[zaloguj się]
[pdf]

POKAZAĆ (1103) vb pf

o oraz drugie a jasne (w tym w o 1 r., w a 5 r. błędne znakowanie); w inf -ka- (293), -kå- (63); -kå- LeszczRzecz, PaprPan (2), KochSz, OrzJan (5), CzahTr, -ka- : -kå- SarnUzn (3:3), GórnDworz (24:7), HistLan (1:1), KuczbKat (5:1), BudBib (3:1), BiałKaz (1:2), CzechRozm (58:3), Calag (3:2), SkarŻyw (12:4), CzechEp (46:23), NiemObr (15:2), SarnStat (17:4); w pozostałych formach -kå- (691), -ka- (21); -kå- : -ka- OpecŻyw (2:2), KromRozm III (2:1), BibRadz (5:1), GórnDworz (46:1), KuczbKat (23:1), WujJud (20:1), BiałKaz (12:1), BudNT (9:1), CzechRozm (77:4), SkarJedn (13:2), SkarŻyw (64:3), CzechEp (89:1), OrzJan (6:1), SarnStat (38:1).

Fleksja
inf pokazać
praet
sg pl
1 m pokåzåłem, -em, -m pokåzåł m pers pokåzalismy, pokåzaliśmy, -smy pokåzali, -chmy pokåzali, -m pokåzali, -śmy pokåzały
2 m pokåzåłeś, -eś, -ś pokåzåł m pers -ście pokåzali
f -ś pokåzała m an
3 m pokåzåł m pers pokåzali
f pokåzała m an
n pokåzało subst pokåzały
imperativus
sg pl
1 pokåżmy
2 pokåż, pokåży pokåżcie
3 niech(że), niechåj(że) pokåże niech, niechåj(że) pokåżą
conditionalis
sg pl
1 m pokåzałbych, bych pokåzał, pokåzałbym, bym pokåzał m pers byśmy pokåzali, bychmy pokåzali
2 m byś pokåzåł, by pokåzał m pers byście pokåzali
3 m by pokåzåł m pers by pokåzåli
f by pokåzała m an
n by pokåzało subst by pokåzały, by pokåzali
con praet
sg pl
3 m by był pokåzåł m pers by pokåzali byli
impersonalis
pokåzåno
con by pokåzåno
participia
part praet act pokåzåwszy

inf pokazać (365) [cf też POKAZAĆ SIĘ inf]. ◊ fut 1 sg pokåżę (81). ◊ 2 sg pokåżesz (16). ◊ 3 sg pokåże (96). ◊ 1 pl pokåżemy (7), pokåż(e)m (3); -emy GrzegRóżn, RejPosRozpr, BiałKaz (2), StryjKron, SarnStat; -(e)m WierKróc, SkarKazSej -emy : -(e)m BudNT (1:1); ~ -emy (1), -(e)my (6). ◊ 3 pl pokåżą (24). ◊ praet 1 sg m pokåzåłem, -em, -m pokåzåł (49); -em (19), -ęm (1). ◊ 2 sg m pokåzåłeś, -eś, -ś pokåzåł (24). f -ś pokåzała (1). ◊ 3 sg m pokåzåł (138). f pokåzała (16). n pokåzało (11). ◊ 1 pl m pers pokåzalismy, pokåzaliśmy, -smy pokåzali (18), -chmy pokåzali (2), -m pokåzali (1), -śmy pokåzały [autor o sobie] (1); -chmy : -m WujJud (2:1); -ali : -ały BialKaz (2:1); ~ -smy (17), -śmy (2); -smy : -śmy BiałKaz (1:2). ◊ 2 pl m pers -ście pokåzali (6). ◊ 3 pl m pers pokåzali (30). subst pokåzały (4). ◊ imp 2 sg pokåż (39), pokåży (1); pokåż : pokåży OpecŻyw (1:1). ◊ 3 sg niech(że), niechåj(że) pokåże (10). ◊ 1 pl pokåżmy (2). ◊ 2 pl pokåżcie (5) [w tym zapis: pokaście (1)]. ◊ 3 pl niech, niechåj(że) pokåżą (7). ◊ con 1 sg m pokåzałbych, bych pokåzał (12), pokåzałbym, bym pokåzał (11); bych ModrzBaz (2), SkarJedn, SkarŻyw, StryjKron (2), NiemObr (2); bym OrzRozm, KwiatKsiąż, CzechRozm (4), CzechEp, WujNT, CzahTr; bych : bym GórnDworz (3:1), BudNT (1:1). ◊ 2 sg m byś pokåzåł (4), by pokåzał (1) Strum. ◊ 3 sg m by pokåzåł (55). f by pokåzała (4). n by pokåzało (3). ◊ 1 pl m pers byśmy pokåzali (4), bychmy pokåzali (1) MWilkHist. ◊ 2 pl m pers byście pokåzali (2). ◊ 3 pl m pers by pokåzåli (18). subst by pokåzały (1), by pokåzali [cum N pl: wymowki] MycPrz (1). ◊ con praet 3 sg m by był pokåzåł (1). ◊ 3 pl m pers by pokåzali byli (1). ◊ impers pokåzåno (2). ◊ con by pokåzåno (1). ◊ part praet act pokåzåwszy (24).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (Jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia
1. Sprawić, aby coś było widoczne, pozwolić zobaczyć; ostendere PolAnt, Vulg, JanStat; demonstrare Mącz, JanStat; ponere [coram aliquo], videre facere PolAnt; commonstrare Mącz; exhibere JanStat [w tym: kogo, co (68)] (70): Dwie pyęśći Borzuy zámknione pokazał/ Iednę z nich obráć Fiedurowi kazał. KochSz A4v; ActReg 118; SzarzRyt A2.

pokazać komu (9): Bo Krezus chcąc ſie przed Solonem popiſać/ á bogáctwá ſwoye mu pokázáć/ wſſytkim kazał ſie we złocye nosić/ [...] áby Solon obacżył iż Krezus pan yeſt w ſkárby y w złoto GliczKsiąż F4; KwiatKsiąż E3; GórnDworz X2v; Niech rádniey takowi omyłki moie poznacżywſzy/ mnie ie pokażą BudBib c3; KochFr 63; KochMRot C2v; ArtKanc K5v; WujNT Apoc 4/1; pokaſzże mi Te ludźie ktorych czekam CiekPotr 72.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); zawsze: zaimek pytajny] (2): ArtKanc K5v; POtymem widźiał: á oto drzwi otworzone w niebie; á głos [...] zemną mowił: Wſtąp ſám; á pokażęć to co ſię ma dźiać rychło potym WujNT Apoc 4/1.

Zwroty: »jawnie pokazać« (1): Twarz iáſną ſwoię na Syońſkiéy ſkále [Bóg] Iáwnie pokaże KochPs 74.

»z siebie pokazać« = wydać, zrodzić (1): iáko y drzewo pierwey muśi być dobre/ niſſli owoce dobre s ſiebie pokaże KrowObr 59.

W przen (4): KochPs 74; Záśiądź ſzcżęśliwie ná ſwym złotym Thronie/ Od Bogá dány Polakom Patronie: Pokaż twarz twoię/ pokaż pożądáne Páńſkie ſwe ſkronie/ w koronę przybráne. GrochKal 27.
Zwrot: »pokazać oczom [czyim]« (1): Wolał od ſtrzał zginąć poháńcá zdrádnego/ Niż tył ſwoy pokázáć ſprośnie oczom iego. SzarzRyt C2.
Przen (4): To ieſt Ciáło moie. Bo tego ſłowká/ To/ tá moc ieſt/ áby pokazáło wſzyſtkę iſtnośc rzecży obecney. KuczbKat 175.

pokazać komu (2): ſkoro mu [diabłu] pokażę ſzpis álbo włocżnią ſłowá BOżego/ wnet plácu vſtąpi ReszPrz 51; SapEpit B4.

Zwrot: »po sobie pokazać« (1): Iż gdy do cżłowieká ſtárego [tj. żyjącego według Starego Zakonu] [...] przyſtąpi odrodzenie/ áboz nowego przymierza nowy żywot. Aſzći táki rychło po ſobie znácżną odmiánę pozna: áſzći inſze po ſobie owoce pokaże CzechRozm 90.
α. Zasygnalizować na marginesie [gdzie] (2): Dla czegom też wiele Graecyſmow y Hebráiſmow [...] w texćie náſzym vmyſlnie zoſtáwił: ktorem iednák ná kráiu máło nie wſzędy pokazał. WujNT przedm 20, przedm 16.
a. Dać do obejrzenia (5):

pokazać komu (4): pokáżcie mi pieniądz ktorym cżyńſs placicie. A oni iemu podali OpecŻyw 75; wſzedſzy w ogród [...]/ nádſzedłem ſłupá [...] odźiemek ták ſkámięniáły/ że ſztukę go odwáliwſzy/ drugimem pokazał/ z których żaden ináczéy mówić niemógł/ iedno że był kámięń Oczko 8v, 12; WujNT Matth 22/19.

pokazać przed kim (1): Sprzewrácałeś wſzythek moy ſprzęt/ á cożeś wżdy ználazł coby było ze wſzytkiego ſprzętu domu twego? Pokaż to theraz przed twoią y przed moią bráćią/ niech oni to rozſądzą miedzy námi dwiemá. BibRadz Gen 31/37.

b. Dać do wglądu, zaprezentować osobie urzędowej, przedłożyć dokument; enodare, producere JanStat (23): A iz powiadali PP. Posłowie iakoby retentow doSkarbu Koronnego miało cobydz około 600000 flor. ktore żeby PPodskarbi pokazał prosieli ActReg 26; tedy Zupnik [...] wſzytki cętnary ma ſpiſáć/ y oné w Reyeſtrách przy liczbie pokázáć [enodare JanStat 37]. SarnStat 373, 360 [2 r.], 1183, 1284.

pokazać komu (6): ReszPrz 107; Aptekárze będą im [lustrującym apteki lekarzom] powinni wſzyſtko pokázáć [exponere et ostendere JanStat 1057] pod ſtrácęniém Aptéki. SarnStat 273; áby ránny [...] rány ſwé/ iáko rychło będzie mógł vrzędowi Stárośćiému/ [...] álbo ſądowi źiemſkiému onégo powiátu pokazał SarnStat 616, 256 [2 r.], 374.

pokazać przed kim (3): będą ći poſzkodzeni té ſzkody ſwoie pokázáć powinni przed Rewizory wysſzéy opiſánémi SarnStat 88, 698, 830.

Zwroty: »list, na liście pokazać« = literas(-am) exhibere a. producere JanStat (5:1): gdy Rok przydźie/ dowiedźie przez świádeczny liſt ſądowny/ iż miał o więtſzą rzecz ſpráwę: którégo ieſli nie pokaże [Quibus si caruerit JanStat 549]/ ſtráći rzecz/ o któréy pozwány rok o więtſzą rzecz odkłádał. SarnStat 767, 260, 768, 830, 974; KlonWor 54.

»prawo, przywilej pokazać« (2:2): iáko też was do tego wiedźie [...] Kſiążę Mázowieckie Iánuſz w Przywileiu/ ktoryśćie mi pokazáli ReszPrz 107; ná prośbę y żądánié poſłów Ziemſkich/ ten to Stároſtá będźie powinien ná Séymie piérwſzym po Koronáciiéy práwo ná to pokázáć SarnStat 977, 295, 977.

Szereg: »położyć i pokazać« (1): których przezyſków liſty pod pieczęćiámi tegóż ſądu źiemſkiégo przed námi y vrzędem náſzym położył y pokazał [obtulit et produxit JanStat 671] SarnStat 830.
c. Wskazać na coś wyciągniętą ręką [komu] (3): Ktore [morze] páſterz kiedy vźrzał/ Towárzyſzowi pokazał. Pátrzay bráćie mego zdrayce BierEz L4v.
Zwrot: »palcem pokazać« = digito demonstrare Mącz (2): Mącz 231c; Ktore Wędźidło/ gdy mi naprzod do ręku podano: Y imię moie do niego przykowáne pálcem pokazano: [...] CzechEp *2v.
d. Zaprezentować w widowisku [komu] (1): Tochmy ſobie vmyſlili [...]. Iżbychmy wąm pokazáli Y wierſzámi powiádáli. Iſtą práwie Hiſtorią MWilkHist A4.
e. Wskazać, aby było wiadomo, co, jakie, gdzie itp. coś jest (13): ieſliby ſie przydáło/ iż ten który ſie o gránice práwuie/ zágrániczné znáki pokazał/ kopce przynamniéy trzy/ álbo znáki znáczné w polách [...] tedy [...] SarnStat 464; TEN KTORY PRZEDAIE, ma onégo dźiedźictwá gránicé pokázáć SarnStat 688, 464, 465 [2 r.], 470, 471, 472, 846 [2 r.].

pokazać komu (2): przed nimi [mędrcami gwiazda] ſſla ij pokázała ijm to miaſto/ gdzie dzieciątko Iezus z matuchną był OpecŻyw 24; BibRadz Gen 12/1.

Zwrot: »pokazać drogę« (1): Viam commonstrare, Pokázáć drógę. Mącz 231c.
f. Nastręczyć, wyznaczyć [komu] (1): Vſadu [lege: u sądu] gdi proſtak nievmial ſprawiedliwoſci ſwei bronic abo krziwdi opowiedziec/ zaras mu Prokuratora pokazal PaprUp B2.
g. O Chrystusie przez Boga Ojca: zesłać na ziemię (1): Abyś chował te przykazánia [...] áż do obiáśnienia páná náſzego Ieſuſa Chriſtá. Ktorego cżáſow ſwych pokaże błogoſłáwiony y ſam możny kroi kroluiących BudNT 1.Tim 6/15.
2. Zrobić coś, na podstawie czego ktoś może powziąć określone przekonanie; ostendere Modrz, Vulg, JanStat; docere PolAnt, Modrz, JanStat; indicare PolAnt, Modrz; notificare PolAnt; explicare, exponere, monstrare Modrz; demonstrare Vulg (860):
a. Przekazać pewną treść (658):
α. W sposób bezpośredni: podać do wiadomości, przedstawić za pomocą tekstu, zapoznać z czymś [w tym: z podmiotem nieosobowym (2)] (628): SeklKat M3; wſzákże nie záwżdy to bywa (iáko Zebránie Tridentſkie pokazáło) áby Pan Bog oſtátki grzechów y ono káránie miał odpuſzcżáć/ [...] KuczbKat 220, 185; CzechRozm 231; WerKaz 283; ráduy ſie człeku nie vżyty/ [...] (–) Temu żebych ia wierzył/ á mnie záś Grékowie/ Pokaż GórnTroas 43; przyznáć też błąd ich [nowangelików]/ y konfederacią vtwierdźić/ rzecż ieſt nieprzyſtoyna y niezbożna/ iáko wnet pokażę. PowodPr 37.

