[zaloguj się]
[pdf]

OBJAWIĆ (483) vb pf

o jasne. ◊ W inf -a- (78), -å- (3); -å- BudBib, -a-: -å- MurzNT (1:1), RejPos (16:1). ◊ W imp -å- (14), -a- (2); -å-:-a- OpecŻyw (2:1), HistAl (1:1). ◊ W pozostałych formach -a- (317), -å- (10); -å- SkarJedn; -a- : -å- HistAl (13:1), KrowObr (11:1), BielKron (69:7).

Fleksja
inf objawić
praet
sg pl
1 m objawiłem, -(e)m, -m objawił, objawił m pers
f -em objawiła m an
2 m objawiłeś, -eś objawił, -ś objawił m pers objawiliście, -ście objawili
3 m objawił, jest objawił m pers objawili
f objawiła m an
n objawiło subst
plusq
sg
3 m był objawił, objawił był
imperativus
sg pl
2 objåw, objaw objåẃcie
3 niechajże objawi
conditionalis
sg pl
1 m bych objawił, bym objawił m pers byśmy objawili
f bych objawiła, bym objawiła m an
2 m byś objawił m pers byście objawili
n by objawiło subst
3 m by objawił, objawiłby m pers by objawili
con praet
sg
3 m by był objawił
impersonalis
praet objåwiono
participia
part praet act objawiwszy
inne formy
con du 1 - abyśwa objawiła

inf objawić (91). ◊ fut 1 sg objawię (18). ◊ 2 sg objawisz (11). ◊ 3 sg objawi (36). ◊ 1 pl objawi(e)my (1). ◊ 3 pl objawią (2). ◊ praet 1 sg m objawiłem, -(e)m, -m objawił (11), objawił (1) BielKron. f -em objawiła (1). ◊ 2 sg m objawiłeś (10), -eś objawił (9), -ś objawił (5). ◊ 3 sg m objawił (162), [jest objawił]. f objawiła (21). n objawiło (4). ◊ 2 pl m pers objawiliście (1) Leop, -ście objawili (1) HistAl. ◊ 3 pl m pers objawili (18). ◊ plusq 3 sg m był objawił (6), objawił był (1) CzechRozm. ◊ imp 2 sg objåw (11), objaw (2); -åw : -aw OpecŻyw (2:1), HistAl (1:1); -w (7), -ẃ (6). ◊ 3 sg niechajże objawi (1). ◊ 2 pl objåẃcie (3). ◊ con 1 sg m bych objawił (2), bym objawił (1); bych PatKaz III; bych : bym BielKron (1:1). f bych objawiła (2) PatKaz II, HistRzym, bym objawiła (1) GosłCast. ◊ 2 sg m byś objawił (2). n by objawiło (2). ◊ 3 sg m by objawił (25), objawiłby (1) BielKron. ◊ 1 pl m pers byśmy objawili (1). ◊2 pl m pers byście objawili (1). ◊ 3 pl m pers by objawili (5). ◊ 1 du abyśwa objawiła (1) ForCnR B3v. ◊ con praet 3 sg m by był objawił (2). ◊ impers praet objåwiono (6). ◊ part praet act objawiwszy (4).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w.

