[zaloguj się]
[pdf]

OBRANIE (48) sb n

o oraz a jasne, e pochylone.

Fleksja
sg pl
N obranié
G obraniå
D obraniu
A obranié obraniå
I obraniém, obranim
L obraniu

sg N obranié (14); -é (2) (też Calep -ę (3)), -e (1), -(e) (11); -é : -e SarnStat (2:1). ◊ G obraniå (11). ◊ D obraniu (4). ◊ A obranié (6); -é (1), -(e) (5). ◊ I obraniém SarnStat (2), obranim (1) BielKron. ◊ L obraniu (9). ◊ pl A obraniå (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.

1. Wybranie jednej z kilku lub wielu możliwości lub rzeczy możliwych; adoptatio, arrogatio, cooptatio, optio, praedestinatio Mącz (43): Praedestinatio, Przeyźrzenie/ Obránie. Mącz 83b; Optio, Obránie/ Wybór. Mącz 267a, 267a, b, 357d.

obranie czego (1): Widzenie ná obránie zakonu ś. Fránćiſzká. SkarŻyw 461 marg.

a. O osobach; electio Vulg, JanStat (37): Z onego obránia [papieżem Piotra z Muronu] [...] kośćioł Boży y lud wſzyćiek Boży/ niewymownie był vweſelon SkarŻyw 472; SarnStat 10, 1094 marg.

obranie kogo, czego (24): KromRozm III M5; chcecieli na to się z IchM pany rozmowić, a nawięcej dla poborcow obrania, tedy JKM czasu wam użyczy. Diar 83; BibRadz Act 1 arg; BielKron [3322]; Interrex, Námieſtnik álbo Administrator Krolewſtwá áż do obránia królá. Mącz 350a; Comitia consulibus rogandis habere, Syem mieć dla obránia á poſtánowienia rády. Mącz 357c; MycPrz I A4v, [C]2; słuſznieyſza rzecż ieſt/ áby ſię ludźie pomierzáli práwem [...] niżli bronią. trzebá im też podáwáć drogę do obránia ſędźiow [aut iudices proponendi]/ ktorziby te roznice pomiárkowáli. ModrzBaz 104, 139; CzechEp 22; WujNT 69, 136, Act 1 arg, s. 510; SarnStat 8, 10 [2 r.], 33, 1076, 1219. Cf obranie kogo do czego, kogo ku czemu, kogo komu za kogo.

obranie kogo do czego (1): ieſliby pod tym czáſem odpráwowánia tych ſądów głównych Roki Ziemſkié w którym Powiećie onych Woiewództw przypádły: á zá obrániém z tego Powiátu Piſárzá źiemſkiégo do Tribunału ſądzoné bydź nie mogły: [...] SarnStat 873.

obranie kogo ku czemu (1): Obránie oſób ku rozgrániczeniu. SarnStat 1072 marg.

obranie kogo komu za kogo (1): Obránie á powołánie Moiżeſzá zá wodzá ludowi Izràelſkiemu. LubPs Y marg.

obranie na co (8): Tákze Ian Olbracht Król, o obrániu ſwym ná króleſtwo piſze. SarnStat 9. Cf »obranie na [czyje] miejsce«, »obranie posła na sejm«.

obranie czyje [= kto obiera] [w tym: G sb (1), ai (1), pron (3)] (5): Trzym przednieyſze rzecży obacżył/ ktorymi wiáry ſwey podpieráli/ y onę nád inſze wyſtáwiáli. Naprzód/ Dawność obránia ſwoiego y vmiłowánia/ ktore przećiw nim Bog/ nád wſzyſtkie inſze narody/ pokazał CzechRozm 67, 221v; WujNT 566. Cf »być na obraniu [czyim]«, »z obrania [czyjego]«.

obranie czyje [= kto jest obierany] [pron] (3): Król Zygmunt Auguſt ná króleſtwo wzięty, o obrániu ſwym y potwierdzeniu praw ták piſze. SarnStat 11, 9, 12.

