Nie dba o mądrą rádę nic ſzalony RejZwierc 215, 215.

Gdy ſzukaſz rády/ pátrzay iákiey zdrády. BierEz P3v.

Pan każdy dobrą radą ſthoy RejJóz L3v marg.

Dobra wodá ná dáchu kiedy ſąſiad gore/ Bo gdy ſie domá zaymie/ iuż rády nie ſpore. RejZwierc 241v.

Naydźieſz kto w płát ięzyk dawa/ A rádę ná funt przedawa KochSob 69.

GDy ſczęśćié niechce/ y rádá pobłądźi KochFrag 39.

»radę da(wa)ć (a. podać, a. wyda(wa)ć, a. zadawać), dawający; rady doda(wa)ć (a. podawać), (do)da(wa)nie, (do)dawający; rada dana« [w tym: ku czemu (5), przeciw(ko) komu, czemu (5), na kogo, na co [w tym: dobra na co (1)] (4), o kim, o czym (4), w czym (3), z strony czego (2), do czego (1), około czego (2)] = (po)radzić; consilium dare HistAl, Vulg, PolAnt, Modrz, JanStat; providere Mącz; consilium capere a. navare, vallare postulationibus Modrz; consiliari, consulere Calep; consilium praestare JanStat [szyk zmienny] (96:1;38:5:3;6): Cżłowiek gdy go pies vkąśił/ Szukał ktoby go vlecżył. Aż ieden miedzy ſąśiády/ Dodał mu tákowey rády. Chceſzli by rychłe zdrowie miał/ Day pſu być ránę wylizał. BierEz I4, E4, F, H4, Q; A przetoż proſzę wás dáycie mi radę/ iakobych ſie mogł ku panu waſzemu Sżcżęſciu przykazaćz/ a iemu ſłużićz? ForCnR B3; LibLeg 10/114v; BielŻywGlab nlb 15; wſchakze powyada yſch pyothr Granowſky yemv nyeradzyl na tho abi Mathką vnyoſl yedno mv radą dawall abi raczey byenyaka yakoby mogl pozil LibMal 1546/122v, 1544/91, 1546/122, 1548/144, 1549/149; RejKup o2v; HistAl D5v; MurzHist P3; A przytym też opowiedzieli IchM, iż oczekiwają rady IchM panow, ktorą im obiecali dawno dać około pokoju domowego Diar 38; BielKom G4v; [doktor] dodawa mu [uczniowi] tákyey rády kthorą mu wpámyęć kłádzie/ áby cnotę miłował/ bogá ſie bał GliczKsiąż N5; GroicPorz z, kk2, mm4; KrowObr 112, 225v; RejWiz 78v; Leop 2.Par 20/21, Esth 2/4, Is 19/11, Ier 38 arg, 1.Cor 7/25; Nie mogęć zá to więcey dáć iedno tę rádę/ [...] Nie vciekay RejZwierz 24, 12v, 25v; BibRadz 2.Reg 17/7, 3.Reg 12/8, Ioann 18/14; OrzRozm T3v; BielKron 42v, 88v, 264, 265v; Commonitio, Dodánie rády/ potuchnienie. Mącz 231a; Suasor, Rádnik/ rádę dáwáyący Mącz 424c, 41d, 63d, 231a, 294a, 315c; GórnDworz T3; [rzekł jeden z towarzyszy:] vcżyńmy miedzy ſobą loſy/ [...] Tedy oni rzekli: Loſuymy. Y cżynili los miedzy ſobą: á padł los ná onego/ ktory rádę wydał. HistRzym 114v, 10v, 96v, 103, 103v, 114; RejPos 25v, 183v, 202v, [226]v, 309, 328v; BiałKat 371; Abowiem y márynarz ſtáry á bywáły/ co v rudlá ábo v kompáſu ſpokoiem ſtoi á rády drugim dodawa/ dáleko ieſth potrzebnieyſzy niżli owi co po powroziech biegáią RejZwierc 163v, 6, 86, 99v, 209, 215; BielSpr 46 [2 r.], 59v; WujJud 85v; BudBib 2.Reg 16/20; PaprPan Hv; ModrzBaz 17, 27, 102v [2 r.], 107, 115; Dali mu zgodną rádę/ áby páńſtwo zle nábyte porzućił SkarŻyw 570, 35, 332, 334, 486, 566; StryjKron 131, 442; CzechEp 116; WerGośc 215; BielSjem 30; PaprUp I, K; ZawJeft 9, 29; ActReg 54 [2 r.], 69; Consuasor – Radi dodawaiący. Calep 250a, 246b, 247a [2 r.], b; Phil H3, L2, R4, S3; GrabowSet E4v; PRoſzę ćię/ o Páni święta Marya/ [...] ábyś ze wſzyſtkimi Swiętymi y wybránymi Bożymi/ przyſzłá y pokwápiłá ſię ná porátowánie moie/ y rády mnie dodánie LatHar 489, +++v, 327, 729; WujNT Act 27/12, s. [405], 1.Cor 7/25, s. 595 [2 r.], 2.Cor 8/10, Zzzzzv; Wſzákże w ſądźiéch náſzych przy oſobie náſzéy/ gdy oſobą ſwą ná ſądźie będźiemy/ będźie wolno Duchownym oſobam przy nas śiedźieć y rádę dáwáć. SarnStat 489, 123, 171 [3 r.], 298, 324, 408 (18); SiebRozmyśl Mv [2 r.]; SkarKaz )(2v; VotSzl B3v; CiekPotr 86; CzahTr I3v, L2v; [Jempsar mówi do mamki:] Nie zádaway mi/ proſzę/ żadnéy ſprzécznéy rády/ Niech iuż ná co myśl wiedźie/ niema żadnéy wády. GosłCast 51, 38, 51, 63; A żoná zła/ ćieſzy ſię z oney ſwoiey zdrády/ Onym ſwym Kukułcżętom dodawa y rády iákoby Oycowice do końcá oſzukáć KlonWor 62.

