[zaloguj się]
[pdf]

POWOŁANIE (275) sb n

Oba o oraz a jasne (w tym w a 5 r. błędne znakowanie); e pochylone.

Fleksja
sg pl
N powołanié powołaniå
G powołaniå
D powołaniu
A powołanié powołaniå
I powołani(e)m, powołanim
L powołaniu

sg N powołanié (43); -é (2), -(e) (41). ◊ G powołaniå (93). ◊ D powołaniu (15). ◊ A powołanié (56); -é (2), -(e) (54). ◊ I powołani(e)m (5) RejPos (4), ArtKanc, powołanim (2) GroicPorz, SkarŻyw. ◊ L powołaniu (59). ◊ pl N powołaniå (1). ◊ A powołaniå (1).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: powołanie od kogo (2).

Sł stp: powołanie a. powołane, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w. s.v. powołać.

I. Rzeczownik od „powołać” (202):
1. Wezwanie, zaproszenie; vocatio, vocatus Cn (87):

powołanie czyje (1): Mattheuſz s. wypiſuie [...] iż krol ieden vcżynił gody ſynowi ſwoiemu/ y tákież wſzytki poſtępki vcżynił w tym powołániu ſwoim/ iáko y Lukaſz s. piſze RejPos 238v.

Przen [zawsze o wezwaniu skierowanym przez Boga do człowieka] (86): Podźiękuymyż Pánu z wyſokośći/ żeć nas racżył z wielkiey ſwey miłośći/ k temu [zbawieniu] powołáć/ á gotow ieſt ſwą świętą łáſkę dáć. Káżdy kto zá tákim powołániem/ idźie zá nim zupełnym vfániem/ ſwe zásłużenie/ dáruie mu Pan, y odkupienie. ArtKanc F10v.

powołanie kogo, czyje [= kto jest powołany] [w tym: G sb i pron (22), pron poss (5)] (27): Też przekłádał nie omylnie wiele proroctw y obiáwienia/ [...] o powołaniu pogánow/ y o ziednocżeniu ich z Zydy BibRadz I 353v, I 5d marg, Is 10 arg, I 358d marg, 461, Agg 2 arg (9); Słuchaycieſz theż iáko zá was Pan wáſz dzyękuie Bogu Oycu ſwemu y zá obacżenie y zá powołánie wáſze. RejPos [290]v, 273v marg; Ná thę rękę Bożą pátrzáli záwſze y patrzą [!] wierni/ w ktorey wſzytko to było co śię okazáło: [...] y powołánie Pogánow/ y ine rzecży. GrzegŚm 45; SkarŻyw 26 [3 r.]; Moc Chriſtuſowá w powołániu ludzi. WujNT 212 marg, Matth 22 arg, s. 517, 564 [2 r.], 1.Petr 1 arg, Yyyyy, Bbbbbb. Cf powołanie kogo ku czemu; kogo pod co; kogo w co.

powołanie kogo ku czemu (2): Prorocthwo o powołániu pogánow wſzytkich ku kroleſtwu páná kriſtuſowemu LubPs F2v marg, P4 marg.

powołanie kogo pod co (1): Then wierſz y z thym drugim po nim zámykáią wſobie powołánie Pogánow pod kroleſtwo Páná Kryſtuſowe. BibRadz I 308c marg.

powołanie kogo w co (1): Wezwánye ábo powołánye pogánow w iedność koścyołá ſwiętego LubPs X4 marg.

powołanie do czego (9): O powołániu káżdego wyernego do miłoſierdzya Páńſkiego. RejPos 273v marg; Szcżera ieſt łáſká iego powołánie do wiary świętey/ ktorą nas Pán Bog vprzedza w miłośierdziu ſwym SkarŻyw 25, 25 marg, 26 [5 r.], 80 marg, 189; Dziękuie Bogu/ zá powołánie ich do wiáry/ y do żywotá wiecznego. WujNT 1. Petr 1 arg.

powołanie na co (2): Skarb pobożnego ieſt Chryſtus/ y tá drogá ktora nabliżſza ieſt do niego: zwłaſzcżá powołánie ná żywot bogomyſlny SkarŻyw 16; WujNT Bbbbbb.

W przeciwstawieniu: »powołanie ... odrzucenie« (2): Y przetoż Páweł S. ſwoie lifty piſał/ Naprzod áby okazał wolą Bożą ták o powołániu Pogánow/ iáko y o Żydow odrzuceniu. WujNT 517, 564.

W charakterystycznych połączeniach: powołanie (niewinnych) ludzi (3), poganow (18); powołanie do cierpliwości, do jedności kościoła, do pokuty, do wiary (6), do żywota wiecznego; powołanie ku ewanjelijej, ku krolestwu Pana Krystusowemu; powołanie na wiarę, na żywot bogomyślny; powołanie pod krolestwo Pana Krystusowe; powołanie w jedność kościoła; godny powołania.

