[zaloguj się]
[pdf]

OSKARŻENIE (40) sb n

-rż- (35), -rz- (5).

a oraz pierwsze e jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie), końcowe e z tekstu oznaczającego é niekonsekwentnie.

Fleksja
sg
N oskarżeni(e)
G oskarżeniå
D oskarżeniu
A oskarżeni(e)
I oskarżenim, oskarżeniem

sg N oskarżeni(e) (12). ◊ G oskarżeniå (12). ◊ D oskarżeniu (5). ◊ A oskarżeni(e) (7). ◊ I oskarżenim (3) OpecŻywList, GroicPorz, PaprUp, oskarżeniem (1) SarnStat.

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: oskarżenie od kogo (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. oskarżyć.

1. Zarzucenie komuś czegoś złego, przypisanie winy; accusatio Mącz, Modrz, Calep, Cn; delatio Mącz, Cn; culpatio Mącz; insimulatio Calep; crimen, criminatio Cn (17): Culpatio Winowánię/ Oskárżenie. Mącz 71b; Delatio, Oskárżenie/ Wydánie/ Przerádzenie/ też Zdánie ſie ná kogo. Mącz 123a, 2a, 75b, c; Accusatio – Załoba, Oskarżenie. Calep 14b, 543a.

oskarżenie u kogo (1): bo yeſly yedny bedą czinicz yednę rzecz a drugym ſye to niebedzie podobało tedj bedzie trzeba bacz trudnoſczy niebeſpyeczenstwa y oſkarzenia v Czessarza Thur. LibLeg 11/43.

oskarżenie czyje [w tym: G sb (6), pron poss (2)] (8): Ale nie śmieli [Wojewodowie i Starostowie] ná zamek do rády krolewſkiey idź/ boiąc ſie krolá z oſkárżenia Micháłá Glińſkiego BielKron 401v, 93, 402 [2 r.]; HistRzym 48v [2 r.], 49; ModrzBaz 43.

Szereg: »oskarżenie i uwłaczanie czci« (1): y iáko będźie naiwięcéy należéć w oboiéy ſtronie oſkárżenia y vwłaczánia czći [delationes et detractiones JanStat 865] niema dopuſczáć/ ále owſzem zabrániać. SarnStat 1087.
2. praw. Zarzucenie czynu niezgodnego z prawem, pozwanie kogoś przed sąd; accusatio, crimen Mącz; delatio JanStat (14): GroicPorz 14v; Accusabilis, Godny oskárżenia. Mącz 2a; Suscipere crimen defensione, Podyąć ſie cziyey winy/ álbo/ oskárżenia bronić. Mącz 36c; Accusatio skárgá, oskárżenie. Mącz 41 a; Accusatorius, Co ku oskarżeniu należy. Mącz 75b, 2a, 75b [2 r.].

oskarżenie kogo (2): Státut o oſkárżeniu mężobóyc/ znowu wźiąć y odnowić vmyśliliſmy SarnStat 608; Przetoż na exekutory/ [...] ktorzy powinni wykonywáć to co im vmárli poruczyli/ w ofiárách y Mſzách świętych: wſtánie ná dźień ſądny wielkie oſkárżenie ich/ od tákich vmárłych SkarKaz 386b.

oskarżenie czyje [w tym: G sb (1), ai poss (1)] (2): OpecŻywList C2v; Ieſli po ſkazániu troiákich zakłádów práwem zwyćiężony niedopuści ſie wyrzucić z dóbr, tedy zá powodowym oſkárzeniem y popiérániem przez vrząd do ſądu Grodzkiégo ku wywołániu bywa pozwan. SarnStat 832.

a. Dokument lub mowa zawierające zarzuty, pozew sądowy (2): Apologia, Latine, Responsio seu excusatio [...]. Odpowiedź/ álbo przeciw yákiemu oskarżeniu odmowá/ wymowká á obroná Mącz 12c; Dica, Acte, acta, Pozew/ Oskárżenie Mącz 85a.
3. Przypisanie fałszywych zarzutów, pomówienie kogoś; calumnia, confictio criminis Mącz, Calep (9): Confictio criminis, Potwarzánie/ Oskárżenie Mącz 127c; Krol za oſkarzenim miał Krolowa wnienawiſci y wpodeirzeniu PaprUp C3v.

oskarżenie od kogo (1): od fáłſzywych świádkow oſkárżenie/ ná ſmierć oſądzenie LatHar 278.

oskarżenie przed kim (1): Tyś mię wybawił [...] od ięzyká nieczyſthego/ y od fáłeſznego oſkárżenia przed Krolem/ y od potwarzy ięzyká nieſpráwiedliwego. BibRadz Eccli 51/7.

oskarżenie czyje [G sb] (2): BielKron 160; ktoregoś [Tyrusa] twa miłość oddalił od ćći y od imienia/ á to prze niepráwe oſkárżenie niektórego rycerza/ imieniem Plebeuſzá HistRzym 79v.

Wyrażenia: »fałeszne (fałszywe) oskarżenie« = verbum mendacii PolAnt (3): BibRadz Eccli 51/7; Calumnia – Fałſziwe oskarzenie. Calep 153b; Stephan przed Arcykápłanem/ ná fałeſzne oſkárżenie długo odpowieda. WujNT Act 7 arg.

»nieprawe oskarżenie« (1): HistRzym 79v cf oskarżenie czyje.

Szereg: »potwarz albo oskarżenie« (1): Calumnia vel Accusatio Potwarz álbo oskárżenie. Mącz 68d.

Synonimy: 1. obwinienie, wydanie, żałoba; 2. pozew, skarga; 3. pomowienie, potwarz.

Cf OSKARŻYĆ

EW