[zaloguj się]
[pdf]

OBJAWIENIE (554) sb n

-e- (546), -ę- (1) MurzHist.

o oraz a jasne (w tym w a. 7 r. błędne znakowanie); pierwsze e jasne; -é (2) OpecŻyw, OpecŻywSandR, -e (1) BiałKat.

Fleksja
sg pl
N objawienie objawieniå
G objawieniå
D objawieniu objawieni(o)m
A objawieni(e) objawieniå
I objawieniem, objawienim
L objawieniu

sg N objawienie (252); -é (2) OpecŻyw, OpecŻywSandR, -e (1) BiałKat, -(e) (77), skróty (172). ◊ G objawieniå (131). ◊ D objawieniu (6). ◊ A objawieni(e) (79). ◊ I objawieniem (8) KochWr, SarnUzn (3), RejRozpr, RejPosWstaw, LatHar, WujNT, objawienim (8) PatKaz II, BielŻyw, KromRozm II, KromRozm III, BielKron, BiałKat, NiemObr, SkarKaz; ~ -em (1), -(e)m (1). ◊ L objawieniu (61). ◊ pl N objawieniå (2). ◊ D objawieni(o)m (1). ◊ A objawieniå (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI i XIX w. s.v. objawić.

I. Rzeczownik od „objawić”: ujawnienie, uczynienie wiadomym, jawnym; revelatio Vulg, PolAnt, Mącz, Cn; promulgatio Mącz, Calep; apertio, apocalypsis, explanatio Mącz, Cn; patefactio Modrz, Calep; traductio BartBydg; manifestatio Mącz; indicium Calep (495): mamy [...] boga mylego ſthey laſky chwalycz yzeſzmy tego doczekaly obyauenya czego ſthrudnoſzczyą [...] naſzy przodkouye [...] ſyą douyadoualy PatKaz I 15v; BartBydg 162; WróbŻołt 70/16; Apertio, Otworzenie/ Obyáwienie. Mącz 278d, 12b, 208a, 235c, 479b; RejAp 62; Calep 526a, 762a, 859b; Przetoż po národzeniu iego/ zá obiáwienie Pánu Bogu dźiękuiem/ y ná to święto dźiśieyſze obracamy. SkarKaz 513b.

objawienie kogo, czego (26): OpecŻyw 35v; Wierzę też y trzymam tak mocznie/ yż od cżaſv obiawienia Ewangeliei ſwietei/ mamy odpvſty y doſtatecżne miłoſciwe lato SeklWyzn f4; KromRozm I L2; MurzHist V; LubPs G4 marg, N2v; [oblubienica do Aleksego mówi] przecżeś mi ſie gárlicy ſmuthney nie dał znáć? Przecżeś bes obiáwienia ſiebie/ mnie wdową zoſtáwił. HistRzym 126; Explanatio animi, Obyáwienie vmysłu ſwego Mącz 303b; WujJud 94; RejPosWstaw 44; ModrzBaz 137; SkarŻyw 185, 396; ReszPrz 72; KochWr 24; Spowiednych grzechow obiáwienie. LatHar 118, 118; WujNT 31, Luc 2/32; Obiáwienie perſon chowáło ſię do nowego zakonu/ miſtrzowi nawyżſzemu Chryſtuſowi. SkarKaz 275a marg, 486b marg. Cf »objawienie tajemnic«.

objawienie komu (3): Symeon w tey Ewányeliey wyznawá: Iż thá błogoſłáwiona ſwiátłość á ten błogoſláwiony Pan/ sſtáłá ſie uá [!] obiáwienie pogánom [Vulg Luc 2/32] RejPos 57, 55v, 305.

W przeciwstawieniach: »utajenie, zakrycie ... objawienie« (2): Bo mam ſię zá obwiązánego Rzecżypoſpolitey/ [...] nietylko do vtáienia tego coby Rzecżypoſpolitey ſzkodźiło/ ále też do obiáwienia tego coby iey pożytecżno być mogło. ModrzBaz 137; WujNT przedm 31.

W charakterystycznych połączeniach: objawienie szyrokie, wysokie, zacne; objawienie Ewanjelijej Św. (3), grzechow (2), imienia (2), mocy, niewinności, person, prawdy, słowa (bożego) (2), śmierci, umysłu; doczekać objawienia; objawieniem oczyścion.

Wyrażenia: »jawne objawienie« (1): Láthá 1332. Wincenty s Pomorzan Woiewodá Poznáńſki/ ácżkolwiek był iáwnym obiáwienim od krolá/ dla ſpuſtoſzenia Polſkich kráin/ ocżyśćion: wſzákże Rycerſtwo máiąc k niemu ſerce zekrwáwione/ [...] vkłoli y zábili go BielKron 373.

»objawienie tajemnic« (5): Ieſliż ſię popędźiſz ſłowy przećiw przyiaćielowi/ nie boyże ſię gdyźći ieſzcze zoſtawa mieyſce poiednánia/ tylko by nie były wymowki/ pychá/ obiáwienie táiemnice [et secreti revelationem] BibRadz Eccli 22/25 [27]; Páweł zowie Ráiem y trzećim niebem zacne á wyſokie obiáwienie táiemnic roſkoſznych Boſkich GrzegŚm 41; NiemObr 87; LatHar 376; SkarKaz 121 b.

Szeregi: »nauka albo objawienie« (1): Kábála/ to ieſt/ nauka głoſu żywego/ [...] ktorą (powiedaią) Bog Moiżeſzowi ná gorze Syná obiáwił [...] tákże ta náuká álbo obiáwienie ſzłá porząd áż do Ezdraſzá Proroka. BielKron 46.

