[zaloguj się]
[pdf]

PROROCTWO (618) sb n

proroctwo (617), prorocstwo (1), [prorostwo]; proroctwo : prorocstwo Mącz (5:1).

Wszystkie o jasne.

Fleksja
sg pl
N proroctwo proroctwa
G proroctwa proroctw
D proroctwu proroctw(o)m
A proroctwo proroctwa
I proroctwem proroctwy
L proroctwie proroctwach, proroctwi(e)ch

sg N proroctwo (239). ◊ G proroctwa (147). ◊ D proroctwu (7). ◊ A proroctwo (56). ◊ I proroctwem (10); -em (2), -(e)m (8). ◊ L proroctwie (13). ◊ pl N proroctwa (63). ◊ G proroctw (17). ◊ D proroctw(o)m (7). ◊ A proroctwa (38). ◊ I proroctwy (14). ◊ L proroctwach (5) BielKron (2), CzechRozm (2), WujNT, proroctwi(e)ch (2) KromRozm II, RejPos; -ach (3) CzechRozm (2), WujNT; -åch BielKron (2).

Sł stp: proroctwo, prorocstwo, proroczstwo, prorostwo; Cn: proroctwo; Linde XVII – XVIII w.: proroctwo.

1. Przepowiednia, zwykle pochodząca z boskiego natchnienia; prophetia Murm, Mymer1, Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, Cn; fatum HistAl, Mącz; oraculum Mącz, Cn; carmen HistAl; dictio, vaticinium Mącz; denuntiatio a. significatio a diis profecta, praedictio divina a. vatum, praedictum vatum, vaticinatio et responsum aruspicum a. sacerdotum a. Sibyllarum Cn [w tym: czyje (205): ai poss (107), G sb i pron (79),pron poss (19)] (575): A to prorocztwo [przyjdzie na świat panna Maryja, która porodzi Boga] tey ſybylle bylo znathchnyenya y uoley ducha ſzwyątego przeth dawnymy czaſy PatKaz II 57v, 57v, 58 [2 r.], 58v, 59 [2 r.]; powiedz mi naſwiętſze drzewo kto mię ma zábić. Drzewo odpowiedźiało/ gdiby thobie był obiáwion mąż ktory cie ma z żywotem rozłącżyć/ tedybys go zábił á thákby moie proroctwá skámáły. HistAl L3; ſłyſząc [Totyttas ostrogocki] o proroctwach mężá ſwiętego Benedyktá w klaſztorze/ poſłał do niego miáſto ſiebie ſługę iednego [...]/ áby mu powiedział co go ma zá fortuná potkáć. BielKron 163, 132v [2 r.], 133v [2 r.], 134, 135, 214v; Fatum, id est, Oraculum, Proroctwo, Práktiká. Mącz 118c, 86d, 267b, 476c; Epilog Quincunxá z ſtráſzliwym Proroctwem złączóny. OrzQuin Y marg, A3, Y żp; RejAp 116v; RejPos 9; Przed tyſiącem lat ták Leo wielki nápiſał/ gromiąc Cárogrockiego Patryárchę Anátolego: Zadne ſię budowánie nie zoſtoi/ ktoreſię ná ſkále od Páná zá fundáment záłożoney (to ieſt/ ná Rzymſkim Kośćiele) nie buduie. To wielkie Proroctwo/ y dziś doznáne: iſz kośćioły ktore od Rzymſkiego Kośćiołá odeſzły poginęły SkarJedn 399, 327; (did) KASSANDRA. (–) Po co mie prozno/ ſrogi Apollo trapiſz. Ktorey wieſzcżego duchá dawſzy/ niedałeś Wagi w ſłowiech: ále me wſzytki proroctwá Ná wiátr idą KochOdpr D, D3; SkarŻyw 35, 441, 455 marg, 543, 575 marg; gdzie ſię złe znáki przyſzłey porażki náſzych iáwnie okázowáły/ bo Srobſki Ziemiánin ktoremu ſię káziłá głowá we Lwowie wołał/ iż náſzy ná ſwe złe idą (marg) Proroctwo Srobſkiego ſzalonego. (–) StryjKron 672, 602; PowodPr 55 marg, 55, 75 marg; Ale nie ieſt tá náuká [około gwiazd] dána ná wieźdźby y domyślánie ſię rzeczy przyſzłych y táiemnych/ [...] áni ná proroctwá SkarKaz 518a, 517a.

proroctwa z czego (1): Prorocthwá z gwiazd fałſzywe y wieſzczby. SkarKaz 518a marg.

proroctwo na co (1): Wergilius [...] nálazł v Sybille Kumee ty wirſze: Iam noua progenies coelo demittitur alto et caet. Nápiſał to w Eglogi ſwoie/ iedno iż on temu nie rozumiał ná co to było proroctwo BielKron 132.

proroctwo o kim, o czym (16): RejZwierz 15 marg; Prot A4; SkarJedn 190, d8v; Proroctwo o zburzeniu klaſztorá w Káſſynie. SkarŻyw 251 marg; (marg) Proroctwo o S. Bernárdynie. (–) ten to Tryſteriuſz tákie o nim proroctwo puśćił/ táiemnie do ſwych mowiąc: zakon náſz dawno tákiego nieprzyiął/ z ktorego by ſię więcey pożytku cżći Boſkiey y zbawienia ludzkiego y ſławy ſwey ſpodziewáć miał. SkarŻyw 461, 58 marg, 201 marg, 311 marg, 336 marg, 454 marg (11); bezbożny Prorok [Balaam]/ [...] chytre á przewrotne Proroctwo/ o vpadku onego ludu/ przez grzech Báłwochwálſtwá Pogáńſkiego/ przećiw niemu wydał PowodPr 4.