pokazać kogo, co [= treść wypowiedzi: że coś jest, jaki(e) ktoś a. coś jest] (365): Iakoż ty mowiſs/ pokaż nám oyttza/ a zá niewierzyſs ijże iá w oyttzu/ a ocietz we mnie. OpecŻyw 96, 96; KromRozm I [P2]; KromRozm II e, h3v, q4v; KromRozm III E4, F5v, P3; DiarDop 105; KrowObr 74v, 119v, 191, 194v; OrzRozm Bv, B2v, V v; GrzegRóżn C3, M3v; nietak wiele przeto [pisałem] yżebym cię vpominać miał/ co by tobie cżynić y iako ſię rządzić potrzeba/ ale wieczey dla tego yżebym ciebie ſámego tobie pokazał KwiatKsiąż Q2; OrzQuin I3v, Nv [2 r.], Aa2; Ieſzcże y trzećim obycżáiem możemy pokazáć fáłſzywą omylność tey náuki SarnUzn G8, G6v, G7v; niemáſz tego cżłowieká/ kthoryby Kronikarzá w nieprawdzie wythknął/ á inácżey niż on piſze/ rzecż pokazał. GórnDworz Z6; ten wſzytek pożytek/ ácżkolwiek ieſt wielki/ wſzákoż s tym pożytkiem iáki teraz pokażę/ nigdy nie porowna GórnDworz Mm4v, F7, V5v, X2v, Z3v, Ee6v, Ii8v, Ll8v; RejPos [136]v; BiałKat 263v, 376; GrzegŚm [A2]; Teraz iuż [...] vcżyć będą/ iż Chlebá y Winá iſtność/ po przeżegnániu álbo poświęceniu/ iuż więcey niezoſtawa w tey Swiątośći. A choćiaż bárzo śie temu y ſłuſznie możemy dźiwowáć/ iednák z tym coſmy drzewiey pokazáli/ to śie złącżáć á iedno za drugim iśc muśi. KuczbKat 175; naprzod vrząd y pilnośc ſwoię ktemu obrocą/ żeby niezmierną miłość Bożą przećiwko narodowi ludzkiemu mogli pokázáć KuczbKat 325, 85, 90, 150, 265; WujJud 246; WujJudConf 12v; RejPosRozpr b3; RejPosWstaw [213]v; s poyśrzodka ſiebie go [króla] nie bierzmy/ bo gdybyſmy go wźięli tych wſzyſikich [!] rzeczy obawiáć ſie potrzebá ktorem wyſzey prżytoczył/ [...] niemniey y tych pericula/ ktore niżey pokázáć chćę [!] MycPrz II B4, I [D], II Bv, C3; WierKróc B3v; Pokazáliſmy/ poćiechy przećiwko grzechowy cżłowyekowy grzeſznemu/ áby nieroſpacżał. Pokázemy tákże poćiechy przećiwko śmierći. áby śię iey názbyt nieſtráchał BiałKaz B4, A4v, F3v, I2; BudNT przedm b2v; Abyś to poiąć y wyrozumieć mogł: vmyſliłemći pokázáć niektore ſpoſoby ktorymi cżłowiek może być vſpráwiedliwiony od inſzych ludźi CzechRozm 216v, A8, 15v, 18, 19v, 20v (40); o tem nápiſałem doſtátecżnie w kśiąſzkach ktorem o karániu mężoboyſtwá wydał: á tu dla przykładu przywiodłem trochę/ żebych w rzecży ták iáſney/ rádzenia ſpoſob/ iákokolwiek pokazał. ModrzBaz 28v, 9v; SkarJedn 86, 122, 164, 247; SkarŻyw 142, 278; A ku pewnieyſzemu/ y gruntownieyſzemu dowodowi tych ſłow Długoſzowych y Cromerowych pokaże to Liuij et Flori de geſtiſ Romanorum teſtimonio StryjKron 41, 59, 86, 245; Oſma niezgodá przeſzłey podobna/ ktorą krotko odpráwię/ rzecż tylko ſámę pokazawſzy/ procż wypiſu ſłow wſzytkich X.K. CzechEp 183, 7, 35, 53, 92, 97 (54); CzechEpPOrz *2v; [rada arcybiskupia] nie w pożytek/ ále w ſzkodę wiecżną/ tym ktorzyby iey poſłuſzni byli/ obroćić ſię muśi. Co ábych pokazał/ vmyſlyłem kilká ſentenciy X. Arcybiſkupich/ przedśię wźiąć/ y onych ſłowem Bożym/ ſprobowáć NiemObr 82, 26, 27, 32, 59, 75 [2 r.] (13); KochPhaen 17; ReszPrz 13, 28; GórnRozm A2v [2 r.]; ActReg 26, 54; OrzJan 40, 77, 78; LatHar 257; RybGęśli B3; WujNT Rom 3/9; WysKaz 32; którą [krzywdę] pokazawſzy, ſtrony ná przyſzłych rocéch, máią plác controwertowáć o onę rzecz SarnStat 1284; SkarKaz 123a, 155b; CzahTr A3, Kv. Cf pokazać kogo kim; co jakie; co o kim, o czym; co, ze zdaniem; Ze zdaniem; Zwroty, W przen.

pokazać co [= rodzaj wypowiedzi] (28): BibRadz *4v; Bo gdybyśćie [konfesjoniści] iáſnie wyznánie ſwe ná tym mieścu pokazáli/ á nie ochyláli/ tedybyſcie nátychmiaſt álbo Luterany álbo Sákrámentarze vtráćili. WujJud 173v; RejPosRozpr [c2]; powiedziałem iym [wieszczkom] ſen moy/ lecż wykłádu niepokazáli mi. BudBib Dan 4/7, Dan 4/18; Zdánie cudze zgániwſzy trzebá ſwe pokázáć. WierKróc B3v; CzechRozm 18v, 63v, 138, 207, 236; ModrzBaz 29; StryjKron 86; zdáło mi ſię naprzod pokázáć praetext ábo pokrywkę/ ktorey Papieżowie ná złośći y inſze niezbożnośći ſwe vżywáią. CzechEp 386, 35, 122, 223, 253, 293, 331; Potrzebá tedy tego mieyſcá właſne wyrozumienie pokázáć. NiemObr 37, 145; WujNT 400 marg; á dla tych wtórych [niećwiczonych w odprawowaniu kauz], przykłády y práktykę práwną pokażemy. SarnStat 1242; PowodPr 47, 51.

pokazać kogo, co kim, jakim (2): żeby prawdźiwie [Pan] śię pokazał być/ tym cżymeśmy go z iego pirwſzych ſłow pokazáły. To ieſt Bogiem prawdźiwim. BiałKaz F2; iż dla tego duchownym kroleſtwem y Ofiárownictwem názywaſz vrząd Iezuſow/ ábyś gi wiecżnym á końcá żadnego nie máiącym pokazał CzechRozm 181.

pokazać co jakie [= że jest jakie] (3): CzechRozm 70; żebyśćie mi tego dozwolili/ żebych do was przyiáchał/ y náukę moię nic ſię od Apoſtolſkiey nie odſtrzeláiącą pokazał. SkarJedn 130; CzechEp 155.

pokazać co o kim, o czym (5): O iedney Iſtnośći/ co wżdy oná ieſt/ abo ieſliż ieſt ábo nie ieſt/ ieſzcże nic nie pokazáli GrzegRóżn H2v; Zaden tedy [...] Kápłan w Owcżárni Páńſkiey nie ieſt/ ktoryby nie wſzedł przez drzwi iemu klucżem otworzone przez Piotrá/ [...] á tego wáſzy o ſobie żadnym obycżáiem nie pokażą. Abowiem od tych bywáią powołáni/ ktorzy mocy powoływánia niemáią. WujJud 30v; CzechRozm 186; mnie zda ſię zá potrzebną/ o ſłowie Bożym/ y nádto co więcey tu pokazáć. CzechEp 111, 70.

pokazać co, ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego [że (1), zaimek pytajny (1)] (2): KuczbKat 80; Ktora gliná ábo Antychryſtowſki zły fundáment/ ná cżymby záwiſł: tu iuż nam trzebá będźie pokázáć: wprzod iy nákrotce iáki ábo ktory ieſt pokazawſzy. CzechEp 224.

pokazać z kogo, z czego [= na podstawie (czyich) tekstów] (56): KromRozm I [P2]; KromRozm II h3v; Ktore ſlowá ták dobrze koſcyołowi ſlużą/ yáko ſámemu Pánu/ ktorym koſcyoł yeſt yedno ćyáło/ com yuż nye raz z piſmá á ſlowá bożego pokazał. KromRozm III F5v; DiarDop 105; KrowObr 191; GrzegRóżn M3v; iżemći powiedźiał/ że thá świątość záwżdy przy kośćiele byłá: pokażęć to naprzód z Apoſtołów/ á po tym z ich vczniów. BiałKat 263v; KuczbKat 265; Azam wam dopiro nie pokazáli z Ireneuſzá ś. Ze Pan Chriſtus w Sákrámenćie Ciáłá y Krwie ſwoiey nową pozwirzchnią ofiárę vſtáwił [...] WujJud 237, 202v, 254v; RejPosRozpr b3; BiałKaz F2, G; tedy też y ia z tegoż liſtu to ſłowy iáſnymi pokáżę/ iż ſie ná tym bárzo myliſz CzechRozm 54; Tym ſie tám práwem Moyżeſzowſkim długo báwić niechcę/ tylkoć z niegoſz tych to vcżonych ludzi błąd pokażę. CzechRozm 151, 15, 18, 35, 38v, 58 (14); Smieſz to twierdzić/ iſz kwáśny chleb był/ w ktorym Pan Apoſtołom ſwoim táiemnicę ćiáłá ſwego ná wiecżerzy zoſtáwił? Ten fałſz z oboygá Teſtámentu łácno pokázáć. SkarJedn 247, 86; StryjKron 86, 245; Chceli nam tedy X.K. inſzego zálećić (á miánowićie Bogá przedtym będącego) y wiárę nam weń ziednáć/ niechże go też nam tákże z iáſnego/ á nic nie wątpliwego textu ſłowá Bożego/ z obietnic Bożych pokaże CzechEp 302, 35, 70, 82, 88, 175 (19); NiemObr 27, 94, 102, 117, 122.

pokazać z czego [= na podstawie treści tekstu] (2): iż mi ſie wywod twoy namniey nie ſpodoba/ ktoregoś vżył z tychże 5. kſiąg Moyżeſzowych káp: 19. ꝟ 12. chcąc to pokázáć/ z roſkazáney káźni fałſzywych świádkow (ktorzy to ná ſobie odnośić mieli co ná drugiego świádectwem ſwym fałſzywym wewlec vśiłowáli) żeby ſie tobie nie tylko godźiło bronić temu/ ktoby ćię bić chćiał [...] CzechRozm 232v; CzechEp 426.

pokazać z czego [= na podstawie faktów] (2): Tego dowodu Zbáwiciel náſz vżywał/ kiedy przećiwko Sáduceuſom gadánie cżyniąc/ z nieśmiertelnośći duſz/ ćiał zmartwychwſtánie pokazał. KuczbKat 90; SkarŻyw 142.

pokazać komu (132): OpecŻyw 96 [2 r.]; SeklKat E2v; KromRozm II e, o2v, q4v; KromRozm III P3; DiarDop 105; GliczKsiąż P5v; KrowObr 119v; OrzList c2v; BibRadz Gen 3/11, Act 8/31; OrzRozm Bv, B2v, E2, E3, E4 [2 r.], S3v, S4; KwiatKsiąż Q2; OrzQuin Cv, Nv [2 r.], Tv, X, Aa2, Aa4; SarnUzn D8; GórnDworz G, H3, X2v, Y4v [2 r.], Y7v (14); Pocznimy o Mſzy. [...] (–) W imię Bożé: ia tylé/ ilé ze mnie będźie mogło być/ pokażęć: że Mſza ieſt potrzebna w kośćiele. BiałKat 338v, 376; GrzegŚm [A2]; HistLan Cv; KuczbKat 385; A ktoż to z nas twierdźi/ áby Trádycye Piſmu przeciwne być miáły. Nie ſąć inákſze Trádycye á inákſze Piſmo/ iákomći iuż pokazał/ ále owſzem ſłużą Piſmu WujJud 42v, 49v, 114v, 121v, 203, 237 (9); RejPosWstaw [212]v, [213]v; BudBib b2v, 3.Reg 8/36, Iob 37/19, Dan 4/7, 18; MycPrz II A4v; BiałKaz F3v, H, Iv, I2; BudNT Luc 6/47, 12/5; Tákże gdy go [Chrystusa] Moyżeſzowi/ podobnego cżyni/ tedy tego nie maſz we wſzyſtkim rozumieć/ ále w niektorych tylko rzecżach iákoć pokażę. CzechRozm 106, A8, 15v, 69v, 70, 95v (24); ModrzBaz 108v; SkarJedn 20; SkarŻyw 278; StryjKron 86, 385; CzechEp 202, 291, 302, 362, 363 [2 r.], 404, 411; CzechEpPOrz *2v; NiemObr 75, 122; ReszPrz 13; WerGośc 236; GórnRozm A2v, A4v, K2; PaprUp A2; ActReg 54; LatHar 82, 257, 562; RybGęśli B3; Rozumieſzże co czytaſz? A on rzekł: A iákoż rozumieć mogę/ ieſli mi kto nie pokaże (marg) ieśli mi kto do rozumienia przewodnikiem nie będzie. G. (–)? WujNT Act 8/31, przedm 15, Matth 3/7, s. 175, Luc 3/7; WysKaz 33; co Bog przez Ezechielá powiedźiał: Dałem im przykazánia moie/ y ſądy ſwoie pokazałem im PowodPr 51; SkarKaz 123a; CzahTr A3, K3.

pokazać przez co (3): BiałKaz G; CzechEp 220; á ſtárcom wáſzym ſny ſię ſnić będą (marg) To ieſt przez ſny pokażę im wolą moię. (–) WujNT Apoc 2/17.

pokazać czym (67): Diar 31; OrzQuin Aa2; Grecki ieſt [język] nacudnieyſzy/ á po nim Láćińſki. Odpowiedział pan Kriſki/ cżym to w.m. pokázáć chceſz. GórnDworz F7; GrzegŚm [A2] [2 r.]; Twym Argumentem właſnym pokażęć to/ że oprocż Páná Chriſtuſá/ [...] ma Kośćioł y głowę widźiálną zwierzchnią á ćieleſną. WujJud 121v, 244; RejPosWstaw [213]v; WierKróc B3v; BudNT przedm b2v; CzechRozm 18v, 54, 61, 62, 69 (18); Pokazał S. Dunſtanus wywody mądrymi y z Kanonow y zwoley Papieſkiey/ iſz ſię dobrze ſtáło SkarŻyw 510; á potym tego dowiodę iż to wſzytko nieſłuſznie/ bez winnośći náſzey nam [ksiądz Powodowski] cżyni: á to nie tylko ſłowem Bożym y ſámą rzecżą/ ále y iego właſnymi ſłowy pokażę. CzechEp 53; iż on ſam to cżyni co nam zádáie: tedy to kilką rzecży pokażę CzechEp 215, 35, 97, 123, 174, 384; NiemObr 32; nie máſzże czym inſzem pokázáć Polſkiey Wolnośći/ iedno tą twoią electią Krolá? GórnRozm A2v; SarnStat 94. Cf »dowodem pokazać«, »pokazać prawdą«, »przykładem pokazać«.

pokazać przed kim (2): przed którémi [sędziami woźny] ma pokazáć iáſnie, táką á táką, ná tym ábo ná owym mieyſcu krzywdę SarnStat 1284; CzahTr I2.

pokazać na kim, na czym [= na przykładzie kogo, czego] (2): czytayćie ſobie o tym Orationem Demoſthenis [...] tám naydźieſz oſobliwą rádę około tey obrony potoczney, ktorą ia wam vkażę nie báwiąc ſye grȩcką długo mową ná náſzey Rzeczypoſpolitey. (–) Tego my chcemy/ doſyć nam będźie/ gdy nam támtego Oratorá Grȩckiego mądrość ná Polſzce náſzey pokażeſz. OrzRozm V v, R3.