1. Uczynić wiadomym, zrozumiałym; oznajmić, ogłosić; revelare HistAl, Vulg; annuntiare Vulg, PolAnt; denudare, manifestare Vulg; declarare, notificare BartBydg; enarrare, intimare HistAl; (di)vulgare Calag; ſacere notam Vulg [w tym: kogo, co (353), komu (312)] (430): Nátychmiaſt woźny wyſtąpił/ Głośnie to wſzyſtkim obiáwił/ Xánt Ezopá ſługę ſwego/ Vcżynił iuż świebodnego. BierEz F, G4; Widzątz niewiaſta ijż pán iezus wiedziál/ pocżliwie przyſtąpila k niemu/ ij przed wſſytkimi ludzmi cżemu ſie dotknęla powiedziala/ ij zdrowié ſwoie náglé wſſytkim obiawila. OpecŻyw 45, 9, 11, 16v, [27], 33 (9); Miły towarzyſzu/ widźi mi ſie/ abyſwa tę rzecż pirwey Opatrznoſći obiawiła ForCnR B3v; PatKaz II 86 [3 r.]; PatKaz III 98; Declarare, notiſicare, obyavicz, vyyasnycz BartBydg 216b, 227b; TarDuch B7v; Głos boży ieſt Ielenie ſprawuiący/ y obiawi gęſtwę á w koſciele iego wſzitci iemu chwałę dadżą. WróbŻołt 28/9; Nie opuſzcżay mię aż obiawię moc ramienia twego wſzytkiemu rodzaiowi ludzkiemu WróbŻołt 70/18, 17v, K7, 55/9, Y4v, 91/15, 106/22; Alexander [...] przykazał przyſć do ſiebie wieſzcżkowi/ á iemu ſen ktori widział obiáwił HistAl B8v, A5, B8v, F, L4; MurzNT Matth 11/27, Luc 10/22; KromRozm II iv, ſ; W rychłym cżáſie poſełći ſie ſtáwi/ Páńſką łáſkę y dar ſwoy obiáwi BielKom G5v; Okáż z wyelkim podziwyenyem miłoſierdzye twoye/ Gdyż ty wiernym twym obyáwiſz tu zbáwienie ſwoye LubPs D4; A teraz nyebo obyáwi ſpráwiedliwość yego/ Bowyem oto on ſam ſędzyą yeſt ſrogim káżdego. LubPs N3; Myędzy wſſytkimi narody cyebye będę ſłáwić/ Chwałę twą miedzy ludem twym záwżdy chcę obyáwić. LubPs Y6, C2, cc2; GroicPorz e3v [2 r.]; Obiáwiłem oytze imię thwoie ludziom KrowObr 42v, 2, 127v, 131v, 240; ieſt też drugi przyiaćiel/ ktory nienawiść y ſwar/ y háńbę obiáwi. Leop Eccli 6/9, Ier 33/6, Philipp 3/15, AAA4v; UstPraw C4; BibRadz I 2b marg, 4a marg, 111b marg, Ier 33/6, Iob 34/25, Philipp 3/15; [Skanderbeg] obiáwił niektorym przyiaćielom vmyſł [= zamysł] ſwoy BielKron 243v, 32v [2 r.], 46, 54v, 67, 72v (26); OrzQuin D4; iżći inſza rzecż ieſth obiáwić/ á inſza opowiedzieć. RejAp 5, 5 [3 r.], 119v, 138, Dd4; Ale Pan Bog chcąc iemu dziwność ſądow obiáwić/ posłał Anyołá HistRzym 28v, 39; á wſtąpiwſzy w cżłowiecżeńſtwie ſwoim do błogoſłáwionego Oycá ſwoiego/ [...] obiáwił nam thy pociechy RejPos 141v, 10v, 140, 141v, 149 marg, 290v (10); WujJud 39, 98v, 139, 141; WujJudConf 141; RejPosRozpr b4v, cv; BudBib b3, 1.Reg 22/17; CzechRozm 2v, 22, 49, 146, 204, 262; PaprPan V3; Calag 45b; Żádnému narodowi pan ſye nie ſtáwił Ták łáſkáwie/ áni praw ſwoich obiáwił. KochPs 214, 31, 182; Ale Pan Bog ktory táiemnice obiáwia/ y tę zdrádę tego krolá obiáwił. SkarŻyw 131, 51, 82, 165, 243, 253, 258, 373; StryjKron 637; CzechEp 117, 123, 266; NiemObr 93; KochBr 152; krotkość dni moich obiaẃ mi. LatHar 168, 12, 517; A nikt nie zna Syná iedno Oćiec áni Oycá kto zna/ iedno Syn/ á komuby chćiał Syn obiáwić. WujNT Matth 11/27 [przekład tego samego tekstu MurzNT, CzechRozm 22, 49, CzechEp 117, NiemObr 93], s. 47, Matth 14/17, s. 175, Luc 10/22, s. 237 (11); SiebRozmyśl [A3]v, K2v; Obiaw mi ſwoy ſtátut Pánie w dobroć nieprzebrány. CzahTr L4 [idem KochPs 182]; GosłCast 23.

objawić od kogo (1): [Maryja] criſtuſa [...] wzyuoczye przynyoſla y pokoy zyemy obyauyla od boga PatKaz III 100v.

objawić ku czemu (2): Wiárá ieſt dar Boży/ y świátłość nieiaka: ktorą oświecony cżłowiek/ mocnie to wſzytko przyimuie y wierzy/ cokolwiek nam Pan Bog ku wierzeniu obiáwił. WujJud 104v; CzechRozm 173.

objawić przez kogo, przez co (33): WróbŻołt nn7v; proſiemy/ ábyſcie nam wſzythkę wáſzę náukę y mądroſć przez wáſze liſty obiáwili [universam doctrinam vestram et sapientiam nobis in vestris litteris intimetis] HistAl I4v, 15, K2v; KromRozm II b2v, h, hv; LubPs P5; KrowObr 127v; tákich figur [= tropów] doſyć w ſtárym zakonie bog przez Moiżeſzá obiáwił/ ktore ſie na Kryſtuſá wſzytki ſciągáły BielKron 203v, 46, 205, 214v; SarnUzn H5v; Duch ſwięty przez ziáwienie ſwoie Apoſtołowi temu ſwiętemu [św. Janowi] obiáwił pomſthę złoſnym á zápłáthę wiernym RejAp 60v; RejPos 140v, 149, 301v; BudNT Act 3/18; NiemObr 92; KochWr 23; Czego oko nie widźiáło/ y vcho nie ſłyſzáło/ [...] lecz nam Bog obiáwił przez Duchá ſwoiego [nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum]. WujNT 1.Cor 1/10; SiebRozmyśl F3; CzahTr K2v. Cf »objawić przez przepowiedanie«, »przez sen objawić«, »objawić przez widzenie«.