»rady dostać« [w tym: na co (1), przeciw komu (1)] [szyk zmienny] (8): á zwłaſzcża o tym nawięcey ma być naſze myſlenie y żądza, żebyſmy ſie zawſze radzili o rzecżach poczciwych, [...] ktoreyżeto rady nawięcey doſtaniemy, cżytaiąc á wpamięć ſobie bierząc piſma, dzieie, y tez mądre nauki takowych przodkow naſzych BielŻywGlab nlb 15; LibLeg 11/40v; Czoż mam rzecz nieboracżek y z kąd rady doſtać RejJóz G2; RejWiz 135; RejZwierz 108v; RejZwierc 12v; rády wſzelákiey/ Możem doſtáć od niego przećiw Sárácenom PaprPan C, Ev.

»rady naby(wa)ć, wziąć; radę wziąć, brać« [w tym: od kogo (2)] = consilium petere a. sequi Cn [szyk zmienny] (17:1;4:2): ábowiem ia nigdy niſkąd inąd nienábywam rády ſobie iedno żem ſie nád wſſytko ine roſkochał włáſkáwem zákonie twoiem [Panie]. RejPs 188v; Poſwjatu zmyą [lege: z myślą] biegamy Zynąd rady nabywamy RejKup r8, m4, n6v, n7v, r2v, x5, y4v, ee3v; Ale ty ták/ iáko cie tu Pan twoy vpomina/ ſłuchay iáko ſłucháć maſz. A iákoż ſłucháć maſz? á cżegoż ſie vcżyć maſz? á ſkądże rádę bráć maſz? RejPos 339, 115v, 120v, 130, 130v, 167v, 190, 205v; RejZwierc 133v; niecháli ich ták s pokoiem [Samnici rzymskie wojsko] w onym zámknieniu/ áżby rády nábyli/ co s nimi cżynić. BielSpr 45v, 47v; Wſzák nietráfny poſtępek gdy kto ſobie pocznie/ Rádę od mądrych biorąc okaże ſie znácznie. MycPrz I A4v; Wſzyſcy tedy kiedy tę moc Cieplicam przyznawáią [...] nie ták iákoby potrzebá/ z niémi ſye obchodząc/ wtym podobno grzeſzą/ że dobréy rády niewźiąwſzy/ ladá iáko ſobie rátunku ſzukáią Oczko 15v, A4v; SkarŻyw 570; ActReg 111; weźm tę rádę zdrową/ Pomni ná to/ że muru nie przebiieſz głową. WyprPl C3v.

