[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPOWIEDZIEĆ (58) vb pf

Pierwsze i drugie e oraz o jasne; trzecie e z tekstów nieoznaczających é.

Fleksja
inf przepowiedzieć
praet
sg pl
1 m przepowiedziåłem, -m, -em przepowiedziåł m pers -smy przepowiedzieli
3 m przepowiedziåł, jest przepowiedziåł m pers przepowiedzieli
plusq
sg
3 m był przepowiedziåł, przepowiedziåł był

inf przepowiedzieć (5). ◊ fut 1 sg przepowi(e)m (2). ◊ 3 sg przepowi(e) (1). ◊ praet 1 sg m przepowiedziåłem, -m, -em przepowiedziåł (8). ◊ 3 sg m przepowiedziåł (28), jest przepowiedziåł (1) BielŻyw. ◊ 1 pl m pers -smy przepowiedzieli (1). ◊ 3 pl m pers przepowiedzieli (3). ◊ plusq 3 sg m był przepowiedziåł (6), przepowiedziåł był (1) BudNT. ◊ part praet act przepowiedziåwszy (2).

Sł stp notuje, Cn s.v. wypełniam przykazanie, Linde XVII w.

1. Powiedzieć, ogłosić, oznajmić, podać do wiadomości; nauczyć; praedicare PolAnt [w tym: co [= przedmiot wypowiedzi] (13); komu (16)] (23): EPicurus Athenſki [...] w nauce barzo biegły był y mądri, tak iż też wiele vżytecżnych dowcipow ludziem ieſt przepowiedział. BielŻyw 101; KromRozm III E; KrowObr 50; Gdy to poſłowie przepowiedzyeli Senatowi/ wyſtąpił Brutus ráycá/ vcżynił rzecż długą przed Senatem BielKron 105; A w tym rozmyſlániu w nocy widział [Lestko] widzenie Angielſkie [...]. Názáiutrz Leſtko wezwawſzy rycerſtwá do ſiebie przepowiedział im widzenie ſwoie BielKron 365, 34v, 372; Co iáko Pan Kriſtus zwolennikom ſwoim á potym nam wſzytkim przepowiedzieć to racżył/ ku pocieſze á ku wyſtrzeżeniu náſzemu Ian s. w xvij. położeniu kſiąg ſwoich to nadobnie nápiſał RejPos [137]v; BudBib 4.Reg 23/16; MWilkHist H2; PowodPr 34.

przepowiedzieć u kogo [= w tekście] (1): O cżym Pan Bog v Máláchiaſzá przepowiedźiał WujJud 237v.

przepowiedzieć o czym (2): KrowObr 237v cf Z przytoczeniem; WujJud 237v cf przepowiedzieć u kogo.

cum inf (1): StryjWjaz A3 cf Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1)] (2):ktory [Chrystus] ſwoim wiernym przepowiedział przed tym/ Iż ſlugá nie będzie zacnieyſzy/ á niſſli miſtrz iego. KrowObr B2v; Gdyż wam tho y przez Proroká Bog Ociec przepowiedział: Iż mi [tj. Chrystusowi] was opánowáć dał/ á iżeſcie wy ſą wiecżne kroleſtwo moie RejPos 131.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do przydawki przy dopełnieniu bliższym w zdaniu nadrzędnym (1): Teraz krotko przepowiem nie mniey potrzebnieyſze/ Wiedzieć ſpráwy w Fránciey cnych poſłow godnieyſze Iák s Krolem kondicie ſwoie ſtánowili StryjWjaz A3.

Z przytoczeniem [o czym] (1): O ćieleſnym [krzyżu] tak Pan Kryſtus ſwoim zwolennikom przepowiedzieć rátzył/ tymi ſlowy. Oto ia was poſiłam/ iáko owce w pośrzodek wilkow KrowObr 237v.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem dopełnieniowym (1): o kthorych [sektach] ták wielebny Piot[r] Swięty przed tym mowiąc przepowiedział/ thymi ſlowy. Iż będą miedzy wami fáłſzywi vtzyćielowie KrowObr 193v.

Zwrot: »przez proroka przepowiedzieć« (1): RejPos 131 cf Ze zdaniem dopełnieniowym.
a. Ogłosić jako prawdę wiary (6): kto pokutę ij krolewſtwo niebieſkié pirwey przepowiedziál? OpecŻyw 48, 96v; Przez ktorą [ewangelię] też záchowáni ieſteśćie/ ieſli pámiętaćie ktorym ſpoſobem przepowiedźiałem wam BibRadz 1.Cor 15/2, 1.Cor 9/27.
Zwrot: »ewanjeliją przepowiedzieć« (2): Chwali ie iż w pośrzodku vćiſkow ſtátecżnie trwáli w Ewánieliey kthorą im on był przepowiedźiał. BibRadz 1.Thess 1 arg, 1.Cor 15/1.
2. Powiedzieć o tym, co ma nastąpić w przyszłości, zapowiedzieć; praedicere Vulg, PolAnt (35): dáleko wyęcey teraz oſtátnich tych czáſow [potrzeba zwierzchności w Kościele]/ kyedy wyela ludźi miłoſć zgáſlá/ yáko pan ſam przepowyedźyał KromRozm III N4.