objawić czym [= przez co, w jaki sposób] (7): LubPs G; Rády ktorey mi ſię zwierzą/ [...] ku ich ſſkodzie moią wiádomośćią żadnemu nieobiáwię. KrowObr 128; Potym Leo papież [...] vſtáwił y obiáwił nowym wyrokiem y inne odpuſty BielKron 194v, 156, 331v, 412v. Cf »objawić widzeniem«.

objawić przed kim (3): KrowObr 42v; Laſki Arcybiſkup [...] ſkoro ſie dowiedzyał tey nowiny dobrey/ obiáwił ią długą rzecżą przed Senatem Rzymſkim BielKron 412v; Wolałem tedy/ Boże litościwy/ Swóy grzech przed tobą obiáwić brzydliwy KochPs 44.

objawić o czym (4): cząſto proſzyla panny maryey [zakonnica] aby yey nyeczo obyauyla o ſwym przenayczyſthſzym począczyu PatKaz II 78, 78; HistAl K2v; Iáko ſię Swięći w niebie poſwárzyli/ káżdy znich chćiał nápierwey obiáwić Pánnie Máryey o Zmartwychwſtániu Páná Kryſtuſowym. KrowObr 146.

objawić w kim, w czym [= przez kogo, przez co] (7): [Jahwe] przezrzał miedzy niemi lozephá ſlugę ſobie godnego/ [...] A iż chćiał obiáwić wniem ſpráwy ſwoie przydał dziwną wymowę ięzykowi iego RejPs 154v; á com widział obiáwię w ſłowie Páńſkim vcżynki iego. Leop Eccli 42/15; GrzegRóżn O2; Prot C2; GrzegŚm 55. Cf »objawić w przepowiadaniu«, »we śnie objawić«.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikami: to (6), wszytko (3); iż(e) (14), zaimek względny (9), aby (5), że (3), by (1)] (43): Vkażi mi ſie/ obiáw gdzie cie mám ſſukatz móy ſynu námileyſſy. OpecŻyw 33, 7, 13v, [79]; PatKaz III 128, 152; Tolomeus [...] wſzedſzy do łożnice obudził Alexandrá y wſzytko mu obiáwił co mu Kandeolus powiedział [et ei cuncta que Candeolus dixerat recitavit]. HistAl L5, A3v, A8v, C2; KromRozm I Mv; KromRozm II h, hv; KrowObr A3; Przeto bogowie obiáwili Grekom/ iż im potrzebá do Troiey Herkuleſowych ſtrzał BielKron 59, 26v [2 r.], 45, 59, 62v, 91 (16); RejPos 283, 287v, 290v; O miłi pánie cżemużeś ty/ to tey niewiaſtce obiáwił/ cżego mądrzy Philozophowie nievmieli BiałKaz D4; BudNT Act 3/18; CzechRozm 2v; nákóniec obiáwi/ Ze ná Sionie poświęcónym ſtáwi Ręką ſwą królá niezwyćiężonego. KochPs 4; SkarŻyw 213, 226, 283; KochFr 31; SkarKaz 486b, 514b.

cum inf (6): OpecŻyw 184v; PatKaz III 105; Tám Arcybiſkup kazał podnieść Semowitá/ á obiáwił krolem Polſkim być wybranym. BielKron 379, 46, 374; RZecż to ieſt bárzo trudna/ [...] Poniewaſz to ſam Pan Bog w ſwey piecży zoſtáwił/ A nie ládá komu to wiedźieć on obiáwił. PaxLiz C.

W połączeniu szeregowym (1): nie máſz żadnego grunthu á żadnego fundámentu pewnieyſzego/ iedno ten kthory Duch ſwięty obiáwić/ á Bog Ociec/ y ſam vſty ſwemi/ y przez rozlicżne głoſy Prorockie/ obwołáć á poſwiádcżyć racżył. RejPos 301v; [cztery pozwi ... iest polozil y obyavil y osvathczil dwordnykovy thamze vedworze ZapKrak 1544 31/727].

W przeciwstawieniach: »zakryć (12), (za)taić (7), skryć, skryte uczynić, zasłonić ... objawić« (22): PatKaz II 86; Iezu ktorys taiemnicze mądroſci pyſznym zakrył, á pokornym obiawił. ſmi. ſie nad nami. TarDuch B4; RejPs 46v; Wielebną eſſencia [!] [gorzałe wino] Wynalazła Venecia [...] Długo tego taili Niżli nam obiawili LudWieś B4; SeklKat A4v; Dźiękuię tobie oicze/ panie nieba i źięmie/ żeś tyto rzeczy (marg) od mądrych i rozumnych ſkrył (–) mądrem i roſtropnęm ludziam ſkryté vczynił a dźiátkámeś ié obiawił MurzNT Matth 11/25 [przekład tego samego tekstu KromRozm II, KrowObr C, BielKron, RejPos (2), CzechRozm, CzechEp, WujNT ], Luc 10/21; KromRozm II p2v; KrowObr A3, C; Leop Tob 12/7; BielKron 155v; RejAp 31v; RejPos 287, 313; KuczbKat 1; WujJudConf 83; Pan Bog záſłonił to [tajemnice wiary] od roſtropnych/ y mądrych á obiáwił to máłym [Vulg Luc 10/21] BiałKaz D4v; CzechRozm 9v; CzechEp 69; WujNT Matth 11/25, Luc 10/21.