Ze zdaniem przydawkowym (1): Olimpia matka iego [...] pocżęła wołać do niego mowiąc/ ſynu Alexander/ gdzie ieſt proroctwo twoie ktores od bogow wziął/ abys ſie sſtał zwycięſcą a niezwyciężonym. HistAl B4v.

W połączeniu szeregowym (1): W tych wſzyſtkich kośćiołach [...] nic inſzego nie widźieć áni ſłyſzeć/ iedno vſtáwicżne vprzeyme prośby/ modlitwy/ żądánią [!]/ dźiękowánia/ Pſálmy/ Himny/ pioſnki/ Proroctwá świętych ludźi ReszHoz 116.

W charakterystycznych połączeniach: proroctwo urosło, na wiatr idzie, [nad kim] wisi; proroctwo czynić, puścić; trwożyć się proroctwy; proroctwo chytre, doznane, nowe, przewrotne, straszliwe (4), święte, uczynione (2), wielkie.

Frazy: »proroctwo chybiło, opak wyszło [= nie spełniło się]« (1:1): Proroctwo me o przyſzłych rzeczách nie chybiło. Prot A4; PowodPr 55.

»jest fałeszne proroctwo« (1): coby ſie nie zgadzáło z roſkazániem iego [Boga]/ coby on Prorok opowiedał tobie/ [...] pewnie wiedz iż ieſt fáłeſzne/ omylne/ á nieprawdziwe proroctwo iego. RejPos 188v.

»proroctwo prawdziwe być się pokazało« (1): Potym nierychło/ ono ſię proroctwo prawdziwe być pokazáło SkarŻyw 336.

»proroctwo spełniło (a. pełniło) się, iści(ło) się« [w tym: nad kim, na kim (4)] [szyk zmienny] (5:2): Niech że ćię y to/ do tey ſtárey twey Mátki [tj. stolicy rzymskiej] przywodzi/ ná ktorey nie tylo ſię ſłowá Chryſtuſowe/ ále y Proroctwá wiela Papieżow iſzcżą SkarJedn 399, 327; Y rzekł do Aſpertá: Wielki ćię niedzwiedz zábije. [...] Rychło ſię nád Aſpertem proroctwo ſpełniło. SkarŻyw 519, 455, 507, 509 [2 r.].

»proroctwo ściągało się [na co]« (1): to proroctwo [Sybilli] ſciągáło ſie ná Kryſtuſowe przyście. BielKron 132.

Zwrot: »proroctwu dosyć uczynić« (1): Tegoż roku drugie dziećię [...] przyſcie Tatarſkie do Polſki przepowiádáło [...]. Co ſię potym sſtało roku 1287. iż Tatarowie w iedennaśćie lat temu Proroctwu doſić vczynili/ gdy Polſkę wſzerz y wzdłuż zwoiowáli StryjKron 350.
Szereg: »proroctwo, (i) wieszczba« (2): Prophetia. [...] Proroctwo. Wyeśćbá. Murm 2; SkarKaz 518a marg.
Wyrażenia przyimkowe: »wedle proroctwa« (3): Iuż tá Stolicá Cárogrocka/ wedle Proroctwá S. Papieżow/ vſchłe ieſt y przeklęte drzewo SkarJedn 387; SkarŻyw 574; Phil M3.

»za proroctwem« (1): A brát iego kazń Bożą widząc/ zá proroctwem S. Bonifacyuſzá/ vkorzył ſię Panu Bogu/ y imienie kośćiołowi wroćił. SkarŻyw 519.

a. bibl. Fragmenty tekstu Pisma Świętego, niekiedy niesłusznie odnoszone do przyszłości, nawet współczesnej naszym autorom (474): PatKaz II 59v; Mymer1 3v; WróbŻołtGlab A4; Pan bog zachoway takiego y ozyw iego y vcżyn iego bogoſlawionym na ziemi [...]. [Ps 40/3] (koment) Oto tu proroctwo mowi iż cżłowiek miłoſierny vydzie wiele złego. WróbŻołt N8, Q3, Z5v; RejPs 70; KromRozm II k3; LubPs F; KrowObr 151v; Iuż im [Żydom] wſzytki proroctwá dawno przeminęły RejWiz 164v; Leop 1.Par 25/1; nie mowiłem ći ſkriyćie [lege: skrycie] od pocżątku (marg) [...] A tuć ſię opowieda Prorok iż ſię nic zá ſwe Proroctwo nie wſtydáiąc nie kryie ſię z nim. [...] (-) BibRadz I 373d, 366a marg, Is 37 arg, I 446, Apoc 22 arg; Rzekł Honoczry: Páni miła/ iam ieſth ſyn Boży Meſyaſz práwy/ o mnie Proroctwá wſzytki mowili BielKron 464, 95, 95v; GrzegRóżn K4; Mącz 326c; gdy ſie będźie pełniło to złączenie/ liczbá lat od ſtworzenia świátá przydźie ku ſześći tyśięcy lat: kthora liczbá s Proroctwem ſye zgadza/ ktore ták świadczy/ żeby ten świát ſześć tyſięcy lat trwáć miał. LeovPrzep F, Fv; Ale kto ſobie przypomni wſzytki Proroki/ [...] tedy tákżeć wſzytko pod figurámi proroctwá ſwe wypráwowáli RejAp 3, 4, 5, 122, 122v, 190 (11); [mędrcy] ſzli zá oną gwiazdą áż do żydoſtwá: A tám wyrozumiawſzy s Proroctwá/iż im był obiecan zbáwiciel/ pytáli ſie gdzieby był ten nowo národzony ich krol żydowſki. RejPos 35, 8v, 10, 17, 28v, [36] (13); GrzegŚm 56; Abowiem nie wedle woli ludzkiey przynieśione ieſt kiedy Proroctwo/ ále Duchem świętym nátchnieni mowili święći ludźie WujJud 32v, 32v, 150; RejPosWstaw [1433]v; BudBib Is 14/28; Trzeći mowią/ iż ná cżás Zydowie nie iedno piſáne proroctwa mieli/ ale też y tákie/ ktore ná pámięć vmieli BudNT Hh4, Ff8v, Hh4; Iesli Piſárze nowego Teſtámentu ſluſnie Proroctw ſtárych vżywáią. CzechRozm 124v marg, 106v, 114, 117v [2 r.], 129, 131v (17); SkarJedn 400; O nim proroctwo mowi: Ten ieſt Bog náſz/ á inny znim zrownány nie będzie SkarŻyw 2, 349, 478; CzechEp 111, 248; NiemObr 94; Calep [861]b; ArtKanc A10; Obiáwienie lepák Ianá S. ma w ſobie proroctwá áż do ſkończenia tegoż kośćiołá/ ktore będzie przy dokonániu świátá. WujNT przedm 31, s. 7, Luc 2 arg, 1.Cor 13/8, 14/22, s. 613 marg (10); PowodPr 31, 75; [wielé proroſtwa i inſzych powieśći rozumiało śię zaras [= zarazem] o duchownych i cieleſnych rzeczách MurzNT 8; FlinsCunDzień D3].