pokazać w kim, w czym [= że jest w kim, w czym] (12): GliczKsiąż P5v; gdyż my prawdźiwſzego Boſtwá pokázáć nie możemy w Synu Bożym/ iedno gdy wyznawamy iż on z iednego prawdźiwego Bogá/ vrodźił ſię prawdźiwym Bogiem/ y teyże ieſt nátury. GrzegRóżn C3; CzechRozm 100; A co mi zádáie/ [...] tego żadną miárą ták zgołá w piſániu żadnym moim X.K. nie pokaże CzechEp 325; Bo máiętnośći/ mocy/ tyráńſtwá w nas y przy nas [ksiądz Powodowski] nie pokaże CzechEp 350, 268, 313 [2 r.], 350 [2 r.], 383; NiemObr 75.

pokazać w czym [= za pomocą czego] (1): I wtym pokazáć mogę/ że Pan Bog ná Páná náſzego/ był łáſkaw/ y ná was przynim/ że nas w tákich niebeſpiecżeńſtwách fortunić racżył BiałKaz L4.

pokazać gdzie [= w tekście] (42): KromRozm I [P2]; KromRozm II yv; GliczKsiąż Fv, P5; záſię mowią/ że nie był wiádomy ludowi ſtárego zakonu Syn. Y to wielka Antilogia, czom iuż wyſzſzey pokazał. SarnUzn G7v, B7v; HistLan F5; KuczbKat 95; A Doktorowie Kośćiołá Bożego pierwſzego/ wſzyſcy o tym zgodnie ták trzymáią: iákochmy ná ſwym mieyſcu wyżſzey pokázáli. WujJud 253, 49v, 102v, 173v, 238v, 246, 254v; BudBib b2v; MycPrz I [D], II B2v, B4, C3; BiałKaz E2v; BudNT przedm b2v; ále ſie iuż teraz ná nic niwcżym nie oglądam/ gdy mi Bog racżył co lepſzego w ſłowie ſwoim pokázáć CzechRozm 20v, 252v; StryjKron 86, 385; żem iuż to nie raz w przeſzłych kśiążkách pokazał: iż X.K. nie przyznawa Chriſtuſowi tego: żeby on był prawdźiwym cżłowiekiem CzechEp 344, 111, 166, 195, 236, 424; NiemObr 6, 65; ReszPrz 28; WerGośc 236; to co potrzebnego bende rozumial/ natei terminacie powiem abo pokaze PaprUp A2; OrzJan 85; WujNT 687, 836; w pierwſzey częśći pokażę/ iż prawdźiwego Bogá nie znáią/ iedno Chrześćijánie SkarKaz 274b; CzahTr Kv.

pokazać skąd (1): ále ieſli to nie były ſłowá y mowy iego/ ták iáko nie iego ieſt ſtworzenie niebá y źiemie: tedy niewiem ſkąd go potym X.K z inſzymi będźie mogł pokazáć/ żeby był. CzechEp 279.

cum A cum inf „być” [w tym: kim, czym, jakim (6), jakie (3), czym a. co (1), za co (1), gdzie (1)] (12): KuczbKat 125; BiałKaz G; CzechRozm 49; wſzákże niemáſz żadnego odſzcżepięńſtwá/ ktoreby ſobie Heretyctwá nie vprzędło/ áby słuſzne być ſwoie od kośćiołá odſtąpienie pokazáło. SkarŻyw 337; Po proſtu tylko wykład ten pokażę być złym wykładem CzechEp 153, 236, 244, 382; A mogąż być gdźie indźiey/ ták znácżne á wielkie chrześćijáńſkiey práwey miłośći wywody y znáki/ iákoweſmy w Rzymie być iuż pokazáli ReszHoz 132; coſmy máło co wysſzéy plotki bydź pokazáli/ żeby z Węgier piérwéy do Niemiec [cesarz turecki] vdáć ſie miał. OrzJan 85; WujNT [405]; choć też [Bog] kiedy ludowi ſwemu zwyćięſtwá nád Pogáńſtwem przećiwnym pozwalał/ iednák do końcá go wytráćić/ nietylko zábraniał/ ále też zá rzecż niepodobną być pokazał. PowodPr 13.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (112), ono (2); iż, że (132), zaimek pytajny (29), żeby, (a)by (27), zaimek względny (13), jako ‘że’ (12), jeśli ‘czy’ (4)] (217): KromRozm II b4, p3; KromRozm III M; odprawował je KJM tym, iż żadnem prawem tego posłowie pokazać nie mogą, abym na to [opatrzenie na strawę posłów] powinien był. Diar 31, 22, 57; GliczKsiąż Fv, P5; BibRadz Gen 3/11; OrzRozm E4 [2 r.], F2v, R3, S3v, S4; GrzegRóżn B4, C, D, H2v, [N3]v; Tego ia czekam/ áżebyśćie mi to pokazáli/ iż iny żadny Kápłan/ nie może Królá ſtánowić/ iedno Kápłan Rzymſki. OrzQuin X, Tv, Aa4; SarnUzn B6, B7v, C5, C8v, D8, E2v; cżyli ma Dworzánin hnet s przodku/ mądrze to wywieść/ y pokázáć pánu/ co ieſt złe/ á co dobre GórnDworz Hh3v; Lepieieś tho w.m. pokazał/ iáko wiele złego młodzi ludzie w miłośći ćirpią/ niż to/ iáko wiele dobrego z niey ſtárzy mieć mogą GórnDworz Ll8, B2v, G, G3v, Hv, H3 (22); BiałKat 338v; GrzegŚm [A2]; HistLan F5; KuczbKat 45, 120, 230 [2 r.], 265, 430; Iużemći wyżſzey pokazał/ że y zá cżáſow Apoſtolſkich obrázy były. WujJud 49v, 10v, 30, 121v, 167, 167v (9); WujJudConf 8; A nápirwey to pokażemy/ ktore ſtany álbo ktore vrzędy ſam Pan od pocżątku poftánowić racżył RejPosRozpr [c2], b3, c3v; RejPosWstaw [212]v; BudBib b2, c2v, Iob 37/19; MycPrz I B4v, II A4v, B2v [2 r.]; To tylom chćiał pokazáć/ że wrzecżach woiennych [...] záwzdy zá łáſką Bożą/ fortunnił nás Pan Bog. BiałKaz L4, E2 [2 r.], E2v, H, Iv, L4; To przewiodſzy/ pokażem y ono/ zkąd ſię te omyłki y fałſze wzięły. BudNT przedm b2; Wſzelki przychodzący ku mnie/ á ſłucháiący moich rzecży/ y cżyniący ie/ pokażę wam komu ieſt podobny. BudNT Luc 6/47, przedm b2, Luc 12/5, k. Hh4; żeby mi to pokazáli z ktorego ſie domu národzić miał [Mesjasz]/ ná ktorym mieyſcu/ w ktorym mieyśćie/ ktorego cżáſu/ y coby zá znáki miáły być/ przyśćia iego. CzechRozm 70; tego też żadną Hiſtoryą áni żadnym piſmem nie mogą pokázáć ći żydowie/ żeby potym żoná Ezáiaſzowá rodzić miáłá CzechRozm 135v; iżeś ták powiedźiáł [...]: Iż [...] IEzus Chriftus/ nie tylko miał być Krolem/ ále też y Ofiárownikiem: przetoby też y to piſmy pokázáć potrzebá: ieſliż mogł ieden á tenże cżłowiek/ ták wielkie y zacne vrzędy dwá ná ſobie noſić CzechRozm 180v, 15, 18, 19v, 54, 58 (46); A my nietylko onę cżęść/ ktora ſię vſtaw [...] dotycże/ ále y wſzytkę Rzecżpoſpolitą tuſmy záwrzeć chćieli/ y ono co o wſzech cżęśćiach rozumiemy znácżnieſmy pokazáli. ModrzBaz 1v, 9v, 142v; SkarJedn 122; SkarŻyw 510; Ktora gliná ábo Antychryſtowſki zły fundáment/ ná cżymby záwiſł: tu iuż nam trzebá będźie pokázáć CzechEp 224, 20, 29, 32, 50, 77 (29); NiemObr 6, 55, 65, 102, 103, 176 [2 r.]; ReszPrz 11; Ná powietrzu coś mi vkázuieſz/ kiedyby ſię ták sſtáło/ owák sſtáło: Siłá ták rzeczy vkázáć możeſz/ ále żeby ſię ták gdźie sſtáło/ pokázáć nie możeſz. GórnRozm B4v, A4v; PaprUp A2 [2 r.]; ActReg 160, 181; ieſli pokażę/ że zdrádą/ że krzywoprzyśięſtwem/ że rozboiem powſtał [Turczyn]/ niewiérzćieſz tym/ którzy inákſzégo ſą rozumienia OrzJan 25, 25, 78; WujNT przedm 4, 8, 15, 23, Matth 3/7 (15); WysKaz 14, 15, 27, 32, 33; SarnStat 94, 95, 392; PowodPr 6; SkarKaz 274b; VotSzl C3; SkarKazSej 696a.

W charakterystycznych połączeniach: pokazać napirwej (2), niżej, (po)wyszszej (10); pokazać łacno (łacnie) (4), nieco (2), poczciwie, porządnie (2), rozumnie, snadno, śmiele, więcej.

W charakterystycznej konstrukcji: jako(m) pokazał itp. (29).

Zwroty: »dostatecznie pokazać« (7): KromRozm III Q3v; KuczbKat 430; ktorych [cesarzów rzymskich] ſtolicę przez ſkutki cżártowſkie [papież] opánował: (iáko to ieſzcże doſtátecżniey pokázáć mogę/ y z wymyślonego dárowánia Konſtántynowego/ y zinąd.) CzechEp 426, 339; NiemObr 59, 117; WerGośc 236.

»dowodem, świadectwy, dowodnie, z dowody pokazać« = argumento docere Modrz [szyk zmienny] (8:6:5:1): OrzRozm B2v; GrzegRóżn [N3]v; OrzQuin Tv; SarnUzn G6v; GórnDworz M2; WujJud 246; W cżym iáko ſie [katolicy] mylą/ [...] to iuż wiele ludźi vcżonych [...] dowodnie pokazáło. WujJudConf 8; Pokazáliśmy tedy tymi dowody że Pan Chryſtus ſin Boży był y ieſt żywotem to ieſt Pánem żywotá. BiałKaz E2; CzechRozm 23v, 100v, 164v; ModrzBaz 142v; StryjKron 59, 86, 385; Aby ták X.K. [...] y wſzech náſládowcy iego błąd był odkryty: á prawdá fundámentálná zbáwienna áby odkrytą pokazáná byłá. Co áby nie ſzło w długą/ gdyż wſzytko o tym piſmo ś. świadcży: kilką to iáſnymi świádectwy/ nigdy niezmożonymi pokażę. CzechEp 273, 123, 188, 282; ActReg 163.

»jaśnie, jawnie, na jaśnią, na jawią pokazać« [szyk zmienny] (17:4:1:1): KrowObr 194v; GrzegRóżn B4; GórnDworz Ll8; z Dokthormi S. trzymáiąc trzy być częśći Pokuty świętéy powiem: iáko tho nam iáwnie Dokthorowie święći pokazáli/ Skruchę/ Spowiédź/ y doſyć vczynienie BiałKat 376; KuczbKat 95; CzechRozm 19v, 63, 165, 264v; StryjKron 59; CzechEp 32, 282, 292, 313; ReszPrz 28; nie baczę ia podług twego wykłádu/ żeby tu Wolność byłá. Przeto pokaſz mi iáśniey/ że tu ieſt Wolność/ á nie niewola. GórnRozm A4v; WujNT przedm 8; WysKaz 14; SarnStat 94, 95, 1284; CzahTr A3, I2.

»krotko (a. na krotce), w krotkości pokazać« (15:1): BibRadz *4v; RejPosRozpr b3; SkarJedn 122; SkarŻyw 203; Ktora ſámá rzecż/ [...] iż ſię muśi krotkośći folgowáć/ przez niedoſtátek/ wydrukowánia/ tedy rzecż tę krotko kilką tylko świádectw iáſnych z ſłowá Bożego pokażę CzechEp 123, 89, 163, 170, 195, 223 (9); vmyſliłem y to nákrotce pokázáć/ iż po Apoſtolſkich cżaśiech/ przez długi cżas/ zbory ony pierwſze/ y mężowie zacni/ nic o tey zmyſloney eminencyey Biſkupá Rzymſkiego/ niewiedźieli. NiemObr 55; PaprUp A2; PowodPr 6.

»[co] na, w oczy pokazać« (1:1): Boby pewne wymowki od nas ich podkáły/ A zdradliwe ſpráwy ich w oczy pokazáli. MycPrz I B3v; SkarJedn 20.

»na oko [= w sposób oczywisty] pokazać« [szyk zmienny] (18): KromRozm II b4, e, q4v; KromRozm III E4, Q3v; OrzRozm Bv; dayći [Panie Boże] Duchá ſwégo/ abyś tymi widómymi rzeczámi/ ná oko pokazał vpadek pewny/ ludźióm tym záwiedźiónym/ áby ſye wczás obaczyli. OrzQuin Aa2, Nv; GórnDworz M2, V2v, Z6; BudBib bv, b2v; Wiedz że ſame kśięgi Láćinſkie miedzy ſobą niezgodne/ ale nierowno więtſzá walká miedzy Greckiemi. Co bym tu na oko nie iednym mieyſcem áni dźieśiąćią/ ále iakmiarz niezlicżonemi/ pokazał/ gdybym ſię przedłużyć nie obawał BudNT przedm b2v; CzechEp 82, 423; LatHar 257; WysKaz 14.

»[co] pokazać na piśmie« (1): Niechay nam wżdy ty trádycye Apoſtolſide pokażą/ á ieſliby ie pokázáć mieli/ muśielićby ie pokázáć ná piſmie/ bo inácżey ktoż im wierzyć będźie NiemObr 75.

»[co] pokazać prawdziwie, prawdą« [szyk zmienny] (4:1): Diar 22; CzechEp 268, 292, 363; Zem zapłacieł iuz 30000 tysięcy długu niebosczykowskiego [...], iest to rzecz iaesna [!] iakosłonce na niebie y gotowem to zawzdy pokazac prawdą y iawnemi dowody ActReg 163.

»[co] przykładem pokazać« (8): wiele też teraz pod nowym przymierzem ieſt grzechow/ ktore pod Moyżeſzem nie były zá grzech pocżytáne. (–) Tego ieſzcże nie rozumiem/ trzebáby mi to przykłádem iákim pokázáć. CzechRozm 95v; SkarŻyw 278; CzechEp 163, 246, 282, 385; tákbym ſie rozwiéść mogł/ y wielą narodów przykłády to pokazáć/ że częſto zwyćiężcé v zwyćiężonych w łykách bywáli OrzJan 25; WujNT przedm 4.

»szeroko pokazać« (4): KromRozm II o2v; Witen [...] był podnieſiony/ y dobrowolnie wybrány ná Wielkie Xięſtwo Litewſkie [...]/ iákoſmyć to wyzſzey ſzeroko pokazáli z pewnymi dowody. StryjKron 385, 86; CzechEp 188.