W charakterystycznych połączeniach: dziwnie objawić, głośnie, hnedki, hnet, jaśnie, napierwej, nieco (2), prawdziwie, rozmaicie, rychło, skrycie, sławnie, znakomicie; objawić bez omieszkania, ku chwale, ku szkodzie, ku wierzeniu, przez usta, długą rzeczą, w piśmiech, w słowie; objawić artykuły, boleści, chorobę, chwałę (3), czystość [czyją], dekret (3), dziwność, Ewanieliją (2), figury [=tropy poetyckie], gęstwę, grzech (3), hańbę, imię (4), istność, krótkość [czego], liczbę [czego], mądrość, męki, moc [czego] (3), myśli (2), narodzenie, naukę (2), nienawiść, nieprzespieczność, niewinność, nowinę, obyczaje, odpusty, ofiarę, pilność, Pismo Św., pociechę (3), poczęcie, pokoj (4), pomstę (2), porady, poselstwo, prawa, prośbę (2), przyczynę, przyście (2), radę (6), rod, rozmowy, rzeczy (ó), sen (3), sławę, sposob, sprawiedliwość (2), sprawy (boskie, święte itp. (5), sromotę (2), statut (2), stworzenie [kogo], swar, śmierć Pańską (2), uczynki (3), udręczenie, umysł (3), wcielenie, wesele, wojnę, wykłady, wykroczenia, zacność, zakon, zbawienie, zbuntowanie, zdradę, zdrowie, znamiona, żywot (3).

Zwroty: »objawić drogę« = viam annuntiare Vulg, PolAnt [szyk 4:3] (7): Racż mi obiawić drogę [Notam fac mihi viam] ktorąbych miał chodzić/ bomći k tobie podnioſl duſzę moię. WróbŻołt 142/8, 118/26; Obiaẃ Pánu drogi twe ktoremi chceſz chodzić LubPs Kv; BibRadz Ier 42/3; pan to dobrotliwy/ [...] rozum da ćichemu/ Drogi objáwi ſwoie pokornemu. KochPs 34, 58; CzechEp 283.

»objawić jawnie« (2): RejPs 46v; bo gdyby to wola Boża byłá/ áby Aaron był kápłanem, obiawiłby to iáwnie każdemu BielKron 41.

»prawdę objawić« [szyk: 7:2] (9): PatKaz III 163v; KromRozm I B2 [2 r.J; MurzHist H2; KromRozm II ſv, ſ3; A on ſam ieſt Biſkupem náſzym/ [...] ktory modlitwy náſze ofiáruie Bogu oycu: Ktory nam obiáwił prawdę ſłowá ſwego LubPs Z2; BielKron 202v; WujNT 231.

»objawić przez przepowiedanie, w przepowiadaniu« = manifestare in praedicatione PolAnt, Vulg (1:1): A obiáwił cżáſow ſwych ſłowo ſwoie w przepowiádániu BudNT Tit 1/3; WujNT Tit 1/3.

»objawić sądy« [szyk 4:2] (6): Nye vczynił ták żadnemu narodowi/ áni im ſądow ſwych obiáwił [et iudicia sua non manifestavit eis Vulg Ps 147/20]. KromRozm II y2 [przekład tego samego tekstu KuczbKat, LatHar]; Ześ ty mnye obyáwił ſądy twych ſpráwiedliwośći LubPs aa4v, X6v, ff3 marg; KuczbKat 265; LatHar 384.

»przez sen objawić, we śnie objawić« [szyk zmienny] (4:1): á oni mu rádzili by thák vcżynił iáko mu przez ſen obiáwiono [per somnium ei revelatum fuit]. HistAl F; vdał ſie [Lejdan] ná trzy dni ſpokoiem być/ áby mu Bog obiáwił przez ſen/ iáko ſie ma ſpráwowáć BielKron 214v, 106v, 202; Otoż twoy Merkuriuſz coć we ſnie obyáwił/ Wiele tyſięcy ludzi s tobą o ſmierć wpráwił. PaprPan Ff2v.