W przeciwstawieniu: »obranie ... złożenie« (1): Abowiem táką moc y zwierzchność piſmo ś. ná wielu mieyſcách wyraża przez klucze/ iáko ono kędy opiſuie złożenie iednego Biſkupá naywyżſzego/ á obránie inſzego WujNT 69.

W połączeniu szeregowym (1): doſyć záiſte Bog we wſzyſtkim vcżynił/ oney woley ſwey świętey y dobrey: doſyć przedwiecżnemu poſtánowieniu: doſyć przeyźrzeniu/ obrániu/ y wezwániu náſzemu: y wſzyſtkim obietnicam ſwoim CzechRozm 221v.

W charakterystycznych połączeniach: obranie inszego biskupa, krola (3), osob (2), nowego papieża, poborcow, rady, sędziow, [jakiego] zakonu; obranie na krolestwo, na sejm walny (2); obranie za wodza; obranie stało się; o obraniu pisać, radzić; obranie nie słuszne.

Zwrot: »być na obraniu [czyim]« = zależeć od czyjegoś wyboru (1): Wſzákże iednák chcemy to [decyzję o zastosowaniu prawa duchownego] bydź ná obrániu y ná woléy tego/ który krzywdę álbo ſzkodę vćiérpiał SarnStat 905.
Wyrażenia: »obranie na [czyje] miejsce« (5): KromRozm III M5; BibRadz Act 1 arg; Liczbá dwunaśćie Apoſtołow ma w ſobie nie máłą táiemnicę/ co znáć z obránia ś. Máćieiá ná mieyſce Iudaſzowo/ áby tá liczbá z nowu byłá nápełniona. WujNT 136, Act 1 arg, s. 510.

»obranie posła na sejm« (2): SEymik Oświęćimſkiéy y Zatorſkiéy źiemie/ ma bydź záwżdy trzy dni przed Proſzowſkim ſéymikiem w Zatorze przez nas ſkłádány/ ku obrániu Poſłá ná Séym Wálny SarnStat 33, 1219.

»wolne obranie« = libera electio Jan Przyw (3): WierKróc Bv; Włádysław Iágełło o wolnym obrániu Włádysłáwá álbo Kázimiérzá ſynów ſwych ták piſze. SarnStat 8, 12.

Szeregi: »obranie a powołanie« (1): LubPs Y marg cf obranie kogo komu za kogo.

»obranie i przejrzenie« (1): Aby ſię kto nie domyślał z przeſzłego diſkurſu Páwłowego/ o obrániu y przeyrzeniu Bozkim/ żeby ludzie nie mieli mieć żadney zapłáty zá dobre żyćie y zá dobre vczynki WujNT 566. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»obranie i wola« (2): SarnStat 905 cf Zwrot. Cf »z wolej i z obrania«.

Wyrażenia przyimkowe: »według obrania« (1): áby według obránia przedſięwźięćie á poſtánowienie Boże trwáło [ut secundum electionem propositum Dei maneret] Leop Rom 9/11.

»z obrania [czyjego]« (1):

~ Szereg: »z wolej i z obrania« (1): Páweł był wezwány y oſobliwie obrány Apoſtoł Pogánow: wſzákże to był przywiley Piotrá S. z woley y z obránia Bogá ſámego WujNT 462. ~

2. Ograbienie, złupienie, obrabowanie; spoliatio Mącz, Calep; dispoliabulum, privatio Calep (4): Spoliatio, Obránie/ zdárcie/ wyłupienie, złupienie/ obłupienie. Mącz 409d; Dispoliabulum – Obranię. Calep 332a; Privatio – Obranię, odięczię. Calep 849b, 1000a.
3. Zabieg pielęgnacyjny przy drzewach [czego] (1):
Szereg: »ochędożenie a obranie« (1): Castratio arborum, Ochędożenie á obránie drzéw. Mącz 40c.

Synonimy: 1. wybor, wybranie; a. naznaczenie, wyznaczenie; 2. obłupienie, zdarcie, złupienie.

Cf [OBOR], OBRAĆ

DJ