proroctwo czego [= o czym] (3): Tu wtem Pſálmie ieſt figura á proroctwo ſądu bożego RejPs 74; RejPos 153v. Cf »proroctwo wypełniło się«.

proroctwo przeciw komu (3): Proroctwo przećiw Sellumowi. [...] Proroctwo przećiw Ioákimowi ſynowi krolá Iozyaſzá. BibRadz Ier 22 arg. Cf »proroctwo wypełniło się«.

proroctwo na kogo, na co (2): PRoroctwo na Moáwá. BudBib Is 15/1, Is 23/1.

proroctwo o kim, o czym (125): aboczyem ſzwyąta anna cztla proroczthwa o przyſzczyu ſyna bozego naſzwyat PatKaz II 76v, 57 [2 r.], 57v, 59 [2 r.], 59v [2 r.], 65; WróbŻołt P6, X2v; RejPs 30v, 71, 126 marg; YEſt tu w tym Pſalmie proroctwo o wielkiey złośći á ſwowolnośći żydowſkyey LubPs Dv, B, Bv, B6v, Cv, D2v (36); KrowObr 157; Leop Ier 33 arg, Dan 11 arg; Będą chodźić zá Pánem/ ktory będźie ryczał iáko lew [...] (marg) Poruſzy świát/ á to Prorocthwo ieſt o Kryſtuſie. (–) BibRadz Os 11/10, I 353v, Is 18 arg, I 473d marg, 1.Tim 1/18, II 141a marg; BielKron 42v marg; Azaſz też od tego cżáſu iuż nie widzimy iáko práwie powſthał drugi Mágog á ſnadź ieſzcże ſrozſzy w Rzymſkim pánſtwye/ o ktorym też z dawná proroctwá mamy. RejAp 170v, 122v, 137v; Proroctwo o káżdym złoſniku w oſobie Iudaſzá. RejPos [290] marg, 3 marg, 9v [2 r.], 12v, 16v, 35v [2 r.] (24); KuczbKat 190 marg; CzechRozm 142v, 218v; SkarJedn 9 [2 r.]; NiemObr 11, 117; LatHar 168 marg, 684 marg; wſzytek świát Chriſtuſá Bogá chwali. O czym y Proroctwá były. WujNT 479, 72, Ioann 12 arg, s. 407 marg, Act 7 arg, s. 833; WysKaz 44; SkarKaz 277a, 516a, 517a, Oooo 2a. Cf Ze zdaniem przydawkowym; Ze zdaniem przydawkowym nawiązującym; »proroctwa okazały się«, »proroctwo wypełniło się«, »proroctwo wykładać«, »według proroctw«.

proroctwa w kim [= o kim] (1): Toć przykazánie zálecam tobie ſynu Tymoteuſie/ według przedeſſlych w tobie proroctw Leop 1.Tim 1/18.

Ze zdaniem przydawkowym [w tym z zapowiednikiem: o tym (1); iż(e), że (27), jako ‘że’ (5)] (32): Pan bog iawnie przydzie bog nas nie będzie milcżał [Ps 49/3]. (koment) Oto prorocztwo, iż pan Ieſus na ſąd ma przyſc iawno. WróbŻołt Q3v, Q4, S6, S7, dd4v, ee2v; RejPs 74; (nagł) Pſalm XIX. (–) Celi enarrant gloriam Dei etc. (nagł) Argument. (—) POcieſzliwe proroctwo/ iáko ſzyroce prawdá Ewányeliey ſwiętey miáłá być po wſzytkich gránicach zyemie ſławnie opowiádaná LubPs E2v, E4v marg, F2v marg, L, P4, P5 marg, Q marg, X4; RejZwierz 108v; RejPos 18v, 80, 231; BudNT Ee6v marg; SkarJedn 25, 104; Chriſtuſowe wybićie kupcow z kośćioła/ było wedle woley Bożey: miał zá ſobą o tym proroctwo/ iż to vcżynić miał CzechEp 49. Cf »proroctwa okazały się«, »proroctwo wypełniło się«.