»objawienie a okazanie« (1): áby onym obyáwieniem á okazániem mocy Boſtwá ſwoiego ony wſzytki godowniki ku wierze pobudził RejPosWstaw 44.

»objawienie i poznanie« (1): [cesarz Konstantyn] zá obiáwienie y poznánie imieniá iego [Chrystusa] wielkiego dziękuiąc: [...] vmyślił w Hieruzálem ná tym mieyſcu/ ná ktorym zbawićiel świátá dla nas śmierć podiął/ kośćioł ozdobny y wſpániáły poſtáwić. SkarŻyw 396.

»uwielbienie i objawienie« (1): rzeki pokornie ku matuchnie ſwé. Iuż przyſſedl cżas námileyſſa matuchno/ abych poſſedł ku vwielbieniu ij obiawieniu ijmienia oyttza mégo niebieſkiégo OpecŻyw 35v.

Wyrażenia przyimkowe: »przez objawienie« (2): przez obiáwienie nieiákie Káźimirz pokuſił ſie oń z máłym ludem/ poráźił Maſlauſá áż vćiekł do Prus BielKron 347.
~ Wyrażenie: »przez objawienie prawu« (1): Co się ſtało za dozwolieniem Pana Podſtaroſćiego przes obiawienie prawu od Pana Staniſlawa Grzimalſkiego Bormiſtrza Koſćierſkiego ZapKościer 1580/5v. ~

»w objawienie [komu]« (1): NYe powtarzay tháiemney powieści w obiáwienie ſlyſſącym [sermonem auditus de revelatione sermonis absconditi] á będzieſz prawdziwie bez zelżywośći Leop Eccli 42/1.

»według objawienia tajemnice« (2): A onemu ktory mocen ieſt potwierdzić was [...] według obiáwienia táiemnice [secundum revelationem mysterii]/ od wiecżnych cżáſow milcżáney Sámemu mddremu [!] Bogu [...] cżeść/ y chwałá/ ná wieki wiekom. Leop Rom 16/25; WujNT Rom 16/25.

»za objawienim« (1): á tak ona [kobieta posądzona o cudzołóstwo] za iego [Hipokratesa] obiawieniem (iż dziecię może ſie ktemu przyrodzić na kogo ſie matka brzemienna zapatrzy) że z złego domniemania wyſzła. BielŻyw 67.

1. To, co zostało powiedziane człowiekowi od Boga, uzyskanie wiadomości o czymś w sposób nadprzyrodzony; widzenie, proroctwo; oraculum BartBydg, Calep; revelatio PolAnt, Vulg (428): Trzeczye obyauyenye gdzye, yerarduſzeuy kaznodzyegy ktory ſyą yey począczyu przeczyuyal kyedy wten dzyen [...] mſzą myal panną yemu boze czyalo ſkryla aſz ono czo kazal oduolal PatKaz I 12v; BartBydg 103; BibRadz 2.Cor 12/7; SarnUzn F; RejAp 107; SkarŻyw 196; LatHar 287; A iżbych ſię zacnośćią obiáwienia nie wynośił/ dan mi ieſt bodźiec ćiáłu memu WujNT 2.Cor 12/7, 67; Toż ſię mowi y o Anyołách: nie záraz wſzytko rozumienie y mądrość máią/ ále nowego im też obiáwienia przybywa SkarKaz 485a, 519a, Oooo3a.

objawienie czego (4): W tym zakonye álbo piſmye śwyętym ſą nye tylko przykazánya y zákazánya/ ále y obyáwyenya/ ták przyſzłych yáko przeſzłych y potocznych rzeczy KromRozm II i4v; BibRadz I 353v; BiałKat 158v; Widzenie y obiáwienie korony męcżeńſkiey. SkarŻyw 187 marg.

objawienie od kogo, od czego (11): BielKron 205; Od kogoż nędzniku w then cżás obiáwienie maſz? RejAp 11, B4v, 5; RejPos 300v, 301v; [heretyk Helwidyjusz] miał obiáwienie od Mátki Bozey iż to był głos dyabelſki SkarŻyw 308; StryjKron 51; WujNT 47; Y niemáſz zakonu/ Prorocy iego [Syjonu] nie náleźli obiáwienia od Páná Bogá. PowodPr 10; SkarKazSej 706a.

objawienie komu (1): Dwanaſny A ostathny vyuod yeſth zdzywnego obyawyenya pyerwe Szwyątey Brigidzye wtore szwyąthey helzbyeczye PatKaz I 12v.

objawienie przez kogo, przez co (2): tylko co ſie ktoremu przez ſen vkazáło wierzyli/ zowąc to obiáwienie Boſkie przez ángiołá BielKron 205; Tákże też y to właſnie rozumieć mamy/ co tu Ian ſwięty piſáć racży/ iż tho obiáwienie miał od Iezuſá Kriſtuſá przez ſpráwę Anyelſką ktore mu dał Bog RejAp B4v.

objawienie o kim, o czym (5): RejAp 5; Nákoniec pámiętay/ iż nie káżdy ma takiego obiáwienia o ſwym zbáwieniu/ iákie miał ten łotr błogoſłáwiony WujNT 293; [Żydzi] w Syná Bożego vwierzyć niechćieli/ [...] nie przypuſzczáiąc iáwnego y wielce dowodnego obiáwienia o trzech w boſtwie iednym perſonách. SkarKaz 275b, 274b; SkarKazSej 706a.

