Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OBWIESZONY

Następne hasło: [OBWIEŚCIENIE] »

OBWIEŚCIĆ (27) vb pf

o oraz e jasne.

Fleksja

inf	obwieścić

praet
	sg
3	m	obwieścił

conditionalis
	sg
1	m	bych obwieścił
3	m	by obwieścił

impersonalis
praet		obwieszcz(o)no
con		by obwieszcz(o)no
participia
part praet act		obwieściwszy

inf obwieścić (13). ◊ fut 1 sg obwieszczę (1). ◊ 2 sg obwieścisz (1). ◊ 3 sg obwieści (2). ◊ 1 pl obwieścimy (2). ◊ 3 pl obwieszczą (2). ◊ praet 3 sg m obwieścił (1). ◊ con 1 sg m bych obwieścił (1). ◊ 3 sg m by obwieścił (1). ◊ impers praet obwieszcz(o)no (1). ◊ con by obwieszcz(o)no (1). ◊ part praet act obwieściwszy (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Podać do wiadomości, uczynić wiadomym (13)
- W przen (1)
2. Powiadomić, poinformować (13)
3. Przepowiedzieć (1)

1. Podać do wiadomości, uczynić wiadomym [w tym: co (9)] (13):

obwieścić komu co (5): A niż ſię Káſztellan ruſzy ná woynę/ ma obwieſćić ſwemu powiátowi tydzyeń przed ruſzeniem mieyſce UstPraw D2; MWilkHist I2v; Co ieſliże ty niezbożnemu obwieśćiſz/ á on ſię od niezbożnośći ſwey [...] nie odwróći/ on ći we złośći ſwoiey vmrze/ áleś ty duſzę ſwoię wyzwolił. ReszPrz 106, 97; SarnStat 133.

obwieścić kogo, co w czym (1): pan á ſtworzycyel náſz/ chcąć cżłowyeká do ſiebye przycyągnąć [...] zrządził mu piſmo/ náuki/ w kthorych on ſam ſiebye y wolą ſwą/ tudzyeſz zbáwyenye ſamego cżłowyeká zátworzyć á obwiesćić racżył. GliczKsiąż G8.

obwieścić komu (8): OBwieśćić ma X. Arcybiſkup ſenatoróm oboygá narodu/ y cżás náznáczyć iáki/ ná któryby wſzyſcy ziácháć ſie mogli SarnStat 7, 133, 1213. Cf obwieścić komu co.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): My tymże Kśięſtw przerzeczonym ſtanom przez liſty náſzé/ iákoſmy zwykli do innych źiem/ obwieśćimy: áby y oni wybrawſzy iedné^go poſlá [...] ná powiátowy Séym Proſzowſki poſłáli SarnStat 1213; [AktaSejmikPozn 1587/65].

W charakterystycznych połączeniach: obwieścić cierpliwość, cnoty, miejsce, niebezpieczeństwo; obwieścić arcybiskupowi, powiatowi, senatorom (2).

Zwroty: »głośno obwieścić« (1): Przyſięgły ná kopią liſt wprzod wywieſzono/ Ktory po wſzyſtkim woyſce głośno obwieſzcżono. CzahTr Gv.

»przez listy obwieścić« (1): SarnStat 1213 cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

»nowinę obwieścić« (1): Ale nam kazał prętko iść Wam tę nowinę obwieśćić. Byśćie ſzli do Gálilei MWilkHist I2v.

»ku przykładu obwieścić« (1): [Pan Bóg chciał] cnoty iego [św. Pawła] y ćierpliwość ná wſzytkim ku przykłádu/ obwieśćić/ y na lichtarzu tę świecę poſtáwić SkarŻyw 51.

»obwieścić słowy« [z przytoczeniem] (1): Cżego winni będą ſámiſz rodzicy/ s ktorych ſie dziecyę pſuie/ y nye vydą theż karánya od páná Bogá/ yáko ſam obwyesćić to racżył temi ſlowy GliczKsiąż D7v.

Szereg: »obwieścić a opowiedzieć« (1): Roſpomni ſię ná dawne cżáſy/ rozmyſlay ſobie wſzytkie rodzáie/ pytay oycá twego/ tedyć to obwieśći/ ſtárſzych twoich á opowiedząć. ReszPrz 97.

W przen [co] (1): [Pan Krystus] przepowiedźieć raczył znáki/ ktoreby miáły obwiéśćić on dźień wſzytkim złym ſtráſzliwy/ á dobrym poćieſzny. LeovPrzep G.

2. Powiadomić, poinformować [kogo (12), co (1)] (13): A gdv yego szyemya Bądzye puſtha tedy then czlowyek ktho gorączo gony ma obwyeſczycz ymyenye na blyſſze od onego myescza czo gony slyad MetrKor 34/134v; Diar 54; SkarŻyw 244; [piwowar] ma to wſzyſtko wcżás zgotowáć: Páná álbo Vrzędniká przed tym obwieśćiwſzy. GostGosp 136; KlonWor 30.

obwieścić kim [= przez kogo] (1): gwiazdą ſwoią Pan Bog/ to ieſt poſłáńcy ſwymi (ktorzy ſię w piśmie świátłośćią/ y ſłońcem zową) od Apoſtolſkiey y Rzymſkiey Piotrá ś. ſtolice obwieśćić nas niegodne racżył SkarŻyw 26.

obwieścić w czym [= o czym] (1): Turek ſie mu [królowi francuskiemu] ná ten cżás wymowił/ yż go w tym nierychło obwieśćił/ ále áż przez rok obiecał. BielKron 220.

obwieścić przez kogo o czym (1): Komiſsarze náſzy przerzeczeni [...] Stároſtę álbo Dźierżawcę náſzégo o czáśie y mieyſcu zjechánia ſwégo obwieſczą przez Woźnégo SarnStat 841.

Ze zdaniem dopełnieniowym (2): ConPiotr 31v; A KJM składając sejm niniejszy powinnie miał generaliter wszyćki na sejmiech powiatowych obwieścić, aby ku temu byli gotowi Diar 28.

W charakterystycznych połączeniach: obwieścić imienie, pana, urzędnika, wszyćkich; obwieścić nierychło, posłańcy, przez woźnego, na sejmiech.

Zwroty: »listem, listy obwieścić« (2): Názáiutrz gdy [Ezop] z krolem gadał/ Vpátrzywſzy cżás list mu podał: Rzekąc/ Pan mi to polećił/ Bych ćię tym liſtem obwieśćił. BierEz G3; BielKron 217v.

»nowiną obwieścić« (1): Wielkie to á nie wyſławione dobrodzieyſtwo/ kogo Pan Bog tą nowiną obwieśći/ y ſerce iego do wiáry ſpráwi SkarŻyw 25.

»wiciami obwieścić« (1): A wneth waſ ſwe poddąne pyrwſſemy wycziamy ktore mayą ſthać y za wtore wyczy, aby były gotowy obwieſczicz. ConPiotr 31v.

3. Przepowiedzieć [komu] (1):

Ze zdaniem dopełnieniowym: Iesliże ná woynye/ Bogby im poſzcżęśćił/ Aby káżdy [prorok] z oſobna/ dobrze im obwieśćił. HistHel D2.

Synonimy: 1. objawić, obwołać, ogłosić, ujawnić; 3. przepowiedzieć.

Formacje współrdzenne cf WIESZCZYĆ.

Cf OBWIESZCZENIE, OBWIESZCZONY

DDJ