[zaloguj się]
[pdf]

POSADZONY (67) part praet pass pf

posadzony (45), posadzon (22).

Pierwsze o jasne; -a- (46), -å- (14); -å- SkarJedn (3), SkarŻyw (7); -a- : -å- BielKron (1:3), BudBib (2:1). ◊ W formach złożonych -on- (3) Mącz (2), KochPs, -ón- (2) OrzQuin, Oczko. ◊ W formach niezłożonych -óna (1) Oczko, -ona (1) OpecŻyw.

Fleksja
sg
mNposadzon, posadzony fNposadzona, posadzonå nNposadz(o)no
Gposadzon(e)go G G
Dposadzon(e)mu D D
Aposadzon(e)go A A
Iposadzonym Iposadzoną I
Vposadzony V V
pl
N m pers posadzeni
subst posadzoné
G posadzonych
A m pers posadzon(e)

sg m N posadzon (19), posadzony (11); ~ (praed) -on (19), -ony (9); -on LibLeg, March1, HistJóz, RejWiz, BielKron (3), HistRzym (2), RejPos (2), KuczbKat, RejZwierc, BudBib, StryjKron (2), ActReg; -ony OrzQuin, CzechRozm (2), SkarJedn (2), SkarKazSej; -on : -ony SkarŻyw (1:2), WujNT (1:1). ◊ G posadzon(e)go (3). ◊ D posadzon(e)mu (3). ◊ A posadzon(e)go (4). ◊ I posadzonym (1). ◊ V posadzony (1). ◊ f N (praed) posadzona (3) OpecŻyw, HistRzym, Oczko, posadzonå (2) SkarJedn, SkarKaz. ◊ [I posadzoną.] ◊ [n N (praed) posadz(o)no.] ◊ pl N m pers posadzeni (15); -eni SarnStat (2), -éni (1) MurzNT, -(e)ni (12). subst posadzoné (3); -é (1), -(e) (2). ◊ G posadzonych (1). ◊ A m pers posadzon(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: posadzon(y) od kogo (10), przez kogo (1) RejZwierc.

Sł stp s.v. posadzić, Cn brak, Linde XVII – XVIII w. s.v. posadzić.

1. Umieszczony; situs Mącz; locatus Modrz (45): Situs, Poſádzony/ położony/ vſiadły. Mącz 397c.

posadzony gdzie (4): Oppositus, Zaſádzony/ przećiwko poſádzony. Mącz 311c; Ieſli mię w grubym chodząc worze vpátrzyli/ Przypowieść ze mnie wnet vczynili. Mną ięzyká náczoſáć w bramie poſádzonym KochPs 100; SkarŻyw 473. Cf Wyrażenie.

W przeciwstawieniu: »spaść ... posadzon być« (1): Dyabeł iż miał do niego iuż ſłuſzne przycżyny/ Bo gdzye on ſpadł tám iuż miał poſádzon być iny. RejWiz 133.

Wyrażenie: »na miejsce [czyje] posadzony« (1): A ná to mieyſce [czarta i jego ordy] iuż będą powołáni/ iuż będą poſádzeni ludzye ſwięći/ ludzye wierni á Pánu Bogu poſlubieni RejAp 175.
Szereg: »powołany, posadzony« (1): RejAp 175 cf Wyrażenie.
a. Usadowiony (12):

posadzon(y) na czym (2): [abyśmy się nie cisnęli] ná tákie mieyſcá/ ktoreby nam więtſzą zelżywość á poſmiech cżynić miáły v ſwiáthá tego [...] A zwłaſzcżá gdy ná nich nie bywamy poſádzeni od goſpodarzá/ tho ieſt/ od Páná ſwego RejPos 224. Cf »na wyszszem siedle posadzon«.

posadzon(y) gdzie (4): miedzy ludźmi ták rozumiemy/ że ten ma więtſzą cżeść ktory ná práwey ſtronie ieſt poſádzon KuczbKat 55; Y poſádzeni przed oblicżem iego [Et sederunt ante eum]/ pierworodny wedle pierworodzieńſtwá ſwego / á młody wedle młodośći ſwey BudBib Gen 43/33. Cf »u stołu posadzon«, »na wyszszem miejscu posadzon«

Wyrażenia: »pocześniej posadzony« = umieszczony na honorowym miejscu (1): zá złe mieli/ Ptacy gdy dutká widzieli: Pocżeśniey poſádzonego/ Ptaká bárzo plugáwego. BierEz O4.