objawienie czyje [w tym: ai (poss) (53), G sb (30), pron (3)] [= kto objawia] (86): BibRadz 2.Cor 12/1; BielKron 4v; SarnUzn E5v; W pirſzym liſcie ták do nas piſząc [św. Paweł do Koryntyjan]: [...] ábyſcie w trzeźwoſciách wáſzych w tym vſtáwicżnie trwáli/ co wam ieſt podano w obiáwieniu Páná náſzego Jezu Kriſtá RejPos 302v, 301v, 302v; iż iáko ich [tajemnych historyi] dálece nie rozumiémy/ tak im pewniéy á mocniéy wierzymy/ nie z dowodu którégo: iedno z óbiáwienia [!] ſłowá Bożégo/ którému mocnie vfamy. BiałKat 71; CzechEp 176; WujNT 647, 2.Cor 12/1. Cf »objawienie boskie«, »objawienie Ducha Św.«, wedle objawienia czyjego, z objawienia czyjego, przez objawienie czyje, »za objawieniem boskim«, »za objawienim Ducha Św.«.

objawienie czyje [w tym: pron poss (8), ai (1), G sb (1)] [= komu objawiono] (10): KromRozm II c4; RejAp 6; iuż wiedz iż ieſt omylne obiáwienie twoie/ iuż wiedz iż ie maſz od ciáłá á odekrwie/ á nie z Duchá s. RejPos 301v; LatHar 287; WujNT 175, 2.Cor 12 arg; Ná vpomnienie náſze: áby nikt ná ſwym obiáwieniu y rozumie nie przeſtawał: ále ſię kápłanow rádźił y ſwoie obiáwienie wedle náuki kośćielney ſtoſował. SkarKaz 518b, 485a. Cf przez objawienie czyje.

W połączeniach szeregowych (4): Coż tedy ieſt bráćia? gdy ſię ſchodźićie/ káżdy z was ma Pſalm/ ma náukę/ ma obiáwienie/ ma ięzyk/ ma wykłádánie [psalmum habet, doctrinam habet, linguam habet, apocalypsim habet, interpretationem habet]: wſzytko niech będźie ku zbudowániu. WujNT 1.Cor 14/26, s. 440, 2.Cor 12 arg; SkarKaz 275b.

W przeciwstawieniach: »igrzyska, powieść ludzka, rozum nasz... objawienie« (3): Spráwy Bożé od nas iáko dálekie/ ták y ſkryte ſą: nierozumu náſzego ále wedle powieśći páná Chryſtuſowéy obiáwienia Bożego potrzebuią. BiałKat 71; WujJud 205; Zali pewnieyſza powieść ludzka może być nád obiáwienie Boże? CzechEp 176.

W charakterystycznych połączeniach: objawienie dowodne, dziwne, omylne, prawdziwe (3), rozliczne, wysokie, z nieba (3); objawienie od Boga (8), od Jezusa Chrystusa, od Matki Bożej, od Słowa Bożego; przez anjoła objawienie, przez sen (2); obdarowany objawieniem, uczczony; potrzebować objawienia, przybywać; dawać wiarę objawieniu, dziwować się; obaczyć objawienie, pamiętać, przypominać, stosować, wziąć; objawienie o trzech personach, o zbawieniu; przestawać na objawieniu, sadzić się.

Zwroty: »mie(wa)ć objawienie« = habere apocalypsim Vulg [w tym: ze zdaniem przydawkowym (9): zaimek względny (4), iż (3),, aby (2)] [szyk zmienny] (25): BibRadz I 108c marg, 353v [2 r.]; [Zoſija żona Iwana] poſłáłá dáry Carzowey Tátárſkiey/ áby ią tym domem darowała mowiąc iż ma obiáwienie Boſkie/ áby ná thym mieyſcu kośćioł poſtáwiłá BielKron 429, 205; RejAp B4v, 5 [2 r.], 11; Ten káżdy ma prawdziwe obiáwienie/ ktory to ſámo imię wyzna Iezus. RejPos 300v marg, 300v, 301v [3 r.]; Y miáłá Bázyliſſa obiáwienie iſz ták być miáło. SkarŻyw 179; Tedy go [św. Jana] wygnáć ná wyſep Páthmos roſkazał [Bóg], gdzie one widzenia miał y obiáwienia ktore wypiſał SkarŻyw 408, 308, 318, 396; StryjKron 51; WujNT 47, 293, 1.Cor 14/26; SkarKaz 275b; SkarKazSej 706a.

»oznajmić [co] przez objawienie« (1): ieſliśćie iedno ſłyſzeli o ſzáfowániu łáſki Bożey/ ktora mi ieſt do was daná/ iż mi oznaymił táiemnicę przez obiáwienie [secundum revelationem] WujNT Eph 3/3.

»w objawieniu widzieć« [szyk zmienny] (2): KromRozm III E6; Bo co niektorzy od Iuſtiná nawięcey pocżąwſzy/ ták dumáli/ żeby to on Anioł/ [...] miał być tym ſynem Bożym/ ktorego w obiáwieniu Ian widźiał ná koniu/ tedy ia to odrzucam CzechEp 222.