»naśladować rady; iść (a. chodzić, a. odeść), postępować za radą« = abire in consilio Vulg; oboedire voci PolAnt [szyk zmienny] (3;3:1): tedi yey m. [królowa] tam niech rozvmem yvsz swim sprawowacz sie raczi A czego zbicz niebedzie mogla bes ſzkodi swey wtim za ych [panów węgierskich] radą niechay poſtempvye. LibLeg 11/42v; MurzHist M3; BLogoſłáwiony tho cżłowiek kthory w tho vgodził/ Iże zá rádą ludzi złych thu nigdi nie chodził LubPs B [idem] Leop Ps 1/1; Tedy Moiżeſz náſláduiąc rády świekrá ſwego/ vczynił ták wſzytko iáko mu on powiedźiał. BibRadz Ex 18/24; RejPos 301v; Poſpolſtwo zá głupią rádą idzie. SkarKazSej 695a marg.

»opuścić [= odrzucić] radę« = derelinquere consilium PolAnt [szyk zmienny] (11): MurzHist M3; RejWiz 128v; BibRadz 3.Reg 12/8; Ten to Roboás opuśćił był rádę dobrą ſtárych ludzi oycowſkich przyiacioł/ á młodych płochych ludzi náſládował BielKron 82v; RejAp 56; Skądże iey [Marii Magdalenie] tho przyſzło á ſkąd iey to vroſło/ iż oná [...] opuśćiwſzy ine wſzytki rády y wymyſły ludzi onych/ kthorzy rozlicżnemi ſpráwámi też ná on cżás ſzukáli vbłagánia Páńſkiego/ thylko ſie ze wſzytką myſlą vciekłá do ſámego miłoſierdzya Páná onego RejPos 310, 16v, 351; BudBib 2.Par 10/8, 13; Phil H4.

»radą pomagać (a. (s)pomoc, a. wspomagać itp.), ratować, być pomocen, na pomocy być; rada (nie) pomoże, pomocna« [w tym: przeciw komu (1), w czym (1)] = adesse a. iuvare consilio Mącz; consilium proderit Modrz; consilio adiuvare a. patrocinari, a. subvenire JanStat [szyk zmienny] (16:2:1:1;3:1): SeklKat Iv; RejKup ſ3; ktorzy iemu [Saulowi] rádámi ſwemi przećiw Dawidowi pomagáli. LubPs G3, hh5v; Wſzákże ſą tákie wyſtępy/ zá ktorymi áni Perſony Przerzeczone od męki bywáią wolne/ iáko ieſt [...] gdy nieprzyiaćielowi zbroią/ pieniądzmi/ rádą/ y kthorymkolwiek inſzym ſpoſobem przećiw ſwemu Pánu dopomaga GroicPorz ii; [Biskup Waradzyński zabity od Kastaldusa] ktorego był Ceſarz Kárzeł piąty poſłał áby był rádą pomocen krolowi Rzymſkiemu BielKron 317, 330v; Iuvare aliquem consilio, Spomoc kogo rádą. Mącz 179c, 429d; RejPos 99, 227; [węgierska ziemia mówi do polskiej:] Iuż y tám y ſam mácam/ ná ſzpiegi nákłádam/ Ktoby mie dźiś rátował/ ſwoią dobrą rádą. BielSat G3; RejZwierc 140v, 232v; ktorych też [kardynałów] vrząd ieſt/ rádámi ſwemi w rządzeniu kośćiołá Powſzechnego Papieżá wſpomágáć. WujJud 142; CzechRozm 255; PaprPan K4v; ModrzBaz 127; Poſyłam tedy té Kśiążki do W.M. Páná á dobrodźieiá ſwégo Miło: z których ieſli co godnéy á pomocnéy rády wezmą ći/ co ćieplic vżywáć chcą/ nie mnie/ ále W. M. niech zá tho powinni będą. Oczko A4v; [obiecali nam: król polski i książę litewski] przećiwko wſzyſtkim nieprzyiaćielom náſzym y zdrádźie y naieźdźie pomocámi/ rádámi/ y łáſkámi ſwémi nam pomágáć [auxiliis, consiliis et favoribus suis prosequi et iuvare JanStat 757]. SarnStat 998, 119, 220, 1079, 1095.