»[co] znacznie pokazać« = ostendere Modrz [szyk zmienny] (5): ácżeś z Páwłá Apoſtołá to iuż znácżnie doſyć pokázał/ że zá obrzezánim wſzytko idzie CzechRozm 98, 186; ModrzBaz 1v; CzechEp 292, 339.

»[co] (ź)rzetelnie pokazać« (4): Przetoſz tym Doktorem [św. Tomaszem] y innymi/ [...] bárżo ſie Heretykowie brzydzą. Bo wiedzą/ iſz żaden lepiey/ krotcey/ oſtrzey/ prośćiey/ rzetelniey/ fáłſzu ich pokazáć á odkryć chytrośći niemoże. SkarŻyw 203; CzechEp 82; NiemObr 94, 117.

Szeregi: »dowieść (a. wywieść, a. wywodzić, a. przewieść) i (a) pokazać« [szyk 8:2] (10): KromRozm II b4; KromRozm III E4; iż chowano ná rathuſzu trućiznę/ dla tego/ áby ią mogł káżdy ten wziąć/ ktoby pokazał to vrzędowi/ y wywiodł/ że ma przycżynę ſłuſzną zyść s tego ſwiátá GórnDworz Y4v, Hh3v; CzechRozm 116, 208v; CzechEp 32, 384; NiemObr 94; WujNT przedm 4.

»(nie) oznajmić a (i, ani) pokazać« [szyk 2:1] (3): RejPos [136]v; iż ći ludzie zápámiętáli/ do Bogá ſie rzkomo y ſłowá iego odzywáiąc/ ważą ſie w nośić rozdziału thákiego miedzy ludzi/ ktorego Bog ſam w ſłowie ſwym nigdy nie oznaymił áni pokazał. CzechRozm 100; WujNT 175.

»podać i pokazać« (1): iáko nam tenże to kośćioł podał y pokazał/ ktore piſmo miedzy ták wielą inſzych odrzuconych mamy mieć zá prawdźiwe iſtotne piſmo ReszPrz 11.

W przen [co] (30): OrzList c2v; Zbił ſię iuż z łáſki Bożey zły X.K. y wſzego Papieſtwá fundáment: [...] okazáły ſię [...] ſzkodliwe rumy/ y inſze plugáwe chwaſty y záwády: Iuż też nam cżás fundáment zbáwienny pokazáć: trzebá go dowieść: y do budowánia ſię ná nim ludźiom drogę podáć. CzechEp 269, 103, 223; Wſzyſtkoć ſię widzę Włochu v nas nie podoba [...]. Ale ieſłiś zgánić vmiał/ ieſlis vmiał pokázáć wrżod choremu/ vmieyże y lekárſtwo pokázáć. GórnRozm K2.
Zwroty: »drogę, gościńce pokazać« [szyk zmienny] (18:1): Niemaz ſtiſiąca iednego ktory by przes Chriſtuſſa wiedział albo ynym pokazał drogę do nieba SeklKat E2v; GliczKsiąż L4, Q3v; OrzRozm E2; pokáż w.m. drogę/ kthorą do tego przyść/ áby cżłowiek/ kiedyby iedno chciał/ mogł rozſmieſzyć/ y vcieſzyć trefną powieſcią drugie GórnDworz N7, B5v, Z4v, Dd, Mm6v; Pokazał mu łácniuchną s tych fráſunkow drogę. HistLan Cv; KuczbKat 385; Tedy ty vsłyſzyſz ná niebieſiech/ y zlituieſz ſię nád grzechem sług twych/ á ludu twego Izráelſkiego/ pokazawſzy im drogę dobrą (marg) Wła⟨ſnie⟩ gdy náucżyſz ie drogi dobrey (–) [quia docebis eos viam bonam]/ ktorąby ſzli BudBib 3.Reg 8/36; CzechRozm A7; Bo ktoryby Krol táką woynę opuſzcżał/ á nieſtárałby ſię/ iákoby vśiłowánie nieprzyiaćielſkie zebrawſzy żołnierze przełomił/ rzecży od niego zábráne odiął/ á krzywd ſię pomśćił: tenby drogę nieprzyiaćielowi pokazał/ áby y potem tákie rzecży ná potym cżynił [is hostibus occasionem similia facinora designandi daret] ModrzBaz 108v; CzechEp *3, 424; RAcż mi Pánie gośćińce twoie pokázáć/ á dróg ſwoich rácż mię náucżyć. LatHar 82, 562; PowodPr 21.

»palcem pokazać« (4): OrzRozm E3; OrzQuin Gv; co rozumiemy, żeby teraz [...] nie miał był Antychristá poznáć, y dopiero go inſzym pálcem prawie pokazáć. CzechEp 411, 234.

»ręką pokazać« (1): tedyć to rzec muſzę/ Coćbym ręką pokazał ia ták ſobie tuſzę. Ze nie ieſt w tobie iedná dobra męſka żyłá CzahTr K3.

Przen (9):

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Lecż teraz niechay fortuna pokaże/ Komu przyſądzić krolewnę dziś każe. KochSz A4.

a) Być wskazówką do podjęcia określonego postępowania; narzucić konieczność [w tym: co (5)] (8): A iżby ták wielé/ álbo mniéy/ śiedźiéć miał [w wodzie cieplicznej]/ chorobá (iáko mówię) á náturá/ iáko ſye ma do niéy/ pokaże Oczko 27v; co [wywiedzenie melankolijej] ſye ſyrupámi y purgátiámi odpráwić może/ ieſli rozſądek á zwyczay miárę pokaże: bo ácz ſye w prawdźie tu drógá podawa/ kthórym częśćiam ćiáłá/ [...] co ma być dawano: ále wielé tego doſyć/ ſámá experientia náuczy. Oczko 34, 27v; ze inaczey [Rzeczpospolita] naiazdom, gwałtom y wolnosci zabiezec [...] niemogła, iedno tym sposobem, ktory Ius naturae et Ius gentium pokazała ActReg 147.

pokazać komu (1): po ktory kres vżywáć go [dworzanin trefnowania] ma/ tyle/ ile mi pokaże moie błáhe bacżenie/ poſtháram ſie ábych tu ná tym mieyſcu w. miłoſciam powiedział GórnDworz O3.

Frazy: »czas pokazać może« (1): chmieliny y mákowinę też palić ná popioły/ bo ſą potrzebne. Owa ták/ co rozum á cżás pokázáć może GostGosp 124.

»potrzeba pokaże« (2): Oczko 20v; Tákże ią [sprawę] też niktorzy ocżymá vyźrzyćie. Tám gdźie tego potrzebá y mieyſce pokaże CzahTr K2v.

αα. Wymienić, wyliczyć, wskazać, o którą rzecz chodzi [w tym: kogo, co (76)] (78): WujJud 41; BudNT przedm b7v; Słyſzałem iuż ieden ſpoſob vſpráwiedliwiánia/ [...] á ták pokaż mi drugi CzechRozm 217v, 59, 107 [2 r.], 143, 147, 147v, 216v, 265; że ſię rzecżámi niektoremł [!] bárzo poſpolitemi báwię/ á od inſzych ſzeroko wypiſáne álbo krotko wſpominam/ álbo ie tylko pokazawſzy obfićiey przekłádam/ tom dla ſnádnieyſzego w piſániu ſpoſobu vcżynił ModrzBaz 1v; naprzod mowy y terminy niektore pokażę/ ktorych X.K vżywa CzechEp 140, 96, 105, 127, 175, 193 (12); CzechEpPOrz **3; NiemObr 95; iż rychło záś potym Nowokrzczeńcy/ zgániwſzy Biblią Brzeſką/ y omyłki iey nie máłe pokazawſzy/ wydáli drugą w Nieświeżu ieſzcze gorſzą WujNT przedm 1.

pokazać z czego [= na podstawie tekstu] (1): Mogłoby ſie thákich przykłádow wiele pokázáć y s pogáńſkich hiſtoriy. RejPosWstaw [413]v.

pokazać komu (16): OrzRozm F; że niektore mieyſcá wtychto nowego przymierza kśięgach/ od Heretykow ſą pofáłſzowáne/ [...] Przeto ſłuſzna byłá rzecż/ żebychći tu tákie mieyſcá pokazał BudNT Ff6; CzechRozm A4, 89, 216v, 218v; PaprPan A3; Tuſząc ſobie to o I.M. iż mi záraz co ná to/ máiąc doſtátek/ odpiſze: y mnie/ ieſlibym ieſzcże kędy cżego nie dołożył [...] y pokaże y nápominie. CzechEp 426, 28, 105, 202, 360; Przyznawa nam to X.K. iż gdyby nam kto iednę ſentencyą z piſmá ś. [na podparcie swych mów o Synu Bożym] pokazał/ iż ná niey przeſtáć y iemu wiárę dáć chcemy: Przećiwko ktorey náſzey ſzcżyrośći/ on ſię hárdźie ſtáwi/ y nie iedno tylko mieyſce/ ále/ ſty ich nam pokázáć obiecuie. NiemObr 93; zkąd poſzedł ten Carz Turecki? [...] Możeſz mi kto rodźice pokazáć iego? OrzJan 25; WujNT przedm 15.

pokazać w kim, w czym (5): Widźiſz że ty w tey obietnicy Przyśięgi Krolewſkie [...] one trzy głowne rzeczy/ ná ktorych záwiſło Kroleſtwo Polſkie/ ktore ſą Ołtarz/ Kápłan/ Krol. (–) Proſzę pokaż mi to w tey Przyśiędze/ bo ia dobrze thu tego niebacze. OrzRozm F; CzechRozm 137v; PaprPan A3; CzechEp 382; ReszPrz 74.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym: zaimek pytajny (2), że (1)] (3): WujJud 201v; CzechRozm 25v; iż Ianem rzecży ſwey dowodźi/ á cżemuż tego nie pokaże/ gdźie ſłowko iedno namnieyſze o tym Ian ś. nápiſał/ iż przez boſtwo Troyce ś. wſzytko ſtworzono. CzechEp 182.

W charakterystycznych połączeniach: pokazać błąd (3), co prawdziwego, miejsca, niedostatki, niezgody [czego], odbieżenie błędow, omyłki, pismo, poprawy, przyczyny, przykłady, przysady [czego], sentencyją (2), terminy; pokazać prawdziwie.

Zwroty: »na krotce pokazać« (1): odłożywſzy ná ſtronę rumy y chwaſty ſzkodliwe/ náukę ſámę zbáwienną przedśię wezmę. [...] Lecż niektore tylko z nich nákrotce pokażę. CzechEp 105.

»[czym] na oko pokazać« (1): iż nie ieſt rzecż wiernym przyſtoyna ważyć ſie popráwiáć piſmá ś. gdzie w nim omyłki/ exemplarzámi ſtárſzymi y doświadcżeńſzymi ná oko pokázáć nie mogą. CzechRozm 137v.

W przen (2): cobykolwiek mogł nam ieſzcże kto pokázáć Antychriſtowſkiego przędźiwa/ ktoreby z dźiećinnego wychowánia pod zwierzchnośćią iego przy nas zoſtáło/ [...] tedyſmy y to gotowi odrzućić: áby prawdá ſłowá Bożego w nas cáła zoſtáłá. CzechEp 360.
Zwrot: »palcem pokazać« (1): coż tákich Iudaſzow w domach y ſzpitálách, W kośćielech ná Ratuſzách y w Kśiążęcych ſalách! Nie będęć ich miánował: lecż ſobie odważę, Iż ich wytknę przed świátem y pálcem pokażę. KlonWor **2.
Przen [komu] (1): day (proſzę) [Panie] duſzy moiey onę świátłość twoię y prawdę twoię/ ktoraby mi prawdźiwie pokazáłá te wſzyſtkie niedoſtátki (y grzechy) moię/ ktorych potrzebá mi ſię ſpowiádáć LatHar 156.
ααα. W zdaniach zaprzeczonych lub o sensie zaprzeczonym: nie ma takiego (26): Niechby iedno ácż nic mieyſce pokazáli/ gdzieby te ſłowko/ Na pocżątku ſámo przez ſie przedwiecżność znácżyło: ále tego pewnie nie pokażą. CzechRozm 25v, 29v, 121; CzechEp 35, 61, 265, 374; Niewiem tedy/ kędyby tákowego kośćiołá/ ktoryby nie błądźił ſzukáć máią [...]. Przyidźie go im kędy ná powietrzu ſzukáć/ gdyż go ná źiemi pokázáć z trudnośćią máią. NiemObr 179; Cnotá ſámá ſobie ieſt y pewną zasługą/ Sámá ſobie nadgrodą: pokaż táką drugą. RybGęśli D3v; WujNT 563 [2 r.].

pokazać komu (7): OrzList a4v; OrzRozm P4; SarnUzn Ev; ále máło mi w.m. oſobnych ludzi pokażeſz/ ktorzyby białegłowy bárzo ſobie ważyli GórnDworz V v; Oczko 7; NIE pokaże mi żaden ná wſzyſtkim świećie/ tákiego drugiego Miáſtá/ iáko RZYM ReszHoz 114; WujNT 676.

pokazać w kim, w czym [= że jest w kim, w czym] (8): Y możećież mi w Polſzce pokázáć vczenim y piſánim iemu [Marcinowi Kromerowi] więtſzego. OrzRozm P4; WujJud 243; CzechRozm 48v; kto mi kazać wierzyć może/ áby żelazny kruſzec/ w źiemi ſam z śiebie palić ſye miał? Co w nim tak tłuſtégo mi pokaże/ czegoby ſye ogień chwyćiwſzy/ miał trwać [...]? Oczko 7; Doſyć nam ná tym/ że tych ſłow y tákich terminow w piśmie náſzym y w náukách [ksiądz kanonik] nie pokaże. CzechEp 348; To vſłyſzawſzy/ ſpyta kto/ Iákoż Bog ſtworzył niebo y źiemię? Odpowieda támże Moiżeſz/ á w Moiżeſzu tego nie pokaże, y inſze piſmá ś. iż przez ſłowo. CzechEp 180, 61, 362.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); zawsze: zaimek pytajne] (2): niech pokażą gdzie tho ieſt v Zácháriaſzá Dicite filiae Sion ecce Rex tuus venit manſuetus. SarnUzn C2v, Ev.

ββ. Nauczyć czegoś [co] (5): á to [używanie cieplic Grekom i Łacinnikom] kto pokazał? Bog od ládá małych początków zácząwſzy [...] V Brándule woły [oddające mocz z krwią] nápiwſzy ſye/ á ták ozdrowiawſzy/ ludźiém [...] wodę záléćiły. Oczko 11v.

pokazać komu (4): bo niemoże być więtſza Philozophia/ iáko ludzie źwirzęcych obycżáiow [...] przywieść ku życiu podług rozumu: [...] pokazáć im małżeńſtwo: więc goſpodárſtwo około roley: [...] GórnDworz Kk5v, Z; Ze tedy rzemięſłá tego nieumiem/ [...] wſtyd mię tego/ żem ſię go/ iuż w Lublinie będąc/ nie náucżył/ gdyż mi ſię miſtrz trefiał/ ktory mi ie pokázáć vśiłował CzechEp 64; WujNT 516.

γγ. Opublikować, ogłosić drukiem [co] (4): [przypatrowałem się księdza kanonika „Wędzidłu”] ſpodziewáiąc ſię tego/ iż on po inſzych/ w ták nie máłych kśięgách/ miał coś nád inſze przynieść/ y pokázáć lepſzego y doſkonálſzego CzechEpPOrz *3.
Zwroty: »na jaśnią pokazać« (1): Są y drudzy/ ktorzy też ſwey dawney przećiwko mnie zazdrośći/ y nienawiśći iádem piorá ſwe/ [...] oboſtrzyli y ieden iuż robotę ſwą ná iáśnią pokazał/ á drugi ná toż ſię gotuie/ [...] áby dudum anteea aduerſum me conceptam iniquitatem, iam tandem parturiret. CzechEp *2v.