Wyrażenia: »objawienie boskie (a. boże)« [szyk 35:8] (43): KromRozm II t3; KromRozm III Dv; Ocucił Sálomon y obacżył obiáwienie Boſkie/ wroćił ſie do Ieruzálem/ przed Arką cżynił dzyęki Pánu Bogu BielKron 76v, 205, 429; BiałKat 71; WujJud 68, 105, Nn2; Ták Páwłá S. Duch Boży wiodł do Apoſztolſkiey iednośći: ták Korneliuſzá obiáwienie Boſkie do Piotrá prowádziło. SkarŻyw 213, 396; CzechEp 123, 176; Calep 736a; możeſz [...] cżęſto/ y nabożnie tych modlitw vżywáć: ktore przypiſano S. oney Swedſkiey Kśiężnie [...] rozlicżnym obiáwieniem Boſkim vcżcżoney Pániey LatHar 287, 284 [2 r.]; WujNT 440; SkarKaz 275b. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»Duch objawienia« (2): NiemObr 86; áby Bog/ [...] dał wam Duchá mądrości y obiáwienia [spiritum sapientiae et revelationis]/ w vznániu iego WujNT Eph 1/17 [przekład tego samego tekstu NiemObr ].

»objawienie Ducha (Świętego, bożego)« [szyk 2:2] (4): I powiedaſz dáley/ iż ſie to ſtáło nie krom obiáwienia Duchá ſwiętego/ áby dziſia miał mieſſkánie namieſtnik Piotrow. KrowObr 22v; Wierny więcey ſie oglądáć powinien ná powszechne słowá Bożego roskazánie niżeli ná oſobliwe duchá obiáwienie. CzechRozm 240 marg, 127, **5v.

»jawne objawienie« (2): o perſonách [Trójcy Św.] nikt ſię z rozumu przyrodzonego domyślić nigdy nie mogł/ poki iáwne obiáwienie z niebá o tym nie záſzło. SkarKaz 274b, 275b.

»objawienie niebieskie« (1): Piſáłá też nieiáka Brygidá przed dwiemſ ſty lat/ y piſáne [!] ſwoie obiáwienim niebieſkim názwáłá NiemObr 155.

»osobliwe objawienie« [szyk 6:1] (7): KromRozm III Dv; ponieważ wiedźieć okrom oſobliwego obiáwienia Bożego niemożemy/ ieſliżechmy łáſki álbo gniewu Bożego godni. WujJud 105; Gdyż nic inſzego nie ſą [prorocy]/ iedno ktorzy nád inſze ſą obdárowáni oſobliwym iákim obiáwieniem RejPosRozpr c2; CzechRozm 240 marg, **5v; CzechEp 123; SkarKazSej 706a.

»prawda objawienia« (1): Tu iuż rozum náſz vſtáie/ iáko to ieſt. Trudność poięćia P. Bogu poruczamy: á ná prawdźie obiáwienia iego przeſtáiem. SkarKaz 485a.

Szeregi: »(nie) objawienie i (ani) natchnienie« [szyk 1:1] (2): WujJudConf 30v; Ale iáko Prorocy z nádchnienia Bożego z dáleká rzecży przyſzłe o Chriſtulie vpátruiąc/ Prorokowáli [...] Tákże też tym coby ie rozumieć y wyłożyć chćieli/ tegoſz nádchnienia y obiáwienia duchá Bożego potrzebá. CzechRozm 127.

»objawienie, objaśnienie« (1): Boć dochodzi do vſzu ſłowo Páńſkie y ludzi złoſliwych/ [...] ále obiáwienia/ tho ieſt obiáſnienia żadnego w ſobie o tym nie máią RejAp 5.

»objawienie i oświecenie« [szyk 1:1] (2): Bo máiąc ták wielkie dáry Boſkie w obiáwieniách y oświeceniu rozumu ſwego/ vmiáłá znáć co byłá ſamá z śiebie SkarŻyw 581; CzechEp 123.

»objawienie abo (i) proroctwo« [szyk 1:1] (2): Też [Ezajasz] przekłádał nie omylnie wiele proroctw y obiáwienia/ ktore wźiął od Bogá BibRadz I 353v, I 353d marg.

»rozkazanie a objawienie« (1): NOách álbo Noe máiąc iuż ſześć ſet lat/ według roſkazánia á obiáwienia Páńſkiego/ nábrawſzy s ſobą żywnośći [...] wſiadł w okręt z żoną y s ſyny y z żonami ich. BielKron 4v.

»widzenie i (abo) objawienie« = visio et revelatio PolAnt, Vulg (5): BibRadz 2.Cor 12/1; SkarŻyw 187, 408; IEſliż ſię chwálić potrzebá (nie przyſtoić w prawdźie) iednák przyidę do widzenia y obiáwienia Páńſkiego. WujNT 2.Cor 12/1, s. 647.

»wyznanie abo objawienie« (1): Ian s. to przypomináć racży/ iż to wyznánie ábo obiáwienie ma od Słowá Bożego RejAp 5.

Wyrażenia przyimkowe: »przez objawienie« (21): KromRozm III B4v; Abráám tę nádzieię miał/ á ſnadź przez obiáwienie/ iż ktoryby ſyn był iego pirwey vmárł niżli on ſam/ miał iść do piekłá BielKron 16v, 357. Cf »oznajmić [co] przez objawienie«

~ przez objawienie czyje [w tym: ai (7), G sb (5), pron (1)] [= kto objawił] (13): HistAl Cv; [św. Paweł rozumiał] iż ácz nye od ludźi/ [...] był poſlan ná rozmnożenye Ewányeliey/ áni od człowyeká yą był wźyął/ álbo ſye yey náuczył/ ále przez obyáwyenye Yezuſá Kryſtuſá KromRozm II t2v; Ewangelia ktora przepowiádana ieſt ode mnie nie ieſtći według cżłowieká/ [...] ále przez obiáwienie Iezuſá Chryſtuſá [per revelationem Iesu Christi]. Leop Gal 1/12; Oſmego dniá by przynieſion do kościołá/ áby przez obrzázánie zakon wypełnił/ á thám mu dano imię Iezus Kryſtus/ przez obiáwienie Anyelſkie przed tym obiáwione BielKron 138; RejAp 5v; WujNT 259, Gal 1 arg, 1/12. Cf »przez objawienie boskie«, »przez objawienie Ducha Św.«.

przez objawienie czyje [sb] [= komu objawiono] (1): Láthá 1089. Przeniesienie S. Sthániſłáwá z Skałki kośćiołá S. Micháłá ná zamek Krákowſki do kośćiołá S. Wacławá/ [...] á tho ſie ſtáło przez obiáwienie iedney niewiáſty Swętoſłáwy BielKron 349v.