»radę, radą (po)radzić« = consilium consulere PolAnt (3:1): więcey ieden rádą ſwą poraźić [lege: poradzić] y ſpráwić może/ niżli ich wiele co nic nie vmieią. RejZwierc 163v; Y rzekł Chuſzái do Awſzálomá nie dobra rádá/ ktorą radził Achitofel teras. BudBib 2.Reg 17/7, 2.Reg 16/23, 2.Par 10/8.

»radą (po)służyć; służąca rada« [szyk zmienny] (3;1): tedy żadney onich [młodzieńcach] niebędzie nádzieye dobrey ieſliżeby ktemu złoſliwy towarziſz ku temu [zadawaniu się z niewiastami] z służącą radą prziſtąpił. KwiatKsiąż D; RejZwierc 145; Presbitery byli ſtárſzy miedzy bráćią ná to obieráni/ áby rádą dobrą młodſzym ſłużyli WujJudConf 141; SkarŻyw 508.

»potrzebować, (po)trzeba rady; rada (jest) potrzebna, w potrzebach« [w tym: od kogo (3), w czym (3), z strony czego (1), ku czemu (1)] = egere consilio Vulg; consilio opus est PolAnt [szyk zmienny] (9:17;6:1): BierEz O; RejKup k6, o3; Ktora miłoſć ná tym ſye zámyka áby ieden drugiemu wſzythkiego dobrego życzył/ rády dobrey w potrzebách dodawał GroicPorz mm4; Leop Eccli 42/22; Zdami ſie iż thylko w vśćiech ſwych maſz słow doſyć/ ále do woyny potrzebá rády y mocy BibRadz Is 36/5, 4.Reg 18/20; BielKron 73; OrzQuin Gv; Nędzny ſtan niewolniczy/ nędzny ſtan ſwobodny/ Rády trzebá/ do ktorey nie ieſt káżdy godny. Prot B3v; GórnDworz Kk3v; RejPos 62; (nagł) Rzecż Posłow przed Kśiężną/ to ieſt/ przed Polſką źiemią/ náſzą mátką. (–) [...] Bądź nád żeńſkim narodem náſzym litośćiwa. [...] Dźiś nam rády ſtátecżney/ od ćiebie potrzebá/ Nas wgániáią [mężowie] do piekłá/ ſámi chcą do niebá. BielSat [I4]v [idem BielSjem]; Rádá mądrego potrzebna. RejZwierc 145 marg, 91v, 250v, Bbb2; BielSpr 46v; CzechRozm 4v, 9v; ModrzBazBud ¶6; CzechEp 272; Maſz przed ocżymá domowe przykłády/ Iákiey potrzebá cżáſu woyny rády. KochSz A2; BielSjem 14; GórnRozm M3v; ActReg 28, 54; Tá rádá s ſthrony rządzenia ſie w ſpráwach Rzecżypoſpolithey przełożonemu thego zacnego cżłeká ieſt wielce potrzebna y vżytecżna Phil S4; OstrEpit A3v; W rzeczách złych á niedobrych/ rády trzebá pręcéy. GosłCast 29, 36; SkarKaz 279a; PaxLiz B4v.

»rady przesłuchać« = postąpić niezgodnie z radą (1): Czoż mi radziſz proſzę cie chczęć iuż na wſzem dufać A ninacżym twey rady niechcę nicz przeſłuchać RejJóz K8v.