»na piśmie pokazać« (1): Niedawno też Symon Maricius [...] wſzytek pocżątek ſzkoł/ poſtánowienie y ſpoſob/ zwielką pilnośćią wynálazł/ y ná piśmie pokazał. ModrzBaz 134v.

»na świat pokazać« (1): [iż ja] ná tom ſiedmiolętną [!] pracą podiął/ ábych litewſką y Ruſką/ tákże Polſką Hiſtorią nie z domniemánia/ ále z pewnych dowodow ná ſwiát pokazał. StryjKron 275.

β. W sposób pośredni: dać do zrozumienia za pomocą tekstu nie zawierającego wprost danej myśli lub za pomocą działania (40):

pokazać kogo, co (10): WujJud 153v; RejPosWstaw [412]; CzechRozm 71; Chryſtus [...] Duchá S. z ſwey iſtnośći Bogá z Bogá z śiebie iſtotnie będącego/ ſwym Apoſtołom y oblubieńcy ſwey kośćiołowi pokázał/ mowiąc/ zmego wezmie/ to ieſt z iſtnośći moiey. SkarJedn 278; SkarŻyw 318, 393; Bo ná początku kośćiołá Chrześćijáńſkiego/ ſtrzegli ſię Apoſtołowie/ imion vrzędow zakonu ſtárego/ chcąc pokázáć rożność oboiego zakonu: przetoż woleli przełożone duchowne zwáć páſterzmi ábo Biſkupámi [...] á niżli kápłany ábo ofiárniki WujNT 456. Cf Ze zdaniem; »kształt pokazać«, »po sobie pokazać«.

pokazać komu (9): KwiatKsiąż D2; SkarJedn 278; SkarŻyw 393, 597; Częſto Pan Chriſtus mieſzkał ná puſtyni: áby nam pokazał/ iż tákie mieyſcá do modlitwy y bogomyſlnośći ſą naſpoſobnieyſze WujNT 130, 346. Cf pokazać komu w czym.

pokazać komu w czym (3): RejPosWstaw [412]; gdy ſtworzył [Bóg] cżłowieká/ tedy ten ſtan vſtáwić racżył/ áby wſpołecżnośći álbo złącżeniu męża y żony/ pokazał nam wielki Sákráment y znák oſobliwey onego dziwnego y łáſkáwego złącżenia ktorym ſie złącżył Pan Chryſtus z Kośćiołem ſwoim KarnNap F3v; SkarJedn 398.

pokazać przez co, ze zdaniem dopełnieniowym (1): to nam mieyſce zarzucaią/ powiedáiąc że ie zle Ewán-ieliſtá przywodzi/ chcąc przez to pokázáć żeby Ewán-ieliſtowie y ini Apoſtołowie nie duchem świętym piſáli/ ále leda iakie baśni ſkłádali BudNT Ff8v.

pokazać czym [w tym: ze zdaniem dopełnieniowym (10)] (11): GliczKsiąż C2; Bo iż Krzeſt [...] káżdemu z oſobná ieſt potrzebnym/ ſam Zbáwićiel tymi ſłowy pokazał: Ieſli śie kto nieodrodźi z wody y z Duchá Swiętego/ niemoże wniść do Kroleſtwá Bożego. KuczbKat 116, 170; iſz przed śmiercią iego [św. Piotra Celestyna]/ widzieli nadedrzwiámi komorki iego/ krzyż złoty na ſamym powietrzu wiſzący. Cżyni pokázáć chćiał Pan Bog: iáko dla imienia iego krzyſz od młodośći aſz do ſkonánia ochotnie nośił SkarŻyw [474]; Ták będzie rádość w niebie [Luc 15/7].) [...] tym chćiał Pan pokázáć/ iáko miłe ieſt y wdzięczne Bogu y świętym iednego grzeſznego náwrocenie WujNT 259, 212, 430; SkarKaz 517a. Cf »przykładem pokazać«.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); iż, że (21), zaimek pytajny (6) jako ‘że’ (1), żeby (1)] (29): KwiatKsiąż D2; ieſli kto o tym mowi/ to oni milcżą: chcącz pokázáć/ że thá rzecż niegodna/ by o niey mowiono GórnDworz N3, F, Cc3v; KuczbKat 240; CzechRozm 159v; SkarŻyw 597 [2 r.]; Sąd poiedynkowy co z cżłowiekiem będźie/ pokaże. LatHar 638 marg; iż vmárli zmartwychwſtawáią/ y Moyzeſz pokazał v krzá/ gdy zowie Páná/ Bogiem Abráámowym/ y Bogiem Izáákowym/ y Bogiem Iákobowym. WujNT Luc 20/37, s. 72, 130, 180, 309, 310, 346, 350; chcąc pokázáć iáko mu wielki y należyty vrząd zlecał: oſobliwemi go dárámi y przywileymi nádáć chćiał SkarKaz 577a. Cf pokazać przez co; czym.

Zwroty: »dostatecznie pokazać« (1): A przetoż ácżkolwiek o tym [wychowaniu dzieci] wiele w piſmie opiſánia mamy/ wſzákże Pan Bog chciał to nam doſtátecżniey w przykłádzye wychowánia Syná ſwego y w dzyećińſtwie iego/ dla náuki náſzey/ zoſtáwić á pokázáć/ [...] áby każdy w tym doſtátecżnie był vpomnion RejPosWstaw [412].

»jaśnie pokazać« (1): Wierzyſzże ty w Syná Bożego [Ioann 9/35].) Nie mogł nam iáśniey pokázáć iáko tymi ſłowy/ że on ieſt oraz y Synem Bożym y Synem człowieczym WujNT 346.

»kstałt [czego] pokazać« (1): Acżkolwiek ſam Zbáwiciel kſtałt nieiáki pomázánia tego [tj. ostatniego namaszczenia] pokazał/ kiedy Zwolenniki ſwoie po dwu przed ſobą poſyłał. Bo w Ewángeliey ták o nich piſano/ Iż wyſzedſzy [...] pomázowáli oleiem wiele chorych/ á bywáli vzdrowieni. KuczbKat 230.

»przykładem, w przykładzie pokazać« [w tym: iż (2)] (3:1): Ktorzi [Lacedemonowie] piyáne sługi ná ich kołaciye prziwodzić kaźiwali. [...] przeto iżeby młodzienczykom przykładem pokazali/ yako ſzkaradna rzecż ieſt na piianego ćżłowieka [!] patrzić. KwiatKsiąż D2; Bo thák v S. Mátheuſzá świadcży náſz Zbáwićiel: Spráwiedliwi łſnąc będą iáko ſłońce/ w Kroleſtwie Oycá ich. A iżby kto w tym niewątpił/ ſwego przemienienia przykłádem to pokazał KuczbKat 95; RejPosWstaw [412]; WujNT 180.

»[co] po sobie pokazać« (1): gdy grzeſzącego nie każe prześládować/ áni mordowáć/ iáko y ſam to po ſobie przećiw cudzołożnicy oney/ do niego przywiedźioney pokazał CzechEp 29.

Przen [co komu] (1): Marżecz nam dzień ſwię. Iana pokażał [tj. pogoda w dzień św. Jana wskazała, jaka pogoda będzie w marcu] LudWieś Bv.
b. Udowodnić, wykazać, potwierdzić wiarygodnie (71):

pokazać komu (5): CzechRozm 94; (nagł) Zemomiſław y Miecſław K.P. (–) NA tych to Bog pokazał tey zacney Koronie/ Ze ią chciał mieć w łáſce ſwey y w ſwoiey obronie. PaprPan Dd3, Dd4v; WujNT przedm 27; SkarKaz 208a.

pokazać co [= treść stwierdzenia] (24): GliczKsiąż B4; cżego [grubości języka przyrodzonego] dowodzącz/ wyrwie iákie ſtáropolſkie z Bogárodzice ſłowo/ á s Cżeſkiem iákiem głádkiem ſłowkiem ná ſztych ie wyſádzi/ áby ſwego ięzyká grubość/ á obcego piękność pokazał GórnDworz F2, D8v; HistLan B3v; PaprPan Dd4v; SkarJedn 27, 30, 194, 215; Zezwi wſzytkich ſwoich kápłanow/ á roſkaſz im áby to oko [wybite kijem] zlecżyli/ á moc Bogow ſwoich pokazáli SkarŻyw 179, 185, 385, 389, 462, 559, 601; CzechEp 243; PaprUp G4; ActReg 162; Pátrz zła żóno/ coś ty tu nábroiłá złégo. [...] (–) Ia iednák mą niewinność/ gotowám pokázáć GórnTroas 60; SarnStat 214, 522, 834; SkarKaz 208a. Cf pokazać co przed kim; pokazać co, ze zdaniem dopełnieniowym; Ze zdaniem; W przen.

pokazać co [= rodzaj stwierdzenia] (2): OD tego cżáſu [...] ieſzcże więcey w vporze ſwym y odſzcżepieńſtwie twárdzieli iáko ſkámieniáli Grekowie: iż [...] ná Synody ná ktore cżęſto przyzywáni byli/ przyiezdżáć/ á prawdę ſwoię pokázáć/ niechćieli. SkarJedn 253; WujNT przedm 27.

pokazać co przed kim, przed czym (2): SkarŻyw 391; ieſliby też powód ná onéy wiziiéy przed onym to vrzędem pooránia álbo gwałtu inákſzégo niepokazał iáko w pozwie ſtoi: tedy [...] SarnStat 1285.

pokazać co, ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego (2): KromRozm II b2v; [Chrystus] będąc w iedney oſobie Bogiem prawdźiwym y Cżłowiekiem/ żadną miárą wymálowau [!] áni wyrzezan być niemoże. (–) Tuśćie więc wáſzę wſzyſtkę Theologią/ iáka ieſt/ pokazáli. WujJud 45.

pokazać kim, czym (25): gdy yą był [...] Tárquinius ſuperbus zgwałćił/ wzyąwſſy Puginał zábiłá ſie ſamá [...]. Cżem pokazáłá to/ że wyęcey waży cnotá niż kyedy głádkosć. GliczKsiąż P8; GrzegRóżn G2v; SkarJedn A3, 30 [2 r.], 278, 353; ále názáiutrz P. Bog iego ſzcżerość cudem pokazał. bo gdy w duchu zápalony to imię ſławił/ vkazáło ſię nád nim koło świetne SkarŻyw 462, 248, 393, 559; GórnTroas 5; OrzJan 61; że choćby który pod trwogę y ruſzenié był wzdan/ á potym ná wtórym y dálſzym roku po odpráwieniu potrzeby pokazał liſtem Hetmáńſkim/ iż ná ten czás był ná poſłudze Rzeczypoſpolitéy y náſzéy/ ma zátym od wzdánia bydź wolnym SarnStat 433, 656. Cf Zwroty.

pokazać na kim, na czym (7): Iſcie wdzięcżność tá/ kthora ma być w twarzy/ [...] ieſt v páná Koſtki/ áni mogę/ ná nikim lepiey thego pokázáć/ iáko na pánie/ chcąc obiáſnić co to ieſt/ co ia wdzięcżnoſcią zowę GórnDworz D8v; PaprPan Dd3; doſtąpiłem miłośierdzia/ w wielkich grzechách moich/ áby ná mnie Chryſtus pokazał/ iáko ieſt ćierpliwy SkarŻyw 82, [197]. Cf »na sobie pokazać«.

pokazać w kim, w czym (4): ModrzBaz 115v; SkarŻyw 194; Pan Górnicki ma z krèſkámi ná wiérzchu ták /ĝ/ dla ſłowá /ĝi/ [...]. Alem ia w tym rozumienia inſzègo iáko w literze /i/ pokażę. JanNKar E4. Cf »w sobie pokazać«.

cum A cum inf „być” [w tym orzecznik w formie: kogo (2), jaki(e) (N) (2)] (4): Y on mnie [Duch Św. Chrystusa] vwielbi/ to ieſt/ ná ſobie Boſtwem ktore odemnie ma/ mnie słáwnego Bogá być pokáże. SkarJedn 278; SkarŻyw 393; OrzJan 122; któré [skóry barankowe sędziowie kasztelańscy] máią ſobie zátrzymáwáć/ ieſli pokażą ſąd ſwóy bydź ſpráwiedliwy. SarnStat 560.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (8); iż, że (23), zaimek pytajny (4), jako ‘że’ (2)] (29): GliczKsiąż P8; GrzegRóżn Bv, G2v; KuczbKat 415; Ieſli to ſobie przypiſuiećie/ ná co Pan Bog Prorokom dáry dawał/ muśićie też to pokázáć/ żeśćie y wy ſą Prorocy. WujJud 39v; CzechRozm 94, 197, 252; PaprPan Dd3; w káżdey ſpráwie/ iż Hetman/ więcey ma być oſtrożny niżli śmiáły/ wiele Pánow pokazáło. ModrzBaz 115v; teras świeżym S. oſmem Zborem cudownieć Pan Bog [...] pokażał/ iáko mu ſię to z iednocżenie podobáło: á odſtąpienia y rozerwánia kośćielnego dłużey ćierpieć niechćiał SkarJedn 353, A3, 30, 257; SkarŻyw 82, 194, 248, 462; On [Bóg] to potym [...] pokaże: kto ieſt iego chwalcą: kto też bluźniercą CzechEp 55; GórnTroas 5; GrabowSet D4v; Ponieważ tedy W.M. ſámi y przodkowie wáſzy dokázowáli ták wiele/ [...] nie zá groſz królów wáſzych/ ále że ználi łáſkę y miłość królewſką ku ſobie/ tedyśćie W.M. wſzyſcy Polacy doſyć pokazáli/ iákośćie ten ſtátut rozumieli/ y cośćie W.M. ſámi ná ſię włożyli: To ieſt: że was ſámá dobroć królów wáſzych przećiw nieprzyiaćielowi pobudzáć ma/ nie pieniądze żadné. OrzJan 61, 61; WujNT 132; SarnStat 433, 522, 549, 656, 1169.

Zwroty: »dostatecznie pokazać« (1): Abowiem y Chriſtus ma pod ſobą Anioły/ ktorym przyśćia y odeſzćia dawa roſkazánie. Coż tedy było potrzebá przydáwáć: Y iam cżłowiek pod zwierzchnośćią: iedno áby w ſámym ſobie doſtátecżnie pokazał godność Chriſtuſową? CzechEp 243.

»dowody (1) pokazać« (1): któré [przymierze] iuż ſam Turczyn doſyć wielkimi dowody pokazał bydź nie ważné OrzJan 122.

»jaśnie, jawnie pokazać« [szyk zmienny] (3:1): HistLan B3v; CzechRozm 252; PaprUp G4; któréby [wsi] iáſnie oſobliwym przywileiem to pokazáły [quae expresse ... docerent JanStat 1080]/ iż ná mieyſcu robót czynſz pieniężny więtſzy poſtąpiły SarnStat 656.

»pokazać na oko« (1): im pilniey proſzę/ Tym mnieyſzy ſkutek/ z łáſki twey [Panie] odnoſzę. Chceſz to podobno pokázáć ná oko Ze [...] ty máło dbaſz/ iák ſwe ſpráwy wiedźiem? GrabowSet D4v.