Wyrażenia: »powołanie boskie (a. boże)« [szyk 1:1] (2): Rozmáite powołánie Boże do pokuty. SkarŻyw 80 marg; WujNT 2.Thess 1 arg.

»łaska powołania« (2): SkarŻyw 26; Zydowſkie obyczáie opiſuie: ktorzy zayzrzeli pogánom łáſki powołánia y rowney zapłáty. WujNT 84.

Szeregi: »łaska i powołanie« (1): Łáſká vprzedzáiąca/ y powołánie do wiáry wielki dar ieſt Boży. SkarŻyw 25 marg.

»powołanie i nawrocenie« (1): narody y kroleſtwá/ iáko y káżdy człowiek z oſobná/ wieczne ſwe wybránie/ y pierwſze powołánie y náwrocenie/ ſámemu Chriſtuſowi y miłośierdziu iego máią przypiſowáć WujNT 564.

»wezwanie abo powołanie« (2): Wezwánie ábo powołánie pogánow ku Ewányeliey. LubPs P4 marg, X4 marg.

a) W aluzjach i nawiązaniach do biblijnej przypowieści o uczcie [Matth 22 i Luc 14] (zawsze RejPos) (50):

powołanie na co (1): wzgárdził też imi Pan/ a rozeſłał miedzy ine národy opowiedáć tho wezwánie ſwoie/ á to powołánie ſwoie/ ná ty wdzyęcżne gody ſwoie. RejPos 159.

powołanie czyje [= kto powołuje] [w tym: G sb i pron (28), pron poss (4), ai poss (4)] (36): iuż Pan thu ſie opowiádáć racży/ iż iuż nic w tym wątpić nie możymy/ áby było iákie omylne to ſwięte powołánie iego. RejPos 240v; á iákoż tu nie ſtać z zápalonemi lámpámi/ cżekáiąc ſwiętego przyścia iego á powołánia iego? RejPos 341v, 159 [3 r.], 159v [3 r.], 160 [3 r.], 237v [2 r.], 238v (24). Cf »powołanie Pana«.

powołanie czyje [= kto jest powołany] [zawsze: pron poss] (11): Gotuycie ſie co napilniey/ ábowiem iuż ieſt bliſko powołánie wáſze/ á kroleſtwo obiecáne wáſze. RejPos 160; Cżwarte też ſie vcżmy/ iáko ſie mamy przypráwowáć ná ty wdzięcżne gody ſwoie/ á ná to powołánie ſwoie RejPos 160v, 159v, 160v, 238v [3 r.], 239v, 241, 288. Cf Wyrażenie przyimkowe.

W połączeniach szeregowych (5): Idź nieſláchetny niewdzyęcżniku precż z ocżu moich ná wiecżne męki/ gdyżeś był niewdzięcżnym dobrodzieyſtwá moiego/ á zgotowánia y powołánia moiego. RejPos 160; Y porucżył á zwierzył ſie tego [...] ſługom ſwoim/ [...] áby nam tę ſwiętą wolą iego á to wezwánie á powołánie iego/ wiernie á wedle roſkazánia iego/ obwoływáli á opowiedáli RejPos 240v, 238v, 239v, 240.

W charakterystycznych połączeniach: powołania skosztować; od powołania odpaść, odwodzić (odwieść) (2); do powołania iść; powołaniu uwierzyć; ku powołaniu gotować się, schodzić się; powołanie obwoływać, oglądać, opowiedać, poświadczyć, zapieczętować; na powołanie przyprawować się, nie dbać; o powołanie nic nie dbać (2); powołanie miłościwe, poważne, prawdziwe, szczyre, wdzięczne (5).

Zwroty:»wyrzucić, być wyrzucon z powołania« (1:1): ktory ieſt wyrzuczon s powołánia tego/ á zepchnion ná wiecżny vpadek iego/ iż nie miał ſłuſzney á Krześćiáńſkiey gotowośći ſwey. RejPos 241v, 239.

»wytręcić z powołania« (1): wytręćić á wyrzucić ie [Pan miłośniki swoje] muśi z onego powołánia ſwoiego RejPos 239.

»(wz)gardzić powołanie, powołaniem« [szyk zmienny] (8:3): Drudzy też wzgárdziwſzy ono ſwięthe powołánie iego/ y ſługi iego iedny pogromili/ drugie też pobili. RejPos 237v; nas tákich y dziś wiele/ á ſnadź máło nie wſzyſcy/ czochmy wzgárdzili y to powołánie ſwoie/ y onę pilność/ y onę opátrzność Páná ſwego RejPos 239v, 237v, 238v, 239, 239v, 241 (11).