W połączeniu szeregowym (1): A teraz bráćia/ gdybych przyſzedł do was ięzykámi mowiąc: coż wam pomogę/ ieſli wam nie będę mowił ábo przez obiáwienie/ ábo przez vmieiętność/ ábo przez proroctwo/ ábo przez náukę [aut in revelatione aut in scientia aut in prophetia aut in doctrina]? WujNT 1.Cor 14/6.

W charakterystycznych połączeniach: przez objawienie dany, objawiony, oznajmiony (2), pochowan; mówić przez objawienie, nauczyć się, okrzcić, pisać, przyjąć [kogo], rozkazać [co], rzec [co], trafić, wiedzieć.

Wyrażenia: »przez objawienie boskie« [szyk 3:1] (4): O ktorych ſpráwach Dániel Prorok w piſmie s. piſze przez obiáwienie Boſkie dwoiákim obycżáiem. BielKron 9v, 93, 124v, 323v.

»przez objawienie Ducha Św.« (1): Vweſeliłem ſie z thych rzecży ktore mi rzecżono iże w dom bozy mamy wniſc [Ps 121/1] (koment.) Rzeczono, czuſz przez obiáwienie ducha ſwiętego WróbŻołt qq2.

»przez osobliwe objawienie« (1): [nowokrzczeńcy] zmyſláią ſobie ſłowo Boże iuż nie ná piſmie zoſtáwione/ ále ktore im bywa przez nieiákie oſobliwe obiáwienie oznáymione RejPosRozpr b3.

Szereg: »przez widzenie, (abo) objawienie« (2): Dobrzy Chrześćijánie ſą poſłuſzni prawdzie/ im od Bogá oznaymioney przez ſwoie páſterze/ przez widzenia/ obiáwienia/ ábo iákie inne ſpoſoby. WujNT 443, 259. ~

»według (a. wedle) objawienia« (3): ieſliśćie theż ſlyſſeli o ſſáffunku łáſki Bożey kthora mi ieſth dána miedzy wámi/ iż według obiáwienia [secundum revelationem] oznáymiona mi ieſth táiemnicá/ iákom wyſzſſey krotce nápiſał Leop Eph 3/3; BudNT Eph 3/3.

~ wedle objawienia czyjego (1): nas nie mogą potępić/ [...] ilekroć my o Bogu wedle obiáwienia iego z piſmá mowiemy. GrzegRóżn B3v. ~

»z objawienia« (40): RejWiz 151; Leop *2v; POtym po czternaśćie lat/ ſzedłem záśię do Ieruzálem z Bárnábaſzem/ wźiąwſzy z ſobą y Tytuſá. A ſzedłem z obiáwienia [securidum revelationem] WujNT Gal 2/2.

~z objawienia czyjego [w tym: ai poss (20), G sb (15)] (35): Nie wzyąłem ia [mówi św. Paweł] Ewányeliey od cżłowieká/ ále z obiáwienia Páná Kryſtuſowego. BielKron 143; Tu iuż Apoſtoł z obiáwienia Páńſkiego/ będzie powiádał o inſzych Heretikoch ná ziemi RejAp 75; SkarKaz 117a. Cf »być z objawienia [czyjego]«, »z objawienia bożego«, »z objawienia Ducha św.«.

W charakterystycznych połączeniach: nasycony z objawienia; czynić [co] z objawienia (2), mowić, naleźć, (o)powiadać, pisać, porzucić, poznać, przyść (iść) (2), uznać (3), weselić się, widzieć, wierzyć, wziąć (2).

Zwroty: »być z objawienia [czyjego] [sb]« (1): Piotr [...] powiedział: Tyś ieſt Chriſtus ſyn Boga żywego. Ktore wyznánie/ iż támże ſam pan Chriſtus pochwalił/ y wyznał ie być z obiáwienia oycá niebieſkiego CzechEpPOrz **3v.

»mieć [co] z (osobliwego) objawienia [czyjego] [w tym: bożego (3)]« [szyk zmienny] (4:1): KromRozm III G6; Dániel káp: 7.v 13.14. widzenie ſwoie/ ktore miał z obiáwienia Bożego/ opiſuie CzechRozm 180; WujNT 552, 622; ále onę wizytkę náukę y táiemnicę miał [św. Piotr] z obiáwienia Oycá niebieſkiego. SkarKaz 117a.

»wiedzieć z objawienia bożego, Ducha Św.« [szyk zmienny] (3:1): anyely telko uyedzą zobyauyenya ducha ſzwyątego czo yeſt uolą boſką PatKaz II 51v; Ták prorockim Duchem/ wiele zákrytych rzecży y drugdy myſli ludzkie z obiáwieniá Bożego wiedział. SkarŻyw 252, 118; LatHar 326.