Ze zdaniem przydawkowym nawiązującym do poprzedzającej przydawki [o kim, o czym; iż (5), jako ‘że’ (3), zaimek pytajny (1)] (9): Tu prorocztwo o ſwiętim Pawle iż ſie miał nawrocic dziwnym obyczaiem WróbŻołt X2, S6v; RejPs 67v; LubPs aa3v; Proroctwo o kośćiele nowego zakonu nácżym á iáko miał być zbudowány. Leop Ps 86 arg; iż pełne były vſzy onych ludzi [...] piſmá á rozmáitego proroctwá o thym ſwiętym Pánie/ iáko ſie tu miał zyáwić/ á iáko ſie miał okázáć ná then ſwiát RejPos 81, 43v; SkarŻyw 384. Cf »proroctwo wypełniło się«.

Z przytoczeniem (4): BielKron 118; A więc tu Lukaſz nie właſnie nam ná kazániu przywłaſzczył Proroctwo ono: Nunc vaſtaberis filia latronis. OrzQuin Y4; Tákie niegdy y Noemu przy miánowániu proroctwo rodzicy dáli: Ten nas/ práwi/ poćieſzy w pracách náſzych ná ziemi. SkarŻyw 534. Cf »wedle proroctwa«.

Z połączeniem przytoczenia ze zdaniem przydawkowym (1): ták iż ſie ony proroctwá wypełniły o nim/ iż ſie sſtánę śmiercią twoią o nędzna śmierći. RejPos 109v.

Z imieniem postaci biblijnej, zwykle jednego z autorów ksiąg prorockich, lub przymiotnikiem od tego imienia [w tym: ai poss (86), G sb (33); proroctwo + imię a. przymiotnik (102), imię a. przymiotnik + proroctwo (17)] (119): OpecŻyw 118v, [127], 174v; PatKaz II 57, 61, 62; MiechGlab **, 36; WróbŻołtGlab A3v; KromRozm III G5v; KrowObr 39, 137v, 234 [2 r.]; Leop Matth 13/14; BibRadz I 453d marg; wieku onego ludźie Swięći/ ná Káznodźieyſkich Stolcách thym Proroctwem Hieremiaſzowem iemu [królowi Wacławowi] groźili. OrzRozm C2; BielKron 19, 89, 94v, 95, 95v; OrzQuin Y2, Z3; SarnUzn E3v; Możem też łatwie wyrozumieć koniec świátá tego/ s proroctwá Dánielá Proroká LeovPrzep I3, b; RejAp 116v, 170; RejPos 20v, 28v marg, 58 [2 r.], 218, 231, 274v; A też wieſz z Páwłá świętégo Proroctwá: iż tych oſtátnich czáſów miáło ich wiele odſtąpić od Wiáry BiałKat 113v; RejPosWstaw 21; BudNT przedm a3v; ábowiem iż poſłáńcy IErozolimſcy ták rozumieli zle ſie Proroctwu Máláchiaſzowemu przypátrzywſzy/ iákoby on Eliaſz Tezbicki/ ktory wźięty był ná woźie ogniſtym do niebá/ miał zá ſie do nich oſobą ſwą przyść CzechRozm 147v, 71v, 108v, 115, 136, 136v [2 r.] (24), SkarŻyw 51 marg; CzechEp 210, 371, 379, 384; NiemObr 168, 170; LatHar 12, 256; W bożnicy w Názárećie czyta proroctwo Iſáiaſzowe. WujNT Luc 4 arg, s. 4, Matth 13/14, s. 300, Ioann 12 arg, Act 7 arg, s. 833; WysKaz 44; SiebRozmyśl H4; PowodPr 54; SkarKaz 456a; SkarKazSej 679b. Cf Wyrażenia przyimkowe.

Z określeniem źródła pisanego (12):

~ proroctwo czego [= w czym] (4): BibRadz 2.Petr 1/20; A ieſli ná Figury y Proroctwá ſtárego Zakonu pátrzać będźiemy/ tedy naprzod Máláchiaſz o they Swiątośći iáſnie prorokował KuczbKat 190; WujJudConf 32v; BudNT 2.Petr 1/20.

proroctwo u kogo (5): Leop YY4v, ZZ [2 r.]; SkarJedn 9; Ták iż nie o ſámym Ianie ieſt ono proroctwo v Máláchiaſzá; ále więcey o praáwym Eliaſzu. WujNT 72.

proroctwo w czym (3): RejAp 195v; w ten cżás Cyryllus wſpomniawſzy ná proroctwo w piśmie S. [...] duchem prorockim wyrzekł: [...] SkarŻyw 277; NiemObr 11. ~

W połączeniach szeregowych (7): iużeś ſie náſłuchał iákie dziwy/ iákie proroctwá/ y iákie powieśći o nim ſie działy RejPos 38v, 2, 37v, 38v; WujNT 1.Cor 14/6, s. 712. Cf »z proroctwa«.

W przeciwstawieniu: »proroctwo ... przeklęctwo, złorzeczeństwo« (1): Nie rzekł/ Boday ćię Bog vbił ábo ſkarał: ále ſkarze ćię Bog. Bo to ieſt proroctwo/ á nie przeklęctwo/ áni złorzeczeńſtwo WujNT 492.

W porównaniu (1): wylewam náukę iáko proroctwo BudBib Eccli 24/39.