»w oczy [czyje] pokazać« = przedstawić (1): nigdy to złe naśienie [tj. kacerstwo] [...] nigdy w ocży światá wſzytkiego/ to ieſt/ ná Koncyliách prawdy ſwey ktorey nie ma/ nie pokaże SkarJedn 27.

»prawem pokazać« (1): tedy w téy mierze ſędźia Duchowny przyſądźić to ma Aktorowi/ [...] álbo coby práwem pokazał [vel id super quod legitime doceret JanStat 236] SarnStat 214.

»przykładem pokazać« (2): KromRozm II b2v; ktory [Pan] nam [...] wolą ſwą naświętſzą ták náuką iáko y przykłády żyćia ſwego obiáwić y pokázáć raczył WujNT przedm 27.

»rzeczą, skutkiem pokazać« [szyk zmienny] (4:1): niechayże máią ſobie ktorą [wiarę] chcą/ by tylko [...] pokazáli rzecżą (cżego słowy przą) że ſa [!] zwolennikámi Sábelliuſzá żydowiná. GrzegRóżn Bv; Ach iákieſz to ſerce złe tákich białych głowek/ S ktorego pod cżás płynie doſyć tákich [tj. okrutnych] ſłowek. Co ſnadź drugie y ſkutkiem iáwnie pokazáły/ [...] Ieſzcżeć tego w Krákowie ſwieżą pámięć mamy [...]. Gdy zła ſwowolna dziewká mátkę ſwą zábiłá HistLan B3v; ActReg 162; SarnStat 834; SkarKaz 208a.

»na sobie, w sobie pokazać« (3:1): iż ſie Grzegorz S. [...] vniuerſalnym abo powſzechnym Biſkupem piſać niechćiał [...]. Nie iżeby ſię Páſterzem wſzytkiego kośćioła y Biſkupow wſzytkiego chrześćiáńſtwá być nie cżuł [...] ále áby wzor pokory ná ſobie pokazał. SkarJedn 194, 278; SkarŻyw 393; CzechEp 243.

»świadkami pokazać« (1): pozwawſzy naiezniká do ſądu Stárośćiégo/ ma [ukrzywdzon] zupełnémi świádkámi y ludźmi poczćiwémi/ dobréy ſławy/ pokázáć/ iż obwiniony ten gwałt/ y ſzkodę domowi iego vczynił. SarnStat 1169.

Szereg: »objawić i pokazać« (1): WujNT przedm 27 cf »przykładem pokazać«.
W przen (1):
Zwrot: »drogę pokazać« (1): Y drogę náuką y przykłádem żywotá ſwego pokazał/ kędy ktemu przyſć możemy y mamy. KromRozm II b2v.
Przen: Zdanie z podmiotem nieżywotnym w znaczeniu ‘okaże (okazało) się’ [w tym: co (= treść stwierdzenia) (6)] (7): IAſna ſprawá pokaże/ iák náturá mieć chce WierKróc ktv; Zácżym iáko to ſkutek pokazał/ wielkim káznodzieią/ y burzyćielem Heretykow y grzechow wſzelákich przenáśládowcą zoſtał. SkarŻyw 371.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); iż (1), zaimek pytajny (1), li ‘czy’ (1)] (3): OrzQuin P; przećiw nam wſzytko to cżyni y Wędźidło kuie [...]. Co iáko ſpráwiedliwie y ſłuſznie cżyni/ dźień to on oſtátecżny pokaże/ gdźie to wſzytko ná iáwią przyidźie. CzechEp 15; GórnRozm A2v.

Frazy: »czas pokaże« (1): ktora [elekcyja] dobráli ieſt/ álbo zła/ czás to pokaże GórnRozm A2v.

»rzecz sama pokaże« [w tym: komu (2)] (3): Weźmićie wſzytki Páńſtwá od Króleſtwá rózné/ [...] to ieſt/ Hoſpodárſtwá y Kśięſtwá/ á równaycie ié z Króleſtwem: rzecz to wam ſámá pokaże/ iż niemoże być właſnie wezwány żaden Hoſpodár áni Mocarz/ to ieſt/ Kśiążę Królem OrzQuin P, C3v; CzechRozm 28.

c. Ujawnić to, co poprzednio bylo niewiadome [co] (2): Ad 2dum oKamieniec odmiana stałasię tą nakonuocatiej Proces contraPerduelles namowic tentopokaze. ActReg 12.
Zwrot: »światu pokazać« (1): pierwey ſię záwżdy [księża katoliccy]/ o wioſki o folwárki/ [...] ogrody ſtáráią: niż o napráwę w błędźiech ták grubych: chociaż ſię poſtáwką zwierzchowną pod imienim też świętym Iezuſowym/ zá tákie vprzedáć chcą przed ludzmi [...]/ iákoby ſzukáć mieli chwały Bożey. Aleć ie Bog iuż wrychle odkryie: y znácżnie cżáry ich [...] światu pokaże. CzechEp 50.
d. Dać poznać swoje cechy (119):
α. W celowym działaniu: zaprezentować, wykazać się czymś; popisać się [w tym: kogo (1), co (67)] (73): Gdy pothym do ſiędzienia zá ſtoł przyſzło/ pan Krákowſki áby ludzkość ſwą pokazał: ktemu że pan Giżycki v ſtołu nie ſiedział/ [...] vſtháwicżnie s pánią Giżyczką chciał mowić GórnDworz S4v, C2, E7v, K; bárzo to wiele pomaga/ ieſliby chory świętym Oleiem był pomázan/ dokąd ma w ſobie rozum zupełny/ á dokąd Wiárę y nabożeńſtwo może pokázać. KuczbKat 230, 255; Gdyż też on [Bóg] y obłudnym złym y niezbożnym krolom pánowáć dopuſzcża/ [...] cżáſem áby lud zły przez nie pokarał y gniew ſwoy pokazał CzechRozm 246, 237; SkarŻyw 26, 165, 188, [407], 598; ActReg 32, 55; WujNT Col 2 arg; PaxLiz D; Przeto rychło Apollo ſtronámi złotymi Lutnię náwiąż [...]. Pokaż teraz náukę ſwoię wyprawioną/ Zágray iuż pieśń weſołą SapEpit A3.

pokazać z czego [= czym] (1): Ktoryż z was mądry i ćwiczony? Niechże pokaże z dobrego obcowánia vczynki ſwe łágodney mądrośći. WujNT Iac 3/13.

pokazać komu (5): GórnDworz D7, N5v; bárzo tho mądrze ſpráwił on nawyżſzy tych wſzyſtkich rzecży ſtworzyciel/ áby nam thákową moc ſwoię/ nieiákimi znáki ſmyſłam poddánymi/ z dobroći ſwoiey pokazał. KuczbKat 110; BielSenJoach 3; Iednák ieſliże pádnie co ná ſkrzydło twoié/ Nieprzepuſczay/ pokaż też innym męztwo ſwoié. WyprPl C3v.

pokazać kogo [= siebie] kim (1): Zonego ziazdu vPrzeſzporku zali nieznacznem [tj. czyż nie znacznym] Krolem ſam ſiebie y Narod Polſki pokazal PaprUp C4v.

pokazać przez co (1): Bo choć [doktorowie chrześcijańscy] roznych cżáſow y dáleko ná roznych mieścách od śiebie byli/ przedśię Duch S. przez zgodny ich wykład y iednoſtáyne zwolenie/ ſpráwę ſẃą [!] w ich piſmach pokazał WujJud 36.

pokazać czym (5): GrzegRóżn C2; KuczbKat 110; CzechRozm 170; SkarŻyw 168; Wyrzućił wſzytkie [przedające w świątyni] [Joan 2/15].) Tym pokazał nie tylko zwierzchnią moc y władzą ſwą [...] Ale y dał przykład ſwoim namieſtnikom/ áby [...] WujNT 310.

pokazać nad kim, nad czym (2): Bom ia oto zátwárdźił ſerce Egiptcyánow/ że y tám zá wámi poydą w pogonią/ á pokáżę chwałę ſwą nád Faraonem [et glorificabor in Parhoh]/ y nád wſzytkiem woyſkiem iego/ nád wozy iego/ y nád wſzemi iezdnemi iego. BibRadz Ex 14/17; SkarŻyw 187.

pokazać przed kim (1): Chwali ich [św. Paweł Koryntian] z poſłuſzeńſtwá ktore przećiw niemu przed Tytuſem pokazáli. WujNT 2.Cor 7 arg.

pokazać na kim, na czym [= wobec kogo, czego] (3): Pánie Boże miłośierny y dobrotliwy/ pokaſz tę łáſkę ná mnie. SkarŻyw 120, A3, 403.

pokazać na czym [= przez co] (1): kto ćię [św. Wojciechu] z Polſki [do Prus] wygánia? [...] vprzeymą [!] miłość ku Chryſtuſowi/ ktorąś chćiał ná pozyſkániu duſz ludzkich/ y ná ſwey krwi rozlániu pokázáć. SkarŻyw 355.

pokazać w kim [= wobec kogo] (1): WSzechmocny y wiekuiſty BOże/ ktory [...] dźiwną moc twoię/ y hoyną dobroć twoię/ y wſtanie wdowim raczyłeś pokázáć LatHar 457.

pokazać w czym [= przez co] (6): CzechRozm 245v; To było ták zbytne trudzenie/ wktorym on ſwoię wielką miłość ku Pánu Bogu pokázáć chćiał SkarŻyw 472, 258, 412, 443; Iednák oná pilność/ nakład/ vśilne ſtáránie/ y Nabożeńſtwo ktoreś W.X.M. w oddániu oſtátecżney poſługi/ Sławney pámięći Kśiążęćiu Słuckiemu/ Małżonkowi ſwemu/ [...] pokazáłá/ v wſzyſtkich dobrych wielkąś pochwałę y zálecenie ſłuſznie odnioſłá. WysKaz )?(3.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (5); iż, że (7), zaimek pytajny (3), jeśli ‘czy’ (1)] (11): iż ći ſtarzy [...] chcą to pokazáć/ iż nie ſą ſtarzy/ y dla tego więc owo fárbuią ſobie brodę/ ábo w cżapecce chodzą/ áby śiwiznę zákryli GórnDworz K2v, E8, F6, N5v, V2; CzechRozm 170; PaprPan P4v; A iáko ſię potym [papież Innocenty III] y z Otonem obſzedł/ pokazał. CzechEp 42, 98; A iesli co naRptą zatą zwłoką padnie, vmieicie tu więc wm pokazac, iesli iey w bedziecie prawi. ActReg 113; OrzJan 103.

W przeciwstawieniu; »pokazać ... pokryć« (1): będzie tho wielki rozum dworzáninow/ kiedy tho/ w cżym ſie dobrze cżuie/ á s cżego rozumie że ma być pochwalon/ pokaże ludziom nieznácżnie/ á pokryie/ ieſli co zna nie bárzo trefnego w ſobie. GórnDworz N5v.

W charakterystycznych połączeniach: pokazać chuć, chwałę, czerstwość, dobrą wolą, dobroć, dzielności, gniew (2), ludzkość, łaskę, męstwo (3), miłość (4), misterstwo, nabożeństwo, nakład, naukę, niecierpliwość, ochotę, pilność, powinowatość, siłę (2), sprawę, staranie, sztukę, uczynki, umiejętność, wiarę (2).

Zwroty: »pokazać (to), co umie« (2): A iáko temu przyſtoi lutnię wziąć w rękę/ gdy o to ieſt proſzony: ták záś owemu bárzo nieprzyſtoi/ ktory [...] nie dádząc ſie bárzo rácżyć/ hnet wſzytko pokaże co vmie/ á cżáſem y to cżego nie vmie. GórnDworz Kv, B7v.

»jaśnie pokazać« (1): TEn wierſz [...] Woiewodo tobie Ofiáruię: wiedząc to/ żeś ſwoiey oycżyzny Ieſt tákim pilnym ſtrożem/ że nád ćię nikt inny Zdrowia y ſwobod więcey iey życżyć nie będzie/ [...] Coś nam w tych cżáśiech nieraz dość iáſnie pokazał BielSenJoach 3.

»moc pokazać« [szyk zmienny] (16): KuczbKat 110; że ná głos iego [tj. Pana] álbo roſkazánie vmárli powſtáną. Kto więtſzą moc nát tę pokázáć może? BiałKaz E2v; prawdá iſz vkrzyżowány ieſt/ ále vmarwſzy zá nas/ gdy chćiał/ moc ſwoię Boſką w zmartwychwſtániu pokazał SkarŻyw 443, 168, 258, 501, 559, 560, 572; ReszPrz 85; ActReg 106; o drogi Hektorze/ Pokaż moc ſwoię zwykłą/ poruſz źiemię/ morze GórnTroas 48; LatHar 457; WujNT 310; SiebRozmyśl F4; SkarKaz 4a.

»pokazać przed oczyma ludzkiemi, na oczach ludzi« [szyk zmienny] (1:1): A chcąc nieiákie tey tákowey mey wdźięcżnośći świadectwo przed ocżymá ludzkiemi przećiw W.K.M. Pánu ſwemu przyrodzonemu pokázáć/ vmyſliłem to co v ſiebie mam zá naywiętſzą pocżtę ofiárowáć W.K.M. BibRadz *2; GórnDworz I6v.

»po sobie pokazać« [szyk zmienny] (5): CzechRozm 170; Ze ono Kſiążę Mauryc Sáſki ácż był rządny/ [...] tákiego męſtwá nigdy nie miał w ſobie/ Iákie ći Kálinowſcy pokażą po ſobie PaprPan E4v; CzechEp 98; CzechEpPOrz **v; Swiádkiem ieſt źiemiá Węgierſka/ którą gdy z gruntu wywrácał/ to po ſobie pokazał/ że zgołá względu żadnégo nie ma/ áni ná Bogá/ áni ná żadné nabożenſtwo/ áni ná moc niebieſką OrzJan 103.

»znacznie pokazać« (1): Bo to pewna ieſliby kośćioł przećiw nieprzyiaćielom [...] walcżyć miał: tedy nie cżym inſzym/ iedno miecżem duchownym [...]. A ieſli cżym inſzym/ y inſzym też ſpoſobem/ ázażby tego po ſobie znácżnie nie pokazał/ iżby mu nie ſzło o on żywot wiecżny/ [...] ále o ten docżeſny/ y o dobrá źiemſkie CzechEp 98.

»pokazać znak [czego a. że]« [szyk zmienny] (2): GórnDworz Aa7v; Lecż pokazał twoy Bog znák niewątpliwy/ Ze z tobą trzyma/ ô Krolu cnotliwy/ Gdyż przy ſwobodźie to miáſto zoſtáwił/ Aby ćię wielkim Krolem w nim obiáwił. GrochKal 27.

Szereg:»pokazać i objawić« (1): [Matthias Flaccus Illyricus] ſobie wymyſla iákieś pewne náznácżone mieyſce/ z ktorego [Pan Chrystus] miał do niebá [...] wſtąpić/ áby tym ſpoſobem ſwoię moc y władzą pokazał y obiáwił. ReszPrz 85.

»wydać a pokazać« (1): że w ſzkole tego ſie dzyecyę ma náucżyć co powinno będzye s ſiebye według wezwánya ſwego krzesćiyáńſkyego wydáć á pokázáć GliczKsiąż L4.