Wyrażenia: »z objawienia boskiego, bożego« [szyk 13:5] (18): Swięthy Woyćiech z obiáwienia Boſkiego przyſzedł do Węgier BielKron 299v, 202, 438v; SarnUzn E8v; Ambroży święty z Bożego obiáwienia/ náłazł [!] ćiáłá świętych Męcżennikow Gerwázego y Protázego WujJud 60v; SkarŻyw 454, 581, 597; WujNT 67, 259; SkarKaz 515a. Cf »z osobnego objawienia bożego«, »mieć [co] z (osobliwego) objawienia [czyjego]«, »wiedzieć z objawienia bożego«.

»z objawienia Ducha Św.« (13): oto ſyą dzyuoualy anyely tey myley pannye uydzącz yą wboſkym umyſzle y przeſrzenyu (boſkyem) a to zobyauyenya ducha ſzwyątego PatKaz II 53; otocz byla ta panna począta/ wanyelech z obyauyenya ducha ſzwyątego PatKaz II 54, 32, 52 [2 r.], 59v, 79v, 85; PatKaz III 134; CzechRozm 235; Gdy wiárá nie ieſt tylko z ſamego obiáwienia Duchá świętego/ ále też y z ſłuchánia/ wedle Apoſtołu/ do vchá. SkarJedn 14. Cf »wiedzieć z objawienia Ducha Św.«, »z osobnego objawienia Ducha Św.«.

»z osobnego (a. osobliwego) objawienia bożego, Ducha Św.« (2:1): [Paweł, jeśli co ganił i czego zakazował] tedy to cżynił/ cżęśćią z przeſzłych piſm Prorockich przykłádu/ cżęśćią też z oſobnego obiáwienia Bożego przez Iezuſá Chriſtuſá. CzechRozm 71; Co czynili Swięći z oſobnego obiáwienia Duchá S. y zprzywileiu/ ktorego ſię náſládowáć nikomu nie godzi. SkarŻyw 47 marg. Cf »mieć [co] z (osobliwego) objawienia [czyjego]«.

»z tajemnego objawienia« (1): y Piotr S. ten pálec ktory on [św. Marek] z oſobney gorącośći ſercá á z táiemnego obiáwieniá odćiął: cudownie mu przywroćił. SkarŻyw 362.

Szeregi: »z objawienia i natchnienia« [szyk 1:1] (2): PatKaz II 85v; Bo gdy ſkupiwſzy vcżnie ſwe/ pytał P. Iezus/ co by onim trzymali? [...] [Piotr] znátchnienia y obiawienia Boſkiego/ puśćił on ſławny głos y wyznánie/ [...] Tyś ieſt/ powiáda/ Chrjſtus Syn Bogá żywego. SkarŻyw 597.

»z objawienia i rozkazania« (1): Wiedźiał Ian ś. iż ſię národźił/ [...] ále go był ieſzcze nigdy nie widźiał: áby iego świádectwo tym więtſzą moc miáło: iż nie ze zmowy/ nie dla przyiáźni/ [...] ále z ſzczerego Bozkiego obiáwienia y roſkazánia. SkarKaz 515a.

»z widzenia abo objawienia« (1): ſercá náſze/ y wnętrzna pokutá y ſkruchá nie ieſt onym [aniołom i świętym] táyna z Bozkiego widzenia ábo obiáwienia. WujNT 259. ~

»za obiawienim« (4):

~ Wyrażenia: »za objawienim boskim (a. bożym)« (2): [św. Paweł] Yednák kazawſſy kilkonaſcje á blizu dwudźyeſtu lat po rozmáitych ſtronách/ vdał ſye nye ſam ſwą wolą/ ále zá obyáwyenim boſkim/ do Hyeruzálem KromRozm II t2v; SkarKaz 636a.

»za objawienim Ducha Św. (a. bożego)« (2): w koſcyele Antiocheńſkim zá obyáwienim duchá S. Páwłá y Bárnábaſſá ná poſlugę odłączyli KromRozm III I5v; BiałKat 156. ~

Iron (1): Znáć będzye obiáwienie twoie od ktorego ie bogá miewaſz po guziech twoich/ y po náieżonym łbie twoim/ y ktho cie ſtrzeże/ y ktoć błogoſłáwieńſtwo mácżugą dawa. RejAp 11.

Wyraz omawiany (1): Oſtátnie obiáwienie ná ten cżás z oſtátnich kſiąg Nowego Teſtámentu/ ktore zową Apocalypſis/ [...] Gdzie ſie też to záraz pokázuie/ że to ſłowo obiáwienie/ ktorego my tu cżęſto vżywamy/ [...] nie ieſth iſcie nowe w piſmie SarnUzn G4.

W tytule księgi biblijnej autorstwa św. Jana Ewangelisty; bibl. Apocalipsis (262): KromRozm I G4, L4; KromRozm II e4v, n4v, t; Yan też w obyáwyenyu/ ſyedmi koſcyołow Aziſkich zmyenkę cżyni. KromRozm III D8, B5, C6v; SarnUzn G4; RejAp 4 żp, 6 żp; Bo náucżył nas święty Ian w Obiáwieniu ſwoim/ że Swięći zá ludźie śie modlą. KuczbKat 365, 295; BudNT przedm a3v marg, c2v*[2 r.], d2v; Co ſie też tknie imienia táiemnego á żadnemu nie znáiomego/ ktore ma ten ktory ieſt názwány w Obiá: 19.v13. CzechRozm 48v, 7v, 10, 11, 11v [2 r.], 24 (26); ModrzBaz 133v marg, 144 marg; A w Obiáwieniu też cżęſto znácżon bywa [Antychryst] przez beſtyą CzechEp 415, 24, 60, 79, 126, 137 (28); WerKaz 292; Ten [św. Jan] czternaſtego roku/ [...] do Pátmu wyſpu wygnány/ nápiſał Obiáwienie. WujNT 299, przedm 32, s. 69, 174, 300, 783 (137); SkarKaz 5b; toż ſię rozumie o wſzytkich heretykách: ktorzy/ iáko ieſt w Obiáwieniu/ bluźnią przybytek Boży SkarKazSej 703a.