Wyrażenia: »powołanie Pana, Pańskie, Boga Ojca, od Pana« (6:4:2:l): Przyiacielu pocż thu ſiadaſz ábo idzieſz do thego powołánia Páńſkiego á do tych obietnic iego/ nie máiąc vbránia żadnego do tego godnego ná ſobie. RejPos 159; [Apostołowie] krwią ſwoią poſwiádcżyli y zápiecżętowáli/ tho prawdziwe powołánie Páná tego. RejPos 160; Pothym ſam vſty ſwemi ſzyroko im [Żydom] oſławić racżył to powołánie wdzyęcżne Bogá Oycá ſwego niebieſkiego. RejPos 239, 157 marg, 159, 160v, 237v [3 r.], 238v, 241 [2 r.], 288.

»święte powołanie« [szyk 16:3] (19): A ktorzy vwierzyli temu powołániu ſwięthemu iego/ iuż ie prziymował do przybytkow ſwoich RejPos 159; iáko ſie tu iedni wymawiáią wſiámi/ wołmi/ żonámi/ kthorzy ſą zábáwieni márnemi ſpráwámi ſwiáthá tego/ á dla niego nie dbáią nic o to ſwięte powołánie Páná ſwego RejPos 160v, 159 [2 r.], 159v [2 r.], 160 [2 r.], 237v [2 r.], 238v (19).

Szeregi: »przeźrzenie abo powołanie« (1): A tu ſobie vważay káżdy nędzny cżłowiecże/ ieſliś ieſt obdárzon iákim przeźrzeniem ábo iákim powołániem od Páná ſwego RejPos 241.

»wezwanie a powołanie« (3): pátrzay dla cżego tym wezwániem/ á tym powołániem thák wdzyęcżnym gárdziſz RejPos 241v, 159, 238v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Wyrażenie przyimkowe: »wedle powołania [czyjego]« (1): wielka thám wiecżerzą ieſt nam wſzytkim zgotowána/ ktorzy iedno wedle powołánia ſwego godnie á doſtoynie będziemy gotowáć á ſpráwowáć ſie do niey RejPos 159.
2. Wybranie i przeznaczenie do spełnienia jakiejś roli, misji; vocatio Vulg (69):
a. Przez Boga (61): A chceſzli o thym powołániu ſzyrzey cżyść/ znaydzieſz w ſpráwach Apoſtolikich iáko Mádey ſwięty był powołan ná kápłáńſtwo po śmierći Iudaſzowey. RejAp 88v; [Piotr] muśi być pierwſzy/ abo pirwośćią powołánia/ iż pierwey niżli inni do náuki Chryſtuſowey powołány był/ ábo iákim doſtoieńſtwem. SkarJedn 74, 75; A my iáko ſię wymowiem/ ktorzy toſz powołánie máiąc/ leniſtwá wſzelákiego do rzecży wierze y zbáwieniu ſłużących vżywamy SkarŻyw 26; Szcżego obacżyć możem/ iſz w tym powołániu/ záraz Páwłowi S: vkazał Pan Chryſtus wſzytki prace/ męki/ kámionowánia SkarŻyw 82, 26 [2 r.], 81, 596; Maſz [...] modlitwy z Liturgiey Iákubá świętego/ w powołániu poślednieyſzego LatHar +6v, 9, 209; WujNT 43, 204 marg, Bbbbbb2, Cccccc3v; pan Bóg nie dáie królów przez oczywiſté powołánié/ iáko pierwéy: ále per inſpirationem ſuam SarnStat 18.

powołanie kogo, czyje [= kto jest powołany] [w tym: G sb i pron (14), pron poss (13)] (27): v Páná nie ieſt żadne brákowánie oſob/ w powołániu ſtanu káżdego RejPos 37; A ták y tá teráznieyſza pámiątká wiáry á powołánia Andrzeiá s. wiernego Apoſtołá Páńſkiego/ thákże też nam ieſt przed ocży náſze położoná RejPos 273v, 286v, 287 [3 r.], 287v, [290] [2 r.]; pocżątek Vſpráwiedliwienia w doroſłych ludźiách/ od vprzedzáiącey łáſki Bożey przez Iezuſá Chriſtuſá bráć mamy: to ieſt/ od powołánia niewiernych ludźi/ ktorym oni bez żadnych ſwoich zaſług vżywáni bywáią WujJud 94v; Sám też Pan Iezus ná pierwſzym powołániu iego [Piotra]/ Głową go zowiąc/ y to mu imię dáiąc Cephás/ bez pochyby ſtárſzym go nád inne mieć chćiał. SkarJedn 65; ábyſmy [...] powołánie to náſze/ [...] dobrymi vcżynki pewnieyſze cżynili: mamy wzor ná tych Pátryárchach náſzych Trzech Krolách. SkarŻyw 26, 26, 347, 435, 596,597; Piotr miał pierwey żonę/ ále ią opuśćił po ſwym powołániu. WujNT 208, 35, 484 marg, 1.Cor 1/26, 2.Petr 1 arg, s. 810 [2 r.], Cccccc3v; Iednośćie ćiáło/ y duch ieden/ iákośćie wezwáni w iedney nádźiei powołánia wáſzego [Vulg Eph 4/4]. SkarKazSej 671b. Cf powołanie kogo za kogo.