W charakterystycznych połączeniach: proroctwo(-a) dawne (3), nadobne, napisane, nieomylne (2), osobliwe, pewne (2), (nie)pisane (3), pocieszliwe, poważne (2), stare (5), święte (2), tajemne (2), uczynione, wielkie, wymyślone, zacne (9), znaczne, znamienite (6); słowa proroctwa (7); proroctw(a) doznać, słuchać, używać (2), zapomnieć; proroctwo(-a) brać, czytać (czyść) (3), dać, egzaminować, lekce ważyć, mieć (5), opiewać, posyłać, słychać, uczynić (2), wypisać, wzgardzać, wzruszyć, złożyć, zostawować; uwierzyć proroctwom (2); proroctwem(-y) dowodzić, gardzić; z proroctwy stosować się, zgadzać się; proroctwo(-a) mowi (mowiące) (5), naucza, odmieniły się, przeminęły, skłamały; proroctwo Achijasza, Daniela (4), Danielowe (14), Dawida, Dawidowe(-o) (4), Enochowe, Ezajaszowe (Izajaszowe)(-o) (32), Ezdraszowe, Ezechijelowo (2), Helizeuszowe, Izajasza (Ezajasza) (7), Jakoba (2), Jakobowe (7), Jana świętego (3), Jeremijasza (2), Jeremijaszowe (Hieremijaszowe)(-o) (10), Jonasowe (2), Judowo, Malachijasza (3), Malachijaszowe (3), Micheasza, Mojżeszowe, Ozeaszowe (3), Pawła świętego (5), Piotra świętego (3), Symeonowe(-o) (3), Zacharyjaszowe (2).

Frazy: »chybiło [= nie spełniło się] proroctwo« (1): Bo ſkoro [Lamech] ſię národził [ojciec jego] ták rzekł: ten nas poćieſzy w roboćie y pracey ręku náſzych ná ziemi/ ktorą Bog przeklął. Nie chybiło to proroctwo. SkarŻyw 269.

»proroctwu dosyć się stało, czynić dosyć« [szyk zmienny] (2:1): iż pod poſłuſzeńſtwem zakonu then Pan ſie zyáwić á okázáć miał/ cżyniąc doſyć proroctwom. RejPos 271v; CzechRozm 144v; Zá cżym ſię wielka odmiáná pokazáłá/ w oney ſtárey poſpolitey rzecży Rzymſkiey: á w tym ſię też doſyć ſtáło proroctwu Dánielowemu. CzechEp 379.

»proroctwa(-o) okazały się, skutek brać poczęło, miały się dokonczyć« [w tym: o czym (1), iż (1)] [szyk zmienny] (1:1:1): A iż ſie iuż miáły ony prorocthwá dokońcżyć Ezáiaſzá Proroká ſwięthego/ iż obrzezánia złośći náſzych potrzebowáć Pan miał ná ſercach náſzych RejPos 274v, 281; wnetże proroctwo Dánielowe/ o kámieniu procż ręku z gory odćiętym/ ſkutek ſwoy bráć pocżęło CzechRozm 168v.

»proroctwo ściąga(ło) (a. zściąga, a. ściągnęło) się (a. miało się ściągać) [= odnosi się] [na kogo, na co, o kim, do kogo, k czemu], służy(ło) (a. może, a. miało służyć) [komu], [na kogo] się zgodziło« [szyk zmienny] (13:9:1): WróbŻołtGlab A3v; Tu wtem pſalmie częſć proroctwá ſie ſćiąga ná kryſtuſa RejPs 90, 71, 86, 88, 131; RejPos A4v, 25v, 260; Oto/ práwi [prorok Jezajasz]/ tá młoda páni (ieſt) brzemienna/ a vrodzi ſyna [...]. Y powiedaią żydzi/ że tá páni byłá żoná krolá Achaza/ á ten ſyn obiecány był Ezechiaſz. [...] Co ieſliby ták było [że Ezechiaszom dodano 10 lat]/ tedyby ſię prawie nań to proroctwo zgodziło. BudNT Gg3; Aták Ezáiaſzowe Proroctwo o Almie y Emánuelu ſynu iey nie ſłuży Máryey y Iezuſowi CzechRozm 140v, 115, 136v, 141 marg, 141v, 143 [2 r.], 164v, **4 [2 r.]; NiemObr 117, 168; [Wielé proroſtw i rzeczy dziwnich/ zarás [= zarazem] śię naduchowné i na cieleſne rzeczy ściągały MurzNT Av].

»proroctwo wypełni(ło) (a. spełniło, a. pełni(ło), a. napełniło) się (a. ma się popełnić), (z)iści(ło) się; wypełnienie proroctwa; wypełnić proroctwa; proroctwa wypełnione« [w tym: w kim, w czym, nad kim, na kim (13); o kim, o czym (5), czego (1), przeciw komu (1), iż(e) (8), o kim iż (1), z przytoczeniem (1)] = adimpletur prophetia Vulg [szyk zmienny] (50:4;3;1;1): Witáy naſſe zbawienijé ij odkupienijé/ w tobie ſie wſſytko prorotztwo ma popelnitz OpecŻyw 26, 118v, [127], 174v; PatKaz II 59v, 57v, 75v; MiechGlab 36; A prżeto ich nie zabijay) ale ie roſproſz moczą twoią miły panie [Ps 58/12] (koment) Oto ſie ſpełniło prorocztwo iż żydowie po ſwiecie roſproſzeni. WróbŻołt S7; LudWieś A4; RejJóz M5v; KrowObr 39, 137v, 234 [2 r.]; Leop Matth 13/14; BibRadz I 453d marg; OrzRozm C2; A tu ſie ſpełniło proroctwo ono: Nie będzye wzyętá laſká krolewſka Zydom/ áż przydzye then ktory ma przyść BielKron 118, 89, 94v, 95v; RejAp 99, 170; Dziwna ſpráwá Duchá ſwiętego/ iż wypełnił wſzytki Prorocthwá o národzeniu Páńikim. RejPos 18v marg, 1, 18v [2 r.], 19v, 20v [2 r.], 81 (14); BudNT przedm a3v; CzechRozm 112v, 165 [2 r.], 169v; SkarJedn 237; Proroctwo o wielkich rybach więcey ſię ná potomkach Piotrowjch ziśćiło. SkarŻyw 599 marg, 29, 397; NiemObr 170; ArtKanc Bv, B9v; LatHar 12; Dla tego im przez podobieńftwá mowię: iż widząc nie widzą/ y ſłyſząc nie ſłyſzą/ áni rozumieią. Y pełni ſię w nich proroctwo Iſáiaſzowe ktore mowi: Słyſzenim ſłucháć będźiećie/ á nie zrozumiecie WujNT Matth 13/14, s. 121, 195, 196; SiebRozmyśl H4 [2 r.]; SkarKaz 456a; SkarKazSej 679b; [FlinsCunDzień D7v].