»słowo objawić« = manifestare verbum PolAnt, Vulg [w tym: przez kogo (2)] [szyk 9:4] (13): KromRozm II b2v; Ty Pánye zacny zaſtęp poſłow twych przypráwiſz/ Przez ktorych vſtá ſłowá twe ſwyęte obyáwiſz LubPs P5, ff3; KrowObr 1v; BielKron 43v; SarnUzn H5v; BudNT Tit 1/3; SkarJedn 8; ArtKanc K17v, L2; WujNT przedm 27, Tit 1/3; Bóg záśię iſcząc ſłowo ſwoie/ Któré świátu obiáwił/ przez święté przodki twoie: Chce dáć ſynowi twému Máyeſtat Królewſki SiebRozmyśl F3.

»światu objawić« [szyk 6:1] (7): Począczye twoye rodzyczyelko boza przynyoſlo y obyauylo ueſele wſzemu ſzwyathu PatKaz II 20; KromRozm I B2; [Dawid w psalmach] obietnice ſwiátu obiáwił/ to ieſt/ Páná Kryſtuſá. BielKron 73v, 132v; KochPhaen 11; SiebRozmyśl F3, K2v.

»objawić tajemnicę, skrytości, rzeczy tajemne, tajemności« = denundare absconsa Vulg; revelare arcana PolAnt [szyk zmienny] (23:2:1:1): BierEz Sv; przetho pan iesus y marya panna nyechczyely tayemnoſzczy ſwych ſzwyątoſzczy obyauycz PatKaz III 134v; TarDuch B4; gdi Pan Bog komu chce taiemnicę nieiaką obiawić tedi poſila ducha zewnętrznego do vſzu ſpiącego albo też do ocżu GlabGad L7; KromRozm II p2v; LubPs ff3 marg; 'GroicPorz g2v; Miłuy bliźniego ſwego/ [...] á ieſli obiáwiſz táiemnice iego nie doſtánieſz go potym. Leop Eccli 27/19, Eccli 27/24; BibRadz Eccli 27/18[19]; GrzegRóżn A3; GórnDworz Mm7; RejPos 275, 277, 287, 287v, 289v, 313v [2 r.], 326; ſłowo/ Sákráment/ mamy rozumieć/ kiedy Apoſtoł do Ephezow piſał mowiąc: Aby nam Sákráment (to ieſt táiemnicę) woley ſwoiey obiáwił [Vulg Eph 1/9]. KuczbKat 105, 1; CzechRozm 123v; SkarŻyw 243; LatHar 165; PowodPr kt; SkarKaz 580a.

»objawić przez widzenie, widzeniem« [szyk zmienny] (4:1): wſſytcy niewinnoſtz Kryſtuſa wywoláwaią [...] Diábel przez widzenijé vkázál ij obiawil. OpecŻyw 133; A nie tylko mu [św. Janowi] Pan Bog obiáwił/ przez niektore widzenie w duchu ſtan ſiedmi kośćiołow w Azyey. Leop VV v; Mátheuſz potym obiáwił poſpolitemu ludu przez widzenie/ áby wybráli ſobie zá krolá brátá krolá zeſzłego BielKron 144; Widzeniem obiáwił mu [św. Piotrowi] Bog Pogánow náwrocenie. WujNT Aaaaaa4v, 440.

»objawić wolą« [szyk 4:3] (7): Pan yeſt mocnym vtwirdzeniem tych co ſie go boyą/ [...] Bo im wolą ſwą obyáwi tu możnoſcyą ſwoyą. LubPs G; KrowObr 42v [2 r.], Ss; [Tomas Myncarz kaznodzieja] powiádał też ná kazániu/ iż mu bog obiáwił przez ſen wolą ſwoię BielKron 202; GrzegRóżn O2; KochWr 23.

Szeregi: »objawić, nauczyć« (1): Páweł ś. pilnuiąc tylko tego co mu Pan obiáwił: cżego go náucżył/ y co mu roſkazał: ważyć ſię niechćiał nic mowić CzechEp 116.

»objawić a objaśnić« (1): cżyniąc doſyć obietnicam ſwoim/ obiáwił á obiáſnił tho nam Krześćiánom przez Duchá ſwego s. RejPos 149.

»odkryć, objawić« (1): Pan táiemnice temu ſwé odkrije/ Ktokolwiek w iego poſluſzeńſtwie żije: Temu obiáwi myśl ſwégo przymiérza/ Kto tám/ gdźie iego roſkazánié/ zmiérza. KochPs 35.

»opowiedać i objawić« (1): Wiecżor y rano y w południe będę opowiedał/ j obiawię/ á wyſlucha głos moy. TarDuch A5.

[»objawić i oświadczyć«: Czwarthi [pozew] od yana krczotha Mlynarza ze wszi Sulislavycz. Na Slyachetnego yana Vilczka [...] zenye yego wrencze iest dal y obyavil y oswiathczil. ZapKrak 1544 31/726.]

»oświecić i objawić« = illuminare et manifestare PolAnt, Vulg (2): BibRadz 1.Cor 4/5; A tákże nie ſądzćie przed czáſem/ áżby Pan przyſzedł/ ktory też oświeći zákryćia ćięmnośći/ y obiáwi rády ſerc WujNT 1.Cor 4/5.