powołanie kogo za kogo (1): Obránie á powołánie Moiżeſzá zá wodzá ludowi Izráelſkiemu. LubPs Y marg.

powołanie do czego (1): kto z Aaronowey liniey po krwi nie ſzedł/ ten powołánia żadnego do kápłáńſtwá y do náuki ludu Bożego práwa nie miáł. SkarJedn 30.

powołanie na co (4): ſám rodzay był piecżęćią kápłáńſtwá ich y powołánia ná poſelſtwo Boże/ do ludzkiego zbáwienia ſpráwowánia. SkarJedn 47; Powiedział S. Klemens: iuſz cżás y memu y wáſzemu ná ſtan męcżeńſki powołániu przychodzi SkarŻyw 435, 597. Cf »powołanie na urząd«.

powołanie czyje [= kto powołuje] [w tym: ai poss (8), G sb (2), pron poss (1)] (11): Cf »powołanie boskie«, »z powołania«.

W połączeniach szeregowych (3): Co ſie było wſzythko iáſnie okazáło ná tym Apoſtole ſwiętym/ y powołánie iego [Macieja Apostoła]/ y ono ście ochotne iego/ á pilne ſzukánie Páná ſwoiego. RejPos 287, 286v. Cf »z powołania«.

W charakterystycznych połączeniach: powołanie apostoła(-ow) (3), każdego stanu; powołanie do kapłaństwa, do nauki ludu bożego; powołanie na najwyższe miejsce między dwunaścią, na poselstwo boże, na stan męczeński; powołanie za wodza; powołania czekać (2).

Wyrażenia: »powołanie boskie (a. boże), Pana (Boga), Pańskie, od Pana« = vocatio Dei Vulg [szyk 8:2] (4:2:3:1): Leop Philipp 3/14; powołánie inſze nie ma być iedno od ſámego Páná. RejAp 88; RejPos [290]v; ieſliby cie pan obacżył godnego do ſpraw ſwoich/ á poſádził cie w Rádzie miedzy onemi ktorym ſie tu zwierzył kroleſtwá ſwego iákoż ſie ſłuſznie s thego żaden wymawiáć nie ma/ gdy będzie właſne powołánie Páńſkie. RejZwierc 40v; WujJud 39v; Czekał łan ś. Bozkiego powołánia WujNT 204, Bbbbbb2; SkarKaz 518a. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»powołaniem powołany« (1): PRoſzę was tedy ią więźień w Pánu/ ábyśćie żyli przyſtoynie temu powołániu ktorymeśćie powołáni [vocatione, qua vocati estis] WujNT Eph 4/1.

»święte powołanie« (1): A iżbychmy ſnádniey zrozumieli temu/ tedy ſie ták zdáło áby też tu byłá przytocżoná á nápiſaná hiſtoria o tym ſwiętym powołániu thego Apoſtołá ſwiętego RejPos 287.

»powołanie na urząd« (1): ś. Apoſtołowie iedni żon nigdy nie mieli; á drudzy co ie pierwey mieli/ po ſwym powołániu ná vrząd Apoſtolſki ták ie opuśćili/ że ich potym nigdy nie vználi. WujNT 35.

Szeregi: »dar i powołanie« (1): dáry y powołánia Boſkie żáłośći y odmiány w ſobie nie máią. WujJud 39v.

»powołanie i łaska« (1): Co to zá obyczay powołánia y łáſki tego P. Bogá náſzego? SkarKaz 518a.

»powołanie i naznaczenie« (1): A potym wnet rychło był im zeſłan Duch s. iuż do tey ſpołecżnośći ich/ y iuż do tego powołánia y náznácżenia Apoſtołow dwunaſcie. RejPos 287v.

»powołanie i (a) przejrzenie« [szyk 1:1] (2): ſtáray ſię ábyś przez dobre vczynki czynił pewne przeyrzenie y powołánie twoie. WujNT 810. Cf »oprocz powołania a przeźrzenia«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wybranie (a. obranie) i (a) powołanie« [szyk 3:2] (5): LubPs Y marg; A tu pátrzay/ iż y tá Ewányelia s. wyzſzey nápiſána/ y hiſtoria thá o powołániu á wybrániu tego Apoſtołá s. pięknie ſie tu s ſobą zgadzáią. RejPos [290]; VVYBRANIE y powołánie ieſt z ſzczyrey łáſki Bożey. WujNT Cccccc4v, 563 marg, 2.Petr 1 arg.

Wyrażenia przyimkowe: »oprocz powołania« (1):
~ Wyrażenie: »oprocz powołania Pana« (1): zábyegáią temu/ iákoby theż mogli przyść ku onemu mieyſcu á ku onym doſtoieńſtwom/ oprocż powołánia á przeźrzenia Páná ſwoiego RejPos 280.
Szereg: »oprocz powołania a przeźrzenia« (1): RejPos 280 cf Wyrażenie. ~

»z powołania [czyjego]« (2): [Jezus dał] náukę tym ſynom/ ktorym Pan Bog od rodźicow vchodźić/ y ná ſłużbę ſię iego vdáwáć z powołánia ſwego roſkázuie SkarKaz 43b.