Zwroty: »proroctwo przyczytać, przywłaszczyć [komu] [= odnieść do kogoś]« [szyk zmienny] (1:1): OrzQuin Y4; Abowiem to on [errata zmienia: o nim] [tj. Janie Chrzcicielu] ánioł oycu iego Zácháryaſzowi opowiedał y práwie mu to proroctwo Máláchiaſzowe przycżytał CzechRozm 108v.

»proroctwo wykładać, wyprawić; proroctwo(-a) (mogą być) wykładane, wyłożone« [w tym: o kim, o czym (2)] [szyk zmienny] (1:1;2:1): WróbŻołtGlab A3v; A gdy iuż Apoftoł wypráwił proroctwo o mieſćie Rzymſkim/ [...] tu iuż dáley opowiáda/ iáko z nowu ina beftia miáłá w nim powftáć RejAp 109v; WujJudConf 32v; CzechEp 300; To proroctwo Iſáiaſzowo od Máttheuſzá ś. o Máriey Pánnie y o Synie iey Pánu Ieſuſie iáśnie wyłożone/ ták ſię zupełnie náyduie we wſzytkich kśięgách Ewángeliey Máttheuſzowey/ Láćińſkich/ Greckich/ y Syriyſkich WujNT 4.

Wyrażenia: »fałszywe proroctwo« (1): Ciągni/ á będzieć ſię ſzczęſćić (marg) To mowi/ Iákoby ſię náśmiewáiąc z fáłſzywego proroctwá tych co byli Krolá zbłaźnili. (–) BibRadz 3.Reg 22/15.

»jawne, jasne (jest) proroctwo« [w tym: jawne a jasne (3)] [szyk 13:2] (12:6): RejPs 67v; Proroctwo iáſne iż Krifthus pan ieft krolem prawdziwym. LubPs E4v marg, L2v, P4, T4 [2 r.], X3v marg, X5 marg; ACż były iáwne Proroctwá o Pánu náſzym/ á wſzákoż zyáwieniu iego nigdy był cżás nie położon. RejPos 35v, 3 marg, 57, 66v; BudNT Ee6v marg; SkarJedn 9; Bárzo iáſne ſą proroctwá przed kilką tyśięcy lat vprzedzone y przeyrzáne o wierze Chrześćijáńſkiey. SkarKaz 277a.

»proroctwo (jest) prawdziwe« = prophetia vera Vulg [szyk 1:1] (2): Leop Iudith 6/5; Zwykli theż byli prawdźiwi prorocy vżywáć tych znákow zwierzchownych/ ku okazániu prawdźiwych proroctw ſwoich. BibRadz I 201a marg.

»słowa proroctwa ksiąg; księgi proroctwa« = verba prophetiae libri Vulg, PolAnt (12;8): y napyſal [Zacharias] kſyągy prorocztwa ſwego O they myley pannye PatKaz II 59v, 59v; Błogoſłáwiony ktory przyftrzega ſlow proroctwá tychto kxiąg. Leop Apoc 22/7, Apoc 22/9, 10; BibRadz Apoc 22/7, 10, 18, 19; BielKron 93; RejAp 85v, 190 [2 r.], 195v; CzechEp 126; Zákázuie/ áby żaden nic nie przydawał áni vymował z kśiag tego proroctwá. WujNT Apoc 22 arg, Apoc 22/7, 10, 18, 19.

»proroctwa zakonne« (1): Gdźie Prorok [...] ſkáżenie miáftá/ kośćiołá/ ludu roſproſzenie/ [...] y proroctwom onym zakonnym koniec opowieda. CzechRozm 169v.

Szeregi: »proroctwa(-o) i (a, [abo]) figury(-a)« [szyk 3:3] (6): oktorey [Pannie Maryi] były prorocztwa y ſkryte fygury uydany PatKaz II 65, 59; RejPs 74; RejPos 153v, 154; KuczbKat 190; [tego wſzyſtkiégo co śię iedno pana Crhiftuſa [!] abo nauki iego iakoſzkolwiek dotycze/ dáwno przedtem abo proroftwa/ abo figury przeſzły MurzNT 7v]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»nauka i proroctwo« (2): BibRadz I 353v; vſłyſzał dziwną náukę y proroctwo Páná náſzego o narodách/ iſz poznáć go y weń wierzyć niemieli SkarŻyw 384. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»(i, ani) proroctwa(-o) i (a, abo, ani) obietnice(-a)« [szyk 4:3] (7): KromRozm II kv; RejPos 35v, 37, 240, [290]v; CzechEp 296; Wyśćie ſą ſyny prorockimi (marg) To ieſt, wam naprzod należą proroctwá, y obietnice o Chriftuśie Oycom podáne. [...] (–) WujNT Act 3/25. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»proroctwo i (abo) objawienie« [szyk 1:1] (2): WIdzenie Ezáiaſzá ſyná Amoſowego [...]. (marg) To ieft obiáwienie abo proroctwo kthore bywáło oznáymowáne przez wiárę álbo przez ſen. (–) BibRadz Is 1/1, I 353v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»odpowiedzi i proroctwa« (1): támże [w kościele Salomonowym] [kapłani] [...] bráli prawdziwe odpowiedzi y proroctwá od Páná ſwego. RejAp 131.