Przen (1): Náſláduymyſz y my tych oycow náſzych/ á ieſli żywą wiárę mámy/ niechay ſwoie dzielnośći pokaże: ieſli żywa/ niechay ſię ruſza/ chodzi/ y prácuie SkarŻyw 28.
β. Uzewnętrznić, przejawić w zachowaniu lub sposobie postępowania swoje cechy, uczucia, myśli [w tym: co (44)] (46): Nieſtátecżność w Bábilonie ſtárſzy pokazáli/ Ktorzy ſie ludzyom ná twarzy ſwiętobliwi zdáli. KochZuz A2v; ktoremu záto pokutę nażnácżył/ iſz tak wſkázuiąc/ rádość nad zgubą przenáſládowniká pokazał. SkarŻyw 251, 98, 130, 189, 225, 284 (9); KochTr 2; GrabowSet E3; [gdy Chrystus skonał] Zydowie niektorzy vderzeniem w pierśi/ iákąkolwiek ſkruchę y żal ſwoy pokazáli. LatHar 320, 261; Wielkie męſtwo y powśćiągliwość pokazał Dawid/ gdy wody z Bethleem [...] w wielkim ſwoim prágnieniu pić niechćiał SkarKaz 120b, 42a, 244a, 313b, 638a.

pokazać komu (3): WujJud 11; perswadował y Krolowi y Panom aby nietylko dziękowaniem ale aliqua extraordinaria gratitudine, aby mu to pokazali ze grati sunt prace iego ActReg 59; SzarzRyt C2.

pokazać czym (4): CzechRozm 69; SkarŻyw 81; ActReg 59; Tu krzykiem ſerdeczny ból wſzytcy pokazáli GórnTroas 74.

pokazać na czym [= za pomocą czego] (1): Nátym pokażeſz miłość ku mnie/ gdy zbáwieniu ludzkiemu ſłużyć/ á kośćioł moy/ y owce moią krwią odkupione náucżáć/ bronić [...] będzieſz. SkarŻyw 599.

pokazać w czym [= za pomocą czego] (3): CzechRozm 222; SkarKaz 514b; Boś tu przećię bráćie w tym pokazał niecnotę; Ześ cudzym koniem robił/ vkradłeś robotę. KlonWor 4.

cum A cum inf „być” + „w sobie” (1): po tych godnoſciách náznácżonych/ kthore dworzanin w ſobie być pokaże/ tho [tj. miłowanie swego pana] ieſt rzecż naycżelnieyſza. GórnDworz K6.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); zawsze: iż, że] (4): CzechRozm 69; SkarŻyw 208; ActReg 59; Rozum to przyrodzony chwalić muśi/ gdy ſię kto od rzeczy miłey á ſobie wolney pohámuie/ [...] á pokaże iż ſobą władnie/ á chęć go do rzeczy lubych nie zwyćięży. SkarKaz 120b.

W charakterystycznych połączeniach: pokazać bol, cierpliwość, cnotę (2), głupstwo (2), gniew (2), grzechy, ludzkość, męstwo (2), miłość (3), niecnotę, niestateczność, pokorę, posłuszeństwo, powściągliwość, radość (2), serce, skłonność, skruchę, statek, świętokrajstwo, twarz, uprzejmość, wiarę, zgodę, żal (2), żałość (2); pokazać krzykiem, wolą.

Zwroty: »jaśnie pokazać« (1): oni iednák chociaż ſię w tym barzo mylą/ przedſię áby głupſtwo ſwe tym iáśniey pokazali/ śmieli to iáwnie na piśmie podać/ iż ſtárego zakonu kſięgi Zydowſkie po ześćiu z świátá Ieronimowym/ od Zydow ſą pofáłſzowáne BibRadz *4v.

»obraz [kogo] na sobie pokazać« = być podobnym do kogoś (1): ći [papieżowie] bowiem Rzymſkie imię oſławili/ [...] á práwie obraz pierwſzey beſtyey/ onych hárdych/ y okrutnych/ Ceſárzow Rzymſkich ná ſobie pokazáli NiemObr 159.

»po sobie, w sobie pokazać« [szyk zmienny] (6:1): Ale iż on tymi kśięgámi Bożymi pogárdziwſzy/ [...] nowe roſkazánia y vſtáwy wam vcżniom ſwym zoſtáwił: [...] tedy oto tym ſámym pokazał to po ſobie/ iż on nie był Meſyaſzem/ áni ſynem Bożym: ále iż był głownym nieprzyiáćielem bożym CzechRozm 69, 120v; SkarŻyw 140, 164, 200; KochWz 136; CzechEp 19.

»na wierzchu pokazać« (1): Wyznał grzechy ſwoie w wielkiey żáłośći y záwſtydzeniu ktore ná wierzchu pokazał: iż y weyźrzeć w niebo nie śmiał. SkarKaz 349b.

»znak [czego] pokazać« (3): KwiatKsiąż N2v; GórnDworz Aav; Drugim gniew wniemocy rośćie: á on nigdyſz nie był łáſkáwſzy iáko w ten cżás. żadnego znáku wzruſzenia y gniewu niepokazał SkarŻyw 293.

Szereg: »odkryć i pokazać« (1): Potym ięli zaś zádáwáć nam/ [...] iákobyſmy miedzy ſobą byli niezgodni. (–) A zaſz to nie prawdá: wſzák to wſzyſcy wiedzą/ y świát kśiążek wáſzych przećiwnych y roſterkow pełen: á iákoż to śmiećie pokrywáć/ cośćie iuż dawno ſámi wſzemu świátu odkryli/ y pokazáli? WujJud 11.
W przen (1): powáżnieyſza żywie Sławá tego/ ktory z ſámym nie lękliwie Podkał ſie nieſzczęśćiem: y ſtáłą krwáwemu Pokazał zwyćięſzcy twarz SzarzRyt C2.
Przen (2): [Gdy Jezus skonał] Záczym ſię źiemiá trzęſłá/ opoki pádáły/ Choćiaż ták twardé/ przedśię żáłość pokazáły. SiebRozmyśl H4v; Lecz pochwili źiárno to wzgárdzone pokazáło ſwoię dźielność y moc wielką/ vroſło wyſokie y mocne drzewo. SkarKaz 83a.
3. Uczynić, dokonać; ostendere PolAnt, Vulg, JanStat; praestare Modrz, JanPrzyw; facere Modrz, Calag; reddere JanStat, JanPrzyw; uti Modrz [w tym: co (147)] (152): ROwny w potzćiwych ſpráwách był ten to Dom záwżdy A muſi mi to przyznáć mądry tzłowiek káżdy. SKIElku potrzeb w poſtępkach ktore pokazáli WierKróc Av, B2; PaprPan V3v; zpuśćiwſzy ſię z gory pocżął ná powietrzu latać (bo go cżárći nieśli) ludzie ſię zdumiewáli bárzo/ y mowili drudzy: Iſz to Boſkie dzieło/ z ćiáłem ná powietrzu látáć/ á iſz Chryſtus nic tákiego nie pokazał. SkarŻyw 601; bo trudno ma cżłowiek wſzyſtko [tj. prace w gospodarstwie] wjpiſáć: ále z tego zowią dobrego ſługę/ gdy też pokaże co z ſwego rozumu. GostGosp 124; WujNT 132; KmitaSpit B4; ogniem/ miecżem/ y inſzemi plagámi/ chce [Bóg] pomſtę ku wytráceniu pokázáć. PowodPr 54; SkorWinsz kt v.

pokazać komu (4): odpowiedźiáł im Ieſus/ Wiélém wám dobrych vczynków pokázáł zoica moiego/ dlá któregoſz mię ſtych to vczynkow kamionuiecie? MurzNT Ioann 10/32; BudNT Ioann 10/32; CzechRozm 131v; SkarŻyw 504.

pokazać przeciw komu [= wobec kogo] (1): Ten [Benedykt IX] Potym ſtolicę tę/ tákiemuż iáko ſam był/ niepodleyſzemu cżárnokśiężnikowi Ianowi Grácyanowi Grzegorzem ſzoſtym názwánemu/ dla zbrodniey ſwey/ ktorą przećiw Henrykowi pokazał/ boiąc ſię go/ przedał CzechEp 424.

pokazać nad kim (2): CzechRozm 66v; [św. Antoni rzekł okrutnemu tyranowi Ecelinusowi:] długoſz krew ludzką rozlewáć maſz? Wſzyſcy [...] rozumieli iſz go [tyran] wnet miał kazáć śćiąć iáko był injm zwykł cżyni [!]: ale ſię inacżey zſtáło/ [...] padł [Ecelinus] do nog iego/ żáłuiąc zlośći ſwych [...]. Y inych takich cudownych rzecży/ bez lidżby nád nim pokazał Pan Bog. SkarŻyw 546.

Ze zdaniem dopełńieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); zaimek względny (2), iż (1)] (3): ModrzBaz 54; Bo ieſli to pokazáć X.K ſkutkiem chćiał/ co ſłowy tymi nápiſał/ tedy nie tylko oſob nie miał miánowáć/ ále áni kśiąg pewnych CzechEp 94; SkarKazSej 671a.

W charakterystycznych połączeniach: pokazać pilność, pomstę, przykład, sprawy, wiele dobrych uczynkow, więcej; pokazać co z swego rozumu; pokazać w potrzebie.

Zwroty: »cud (a. cudowną rzecz) pokazać« (3): CzechRozm 131v; Pan Bog náſz/ [...] ták wiele cudow nam ſwoich ná náſzę obronę pokazał SkarŻyw 504, 546.

»kształt [czego] pokazać« (1): Controuerſiae przedtym piſywano práwie rozpiéráiąc ſie ráciámi, árgumentámi, y replikuiąc: Ale teraz coś ieno trochę zmierzą ná ſie ráciámi, á námięniwſzy niéco, ieno kſztałt nieiáki litigowánia pokażą, nie wyieżdżáiąc ná iáwią z árgumentámi SarnStat 1299.

»przykład pokazać« (2): Gdyż ſie Bog y inſzych ſynow ſwych y poſłáńcow zelżywośći y nie przyięćią [!] ich mśćić będzie. Cżego iuż przedtym znácżne przykłákdy [!] nád Korem/ Dátánem y Abiromem y inſzymi pokázał CzechRozm 66v, 225.

»skutek pokazać« (1): gdyż pan Chriſtus záraz po zwiáſtowániu w ſámym pocżęćiu ſwym był doſkonáłym mężem [...] cżego ſkutek pokazał gdy ſłowem y żywotem ſam będąc/ głoſem przez vſtá mátki ſwey [...] wypuſzcżonym/ ożywił Ianá CzechEp 149.

»skutkiem, rzeczą, uczynkiem pokazać« = praestave Modrz [szyk zmienny] (2:1:1): ModrzBaz 54; CzechEp 94, 133; nie potrzebáby mi ſłow wiele áni namowy wielkiey/ gdybyśćie mi to z ſercá przyznáć/ y ſámym vczynkiem á nie ſłowy pokázáć chćieli: iż Páná y Bogá ſwego Chryſtuſá miłuiećie SkarKazSej 671a.

»na sobie pokazać« (1): Boby ſie ten prozno zwáć miał ſługą y vczniem iego [tj. Chrystusa]: ieſliżeby ſie nie ták rządźił: iáko Miſtrz y Pan iego iemu y roſkazał/ y ná ſobie wſzytkiego przykład pokazał. CzechRozm 225.

»znak pokazać« [w tym: czego (2)] (3): thák ſie oná miłość rozgłośi/ iż nie będzie mogł áni on áni oná/ ſtąpić/ álbo iákiego naimnieyſzego znáku pokazáć/ áby tyſiącá ludzi ocży tego nie podſtrzegáły. GórnDworz Dd4; SkarŻyw 463; SapEpit B3v.

a. Dokonać czegoś, co jest skierowane bezpośrednio na kogoś; potraktować w określony sposób, wyświadczyć, wyrządzić (119): Vcżyńmy co tákowego. Miłość pokázuiącego. Ku Iezuſowi miłemu [...]. Ktorego nam vmęcżono [...] (–) Bá y owſzem miłe moie Pokażmy kochánie ſwoie. MWilkHist Cv; Iam ćię náwiedźił, [...] tyś miáſto przyięćia, pokazał wielkie wzgárdzenie. ArtKanc E13v.

pokazać komu (66): SkarJedn d5v; ktorą też hoyność przy fundatorze [...] Biſkupie Wileńſkim/ z máiętnośći ſwey wiekuiśćie Kollegium temu Wileńſkiemu pokázał SkarŻyw A2v, 455, 572; Alexánder mośiężnik wiele mi złego pokazał WujNT 2.Tim 4/14; SarnStat 63, 349, 882. Cf Zwroty, W przen.

pokazać (na)przeciw(ko) komu, przeciwko czemu (17): GórnDworz Y5v; Strum R3; iabym miał pogárdźić [...] Pánem wſzyſtkiego? A pewnie bym tym ſámym wzgárdę przećiw niemu pokazał/ gdybym nigdy przed nim doległośći ſwych áni opowiedał/ áni iego ná rátunek wzywał. CzechRozm 203v; ModrzBaz 122. Cf Zwroty.

pokazać przez co (1): iáko to ieſt niezmierna Boſka miłość y obffita łáſká iego/ ktorą zá wielkim miłośierdzim ſwoim/ wſzyſtkim nam przed tym pokazał przez Krztu świętego przyięćie KarnNap A4.

pokazać czym (2): Tákże będąc w takowey [...] płomieniſtey miłośći/ czáłe dwie lecie: ſtrzymáłá ſie iednák od tego/ iż żadnym znákiem chęći oney wielkiey/ dobremu pánu nie pokazáłá GórnDworz Aa4v; SkarŻyw 305.

pokazać nad kim (13): Pátryárchowie ábo Biſkupi Miáſtá onego [tj. Konstantynopola] [...] pocżęli ſię nád Kátedrę Rzymſką mátkę ſwą wynośić [...]. Nie lubiłtego [!] Pan Bog: y pokazał nád onym Páńſtwem/ co też był o podobną wzgardę zwierzchnośći ſwey powiedźiał: ktorzy mną pogárdzáią/ będą ſámi zniewáżeni. PowodPr 32. Cf »pokazać litość«, »łaskę pokazać«, »pokazać miłosierdzie«.

pokazać w czym [= za pomocą czego] (8): PAn Bog [...] w tym pokázáć nam racżył obfite miłośierdzie ſwoie/ łáſkę niezmierną/ y miłość práwie Oycowſką/ iż choćiaſmj grzeſznymi [...] byli/ iednák [...] go [tj. Syna Swego] ná śmierć zá nas wydał KarnNap C2v; A Bolesław vmiał ták wielkiego gośćiá [tj. cesarza Ottona] cżęſtowáć: wſzytkę mu hoyność/ ludzkość/ vkłádność/ w doſtátku/ w vpominkách bogátych y dárách pokazał. SkarŻyw 357, 346, 598; PaprUp C3v; SarnStat 965, 1140; PowodPr 80.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): PowodPr 32 cf pokazać nad kim.

W charakterystycznych połączeniach: pokazać dobrą wolą (3), hojność (2), kochanie, nieposłuszeństwo, nieprzyjaźń (2), szczodrobliwość, układność, wiele złego, wzgardę (wzgardzenie) (2).