»na radzie przesta(wa)ć; sta(ną)ć przy radzie, na radzie« [w tym: w czym (1)] [szyk zmienny] (14;1:1): Diar 43; KrowObr 230v; Tákże z ſynow Izáſchárowych [...] było kſiążąt ich dwieſćie/ ná ktorych rádźie przeſtáwáli [ad sermonem eorum erant] ich bráćia. BibRadz 1.Par 12/32; Non requiescere consilio cuiuspiam, Nie chcieć przeſtáć ná cziey rádzie. Mącz 342a; Ná tych rádźie przeſtaway/ ktorym prawdá miłá Prot D4; RejPos 284; Y będzie ſie rzkomo gniewał [twój omylny przyjaciel] kiedy ná iego rádzie nie ſtánieſz RejZwierc 92, 150v; CzechRozm 254; Oycowie w Konſtáncyey zgromadzeni w rzecżách niektorych/ ná iego [św. Wincentego] rádzie przeſtawáli. SkarŻyw 310, 570, 582; A tákby nam lepiey ſtáć przy ſwey zdrowey rádzie/ Niżliby nam mieli być [mężowie] potym ná zawádzie. BielSjem 4; SkarKazSej 695a; Záwſzeć oni [pachołkowie] też ná mey rádźie przeſtawáią/ A co im kiedy rzekę/ oni mnie ſłucháią. ZbylPrzyg B4, B4.

»radę przyjąć (a. przyjmować); k radzie, do rady się przychylić; przystać na radę, k radzie; przyzwolić radzie, ku radzie« [w tym: od kogo (1)] [szyk zmienny] (9;1:1;1:1;1:1): BierEz G4v; [słowa listu Aleksandra do Porrusa] przethoż cie napominam aby żadnego krom tego [tj. Boga] nie cżcił, przyzwol radzie moiey á bałwany drogie ſwe ku mnie poſli y dan BielŻyw 158, 61; Widząc tho Mácedonowie ſmęćili ſie á w tym chcieli poſlać Maleagrá do krolá Alexandrá aby przibieżał do nich ná pomoc/ ále ich rády nie przyymował Maleager [nullos tamen eorum voluit suscipere Meleager]. HistAl B8; Y ty ieſliże ſie też k mey rádzye przychyliſz/ Poznaſz to w krotkim cżeſie iż ſie nie omyliſz. RejWiz 32; Przyſtał ná ich [senatorów rzymskich] rádę Klaudyus/ áby tylko ná powieciech roſkázował zá Iordanem iáko vrzędnik BielKron 142; HistRzym 101v; RejPos 317v; ModrzBazBud ¶6; Bo rádę dobrą ſtárſzy y od młodſzych/ gdy dobra ieſt/ przyimuie. SkarJedn 76; KochSz B2; ActReg 127; GrochKal 14; Przyiął y Iob święty rádę od iednego przyiaćielá ſwego/ temi ſłowy dáną: vday ſię do ktorego świętego LatHar 327; SapEpit B.