Wyrażenie: »księgi objawienia (św. Jana)« (9): Leop AAA2, AAA4v; Pánie wſzechmocny/ Boże Izráelſki/ wyſłuchay teraz modlitwę vmárłych Izráelcżykow. Ian ś. tákże w kśięgách obiáwienia doſyć iáwnie ią wſzytkim przekłáda LatHar 325; Koronká záſię tey Pánny/ [...] y onę nam ná pámięć przywodzi niewiáſtę/ w kśięgách obiáwienia Ianá ś. ſłońcem przyodzianą/ á ná głowie koroną prześlicżną z dwunaſtu gwiazd ozdobioną. LatHar 509, +10, 260, 378, 380; WysKaz 36.
Zestawienie: »objawienie Jana (a. Johana) św., Janowe« (26:8): KromRozm II e4v marg; KromRozm III F; Przetoż y Obiáwienie Ianowe/ potym gdy powiedziáło o cżterzech y dwudzieſtu ſtárcow/ kthorzy trzymáiąc árfy y cżáſſe/ dáią chwałę Báránkowi Bożemu/ tedy przywodzi łyſkáwice/ y gromy Leop *2v, VV v [2 r.]; Chryſtuſá figurował báránek wielkonocny/ iáko możeſz czytáć w obiáwieniu Ianá S. BiałKat 296; Bo iuż było imię Antichriſtowe wobiáwieniu Ioháná ś. odmienione. BudNT przedm b3v, przedm b6, k. CC5v żp, Kk8; CzechRozm 28v; CzechEp 317, 318, 357, 374, 421 [2 r.]; WujNT przedm 17, 30, 31 [2 r.], s. 836, 837 żp (9); WysKaz 28, 35; W ten czás mu śpiewáli Anyołowie tyśięcy tyśięcow/ iáko ieſt w Obiáwieniu Ianá ś. SkarKaz 244b, 549a, 606b. Cf »wedle objawienia Janowego«.
Wyrażenie przyimkowe: »wedle (a. według) objawienia Janowego, Jana św.« (2:1): żeby nie ſłowem ále mową ſłowá Ianowe kap: I. miáły być przekłádáne/ á według obiáwienia Ianowego káp: 19.v 13. CzechRozm 42; CzechEp 383, 422.

W incipicie księgi [objawienie czyje] [w tym: G sb (5), ai poss (1)] [= kto objawił] (6): KromRozm II e4v; Leop AAA4v; RejAp 4 [2 r.], 190v; OBiáwienie IEſuſá Chriſtuſá [Apocalypsis Iesu Christi]/ ktore iemu dał Bog/ áby okazał ſługom ſwym co ſię ma dźiać w rychle WujNT Apoc 1/1.

a. O objawieniu danym za pośrednictwem świętego (2):
Wyrażenie przyimkowe: »przez objawienie [czyje]« (2): Rychło potym vrodził mu ſie ſyn/ á przez obiáwienie s. Woyćiechá dáli mu imię Szcżepan. BielKron 299v, 300.
2. Podanie do wiadomości czegoś, co ma nastąpić; illustratio Vulg (15): PatKaz II 21; PatKaz III 97v [2 r.]; WierKróc A2v; iáko y Dánielowi ś. w wiecżor/ tenże Gábryel wćielenie Syná Bożego obiáwił Ktore obiáwienie po wypełnieniu ſiedmidźieſiąt tegodniow w wiecżor też koniec ſwoy wziąć miáło. LatHar 12.

objawienie czego (5): OpecŻywSandR nlb 6; LeovPrzep I4v; SkarŻyw 226; A tedy obiáwion będźie on złośnik: ktorego Pan j zábiie duchem vſt ſwoich: y zátráći obiáwieniem przyſzćia ſwego: [et destruet illustratione adventus sui] tego, ktorego przyſzćie ieſt wedle ſpráwy ſzátáńſkiey WujNT 2.Thess 2/8. Cf objawienie komu czego.

objawienie komu czego (1): Pannie Marié ſmiercij [jej] obiawienijé. OpecŻyw 177v.

objawienie czyje [ai] [= kto objawił] (1): [św. Anna] tam ze zetkala ſyą z yoachymem panem ſwym zweſelym przyuytala gy pouyedayącz mu, anyelſkye obyauyenye y poſelſtwo oth wſzechmocznego boga PatKaz II 64v.

objawienie czyje [pron poss] [= komu objawiono] (2): Panny Marié ſmierci obiawienijé OpecŻywSandR nlb 6; PatKaz III 87v.

