Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OBJAWIĆ

Następne hasło: OBJAWIENIE »

OBJAWIĆ SIĘ (95) vb pf

sie (58), się (35), si(ę) (2).

o oraz a jasne (w tym w a 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja

inf	objawić się

praet
	sg		pl
1	m	objawiłem się	m pers
2	m	objawiłeś się	m pers
3	m	objawił się	m pers
	f	objawiła się	m an
	n	objawiło się	subst	objawiły się

imperativus
	sg
2	objåẃ się

conditionalis
	sg		pl
1	m	bych się objawił	m pers
3	m	by się objawił	m pers
	f	by się objawiła	m an
	n		subst	by się objawiły

con praet
	sg
3	m	by był się objawił

inf objawić się (33). ◊ fut 1 sg objawię się (1). ◊ 3 sg objawi się (16). ◊ praet 1 sg m objawiłem się (2). 2 sg m objawiłeś się (1). ◊ 3 sg m objawił się (25). f objawiła się (5). n objawiło się (1). ◊ 3 pl subst objawiły się (1). ◊ imp 2 sg objåẃ się (1). ◊ con 1 sg m bych się objawił (1). ◊ 3 sg m by się objawił (2). f by się objawiła (2). ◊ 3 pl subst by się objawiły (2). ◊ con praet 3 sg m by był się objawił (1). ◊ part praet act objawiwszy się (1).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Ukazać się, zjawić się, przybyć (53)
- Przen (1)
2. Dać się poznać, uzewnętrznić się, wyjść na jaw (41)
3. Stać się, nastąpić (1)

1. Ukazać się, zjawić się, przybyć; manifestari, revelari Vulg (53): WróbŻołt 79/2; mniemali żeby ſie rychło miáło obiáwić Kroleſtwo Boże Leop Luc 19/11; BibRadz Luc 17/30; GrzegRóżn A4v, B; BudNT 2.Thess 1/6; CzechRozm 168, 168v; A iż ſię Bog ſam Izráelowi oznaymiał: [...] niemáſz żadnego inſzego/ ktoryby ſie ták/ y z niebá y ná źiemi obiáwił CzechEp 118; Tymże ſpoſobem będźie on dźień w ktory Syn człowieczy ſię obiáwi WujNT Luc 17/30, 1.Petr 1/7; Ná tym też chrzćie/ obiáwił ſię Bog w Troycy iedyny: Oćiec w głośie/ [...] Syn w ćiele: á Duch ś. w oſobie gołębice. SkarKaz 516a, 516a.

objawić się komu (33): Akyedy then poſel poyedzye. awąm ſſyą obyawy. abyſzczye nanaſz dwor yego poſlaly MetrKor 38/321; OpecŻyw 23v; TarDuch B; Pieſń o panie Ieſuſie [...] iako ſie miał obiáwić pogańſtwu.. WróbŻołt gg3v; Leop ZZ3v; Napirwey obiáwił ſie Bog Adámowi pirwſzemu cżłowiekowi SarnUzn C5, C6v, C8, F2; Pan ſie ná lekkość żydom obiáwił pogánom. RejPos 35v marg; gdy w onym zakonie ſrogośći ſwoiey Bog Ociec obiáwić ſie racżył ludowi ſwemu/ tedy niebo y zyemiá zátrzęſłá ſie byłá RejPos 274v, 20, 35, 37v, 112v, 113 [5 r.] (15); BudNT Ioann 21/14; ArtKanc C13. Cf objawić się komu czym.; w kim; »objawić się światu«.

objawić się komu czym [= w czym] (1): nyektorego czaſu marya panna yey [pobożnej niewieście] ſyą ukazala yey ſyą modlythwą obyauyla PatKaz III 152.

objawić się w kim [w tym: komu (1)] (3): Ieden Bog obiáwił ſię we trzech. GrzegRóżn H2, I2; RejPos 113v.

W charakterystycznych połączeniach: objawić się dawno, naznaczniej, rychło; objawić się na lekkość [= na wzgardę], po małym czasie.

Zwroty: »objawić się w ciele« [szyk zmienny] (4): WróbŻołt bb8v; BudNT Kk3 [2 r.]; ták Páweł nápiſał/ iż ſie Bog w ćiele obiáwił [quod manifestatum est in carne Vulg 1. Tim 3/16]. CzechRozm 39v.

»objawić się światu, na świat« = se manifestare mundo Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (4:2): OpecŻyw 35v; RejPs 104v; Dzyękowánye s podziwienim iż ſie Pan dziwnie na ſwiát obiáwić racżył. LubPs B6v marg; BibRadz Ioann 7/4; RejPos 11v; Pánie/ coż ſię sſtáło/ że ſię nam obiáwić maſz/ á nie światu? WujNT Ioann 14/22.

Szeregi: »objawić a okazać się« (1): Pan náſz/ nie tylko temu narodowi w ktorym ſie národzić racżył/ ále y nam wſzytkim [...] obiáwić á okazać ſie racżył. RejPos 35.

»przyść a objawić się« (1): miał [św. Jan] [...] narodowi ludzkiemu oznaymiáć á opowiedáć/ iż iuż przyſzedł á obiáwił ſie na ſwiát on zbáwiciel/ ktory im obyecány był RejPos 11v.

Przen (1): Brzemię wielmi roſkoſſné ty ſie dáy mnie noſytz/ w moiey duſſy owſſeki racżyż ſie obiawitz. OpecŻyw 18v.