Zwroty: »chęć pokazać« [w tym: komu (6), ku komu (3)] = gratos se reddere JanStat (9): GórnDworz Cc4v, Dd2; ieſcze on Krol wtijm wielka chec pokazal poddanem ſwoim ze dziatki ſwe iuz podroſle zlecil do nauki dwiema Polakom PaprUp C3v; SarnStat 136, 450, 1140; chćiał Pan Bog/ áby ludźie oną táką drogą chęć ku Pánu Bogu pokazáli/ onę dla niego nie bárzo lekką pracą podeymuiąc. SkarKaz 40b, 41a, 454b.

»pokazać dobrodziejstwo« [w tym: przeciwko komu (1)] [szyk zmienny] (2): Wolthat erzeigen. Dobrodzieyſtwo pokázáć. Facere gratum. Calag 574b; CzahTr K3v.

»pokazać [nad kim] litość« (2): LatHar 423; ktory chcąc pokázáć ſwoię Litość nád vbogimi, by nie pozdycháli Od głodu, kazał wſzyſtkich, pod czás źimy, w Iáśiech [tj. w Jassach] Ná ſtaw zágnáć, y wkoło lód o nich obrąbáć, Ze rázem do iednego wſzyſcy potonęli. CiekPotr 23.

»[komu] ludzkość pokazać« (3): Wiele mam dobrodzieyſtwá od was rodzicow moich/ ále mię wſtyd/ iſz moi towárzyſzy ſtudenći/ kilá kroć mię v śiebie zá wáſzą wiádomośćią cżćili/ á iam im ieſzcże nigdy tey ludzkośći niepokazáł SkarŻyw 134, 357, 597.

»łaskę pokazać« [w tym: komu (20), nad kim (2), przeciwko komu (1)] = favore prosequi JanStat (26): GórnDworz L, Dd3; CzechRozm 93v marg, 94, 208v, 215v, *v; KarnNap A4, C2v; A po ſtu y piąćidzieśiąt dni/ wſpomniał P. Bog ná Noego/ y ná ſtworzenie ſwoie zwierzętá ony/ iſz im przywroćić ziemię/ y nád nimi łáſkę ſwoię pokázáć miał SkarŻyw 270, 482, 593, 597, 598 [2 r.]; CzechEp 188; ActReg 118, 170; LatHar 29, 295, 585; chcąc téż przećiwko nim oſobliwie łáſkę y przećiwko ich kmiećióm wſzyſtkim pokázáć/ którzy w przerzeczonéy źiemi Bełzkiéy mieſzkáią: od wſzyſtkich y kożdych zoſobná dáni [...] wyymuiemy SarnStat 1055, 349; DZiękuię tobie o prawdźiwy ſynu Bogá żywégo/ zá tak wielką łáſkę/ którąś raczył pokázáć wſzytkiému rodzáiowi ludzkiému/ żeś raczył przyść w człowieczéy náturze ná ten nędzny á mizerny świát SiebRozmyśl E2v; SkarKaz 488b; SapEpit [B2].

»pokazać miłosierdzie (a. bogactwo, a. skutek miłosierdzia)« [w tym: komu (11), nad kim (8)] = commisereri, compati JanStat (19): proś ſerdecżnie Páná Bogá zá tym dziećiątkiem/ áby [...] bogáctwá miłośierdzia ſwoiego nád nim pokazał KarnNap C2, C2v; SkarŻyw 135; Prosił zeby ich KIM przy praerogatiwach y Starostwach ich zostawił ato miłosierdzie nad nimi pokazał ActReg 171; Wſpomni [...] ná ono miłośierdźie/ ktoreś Lotrowi ná krzyżu pokazał/ mowiąc: Dźiśia zemną będźieſz w ráiu. LatHar 294, 5, 30, 46, 72, 73 (13); SarnStat 1097; PowodPr 80.

»miłość pokazać« [w tym: komu (10), przeciw(ko) komu (5), ku komu (3)] = zelum ostendere JanStat (20): Thám Polacy pokazáli miłość przećiwko pánu ſwemu. LeszczRzecz A6v; GórnDworz Y5v [2 r.], Cc4, Dd2, Dd3v; KuczbKat 375; MycPrz II Dv; KarnNap C2v; A cżym możem/ więcey miłość ku Pánu y Bogu náſzemu pokazáć/ [...] iedno gdy dla niego vmieramy? SkarŻyw 305, 2, 91, 500, 520; SarnStat 978; Mátká gdy śle ſynowi w dáleką kráinę pieniądze: nie myśli o tym iż zginą. á by dobrze zginęły: oná z miłośći ſwey ktorą dźiećięćiu pokazáłá/ ćieſzy ſię SkarKaz 383b, 41a, 154b, 159a; VotSzl Bv; A ieſzcze więtſzą miłość [Chrystus] pokazał/ gdy zdrowie y żywot ſwoy dał nie zá iedno kroleſtwo/ ále zá wſzytki ná świećie ludźie SkarKazSej 665a.

»posłuszeństwo pokazać« [w tym: komu (1), ku komu (1), przeciw komu (1)] (2): CzechRozm 85; A Izáák przyzwawſzy Iakobá: rozkazał mu/ aby z tey ziemie w ktorey mieſzkáli/ żony niebrał [...]. Wcżym Iakob powolność ſwoię ku miłym rodzicom y poſłuſzeńſtwo pokazał/ y nád wolą y rádę oycá ſwego/ żony niebrał. SkarŻyw 346; CzechEp 188.

»[komu] skutecznie pokazać« (1): A day Pánie Boże/ ábyſćie táką chuć ku ſwemu powołániu w ſobie wſzyſcy cżuli/ iáką my [...] z łáſki miłego Bogá [...] w ſobie poniekąt cżuiemy/ będąc páſterzem y Biſkupem wáſzym/ ktorą też [...] chcemy wam ſkutecżniey zá pomocą iego ſwiętą pokázáć KarnNap A2.

»pokazać po sobie« [w tym: komu (1), przeciw komu (1)] [szyk zmienny] (2): żebyś był gotow w drodze tey [...] nie tylko też ſławę dobrą y máiętnośći/ ále też y żywot vtráćić. [...] Iákoż też to wſzyſtko ſam Pan Chriſtus po ſobie przećiw Oycu ſwoiemu pokazał: gdy puśćiwſzy imo ſie hańbę y zelżywość/ [...] był iemu [tj. Ojcu swemu] poſłuſzny áż do śmierći krzyżowey. CzechRozm 227; CzechEp 188.

»wdzięczność (a. wdzięczności, a. gratitudinis znak(i)) pokazać« [w tym: komu (3), (na)przeciw komu (2)] = vices impendere JanStat (7): Gdym ſobie spilnoſćią vważał/ iákobym mogł znak nieyáki meae debitae gratitudinis náprzećiw. W.W. pokázáć KwiatOpis A2; HistLan A4; CzechRozm 205v; á tym troiákim dźięk oddawániem/ bárzo dobrze wdźięcżność zá dobrodźieyſtwá Pánu pokazeſz. LatHar 559, 144; SarnStat 999; CiekPotr 46.

»pokazać widomie« [w tym: komu (1)] [szyk zmienny] (2): chczeli Dworzánin pokázáć widomie białeygłowie miłość ſwą/ y vcżynić onę ſobie ſkłonną/ rychley cżym inym niż liſty [...] może przyść do tego GórnDworz Cc4, Cc3.

»wierność pokazać« [w tym: przeciwko komu (2), komu (1)] (3): (nagł) Cło Kázimiérſkié. (–) DLa zaſług y wiernośći miáſtá náſzégo Káźimiérzá Krákowſkiégo/ któré przećiwko Rzeczypoſpolitéy y nam/ w obronieniu pilnym y wiernym pokazáło miáſtá náſzégo Krákowá. SarnStat 965, 962, 965.

»znacznie pokazać« [w tym: komu (1), w kim = przez kogo (1)] (2): GórnDworz Cc3; on iáko mądry y ſpráwiedliwy/ záſádźił vſpráwiedliwienie cżłowiecże/ ná ſámey łáſce ſwey: ktorą nam znácżnie pokazał w namileyſzym ſynu ſwym Iezuſie Chriſtuſie CzechRozm 215v.

W przen (7):
Zwroty: »pokazać przed oczyma [czyimi]« (1): Otożći to ieſt M.K. potomſtwo tych ludzi [tj. walecznych Polaków]/ otoż tyſz ſerczá y chćiwośći/ kthore gotowi ſam pokazáć záwżdi przed ocżymá W.K.Z. thylko rácż W.K.Z. obroćić łáſkáwe oko/ á wyſłucháć prośby ich LeszczRzecz A6v.

»pokazać twarz [jaką komu]« = okazać coś [szyk zmienny] (6): Pokaż twarz miłośćiwą IEzu Chryſte Pánie/ Tym ktorzy w wianku tákim ſwe máią kochánie. LatHar 524, 533, 542, 551, 557; [Józef, tj. utwór Gosławskiego] ná tym przeſtánie, y tym ſie vćieſzy, kiedy ſie W. M. mému M. Pánu podobáć będźie, [...] tym wdźięcznieyſzą twarz mu pokażeſz, imeś ſie W.M. bárźiéy w tym ſtanie bezżeńſkim vkochał. GosłCast 7.

Przen (2):

pokazać nad kim (1): Lácno ćieſzyć chorégo gdyſmy zdrowi ſámi: Lecz kiedy tóż nád námi Niefortuná pokaże: tám więc człowiek czuie/ Ze co drugim chćiał rádźić/ ſam ſye nie rátuie. KochPieś 39.

Zwrot: »twarz [jaką] pokazać« (1): Ani pląſz gdyć Fortuná twarz iáſną pokaże/ Ni ſię moſtem kłádź gdy ćię niepogodá ſkarze. RybGęśli C.
b. Dokazać, potrafić [cum inf] (1): A cożeś o Stefanie walecżnym rozumiał/ Ktory w ták trudney źiemi/ y złey walcżyć vmiał. Kędy żaden Krol inſzy nigdy nie dokazał/ Aby w ták złe niewcżáſy dáley być pokazał. KmitaSpit C3.
c. Spowodować [w tym: z podmiotem nieosobowym (3)] (6): Ale iáko tho nie może być/ áby to dziecię miáło mowić/ ktoreby ludzi nigdy mowiącz nie ſłycháło/ [...] ták też y te cnoty kthore w nas ſą s przyrodzenia/ żadną miárą ſkutku ſwego pokazáć nie mogą/ ieſli im ćwicżenie nie da pomocy. GórnDworz Ff3; iż iuż prawda Ewányeliey ſwiętey wymyſły ludzkyemi będąc zátłumiona/ nie może w ludzyoch pokázáć tákowey popráwy iáko ná on cżás okázowáłá zá Apoſtołow s. RejPos 8; SkarJedn 84.

pokazać komu (1): że mi Bog dał ſługę cnotliwégo/ pokazał mi tákié pożytki/ o ktorychem ia nigdi niemyſlał. Strum R.

pokazać czym (1): [Jeśli nie nagrodzisz dobrego urzędnika] Miáſto pożitku który ón pokazał pracą ſwą/ prędko ſye wniwécz obróći Strum Q4v.

Zwrot: »efekt pokazać« = poskutkować (1): A ieſliby to błoto nie záraz effectu ſwégo pokazáło/ á guzów/ álbo twardośći tákich nie miękczyło/ máśćiámi iem pómagaymy Oczko 17.
4. Zaświadczyć o czymś, być wyrazem, przejawem, dowodem czegoś [w tym: kogo, co (15)] (17): W tańcu záſię iedno ſtąpienie/ pokaże vmieiętność. GórnDworz Fv; SkarJedn 266; [flegmatyk jest] w ſpráwách nie rychły/ leniwy/ oſpåły: którégo ieſli nie twarz/ tedy plwánié ſámo pokaże Oczko 34; Ale dwá iednák przed wſzytkimi byli [...] Fiedur/ á Borzuy/ wielkich domow obá/ Co ſámá mogłá pokazáć oſobá. KochSz A2v; LatHar 506.

pokazać kogo [= jaki jest] (1): Przeto Bias dobrze mowił/ iż vrząd pokaże cżłowieká: bo iák becżká/ poki w niey nic nie máſz/ poty nieznáć by gdzie ciecz miáłá/ [...] thák zli á ſkáżeni ludzie/ rzadko ſie cżym nieprzyſtoinym popiſzą/ áż dopiero kiedi ná vrząd wnidą GórnDworz Gg6.

pokazać kogo, ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego (1): iż te poſtępki/ y obycżáie/ ktore ia nie mam zá vcżynki ſkuthecżne/ pokażą wneth cżłowieká/ iáki ieſth w ſobie. GórnDworz M.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); że (2), zaimek pytajny (1)] (3): ModrzBaz 6v, 19v; gdyż wſzyſcy prawie [używający cieplic]/ tám ná chęć do iédłá zdobywáć ſye máią: y napráwiwſzy ią/ á dobrze trawiąc/ w tém pokázáć/ że iem Cieplice pomógły Oczko 32v.

Zwroty: »jaśnie pokazać« (2): Krotko powiedáiąc/ ſámo ludzkie ná świećie żyćie/ iáśnie to pokázáć może [planum facere potest]/ iáko wiele ćięſzkich złośći chodzi zá niewiádomośćią iáko zá ślepotą ModrzBaz 6v; ReszPrz 54.

»przykład [czego] pokazać« (1): ći ſzcżęſliwſzy ſą co płácżą/ y łkáią/ prágnąc ſpráwiedliwośći/ á przedſię iey doſtáć niemogą/ niż ći co ſie iey domowić [...] vmieyą/ bes BOgá. Ale iż Chriſtus nie tylko nas tego ſłowy náucżał/ ále też y iáſny przykład tego wſzyſtkiego po ſobie pokazał/ przeto ſie godźi onego w tym ſłucháć CzechRozm 247v.

»po sobie pokazać« (1): CzechRozm 247v cſ»przykład pokazać«.

a. O zjawiskach przyrodniczych: pozwolić stwierdzić w sobie coś rozpoznawalnego zmysłami (5): gdyż [woda ciepliczna] właſność którégo kruſzcá máiąc/ z przyſádą śiárczáną/ ſmák y wónią vżywániu zwyczáynému przećiwną pokaże. Oczko 10v, 11 [2 r.].
Zwroty: »jawnie pokazać« (1): ieſli ſye iey [tj. siarki] [...] któréy wodźie przymiéſza/ wodę álbo ón dym/ práwie śiárczány/ [...] vczyni: ieſli mniéy/ á w tym ſye z którym kruſzcem złączy/ ónégo kruſzcá iáwnie pokaże właſnośći Oczko 6v.

»na oko pokazać« (1): wźiąwſzy w dole błotá/ á wody do niego thám téyże przydawſzy/ wárząc do tąd áż wodá wywrę/ tedy to co ná dnie zoſtánie/ śiárkę/ háłun/ ſól/ álbo máteryą któréy tám nawięcéy/ ná oko pokaże Oczko 11.

*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Anzeigung geben. Pokażáć/ et dáć znáć. Significare. Dare signum. Calag 30a; Bezeugen. Pokazáć/ et dowieść. Ostendere, probare. Calag 86b, 177b, 564a.

Synonimy: 1.f. naraić, nastręczyć, polecić; g. zesłać; 2.a.α. dowieść, oznajmić, podać; αα. wyliczyć, wymienić; ββ. nauczyć; γγ. ogłosić, wydać, wydrukować; d. objawić, odkryć, wydać; 3. potrafić, umieć.

Formacje współrdzenne cf KAZAĆ.

Cf 1. POKAZANIE, POKAZANY

ZCh, MZ