»oznajmić, objawić« (2): Mącz 442b; y Bogá Oyczá ſwego niebieſkiego/ y táiemnice ſwiętego kroleſtwá iego oznaymić/ obiáwić/ pewnie obiecuie [Chrystus] RejPos 289v.

»podać i objawić« (2): pokazać potrzebá/ że ie [Ostatnie pomazanie] ſam Pan Chriſtus vſtáwił/ ktore potym S. Iákub Chrześcijánom podał y obiáwił. KuczbKat 230; SkarŻyw 241.

»objawić i pokazać« (1): cożkolwiek ieſt prace w tych kśięgách podiętey/ Pánu a Zbáwićielowi náſzemu IESV CHRISTVSOWI (ktory nam te ſkárby niebieſkie ſłowá ſwego świętego ná ten świát przynieść/ [...] obiáwić y pokázáć raczył) [...] oddawam. WujNT przedm 27.

»(nie) objawić a (ani) powiedzieć« [szyk 1:1] (2): O oczcze ſzwyąthy. ya nyeſzmyem thakych rzeczy, nykomu po wyedzyecz any obyawycz. PowUrb 3v; RejPos 350v.

»objawić i (a) ukazać (a. okazać)« [szyk 3:2] (4:1): OpecŻyw 33, 133; mowi Pan Bog. Zá to iześćie wſpomnięli ná niepráwość wáſſę/ y obiáwiliśćie wykrocżenia wáſſe [et revelastis praevaricationes vestras, et apparuerunt peccata vestra]/ [...] ręką będziećie poimáni. Leop Ez 21/24; ie [...] Pan obrócić racżył do nich [do dwóch Apostołów] s ſwiętym miłoſierdzyem ſwoim/ á obiáwił y okazał im ſpráwę/ táiemnice/ y káżdą iſtność Boſthwá ſwoiego RejPos 275; SkarŻyw 271.

»objawić a, (i) wyzna(wa)ć« [szyk 1:1] (2): Abowiem táiemnicę Krolewſką táić/ dobrá rzecż iesth: ále ſpráwy Boſkie obiáwić á wyznáwáć/ poććiwa rzecż ieſt [opera autem Dei revelare et confitieri honorificum est] Leop Tob 12/7; WujNT 387.

a. Przepowiedzieć, zapowiedzieć, ujawnić coś, co nastąpi [w tym: kogo, co (32), komu (16)] (35): bog obyauyl panną maryą przed ſamym yuſz narodzenym bo yako wſzytky hyſtorye mouyą dzywne ludzyem naſzwyeczye bylo obyauyono narodzenye panny maryey PatKaz III 103v, 97v [2 r.], 99, 99v [2 r.], 100, 100v (16); Pan Bog prawdy dał mi tę wymowę/ Zem przez ſwoię obiáwiłá głowę Pannę/ ktora w Bethleem porodzi BielKron 135, 120, 132, 133, 258; A w drugim liſcie wnet piſze [św. Paweł] o ſmierći ſwey/ iż mu ią iuż Pan obiáwić racżył. RejPos 302, 280v; Rácz mi kres dni mych obiáwić/ Kiedy przyidźie świát zoſtáwić. KochPs 57; SkarŻyw 135 [2 r.]; WujNT 512.

objawić przez kogo, przez co [= w jaki sposób] (2): GórnDworz 2; [Bóg] podnioſł podwyzſzenie náſze/ w domu Dawidowym ſłużebniká ſwoiego/ ták iáko to był racżył obiáwić przez vſtá ſwiętych Prorokow ſwych [Vulg Zach 13/1] RejPos 298.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); z zaimkiem (3), iż (1)] (4): Proſzę cie Serapis obiáw mi [mihi prophetimes] [!] to kthorą ſmiercią mam vmrzeć, HistAl B6v; Obyáwyenye Yezuſá Kryſtuſá/ ktore yemu Bog dał/ áby obiáwił ſlugom ſwym/ co ſye ma rychło ſtáć. KromRozm II e4v; y tho czo ma pothym przydź/ obiáwi wam. RejPos 129; BielSpr 44v.

W charakterystycznych połączeniach: objawić bitwę (2), czas śmierci, dzień śmierci, kres dni, mękę, narodzenie (3), przyście, śmierć (3).