»(i) pismo(-a) i (a, ani) proroctwo(-a)« [szyk 12:1] (13): O ſſcżęſny lotrze/ nie piſmo anij téż prorotztwo tego cie naucżylo/ ale ſlońce fprawiedliwoſci/ pán Iezus kryftus OpecŻyw 145; LubPs A2, B; RejAp 196; ácż pirwey iáwnie/ ále wżdy iákoś zákrycie/ y piſmá y Prorocthwá o náſzym Pánu powiedáły. RejPos 12, A4v, 2 marg, 12v, 66v, 81, 135, 291 [2 r.]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»świadectwo i proroctwo« (1): [Cyprian św.] to świádectwo y proroctwo znácżne vcżynił/ iż Rzymſka ſtolicá Piotrá S. zábłądzić nigdy nie może SkarJedn 104.

Wyrażenia przyimkowe: »wedle (a. według) proroctw(a)« = secundum prophetias Vulg (48): iż ſie iuż ten vrodził ktory odeymie laſkę krolewſką z żydoſtwá według proroctwá BielKron 138; OrzQuin Aav; RejPos 3 marg, 35, 37; BudNT przedm a3v, a5; CzechRozm 106v; Nácye wielkie wedle Proroctwá Apoſtolſkiego/ od niego odſtępuią SkarJedn 383; SkarŻyw [407]; CzechEp 296; LatHar +6; A ći trzey krolowie/ [...] noſzą ná ſobie oſobę wſzech krolow y Ceſárzow/ ktorzy wedle námienionych proroctw mieli w Chriſtuſá vwierzyć. WujNT 9, 392, Rom 11 arg, Zzzzzv.

~ według proroctw o kim (1): To roſkazánie poruczam tobie Tymotheuſzu: według proroctw ktore vprzedźiły o tobie WujNT 1.Tim 1/18.

Z przytoczeniem (1): To przyiechánie z ták dálekich kráiow/ [...] potwierdza pielgrzymowánia Chrześćijáńſkié [...]. Według onego proroctwá: Będziem ſię kłániáć ná tym mieścu kędy ſtały nogi iego. WujNT 8.

Z imieniem postaci biblijnej lub przymiotnikiem od tego imienia (30): KromRozm II 1, tv; KromRozm III G5, N4; iż nieieſteśćie ludem iego/ według Proroctwá Dánielá Swiętego/ kthory ták powieda: Iż ten niebędzie ludem iego/ ktory ſię go záprzy. KrowObr 193; BibRadz *2v; Byli tám [w Babilonie] Zydowie LXX lat/ według Ieremiaſzowego proroctwá. BielKron 110v, 83v, 87, 91, 110v, 138, 467v; RejPos [236]; WujJud 238; CzechRozm 139v; SkarŻyw 241; CzechEp 153, 166, 304, 353, 365, 373; NiemObr 4, 65, 121, 158; Skárby te byłyć iákoby pierwiaſtki onych dárow/ ktore według proroctw Dawidowych y Iſáiaſzowych/ pogáńſtwo Chriſtuſowi y kośćiołowi iego ofiárowáć miáło WujNT 9, 318, Act 13 arg. ~

»z proroctwa« = zgodnie z proroctwem (7): Bo thu Piotr s. s proroctwá pewnego opowiedáć racży/ iż vrząd á doſtoieńſtwo tákiego káżdego złoſniká [...] muśi inſzy poſieść. RejPos [290]v.

~ W połączeniu szeregowym (1): A ták ſie pewnie á iſtotnie to káżdemu vtwirdzić może/ y s proroctwá/ y s tego porządku zwykłego/ y z zakonu/ iż tá pánienká byłá z narodu Dawidowego RejPos 271v.

Z imieniem postaci biblijnej lub przymiotnikiem od tego imienia (5): y bylo ueſele w othchlany ſprorocztwa zachyryaſſa (yzayaſza) PatKaz II 59v; BielKron 110v; y tegoż duchá mocą [Chrystus] vcżył/ y cudá wſzytki ſpráwował/ iáko ſam z proroctwá Ezáiaſzowego o ſobie świadcży CzechEp 217; WujNT 89; PowodPr 83. ~

a. Księgi prorockie (23): kthory [Jeremiasz] powiáda w dźieſiątym rozdźieleniu Proroctwá ſwego: Nielękayćie ſye známion niebieſkich. LeovPrzep b, I3, I4v; Tego też Gogá y Magogá wſpomina y Ezechiel Prorok w proroctwie ſwoim RejAp 169v; Phil N4.