»posadzon na stolec« (1): krol [...] nád dołem kazał ſtolec poſtáwić ná cżterzech nogách bárzo mdłych. [...] A gdyż był poſádzon [jego brat] ná on ſtolec/ kazał vwiężáć [!] oſtry miecż nád iego głową HistRzym 94.

»u stołu posadzon« (1): Stephan Woiewodá [...] ná koláná vpadł/ y [...] przyſięgał [...] być záwżdy w wierze y w poſłuſzeńſtwie Krolá Polſkiego Kázimierzá [...] podnieſiony potym z ziemie od Królá y pocáłowány z trzynaścią Pánow Wołoſkich przednieyſzych v ſtołu poſádzon/ y doſyć vtćiwie czeſtowan StryjKron 662.

»na wyszszem miejscu, siedle posadzon« (1:1): Ktory ná wyſſhem ſiedle poſádzon bywa/ táki pirwego mieſcá nábywa. March1 A4; HistJóz Dv.

Przen (4):

posadzon podle kogo (1): Zoná thák kraſna ieſtći duſzá ná wyobráżenie boże ſtworzoná/ ktora ma być poſádzoná podle práłatá ſwiętego piſmá/ áby ſie náucżyłá thego co iey służy ku zbáwieniu. HistRzym 53v.

posadzon na czym (3): Efraim iáko widzę ieſt Corem/ ktorj był poſádzon ná roſkoſzy/ bo Efraim (będzie) wywodzić ná zábijanie ſyny ſwe. BudBib Os 9/13. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »posadzon na stolcu« [szyk 1:1] (2): OpecŻyw 181v; teraz ieſtem poſádzon ná ſtolcu bárzo mdłym bo w ćiele krewkim/ cżterzmi nogámi bárzo mdłemi/ to ieſt złożonym z cżterech żywiołow. HistRzym 94v.
b. Wprowadzony do królestwa niebieskiego [gdzie] (9): PAnie Boże/ ktory ſam racżyſz wiedźieć o licżbie tych wybránych twoich/ ktorzy w oney niebieſkiey ſzcżęśliwośći máią być poſádzeni: rácżże nam to dać/ [...] áby [...] wſzytkich wiernych/ imioná záchowáły nieodmiennie LatHar 93.
Wyrażenia: »w krolestwie (bożem), w niebie, na niebiesiech posadzony (w Chrystusie)« (2:1:1): MurzNT Luc 13/29; oto ſłyſzyſz iżeſmy łáſkę dárowáną mieli. Nád to też/ oto iuż ná niebieſiech poſádzeni ieſteſmy w Chriſtuſie CzechRozm 31v, 28; A my czemu ſię w tych źiemſkich dobrách [...] kochamy? Czemu ſię tym świeckim krolestwom dźiwuiemy? Czemu ná ono wielkie y wieczne/ w ktorym náturá náſzá poſádzona ieſt/ nie pátrzymy? SkarKaz 245a.

»na, po prawicy Ojca (a. ojcowskiej, a. bożej) posadzony« [o Chrystusie] [szyk 3:1] (3:1): CzechRozm 180v; Iezu cżterdźieſtego dniá wſtąpieniem do niebá/ wielebnie wſławiony/ y wnetże ná Oycowſkiey práwicy/ w niebieſiech ſpániále poſádzony LatHar 339, 547, 605.

c. Uwięziony (9):

posadzony o co (3): Siedział męcżennik w ćięſzkich okowách/ do nogi drugiego o łotroſtwo poſadzonego/ przypięty. SkarŻyw 75, 62. Cf »do więzienia posadzony«.

posadzon gdzie (7): Ano też y Abákuk był przynieſion po powietrzu áż do Dánielá/ gdj był w iáſkini miedzy lwy poſádzon. RejPos 135v; SkarŻyw 408. Cf »do więzienia posadzić«