Zwrot: »przyszłe rzeczy objawić« [szyk zmienny] (3): á nye tylko náukę yego á przeſzłe rzeczy myał mu [Duch Św. Kościołowi] przypomnyeć/ ále y przyſzłe [...] myał mu obyáwić KromRozm II t4; GórnDworz Z; HistRzym 128.
b. Pokazać, ukazać, wskazać [kogo, co; w tym: komu (36)] (47): otworzył drzwi á obiáwił nágość iey [królowej] Gigeſowi BielKron 100v, 13, 24; WujJud 61; Pan Bog [...] ſkarb on obiáwić racżył SkarŻyw 537, 15, 397.
Szereg: »objawić i ukazać« (1): Libuſá [...] mieyſca ſkárbow wielkich/ tho ieſt/ złotá/ ſrebrá/ żelázne rudy/ y inne rzecży obiawiłá y vkazáłá BielKron 319.
α. O osobach (39): Niechcę by mnie obiawil ten ráz bo ieſſcże cżas nieprzyſſedl OpecŻyw 36v, 32v; WróbŻołt B4v; obiaw mi nieprzyaciele thwoie [Indica mihi interfectores tuos]/ áby pomſtą miecżá oſtátnią zapłatę wzięli HistAl G; á tám ktorego Pan bog obierze á obiáwi/ będzye v nas ſwiętym. BielKron 41; Boże [...] dziękuię tobie/ iżeś Syná ſwego Paná Kryſtuſa mnie obiáwił BielKron 224v, 13, 24 [2 r.], 49v, 124v, 226v, 342v; A potym tych ktorzy przećiwko ſumnieniu grzeſzyli/ on dźień obiáwi. GrzegRóżn A3, H4v; SarnUzn E8v; RejPos 287, 295; Bogá nigdy/ żaden nie wydźiał/ iednourodzoni ſyn/ ktory ieſt w ſkrytośći oycowſkiey/ ten ną [lege: nam] obiáwił. BiałKaz G4v; A kto mnie miłuie/ [...] y ia go miłowáć będę/ y obiáwię mu śiebie ſámego [et manifestabo ei me ipsum]. WujNT Ioann 14/21, Gal 1/16; SkarKaz 117a.

objawić jako kogo (1): RejPos 274v cf »obwołać a objawić«.

objawić przez kogo, przez co [= w jaki sposób] (1): O Pánie BOże/ ktoryś racżył dniá dźiśieyſzego/ iednorodnego Syná twego/ Pogánom przez gwiazdę obiáwić LatHar 346.

objawić kim [= jako kogo] (3): BielKron 220v [2 r.]; Lecż pokazał twoy Bog znák niewątpliwy/ Ze z tobą trzyma/ o Krolu cnotliwy/ Gdyż przy ſwobodźie to miáſto zoſtáwił/ Aby ćię wielkim Krolem w nim obiáwił. GrochKal 27.

objawić w kim (1): Ale gdy ſie podobáło onemu kthory mie odłącżył z żywotá mátki moiey/ [...] żeby obiáwił ſyná ſwego wemnie [ut revelaret Filium suum in me] Leop Gal 1/16.

objawić w czym [= ogłosić, co uczyniono] (1): Gdańſzcżánie nowe rzecży ſthroili/ wiárę y práwa ſobie inſze wymyśláli/ [...] Obiáwiłá ie w thym Radá ſtara BielKron 419v.

cum inf (3): PatKaz II 51v; á Felixá zábili/ iż obiáwił Ceſárzá Konſtáncyuſá odekrzćić ſie ná Arryáńſką ſektę. BielKron 157, 220v.

Zwroty: »jawnie [o kim] objawić« (1): Ale przydzye then cżas/ gdy iuż nie w przypowieſciach mowić wam będę/ ále iáwnie o Oycu moim obiáwię wam. RejPos 132.

»objawić [kogo] światu« [szyk zmienny] (3): Nápiſał nam Kroynikę iáko Xenophon álbo Ceſár drugi: Obiáwił nas świátu: co zá lud ieſteſmy/ ludźiom obcym vkazał. OrzRozm P4; BielKron 125; RejAp 100.

Szereg: »objawić a (i) objaśnić« (2): Pan powiedáć racży/ iż żaden nie pozna oycá áż komu go ten ſwięty ſyn iego/ [...] obiáwić á obiáśnić będzye racżył. RejPos 287, 287v.

»obwołać a objawić« (1): przy tym okrzcżeniu thego Páná náſzego Bog Ociec racżył obwołáć á obiáwić onego iáko synacżká ſwego námileyſzego RejPos 274v.

»odkryć i objawić« (1): iż ktokolwiek zna páná Chriſtuſá prawdźiwie: iż tenże zárázem zna y Antychriſtá/ ktorego pan Bog/ tych cżáſow oſtátecżnych odkryć/ y obiáwić racżył NiemObr 151.

»objawić i ukazać« [szyk 2:1] (3): Otciec niebieski mnie ſynowi vkazał j obiawił. WróbŻołt S6v; OrzRozm P4; Spiewaymyż mu [Panu] z Aniołámi/ y ze wſzytkimi rzeſzámi /[...] Ktorego nam obiáwili/ Y w Betlehem vkázáli ArtKanc B16.

»wyznać a objawić« (1): A porodziwſzy go/ tho ieſt wyznawſzy go á obiáwiwſzy go wſzemu ſwiátu/ wołá [!] vstáwicżnie á opowieda to ſwięte y pocżęcie y zyáwienie Páná tego. RejAp 100.