przepowiedzieć kogo (1), co [= przedmiot wypowiedzi] (19): Potym pán Iezus przepowiedziál mękę ktorą miál cirpietz. OpecŻyw 56v, 184; Potym po ſiedmi lat żyznych ktore były w Eipcie potzęły przychodzitz ſiedḿ lat głodnych ktore był Iozef przepowyedzýał HistJóz Cv; LeovPrzep F4v, I4v; A wſzákoż znáki á podobieńſtwá/ ktore ſie przed tym [tj. przed końcem świata] dziać máią/ iednák przepowiedzyeć racżył. RejPos 4v; RejPosRozpr cv, c2; BudBib 4.Reg 23/16, 17; SkarJedn 88; StryjKron 6; WujNT Xxxxx4v; PowodPr 7. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, Z przytoczeniem; »przepowiedzieć przyszłe rzeczy«.

przepowiedzieć komu (9): OpecŻyw 98; KrowObr 237v; Ten [Syn Boży] Adámowi y Ewie rodzicom náſzym przepowiedział grzechom odpuſzcżenie y pokutę RejPosRozpr cv, c2; SkarJedn 88; StryjKron 6. Cf »prorockim duchem przepowiedzieć«, »przepowiedzieć przyszłe rzeczy«.

przepowiedzieć o kim, o czym (12): a iego [Chrystusa] zwolenicy téż za nim ſſli gorzko placżątz/ bo ijm iuż iawnie przepowiedziál o ſwé ſmierci. OpecŻyw 98, 184v; KrowObr 16, 237v; HistRzym 51; SkarJedn 88; To tu iáſnie o Sądnym Dniu/ y Zmartwychwſtániu ſam Pan Bog Noemu przepowiedzieć raczył. StryjKron 6. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym; »dawno przepowiedzieć«.

przepowiedzieć gdzie [= w którym miejscu tekstu] (1): HistRzym 51 cf Z przytoczeniem.Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (3); że, iż] (8): Leop Num 26/65; RejPosRozpr cv; Abowiem ná ten cżás wſzyſcy prorokowáli/ iáko był Ioel przepowiedzyał/ że prorokowáć mieli. RejPosWstaw [1433]v; BudNT 2.Cor 13/2; SkarŻyw 526; iáko Ezáiaſz przepowiedźiał/ iż ſam Bog przyidźie y zbáwi nas CzechEp 340; przepowiedźiał to Gábryel/ że k nam przydźie Emánuel/ Bog z námi Zbáwićiel. ArtKanc C; WujNT 184.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym [o kim, o czym; że, iż] (2): o ktorych [papieżach] ſam Swięty Páweł przepowiedział/ iż po iego odeśćiu przydz mieli. KrowObr 22; o któréy [ofierze] Máláchiaſz ieden ze dwunaśćie Proroków/ dawno przepowiedźiał: Ze po wſzyſtkim świećie y ná káżdym mieścu miáłá być ofiárowána BiałKat 351.

Z przytoczeniem [w tym z zapowiednikami: to (1), tak (1), rzekąc (1)] (4): Ta ieſt o ktoréiem przepowiedziál Oto panna pocżnie ij porodzi ſyna/ ktorégo ijmię Iezus. OpecŻyw 184v; yákoż ſam Bog przez Máláchiaſſá proroká dawno to przepowyedźyał/ plugáwymi y ſproſtnymi gębámi y yęzyki ſwymy máżą/ á báłwochwálſtwem yą [wiarę] zową. KromRozm I D4; HistRzym 51; GrzegŚm 65.

W połączeniu tautologicznym: przepowiedzieć rzekąc (1): iáko S. Páueł o tym w 1. Tymo. 4. kápit. przepowiedział rzekąc: Náſtánie cżás gdy práwey nauki nieprzymą w domu Izráelſkim HistRzym 51.

Zwroty: »dawno (a. z dawna), (dawno) przedtym przepowiedzieć« [w tym: o czym (3)] (3:2): KromRozm I D4; Abowiem tho był Pan przed tym przepowiedzial [przedixerat]: iż wſſyſtcy mieli pomrżeć ná puſzcży. Leop Num 26/65; BiałKat 351; GrzegŚm 65; O ktorym [nowym kapłaństwie] dawno przedtym y Máláchiaſz/ y Dániel miedzy inſzemi proroctwy iáſnie przepowiedźiał. WujJud 150.

»[komu] prorockim duchem przepowiedzieć« (1): zmłodu towárzyſzowi ſwemu Eleuteryuſzowi Prorockim duchem przepowiedział/ iſz Biſkupem być miał. SkarŻyw 526.

»przez proroka przepowiedzieć« (3): KromRozm I D4; iż to ſam Bog przez Proroká był przepowiedział / że oni [kapłani] nákoniec zbłądzić mieli. WujNT 184; PowodPr 7.

»przepowiedzieć [komu] przyszłe rzeczy« (2): KromRozm II gv; ſynowie Iakobowi poſłuchaycie Izráelá oycá wáſzego/ przepowiem wam przyſzłe rzecży/ ktore na was w ony cżaſy przydą. BielKron 18v.

Szeregi: »przefigurować i przepowiedzieć« (1): Tys Maria iednácżka cżlowiecżégo rodzaiu/ ktorąſmy my przefigurowali/ ij przepowiedzieli. OpecŻyw 184.

»przepowiedzieć i wprzod mowić« (1): Przepowiedziałem/ y wprzod mowię [Praedixi et praedico]/ [...] iż iesli przidę znowu nie zfolguię. BudNT 2.Cor 13/2.

Synonimy: objawić, obwieścić, ogłosić, oznajmić, rzec.

Formacje współrdzenne cf POWIEDZIEĆ.

Cf PRZEPOWIEDZENIE, PRZEPOWIEDZIANY

LWil