2. Dać się poznać, uzewnętrznić się, wyjść na jaw; manifestari Vulg, PolAnt, JanStat; revelari Vulg (41): A niebyłá Sodomá ſioſtrá twoiá ſlyſſaná z vſt twoich/ [...] pierwey niż ſie obiáwiłá złość twoiá Leop Ez 16/57, Ex 2/14, ZZ3v; Lecż cżyniący prawdę przychodzi k światłu/ áby ſię obiáwiły iego ſpráwy BudNT Ioann 3/21 [przekład tego samego tekstu Leop ZZ3v]; NiemObr 43; WujNT 1.Petr 5/1 [przekład tego samego tekstu NiemObr].

objawić się komu (16): A chtzątz iemu ſie obiawitz lepiey [...] rzekl OpecŻyw 46v; TarDuch C7; MurzHist T3v; LubPs dd5; BibRadz Rom 8/18; BielKron 15, 17v, 126; GrzegRóżn K4; SarnUzn C4v; Widziałeś ſyná twego przed ocżymá twemi. [...] á nie obiáwiłeś ſie áni mnie áni iemu. HistRzym 83; RejPos 351 v; BudBib 1.Reg 2/27. Cf objawić się komu przez co.

objawić się komu przez co (3): RejAp 88; áni go żadne piſmo wyiáſnić áni wypiſáć mogło/ thylko iż ſie nam przez głos ſwoy/ y przez rozlicżne głoſy Prorockie/ przez Duchá ſwiętego nieomilnie ná ſwiát wydáne pocżęśći obiáwić racżył RejZwierc 8v; CzechRozm 40.

objawić się czym [= przez co] (2): GrzegRóżn K4; Vćiekáią od świátłośći/ áby ſię iáſnośćią prawdy fałſz ich nieobiáwił. SkarŻyw 301.

objawić się nad kim (1): Tobiaſzá Iáſkołká kiedy oſiepiłá/ Chciał [Bóg] áby ſie moc iego nád nim obiáwiłá. RejWiz 131.

objawić się w czym [= jakim] (2): Ten co dwie ſwiátłośći wielkye możnoſcyą ſwą ſpráwił Tenże wyecżnye w dobroći ſwey nam ſie tu obyáwił LubPs dd5; RejPos 141v.

objawić się w czym, w kim (4:3): TarDuch C8; co o iednym Bogu Oycu [...] wedle piſmá święthego (w ktorym ſię thylko Bog obiawił) rozumieć mamy GrzegRóżn kt, Iv; CzechRozm 40; SkarŻyw 21; WujNT Rom 8/18, 1.Cor 3/13.

cum inf (1): A gdy ſie ſpołu potkáli/ obiáwił ſie mu Aiáx we krwi być/ bowiem to był ſyn Heſſyony ſioſtry Priamuſowey á ciotki Hektorowey BielKron 57v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [iż (1), zaimek względny (1)] (2): Alem iem nieoznáymił imienia mego Iehowáh [Ex 6/3]. To ieſt/ nieobiáwiłem ſie iákiemem ieſt Bogiem BibRadz I 33v marg; á obiáwił ſie iey [Jakób Racheli] iż ieſt iey brát wuiecżny BielKron 15.

W przeciwstawieniu: »być tajemnym ... objawić się« (5): BibRadz Mar 4/22, Luc 8/17; RejPos 337; Abowiem nie máſz nic táięmnego coby ſię obiáwić nie miáło [Non est enim occultum quod non manifestetur] WujNT Luc 8/17 [idem BibRadz Mar 4/22, Luc 8/17, RejPos, WujNT Mar 4/22], Mar 4/22.

W charakterystycznych połączeniach: objawić się przez Ducha Św., przez głos(y) (2), przez uczynki; objawić się proroctwy, zakonem; objawić się w łamaniu chleba; objawić się lepiej.

Fraza: »wiadomość [czego] się objawi« (1): GDyż złodźieyſtwá y łotroſtwá dla ſrogośći vczynku/ y dla boiáźni przez złoczyńcę więtſzéy częśći bywáią zákryté/ ták iż wiádomość ich w krótkim czáśie nie może ſie obiáwić [non potest propalari et manifestari JanStat 619] SarnStat 700.

Zwroty: »objawić się być [kim]« (1): [św. Floryjan] obiáwił ſie też być iednym Krześćiáninem. BielKron 357.

»na jaśnią, jawnie objawić się« (1:1): Boleść moyá vſtáwicżnye yuż przedemną byłá/ Gdyż ſie złość ma ták ná iáśnyą práwye obyáwiłá LubPs K3v; Rácżże to dáć Pánie [...] by ſię twoiá chwałá wſzędy rozmnożyłá/ twa ſwięta wielmożność iáwnie obiáwiłá. ArtKanc Lv.

Szereg: »okazać a objawić się« (1): Oto wnet ſłyſzyſz iżći nie mowi że będę piſał po ſciánach krzyżyki moy miły Pánie/ gdyś mi ſie okázáć á obiáwić racżył/ [...] Ale [...] dam wnet połowicę wſzytkiego dobrá RejPos 351v.

3. Stać się, nastąpić (1): [Putyfar mówi do Józefa] A poznamli cie wiernym/ w tych poſlugach moich Iſcie łączno nagrodzyſz przeſlych przygod ſwoich. (–) Dali Bog to moy panie/ w krotcże ſie obiawi RejJóz C2v.

Synonimy: 1. pokazać się, ukazać się, zjawić się; 2. pokazać się; 3. nastać, nastąpić, stać się.

Formacje współrdzenne cf JAWIĆ SIĘ.

Cf OBJAWIENIE