2. Uzewnętrznić, okazać; revelare, notum facere Vulg [co] (52): MiechGlab *2; BielKom A4v; Ten obyáwił zacność ſwoyę myędzy wſzemi narody LubPs R5; Ale ieſli kiedy znácżnie ſwoy ſąd Pan obiáwił/ Nigdy znácżniey/ iáko kiedy Zuzánnę wybáwił. KochZuz A2; HistLan E3; KochFr 124; TObie Pánie rad ſłużę coć wten cżás obiáwię/ Kiedy gárdłá więc ſwego przy tobie nádſtáwię. CzahTr C2.

objawić czym (2): zacnoſć [ojców świętych]/ Bog y zá żywotá y po śmierći ich yáwnymi y rozlicznymi cudy obyáwił KromRozm I D3v; ReszPrz 85.

objawić nad kim (24): Dzywną my łaskę skrytą w tam tym panie znamy A ſnadz ieſzcże dżywnieyſzą nad nami obiawi RejJóz N5v; LubPs Ev [2 r.], E4v [2 r.], H, K2v, L2v (21); KochPs 21, 208.

objawić przed kim (3): Iawnego vcżynił pan bog żbawiciela ſwego/ Syna ſwego ktory [...] przed oblicżnoſcią poganow obiawił ſprawiedliwoſc ſwoię. WróbŻołt 97/2; Leop Ps 97/2; BudBib Ps 97/2.

objawić w czym (2): Bowyem on ná wyeki wyecżnye ná to was poſtáwił/ Aby ták w tym nędznym ludziom moc ſwoyę obyáwił LubPs ff3v, C.

objawić z kim, z czym (2): LubPs Zv; Pánie ty nas ſam rácż zbáwić/ łáſkę twą z námi obiáwić ArtKanc P19.

W charakterystycznych połączeniach: objawić cud, dzielność, łakomstwo, powolność, rozum, sprawiedliwość (3), srogość, wdzięczność, władzą, zacność (2).

Zwroty: »łaskę objawić« (6): RejJóz N5v; Dziwnąś łáſkę możnośći twey nádemną obyáwił LubPs H, Y6v, Zv; Pirwſzą łáſkę racżył obiáwić Adámowi/ gdy mu obiecáł z Niewieſciego plemieniá [...] potomká wynidź BielKron 4; ArtKanc P19.

»miłosierdzie objawić« [w tym: nad kim (4)] [szyk 3:2] (5): PatKaz II 51; Bog miłoſierdzye y prawdę nádemną obyáwił. LubPs O2v, L4; KochPs 21, 208.

»możność, moc objawić« [szyk 22:4] (14:12): LubPs Ev; Iezu ktorys wſzitkę tobie mocz poddaną obiawiwſzy zwolenniki ſwe ku krżcieniu poganow poſlał. TarDuch C8; WróbŻołt 76/15; Iuż dziś yáſnye możność ſwą Pan śwyátu obyáwił LubPs E3; Zaż nye można ręká twoyá ktorą mnye wybáwiſz/ A możność Boſthwá ſwoyego nádemną obyáwiſz LubPs ccv, C, E4v [2 r.], K2v, L2v (19); Obiáwiłeś między ludźmi moc twoię [notam fecisti in populis virtutem tuam] odkupiłeś w rámieniu lud twoy Leop Ps 76/15, Rom 9/22; BielKron 135v; ReszPrz 85.

»światu objawić« (2): LubPs E3; Tám/ zdárzy Pan Bog/zdrowo ſie ſtáwiemy/ A dźielność ſwoię świátu obiáwiemy. GrochKal 6.

Szeregi: »pokazać i objawić« (1): Matthias Flaccus Illyricus nie pozwala/ áby Pan Chryſtus miał ná niebioſá wſtąpić/ ále ſobie wymyſla iákieś pewne náznácżone mieyſce/ [...] áby tym ſpoſobem ſwoię moc y władzą pokazał y obiáwił. ReszPrz 85.

»ukazać i objawić« (1): Bog chcąc vkazáć gniew/ y obiáwić moc ſwoię [ostendere iram et notam facere potentiam suam]/ znoſił w wielkiey ćierpliwośći nácżjnie gniewu godne y zátrácenia Leop Rom 9/22.

3. Zapoznać kogo z czym, pouczyć kogo (1):
Szereg: »objawić, oświecić« (1): duch ſzwyąty chczącz rychle yuſz obyauycz myloſyerdzye ſwoye obyauyl oſzwyeczyl ktemu uznanyu anyoly ſerafyny PatKaz II 51.

Synonimy: 1. obwieścić, ogłosić, oświadczyć, oznajmić; a. prorokować, przepowiedzieć; 2. okazać, pokazać.

Formacje współrdzenne cf JAWIĆ SIĘ.

Cf OBJAWIENIE, OBJAWIONY

AS