»słuchać (a. posłuchać, a. słyszeć [= słuchać] itp.), słuchanie, nie słuchający rady; szła w posłuch rada« [w tym: w czym (4), o czym (1)] = audire consilium PolAnt, Modrz; audire vocem PolAnt [szyk zmienny] (61:2:1;1): Tedy ſie dopiero káiáli [ptacy]/ Iże iáſkołcżyney rády nie ſłucháli. BierEz N, Bv, N2, P3v, R, S; ForCnR C; RejPs 209; ComCrac 11v; RejKup o7; KromRozm II x4; Bo my dobrze znamy powinność swą, iż nam przystoi ku WM a nie WM ku nam chodzić, rady WM słuchać ku dobremu RP Diar 39; BielKom Ev, E6v; LubPs B2 marg; RejWiz 134; BibRadz Ex 18/19; Wiele ich co ten vpadek wkłádali ná Filipá Kálimachá/ kthorego rády Krol Olbrácht więcey ſłuchał niżli ſwych obywátelow BielKron 399, 55v, 197, 215, 314, 405v; A ieden s thych kthorzy leźli/ rzekł/ Brácie nie łay/ wſzák ieſlić cięſzko/ á ſłábo thrzymaſz/ popluy rąk ſobie: á then gdy chciał vſłuchnąć rády/ ze wſzytkimi záraz gruchnął o ziemię GórnDworz P5v, Hh5v; Rzekłá iemu Sioſtrá. Bráćie moy miły/ słyſz rády mey HistRzym 31, 31v, 101v; RejPos 164v, 219v, 226, 261v; Ktoremu [Tryforowi] on [Jonatan] dawſzy wiárę/ vsłuchał ie^go rády/ y odesłał woyſká do ziemie Iudſkiey. BudBib 1.Mach 12/47, 2.Par 25/16; PaprPan Ff3v; ModrzBaz 135; á rádzę áby ná moie mieyſce Táráſego dobrego Kátoliká poſtáwiono [...]. Szłá w poſłuch dobra rádá/ poſtánowiony ieſt Taráżyus ná Pátryárchoſtwo SkarJedn 210; A iſz rády tego S. Brunoná ták ſłuchał/ iáko roſkázania właſnego ſwego przełożonego: cżynił wſzytko co on kazał. SkarŻyw 291; Pokorá w słuchániu rády. SkarŻyw 484 marg; Gdy náſtał ná kroleſtwo Edwinus młody á vporny/ y rády dobrey nieſłucháiący/ odiácháł od dworu Dunſtanus SkarŻyw 509, 125, 142, 309, 346 (11); NiemObr 38, 143; KochFr 77; A wſzákoż pod cżas dla tego rády żeniney nie wádźi ſłucháć WerKaz 290; KochSob 56; GórnRozm H3 [2 r.], K2v; PaprUp D, L3; Nád to niech będzie daná wolność przyſtępu káżdemu do ciebie/ y też vcho do ſłuchánia rády w iákowey ſpráwie. Phil S4; WujNT 595; CiekPotr 59; SkarKazSej 660b; Słuchayże moiey rády á pozbądź iuż tego ZbylPrzyg B3, B3v [2 r.].

»rady szukać, szukający« [w tym: od kogo (8), w czym (4), komu, czemu (3), na kogo, na co (2), o czym (2), około czego (1)] = consilium perquirere Vulg; consilium requirere PolAnt; consilium quaerere Modrz; consulere Calep [szyk zmienny] (48:1): BierEz P3v; W ten dzień dobrze abys rady ſzukal: od tego kto ieſt w prawie vcżony FalZioł V [52]; RejJóz D8; Potym ſię kupiecz zawierczyał V Plebana rady ſhukał. RejKup b4, c5v, k6v, p8, aa6; BielKom C5v; Leop Tob 4/19; RejZwierz 130v; Lud moy rády ſzuka v drewná ſwego [tj. bożków] [lignum suum interrogabit] BibRadz Os 4/12, I 428c marg; BielKron 20v, 194, 199, 386v; Consilium captare, Radźić ſie. Wſzędzie rady ſzukáć. Mącz 35b; OrzQuin F2; RejAp 64, 136; A ták nie bez przycżyny Pan tego potrzebował/ áby Duch ſwięty to poduſzcżył w nas/ ábychmy nikomu nie dufáli/ iedno Pánu ſwemu/ á nigdziey rády áni wſpomożenia nie ſzukáli/ iedno v możnośći Boſtwá iego. RejPos 131, 7v, 68v, 84v, 126, 139v (12); BiałKat 336; RejZwierc 90v, 133v, 173v, 189; BudBib Tob 4/19; PaprPan Bv; ModrzBaz [16]; KochPs 75, 205; Obacżywſzy to Aſteriuſz z żoną ſwoią vpadł do nog S. Wálentego/ y ſzukał rády o zbáwieniu ſwoim. SkarŻyw 147; KochFr 95; GDzież indziey rády ſzukáć ná nieprzyiaćielá/ Iedno v náſzey mátki [tj. Polski] BielSjem 30; KochPieś 9; Consultor – Rady ſzukaiący. Calep 247b, 247a.

»trzymać się, dzierżeć się rady« = consilium sequi Modrz [szyk zmienny] (3:2): oto Miłoſierny mąż łaſkawy: ktorego możeſz poźiwaćż iako chceſz: a wierzmi będźieſzli ſie iego radi trzymáł/ nigdy nieupadnieſz. ForCnR C3; Stare consilio alicuius, Dzierżeć ſie yego rády. Mącz 417b; MycPrz I C4v; [mamy] rády vcżćiwey á z cnotą złącżoney záwżdy ſię trzymáć ModrzBaz 69; LatHar [255].