Wyrażenie: »do więzienia, na więzienie posadzon(y)« [w tym: dla czego (1), o co (1)] [szyk 4:1] (4:1): Iſidor Metropolit Kijowſki iádąc ze Włoch do ſwey Ruśi/ nioſąc on S. pokoy y iedność [...] poimány był/ y ná ſrogie więzienie od Moſkiewſkiego poſadzony/ o to/ iż iedność y pokoy Chryſtuſow [...] przynośił y opowiedał SkarJedn 322; SkarŻyw 300; Páweł y Piotr S. znowu ſię do Rzymu wroćiwſzy/ do więzienia od Ceſárzá Neroná poſádzeni WujNT 514; wypuść nam Bárábbaſzá: ktory był dla [...] mężoboyſtwá poſádzon do więźienia [propter ... homicidium missus in carcerem]. WujNT Luc 23/19, s. 733.
d. Osadzony, osiedlony [w tym: gdzie (1)] (2): Szwabi w Galliei poſadzeni. MiechGlab nlb 26; SarnStat 189; [Nadto człowiek 1 nowo posadzony daje mc. 2. LustrRus 33].
e. Założony, zbudowany (1): [ty łany obrócono na wieś Skiby nowo posadzoną, przyłączywszy do tego jeszcze łanów 8 z miejskiego gruntu LustrRus 42, 32, 57.]

posadzony na czym (1): [o cudach św. Benedykta] Iednemu klaſztorowi ná ſkále poſadzonemu/ wodę modlitwą ſwoią zſkáły wywiodł: iſz ná doł ſchodzić po wodę nie było trzebá. SkarŻyw 250.

f. O ciele ludzkim [na czym] (1): Natura tak opartzyła [!] gdiż niewiaſta chodzi na dwu nogach przeto [cyce] na pierſiach poſadzone, aby niżej będąc chodzeniu nie zawadzały ſwim zwieſſzenim. GlabGad D6.
[Przen: Ciało człowiecze jest z ziemie i w ziemię się po śmierci obróci. Przeto na ciele ziemskim nie mogło być słusznie posadzono podobieństwo boże. Kaz 49.]
g. O chorobie [gdzie] (1): Tedy/ iż choroby ſą rozmáyté/ á wróznych częśćiach ćiałá poſádzóné/ z róznych miar/ wód tákowych/ vżywáć kazáli Oczko 12.
h. O ziemi [gdzie] (1): á iáko źiemiá/ do rzeczy pod Niebem wſzyſtkich przyrownána/ ieſt naniżſza y nagrubſza/ ták téż w śrzodku będąc poſádzóná/ naplugáwſza y naniepożytecznieyſza być miáłá: przedśię iednák Pan Bog [...] do pożytku thák ią człowiekowi obróćił Oczko 1.
2. O urzędnikach, władcach i dostojnikach: Powołany, obrany, ustanowiony (20): OrzList h2v; BielKron 218v marg; Kośćioł Smirneńſki Polikárpá od świętego Iáná poſádzonego ma WujJud 135v; Bo patrzac na takowe odiá/ waſny/ y zaiatrzenia Luckie miedzi ſoba gdzieſz y kogo takiego obrac chcemi/ chibabi iakiemi Praktikami/ abo zmuſu ratzei/ iako ono mieli bracia naſzi Czechowie/ [...] zwielkiemi affekti poſadzone Pani abo Krole. PaprUp B; A przerzeczeni Komornicy/ álbo vrzędnicy ſądowni/ którzy máią bydź poſádzeni/ niemáią innych ſpraw iedno ſwé właſné prokurowáć álbo ſpráwowáć SarnStat 716.

posadzony gdzie (1): trzebabi nam tak wiele otijch ſie starac ktorzi Panſki Bok zaſiadaia aby tam mezowie godni poſadzeni beli PaprUp Ev.

Wyrażenia: »na cesarstwo posadzony« (1): [św. Ambroży] ſkoro ná páńſtwo y Ceſárſtwo poſádzony od Bogá był/ záraz religiey ſłużyć począł/ áby ią ſwoie pánowánie wſpierał. SkarKazSej 680b.

»na królestwo posadzony« (1): Był Dawid iáko dopiero vrodzony gdy był z rąk wſzech nieprzyiaćioł wyrwány/ y ná kroleſtwo poſádzony choćiaſz iuż przed tym dawno żył ná świećie CzechRozm 140.