Z imieniem proroka lub przymiotnikiem od tego imienia [w tym: a i poss (12), G sb (5); proroctwo + imię a. przymiotnik (13), imię a. przymiotnik + proroctwo (4)] (17): Koniec Proroctwá Proroká Ezechielá. Leop MMmm6v, QQqq5v; Hiſtorya o Zuzánnie/ kthora ieft pocżąthkiem proroctwá Dánielowego BibRadz 551, 353v, 356 żp, 386 żp, 421 żp, 446 (11); Ieremiaſzowo proroctwo ná liśćie 373. BudBib c4v; Iáko y nawiętſzy proſtak z cżytánia Ezáiaſzowego Proroctwá/ obácżyć może. CzechRozm 84v; LatHar 57, 261.

W połączeniu szeregowym (1): iáko y dziś v nas po Láćinie/ w pierwſzey częśći Mſzey ś. proroctwá/ lifty Páwłá S. y Ewángelie czytáią WujNT 615.

2. Prorokowanie, dar prorokowania, bycie prorokiem; prophetia PolAnt, Vulg; divinatio Mącz; praesensio et scientia rerum futurarum Cn (43): Divinatio, Prorocſtwo/ Praktikowánie/ Badánie. Mącz 91c.

proroctwo z czego (1): Chiromantia – zlinyei na rękach prorocztwo. Calep 189a.

a. Z woli bożej (41):

proroctwo o czym (1): Gdy miał [św. Makary] lat cżterdzieśći daná mu byłá moc od Paná Bogá ná wypędzánia cżártow/ y ná lecżenie rozmáitych niemocy/ y nád proroctwo o rzeczách przyſzłych SkarŻyw 35.

α. W judaizmie Starego Testamentu (37): KromRozm I O4; KromRozm II ſ4v; Abowiem nie wolą ludzką przynieśione ieft niekiedy proroctwo/ ále święći ludźie Boży pobudzeni od Duchá świętego mowili. BibRadz 2.Petr 1/21 [przekład tego samego tekstu: BudNT, CzechEp, NiemObr, WujNT]; pomáż ná kroleſthwo Syriyſkie Azáelá krolá [...]/ á Helizeuſzá ſyná Zaſſat ná proroctwo BielKron 85; HistHel C4; BudNT 1.Cor 13/3, 2.Petr 1/21; Acżkolwiek y prorocy niemieli vſtáwicżnego tákiego proroctwá. SkarŻyw 252; CzechEp 112; NiemObr 70; Y choćiabych miał proroctwo/ y wiedźiałbych wſzytkie táiemnice [...]/ á miłośćibych nie miał: nicęm nie ieſt. WujNT 1.Cor 13/2 [przekład tego samego tekstu: KromRozm II, BudNT], s. 566, 2.Petr 1/21, Bbbbbb2v; SkarKazSej 679a [2 r.].

proroctwo czyje [w tym: G pron (6), pron poss (4)] (10): PatKaz II 55; Krolowie zá ktorych ſpráwował Ezáiaſz vrząd proroctwá ſwego. BibRadz Is 1 arg, Am 1 arg; ácż nie wſzytki [psalmy] [...] jego [Dawida] mienią być/ wſzákże więcey Dawidowych/ w ktorych Proroctwo ſwoie vkazał iáwne nád ine Proroki przednieyſze BielKron 73v; RejAp 89v, 90v, 91 [2 r.]; CzechEp 124; Y dam dwiemá świádkom moim/ y prorokowáć będą tyśiąc dwieśćie y ſześćdźieśiąt dni [...]. Ci máią moc zámykáć niebo/ áby deſzcz nie ſzedł we dni proroctwá ich WujNT Apoc 11/6.

W połączeniach szeregowych (5): KromRozm III H7; BiałKat 201; SkarŻyw 35; drugiemu [bywa dany] dar vzdrawiánia/ w tymże Duchu: á drugiemu czynienie cudow: drugiemu proroctwo/ drugiemu rozeznánie duchow/ inſzemu rozmáitość ięzykow/ á drugiemu tłumáczenie mow. WujNT 1.Cor 12/10 [przekład tego samego tekstu: KromRozm III, BiałKat, SkarŻyw], 1.Rom 12/6.

W charakterystycznych połączeniach: mieć proroctwo (4); na proroctwo pomazać (2).

Wyrażenia: »dar proroctwa« (3): Pokázuie iż dar ięzykow/ ieſt podleyſzy niżli dar proroctwá WujNT 1.Cor 14 arg, s. 486, Aaaaaa3v.

»duch proroctwa« = spiritus prophetiae PolAnt, Vulg (4): PatKaz II 55; RejAp 157v; Bo świádectwo Ieſuſowe ieft duch proroctwá. BudNT Apoc 19/10 [przekład tego samego tekstu: RejAp, WujNT]; WujNT Apoc 19/10.

Szeregi: »proroctwo i wieszczba« (1): ktorym on [Józef] rzekł [...] wyećye iż niemáſſ mnie rownego wnauce proroctwá y wyeżdżby HistJóz D2v.

»wołanie a proroctwo« (1): iż im [niewiernikom] z niego [z nieba] nic iuż nie popłynie/ [...] ieſli ſie nic nie vznáią ze złośći ſwoich zá cżáſu wołánia á proroctwá ich [świadków posłanych przez Chrystusa] RejAp 91.

β. W islamie (3):

W formule inicjalnej listów sułtana tureckiego (3): ſlowem nad ſlowi. pomaganym. vboga. pieczączia od boga na prorocztwo. zamek y wyeza dobiczya tey wyarj. [...] yeſteſz mahometh mvſtapha. MetrKor 46/117 [idem (2): na proroczthwye], 46/46, 175.

Synonimy: 1. powieść, praktyka, profecyja, przepowieść, wieszczba, wrożba; 2. prorokowanie, przepowiadanie, widzenie, wieszczbienie, wieszczenie, wrożenie, wrożka.

KW, AĆ