~ W połączeniu szeregowym (1): RejPos 317 cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »z powołania Pańskiego« (1): A ták gdy tákie przełożeńſtwo przypádnie ná kogo/ ktore będzie s ſwiętey woley/ s przeźrzenia/ á s powołánia Páńſkiego [...] iż [tacy] dobrodzieymi ludzkiemi máią być zwáni RejPos 317. ~

Przen [czego] (1): pozwirzchny tytuł/ y dźiedźicność [!] Kośćiołá Powſzechnego/ zacność y powołánie imieniá Chrześćiáńſkiego z dawnośćią po ſobie pokázuią. WujJudConf 137.
b. Przez zwierzchnika (zazwyczaj religijnego) (8):
Wyrażenie: »powołanie na urząd« (3): [Apostołowie kładzieniem rąk naznaczali swoich następców] gdy tedy tákim potomſtwem y ſucceſyą ieden [książę] brał tę moc od drugiego: y ták ſzło powołánie práwe ná ten wielki vrząd: to znák był záwżdy napewnieyſzy Kośćiołá Bożego/ w ktorym to tákie potomſtwo rodzenie y dziedzictwo zoſtawáło. SkarJedn 31; Powołánie [Pawła] ná vrząd káznodzieyski. WujNT 452 marg, 651 marg.
Szeregi: »powołanie i porządek« [szyk 1:1] (2): To y ſámi śiebie gánić muśićie/ ponieważ bez ſłuſznego porządku y powołánia/ moc Kápłáńſką ſobie przywłaſzcżaćie. WujJud 146v. Cf »bez powołania i porządku«.

»powołanie, (i) posłanie« [szyk 1:1] (2): Posłánie y powołánie ná vrząd káznodzieyski. WujNT 651 marg. Cf »bez powołania, bez posłania«.

Wyrażenie przyimkowe: »bez powołania« (4): ták wy też wzgárdźiwſzy Kośćioł y Kápłaná/ [...] ná cudzy vrząd/ bez porządnego powołánia ſwowolnie ile rzucaćie WujJud 9v.
~ Szeregi: »bez powołania i poruczenia« (1): Ale pátrzćie/ ieſli nie wy rácżey tey mocy hárdźie vżywaćie/ ktorą ſobie/ bez porządnego powołánia/ y porucżenia przywłaſzcżaćie WujJud 85v.

»bez powołania i porządku« (1): Przetoż gánimy te wſzyſtki ktorzy bez powołánia j porządku [!] do ſłużby kośćielney biegáią WujJudConf 146v.

»bez powołania, bez posłania« (1): Lutheranowie [...] wſzyſtkie chrześćijány/ cżynią iednáko kápłany/ [...] kto ſię iedno śmie do tego podáć bez żadnego powołánia/ bez żadnego poſłánia ReszPrz 43. ~

3. Wezwanie przed sąd; proclamatio JanStat; contestatio, promulgatio caedis vel homicidae, protestatio, quiritatio de auctore caedis Cn (41): Yako ya tho wyem ysz Slyachathny andrzey [...] zabyl slyachathnego Marczyna sebrzvmyna Raczyborow oycza moyego ysch żywego marthwego vczynyl Tak yako yesth powolan yako kxyagy Groczkye powolanya szwyathcza ZapWar 1512 nr 2083; GroicPorz ii3v; Powołánié iest ſpecies proteſtáciiéy. SarnStat 615, 613, 615.
Wyrażenie: »o głowę powołanie« = pro capite proclamatio JanStat; citatio a. vocatio pro capite Cn (2): Gdzyeby kto zá Sláchćicá ſię miał nie będąc iem á był zábit/ tákowego głowá [...] płácona być niema/ co ſię rozumieć ma gdzyeby o głowę iego iáko o ſzláchecką powołánie było vczynione. UstPraw K2 [idem: powołánié] SarnStat 239.
Szereg: »wydanie albo powołanie« (1): Wſzákże to wydánie álbo powołánie/ nie ieſt doſtáteczny znak/ áby powołány miał być zdan ná mękę GroicPorz ii3v.
Wyrażenie przyimkowe: »na powołanie [czyje]« (3): Ian Vylyenczik Napowolanye Iacuba ze Lwowa o zla radą na krziwoprziſzyąſſtwo dana pogimany dobrowolnye zeznał LibMal 1548/144; Ian Cecilia na powolanie Chilika pogimani LibMal 1553/174, 1550/156v.
a. Oskarżenie zbiegłego przestępcy przed sądem (30): POwołánie ieſt Sentencya álbo ſkazánie Sędźiego/ wydáne ná kogo/ dla niepoſłuſzeńſtwá álbo wyſtępku iákiego. GroicPorz n; Z ktorego porządku powołánia y ten niemáły pożytek przychodźi wpoſpolſtwie/ iż drudzy pilnie przyſłucháiąc tákiego ogromnego powołánia/ zá boiáźnią będą ſye tym czuyniey wyſtrzegáć pijáńſtwá GroicPorz n4; Potym Przyſyężnicy [...] powyſzſzą Práwo iego [powołanego]/ mowiąc trzy kroć zá Woytem ſłowá powołániu przećiwne. GroicPorz ov, n2 [2 r.], n3 [2 r.], n4 marg, n4v, o (14).

