarnStat 979, 52.

»obwinienie i potwarz« [szyk 3:1] (4): CzechRozm 217v; OBRONA Przećiw nieſpráwiedliwemu obwinieniu/ y rozlicżnym potwarzam NiemObr kt, 3, 91.

»występek albo obwinienie« = excessus aut culpa JanStat [szyk 2:1] (3): VStáwiamy: áby pozwáni o którékolwiek obwinienia y wyſtępki [quod citati pro quibuslibet delictis et criminibus JanStat 630] w náſzym ſądźie/ byli ſądzeni SarnStat 61, 702, 894.

Synonimy: obżałowanie, oskarżenie, żałoba.

Cf OBWINIĆ

DDJ