Wyrażenie przyimkowe: »przez objawienie [czyje: ai]« (3): to pyerue począczye tey myley panny bylo w uſzech ſzwyątey anny przeſz obyauyenye anyelſkye od boga mylego PatKaz II 64v, 62v, 85v.
3. Wskazanie (2): Iákokolwiek ieſt/ Chrżeśćiánie wielkie dzięki Pánu Bogu zá obiáwienie ćiáłá iego [św. Lucyjanusa] ktorego długo po brzegách ſzukáli/ oddáiąc/ z vcżćiwośćią pogrzebli. SkarŻyw 47; LatHar 326.
II. Rzeczownik od „objawić się”: pojawienie się, ukazanie się, przyjście (59): A ták potrzebá tego było/ áby był ten poſeł ſwięty [św. Jan] znák onego záſlubionego przymierza Páńſkiego przynioſł ná ſobie/ ták w obiáwieniu iáko y w národzeniu ſwoim/ iż ieſt poſłan do narodu tego RejPos 297v.

objawienie czyje [w tym: G sb (11), pron poss (2)] (13): HistAl G5; Abowiem ktoby z ludu ninieyſzego ná ten czás wiedział licżbę lat światu/ potopu/ álbo obiáwienia Pátryárchow/ [...] by thy rzecży od pierwſzych ludzi vcżonych/ nie byli pierwey rozumem ozdobnie ſpiſáne. BielKron 333v; GrzegŚm 38; RejPos 116; To ſie y Ewángeliey záprzeć muśićie/ ieſli obiáwienia Duchow nie dopuſzcżaćie. WujJud 204v, B7, 200, 204v [2 r.], 204v żp, Mm8; WujJudConf 204v; Ponieważ y ſámo ſtworzenie z wielką chućią oczekawa obiáwienia ſynow Bożych [revelationem flliorum Dei exspectat]. WujNT Rom 8/19.

Szereg: »ukazanie a objawienie« (1): iż im [Chrystus swoim zwolennikom] z łáſki á z miłoſierdzia ſwego otworzył myſli ich/ ſercá ich/ y rozumy ich/ iż ſie dopiro práwie obacżyli y w onych piſmiech Prorockich y w onym ſwiętym vkazániu á w obiáwieniu iego. RejPos 116.
Przen (5): ále vcżeſnikámy ſie ſtawáiąc Chryſtuſowych mąk/ ták ſie ráduyćie/ żebyśćie też cżáſu obiawienia chwały iego [in revelatione gloriae eius]/ z rádoſćią ſie weſelili. Leop 1.Petr 4/13; BudNT 1.Petr 4/13; Lecz podług zátwárdźiáłośći twey/ y ſercá niepokutującego/ ſkárbiſz ſobie gniew/ w dźień gniewu y obiáwienia ſpráwiedliwego ſądu Bożego [et revelationis iusti iudicii Dei] WujNT Rom 2/5, Rom 8 arg, l.Petr 4/13.
1. Ukazanie się, pokazanie się; illuminatio Vulg; apparicio Mącz (40): OpecŻyw 36v; Epiphania, Apparicio, Obyáwienie Zyáwienie Mącz 106d; [Bóg Mojżeszowi] y ludowi inemu obiáwić ſie racżył ná puſzcży/ gdy dawał Zakon ſwoy: ktore obiáwienie iáko ſiawne było/ tho ſwiádſzy ono poruſzenie ziemie SarnUzn C8, C4v [4 r.], D3v, D6v, D8 [2 r.], E2 [2 r.] (17); Wſzytko P. Bog chowa ná on czás obiáwienia y ſądu ſwego. SkarKaz 352b, 514b, 516b.

objawienie kogo, czego (10): Ale prawicza twoia y ramię twoie miły panie y obiáwienie oblicżnoſci twey [illuminatio vultus tui] toć ie [ojców naszych] żbawiło WróbŻołt 43/4; Obiawienie Trzech przy Krzćie Kryſtuſowym. Bog Oćiec w głośie. Syn Boży w ćiele. Duch święty w oſobie Gołębice. GrzegRóżn F, A4, A4 marg; CzechRozm 169; CzechEp 257; LatHar 390; mieyćie nádźieię o łáſce wam ofiárowáney/ przez obiáwienie Chriſtuſá Ieſuſá [in revelationem Iesu Christi] WujNT l.Petr 1/13, 2.Thess 1/7, s. 33 marg.

objawienie komu (1): Piąte obiáwienie Dawidowi we trzech tyſięcy lat. SarnUzn D6.

objawienie czyje [w tym: pron (5), ai (1)] (6): O ſwiętaſz to odmiáná á ſwięte tho obiáwienie było Páná tego. [...] gdy [...] Bog Ociec obiáwić się racżył ludowi ſwemu RejPos 274v, 285v; LatHar 341, 344; SkarKaz 552b. Cf »jawne objawienie [czyje]«.

Wyrażenie: »jawne obiáwienie [czyje]« (1): Y przeto tu Ewányeliſta ſwięty tho wſpomináć racży/ iż iuż po wſzytkich rozmowach/ ktore ná ten cżás racżył mieć Pan ze zwolenniki ſwoiemi/ y iuż po onym iáwnym obiáwieniu ſwoim/ weſtchnął ná nie/ mowiąc im: [...] idźcieſz po wſzytkiemu ſwiáthu/ roſpowiedáiącz Ewányelią RejPos 118v.

W charakterystycznych połączeniach: objawienie pańskie, wesołe; objawienie Jezusa (2), Pana, Syna Bożego, Trzech [= Św. Trójcy] (4); czas objawienia, dzień, święto; przystąpić do objawienia; powtorzyć objawienie; bawić się na objawieniu.

Wyrażenie przyimkowe: »według objawienia« (2): Thák też my według tego obiáwienia trzech krzćiliſmy ſię. GrzegRóżn A4, H3v.

Synonimy: I. okazanie; a. proroctwo, widzenie; b. przepowiedzenie, zapowiedzenie; II. okazanie, ukazanie się.

Cf NIEOBJAWIENIE, OBJAWIĆ, OBJAWIĆ SIĘ

AS