powołanie kogo (6): POwołánie zbiegłego Mężoboyce ná świeżym vczynku/ [...] ták bywa. GroicPorz n; Spoſob powołánia Mężoboyce wedle záchowánia Sądu Lawniczego GroicPorz nn4, n [2 r.], p, nn4.

Zwroty: »w powołaniu skazować« (1): w powołániu pod tym oblikiem ſkázuią. GroicPorz n4v.

»trwać, trwający w powołaniu« [szyk zmienny] (1:2): W Powołániu kthoby Rok y ſzeſć niedźiel trwał/ Imienie iego ná Krolá álbo ná dźiedźicznego Páná przychodźi GroicPorz o2v; Trwáiący w Powołániu rok y ſzeſć niedźiel co ćierpi. GroicPorz nn4, o2v.

»(nie) wyzwolić się, wyzwolenie z powołania; od powołania wyzwolić się« [szyk zmienny] (2:2;1): Drogá ku wyzwoleniu s Powołánia. GroicPorz nn4, o, o2, o3 [2 r.].

Wyrażenie: »obrona powołania« (2): O Pozwie áczem w wtorey Częſći nieco dothknął przy obronie powołánia zbiegłego Mężoboyce/ Ale [...] GroicPorz p, nn4.
4. Podanie do wiadomości, ujawnienie (4): Ex Indicio nihil est periculi, To powołánie nic mu nie ſzkodźy. Mącz 85c, 85c.

powołanie kogo (1): Indicium, Znák Vkazánie/ Powołánie złoczynców. Mącz 85c.

Wyrażenie przyimkowe: »przez powołanie« (1): Per indicium enuntiata res, Przes powołánie ná ſwiat wyſzłá. Mącz 85c.
5. Wyrażenie: »rożnego rzeczy powołania« = różne rzeczy (1): poruſzćie ſię/ do pożałowánia/ Zywioły/ y rożnego rzecży powołánia. GrabowSet B.
II. W funkcji podstawowej (73):
1. Posłannictwo, misja; status, przeznaczenie, status Vulg; cura, curatio, munia, munus, officium, persona, profesio, sors Cn [w tym czyje (54): pron poss (44), G sb i pron (6), ai poss (4)] (65): A ktorzy ſie okażą co iemu dufáli/ Ci z nim wiecżnych rádośći będą vżywáli. A ktorzy też wzgárdzili to ſwe powołánie/ Iuż też ſą zgotowáne tákie mieyſcá ná nie RejWiz 178; LeszczRzecz A2v, A3v; w mękach piekielnych ſrożey karáni będą krolowie y przełożeni/ ktorzy nie słuſznie ſię w ták zacnym ſwym powołániu ſpráwowáli BibRadz II 143c marg, I 138d marg, II 44c marg; BielKron [3322]v; ſtrzeż ſię prożnowánia/ A bądź we wſzytkim pilen ſwego powołánia. Prot D3; iuż káżdy wie o pewnym powołániu ſwoim RejPos 342, 159, 177, 287v; Proſzę was thedy brácia/ ia więźień w Pánu Kryſtuſie/ dla Páná/ ábyſcie chodzili ták iáko ſie godzi á przyſłuſzy ná powołánie wáſze RejPosWiecz2 94; RejZwierc [282]v, [272], [272]v; Bo Pan Bog gotow ieſt dáry ſwoie dáwáć káżdemu/ ktory cżyni co nań zależy/ á powołánia ſwego pilnie przyſtrzega. WujJud 210; byłoby to ſcżere á práwie oſtátne głupſtwo/ tákiemu poſłowi mieyſce y wiárę dáć/ ktory żadnego práwá ná powołánie ſwoie ták wielkie vkázáć nie może/ á ſam ſię śle SkarJedn 49; On zápomniawſzy ſwego powołánia/ y zácżętey pokuty: obiecał im wtym poſłużyć. SkarŻyw 167, A2, A4, 57, 213, 542; Nie leżał nigdy prożno/ powołánia ſwego Rycerſkiego pilnie ſtrzegł kleinotu zacnego. StryjKron 567; CzechEp 47; NiemObr 13; Zámierzyłeś mi drogę powołánia mego/ Bym był pilen twey chwały/ z ſtanu małżeńſkiego GrabowSet D; Duchowni by też mieli zkąd/ ná tákie depáktácie powołániu ſwemu przećiwne/ żadną miárą pozwolić nie mogą. PowodPr 59; SkarKaz 417b, 419b; Zániechay towarzyſtwá/ frantowſkiego cechu: Pátrz ſwego powołánia/ á prácuy do zdechu. KlonWor 41; [PowodKat 103].