»na ([czyje a. które]) miejsce, na [jakim] miejscu posadzon(y)« (4:2): SEdechiaſz oſtátecżny krol Iudá y Ierozolimſki/ ktory był od Nábchodnozorá ná to mieyſce poſadzon/ krolował lat XI. BielKron 91, 87v, 144; Otóż maćie Piotrá: widźićie ná którym mieyſcu y teraz poſádzóny ieſt OrzQuin X2; RejPos 224; IEſliżeby ſie też w pánu álbo w kſiążęciu iákim pychá álbo wzgárdzenie iákie okázáło [...] áby pomniał ná to/ iż nie ſam przez ſię powſtał [...] á ná thym mieyſcu ná kthorym ieſt nie ſam przez ſię ſiadł/ przez Páná poſádzon. RejZwierc 47v.

»na państwo posadzony« (1): SkarKazSej 680b cf »na cesarstwo posadzony«.

»posadzon na stolcu« (1): A yſch za swolyenyem wſzithkyey Zyemye Moldawſkyey yeſth wſzyeth y poſchadzon na ſtholczv oycza ſwego pan Ilyaſch Voyewoda tho yego Kro.m. [...] ſchliſchal LibLeg 11/180v.

»na stolicę, na stolicy posadzony« (3:1): Nektárius nowo ná Cárogrocką ſtolicę poſadzony/ zá przycżyną Ceſarzá SkarJedn 175; StryjKron 180; ktorego [Klemensa] namieſtnikiem Piotrowym od Piotrá ná ſtolicy iego/ ieſzcże zá żywotá Piotrowego poſádzonego powiádáią. NiemObr 55; ActReg 31.

»na urzędzie posadzony« (1): ludźie wyſokiego ſtanu/ á ná iákim wielkim vrzędźie poſádzeni [in aliquo dignitatis gradu locatos]/ więcey ſię obruſzáią/ gdy by obacżyli/ áno ich dobremv mnimániu kto co vwłacża/ niżli podły lud á motłoch ModrzBaz 73.

Szereg: »posadzony a przełożony« (1): y racżył [Bóg] przeſtrzeżenie vcżynić ná potym wiernym ſwoim/ by ſie tákiey nádętey myſli/ á tákich powyſzſzonych mieyſc ſtrzegli/ á nie ćiſnęli ſie do nich/ ná ktore nie będą poſádzeni á przełożeni od niego. RejPos 224.
Przen (3):
Wyrażenia: »posadzon(y) na miejsce [czyje], na miejscu [czyim]« [szyk 1:1] (1:1): Azaſz to nie wielka poćiechá [...] ſie dzyeie káżdemu tákiemu [należącemu do stanu ludzi wielkich]/ gdyż to pewnie wie s ſłow Páńſkich iż ieſt poſádzon ná mieyſce ono Páná ſwoiego. RejPos 175; Bo káżdy ſnádnie obacży [...] ony pokłony twoie/ iż ich nie cżyniſz s ſercá á s práwey myſli/ wedla roſkazánia Páńſkiego/ iáko przełożonemu ná mieyſcu ſwiętym iego poſádzonemu. Ale [...] w nádzyeię iákiego vmnożenia pożytku ſwego RejPos 243v.

»na zwierzchności posadzony« (1): Stolicá Piotrá S. práwem Bożym ná zwierzchnośći kośćiołá wſzytkiego poſadzona/ żadnym ludzkim práwem tráćić ſwoich przywileiow nie może SkarJedn 163.

3. [Obsadzony [czym]:
a. O szacie: był mąż ſrogiey poſtáći/ [...] ſzátá ná nim złotogłow ſzcżero złoty perłámi poſádzony. HistOtton 42.
b. O terenie: jechaliśmy przy brzegu, na którem równina barzo wesoła i szeroka pod górami, posadzona umyślnie wszytka drzewy, które zowią mori [...] wzdłuż blisko mile polskiej DiarPeregr 12.]
4. Zasadzony (o drzewie) [gdzie] (2): Wywyſzſſyłám ſię iáko pálmy około brzegow poſadzone/ y iáko ſzcżepy rożáne w Ierychonie. BudBib Eccli 24/14; duſzá/ oną práwośćią pierworodną obdárzona/ ożywiáć ćiáło ná wieki mogłá: zwłaſzcżá przy drzewie żywotá w ráiu poſadzonego/ mieſzkáiąc. SkarŻyw 260.

Synonimy: 1.a. osadzony; d. osadzony; e. założony, zbudowany; 2. mianowany, obrany, powołany, ustanowiony.

Cf POSADZIĆ

JR