W połączeniach szeregowych (2): Ia N. przyśięgam/ iż wysſzey opiſánych podatkow w wybierániu y w wyćiągániu wierny będę [...] żadnemu człowiekowi iákiegokolwiek ſtanu/ płći/ y powołánia/ bądź dla miłośći y przychylnośći/ álbo nagrody niefolguiąc. SarnStat 347. Cf »wedle powołania«.

W charakterystycznych połączeniach: powołania cudami dowodzić, patrzeć, być pilnym (pilen) (3), pilnować, strzec (przystrzegać) (2), zaniechać, zapomnieć; do powołania przypuszczon, przyzwan; od powołania odłączyć się; (u)czynić dosyć powołaniu (2); powołanie wzgardzić; na powołanie rozmyślać; w powołaniu niedbały, zostawać; powołanie kapłańskie, rycerskie; powołanie każdego człowieka; powołania dowod, droga, powinność.

Zwroty: »powołania odstąpić« (1): Kázał wſzytkim vcżonym Chrześćiánom/ Doktorom y Philozophom [...] niechay powołánia ſwego y ſtanu odſtąpią. SkarŻyw 130.

»trwać, wytrwanie w powołaniu« [szyk zmienny] (3:1): A nákoniec gdy w twoim powołániu w wierze trwaſz: pokoy y weſełe [!] ná ſercu maſz KrowObr 150; RejPos 280v; rácz też [..] dárem poſtępku w cnotách/ y wytrwánia w powołániu ich/ y dobrych vcżynkách/ miłośćiwie ie opátrzyć. LatHar 628; WujNT Cccccc3v.

Wyrażenie: »powołanie chrześcijańskie« [szyk 4:1] (5): SkarŻyw 26 marg; Z tych y wſzyſtkich inſzych grzechow/ ktorem przećiwko P.Bogu y powołániu memu Chrześćiáńſkiemu popełnił/ dáię ſię winnym LatHar 137; PowodPr 27; Ieſli nie ma [człowiek] tákich cnot iákich powołánie Chrześćijáńſkie potrzebuie: wżdy żáłość mieć ma z tego iż ich nie ma SkarKaz 638a, 610b.
Szeregi: »powinność a powołanie« (1): Pan wydáć racżył [dekreta] ná tákie ktorzy ſie w tych powinnoſciach ſwoich á w tym powołániu ſwoim nie będą záchowywáć wedle woley á wedle ſwiętego poſtánowienia iego RejPos 175.

»przedsięwzięde i powołanie« (1): áby [...] przedſięwźięćiu y powołániu ſwemu doſyć vcżyniwſzy/ onych rádośći/ ktoreś obiecał [...] doſtąpili. LatHar 628.

»stan i powołanie« [szyk 5:1] (6): Mniſzy wiedzą y znáią/ że Chrześćiánie w káżdym ſtanie y powołániu/ zbáwienia doſtáć mogą WujJud 213; SkarŻyw 130; [listy i przywileje] zá wierné ſłużby nádáné oſobam iákiégóżkolwiek ſtanu y powołánia będącym/ [...] záchowáć chcemy SarnStat 1061 [idem] 1190; SkarKaz 610b. Cf »w stanie i powołaniu«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»powołanie albo (a) urząd« [szyk 1:1] (2): wszytki członki w RP wystąpiły z stawow swoich, [...] A tak barzo wystąpiły, że żadny urząd, żadny człowiek w s(w)ej mierze, w swej powinności urzędu albo powołania swego nie został. DiarDop 109. Cf »według powołania a urzędu«.

»wezwanie abo powołanie« (1): Káżdy ma trwáć w ſwym wezwániu ábo powołániu. WujNT Cccccc3v.

»vocatio abo powołanie« (1): Vocatio ábo powołánie káżdego cżłowieká/ ieſt łodźią iego ná ktorey pływa KlonFlis A4.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle (a. według, a. podle, a. podług) powołania« (7): Krol naprzod ogulmie poprzyśięga záchowáć wolnośći káżdemu ſtanowi podług powołánia iego. PowodPr 44.

~ W połączeniu szeregowym (1): A iákoż ſie tu przełożeni ſwiátá tego nie máią ćiſnąć do tey łodki iego [Pana]/ [...] á do tych [...] obyetnic iego/ ktore on tu wſzytkim wiernym ſwoim [...] podawáć á opowiedáć racży: Ieſliże ſie będą ſpráwowáć ná mieyſcach ſwoich wedle woley á ſpráwy Páná ſwoiego/ á wedle powołánia ſwoiego. RejPos 175.

Wyrażenie: »podle powołania swego stanu« (2): Y tych wſzyſtkich Stanów á obywatelów Ziemie téy [...] káżdégo podle powołánia ſwégo ſtanu/ doſtoienſtwá/ y obeſzćia wſzelkich Przywileiów/ [...] zárówno vżywáć znáyduiemy SarnStat 1059 [idem] 1188.
Szeregi: »według powołania i poświęcenia« (1): Aby wſzyſcy według powołánia y poświęcenia ſwego/ w dobrych vtzynkach chodzili KrowObr 61v.

»wedle przeźrzenia a powołania« (1): Mieyże rádzęć pilnie ná piecży [...] káżdy krześćiáńſki cżłowiecże/ ábyś to záchował Pánu Bogu ſwemu/ co ſłuſznie ma być záchowano iemu/ [...] przełożonemu káżdemu ſwemu coś ſłuſznie ieſt powinien iemu/ wedle przeźrzenia á powołánia ſwoiego RejPos 253v.

»według powołania a urzędu« (1): káżdy [urzędnik] według ſwego powołánia á vrzędu roſkázował. Leop 3.Reg 9/23. ~

»na powołaniu« (1): Wracam ſię do ćiebie Naiáſnieyſzy Miło: Krolu/ vkázuiąc iáko ſię ſądu Bożego boię/ ieſlim co boiázliwie/ nieroſtropnie/ niedbále ſobie ná tym wielkim powołániu poſtąpił SkarKaz )(3v.

»w powołaniu« (6): ná cię Pan woła iżći nic do tego/ iedno iż w ſwym powołániu/ w iákim cie kolwiek Pan poſtánowić racżył/ będzyeſz náſládował Páná ſwego RejPos 281; WujJudConf 209; Vpominam was/ ábyſcie poſtępowáli/ iáko ſie godzi w powołániu/ ktorym ieſteſcie wezwáni RejPosWstaw [1434]; SkarKaz 519a [2 r.].

~ Szereg: »w stanie i powołaniu« (1): Nád to wynoſzą ſwoie śluby niepotrzebne y Reguły/ [...] nád powinność powſzechną Krześćiáńſką/ ktora ſie wedle przykazánia Bożego od wiernych ludźi w káżdym ſtanie y powołániu cżyni. WujJudConf 145. ~

2. Potrzeba, nakaz wewnętrzny bycia kimś (8):

powołanie czego (1): Ták ſobie wielce ważył nie tyło wiárę S. y zakon: ále y znáki powołánia Chrześćiáńſtwá doſkonáłego. SkarŻyw 75.

powołanie do czego (1): KOmu Pán Bog daie dáry y powołánia do kazániá: z przykłádu tego S. niech obacży/ iáko wiele mogą ná odmienienie y wzruſzenie ſerc ludzkich ſłowá Boże SkarŻyw 312.

powołanie czyje [= kto jest powołany] [w tym: pron poss (3), G pron (1)] (4): A day Pánie Boże/ ábyſćie táką chuć ku ſwemu powołániu w ſobie wſzyſcy cżuli/ iáką my [...] w ſobie poniekąt cżuiemy KarnNap A2; Oćiec zápomniawſzy iey powołánia/ miłośćią potomſtwá z niey y wnucżąt vwiedziony/ zá mąſz ią obiecał. SkarŻyw 13, 570; O Boże moy/ wleyże w nas ſerce tych oycow y Pátryárchow náſzych/ [...] ábyſmy tákimi vczynkámi/ wedle rády Apoſtołá twego/ powołánie náſze ſobie vpewniáli. SkarKaz 520b; [DesidWilkow 1599 51].

Zwrot: »powołanie mieć« (1): Idź á wroć ſię/ iam vczynił co mnie należáło. Ale ſię to mowi/ áby ſynowie y corki/ gdy powołánie bozkie máią/ byli w tym bárzo wolni SkarKaz 44a.
Wyrażenie: »powołanie boskie (a. boże)« [w tym: na co (1)] [szyk 1:1] (2): Y tráfiło ſię iey z iednym duchownym rozmowę mieć: ktory gdy poznał iey ſkłonność/ y na pánieńſki á zakonny ſtan Boze [!] powołánie: vpominał ią áby nie mieſzkáiąc dobre myſli ſwoie pełniłá SkarŻyw 13; SkarKaz 44a.
Szereg: »dar i powołanie« (1): SkarŻyw 312 cf powołanie do czego.

Synonimy: I.1. przyzwanie, wezwanie, zaproszenie; 2. naznaczenie, obranie, posłanie, wybranie; 3. obwinienie, obżałowanie, oskarżenie, pozew, pozwanie, skarga, wydanie, żałoba; 4. objawienie, okazanie; II.1. powinność, przedsięwzięcie, stałość, stan, urząd, wezwanie, wokacyja; 2. dar.

Cf POWOŁAĆ

MN