»o radę się uciekać; po radę pość; udać się w radę« (2;1;1): Ku komu kolwiek inemu po rádę poydę/ niż ku temu świętemu cżłowiekowi HistRzym [39]; tedy pomni iż on wielki á możny krol Saul będącz krolem żydowſkim/ gdy odſtąpił od Páná ſwoiego/ á vdał ſie w rádę do cżárownic/ wnet mu ſie vkazał on ſprawcá iego RejPos 115v; A ták ſzkoły ſą ktore dawáią godne Káznodźieie Zborom/ [...] y do nich ſię o rádę w rzecżách wątpliwych vćiekáią [quae de rebus omnibus dubiis consuluntur]. ModrzBaz 129v; WujNT 393.

»rady użyczać (a. użyczyć)« = consilium communicare Modrz [szyk zmienny] (6): Prokurator zá pracą ſwoię/ ktorą podeymuie w ſpráwowániu rzeczy od kogo/ ſłuſznie ma mieć zapłátę/ iáko y náuczeni w Práwie/ rády ſwey vżyczáć mogą zá zapłátę GroicPorz e4; BielKron 330v; PaprPan Q2; [masz bliźnim dobrze czynić] rády/ pomocy/ y máiętnośći twey im vżycżáiąc KarnNap D4; ModrzBaz 68v; Otosz by nam potrzeba abys nam wm nasz MPan rady swey vzyczyć y Informacyą dać raczył ActReg 54.

»uży(wa)ć rady« [w tym: w czym (7), o co (1)] = consilio uti Modrz, JanStat; adhibere consilio JanStat, JanPrzyw; consilium communicare Modrz [szyk zmienny] (34): LibLeg 11/70v, 174v; Chciałliby lepak ty cżyiey rady vżywać patrz pilnie iako ſwe rzecży ſprawuie BielŻyw 44; RejPs 122; DiarDop 110; BibRadz 1.Reg 12 arg; BielKron 45v, 56, 72, 84, 112v (10); GrzepGeom B2v [2 r.]; RejPos 120v; Náoſtátek/ niechay [ojcowie] w ſynow ſwych wychowániu y w ich ćwicżeniu/ [...] nieużywáią złey y opácżney rády. KuczbKat 310; RejZwierc 145; Coż więc przy práwiech będąc vſłyſzy to káżdy/ Czyieſz [!] to ten nieborak vżywał w tym rády. MycPrz I A4v; [zwierzchni panowie] nie iedney/ ábo nie kilku oſob rády w ſpráwowániu rzecży vżywáć máią/ ále wiela oſob ModrzBaz 24v, 24v, 22; CzechEp 180; NiemObr 16; KochFrag 48; któré [prawa i dowody] gdy wyſłyſzy od oboiéy ſtrony/ vżywſzy mądrych ludźi rády/ ſkazánié y vchwałę vczyni SarnStat 1073, 334, 411, 637, 944; SkarKaz )(2v.

»wzgardzić (a. wzgardzać), odrzucić (a. zarzucać) radę; gardzić radą« = despicere consilium PolAnt; repudiare a. respuere consilium Modrz [szyk zmienny] (6:2;2): BierEz G; Prziſzedſzi tedy młodźienietz zapo^mniáwſzi/ a prawie wzgardźiwſzy radę onych ludźi ſtatecżnych/ a maiątz łaſkę pańſką/ jmie byćz bezpiecżen ForCnR C4; BielSpr 46v; BudBib Tob 4/19; ále on śláchetny Krol ſzkodliwe rády/ ku tyrańſtwu śię ſkłániáiące wzgárdźił ModrzBaz 21v, 121; CzechEp 93; [Arystydes powiedział] że rádá Temiſtokleſowa ieſt bárzo pożythecżna ále nie pocżćiwa. A ták Athenieńcżykowie bacżąc że tám pożytek być nie miał gdzie pocżćiwośći nie máſz/ wſzytkę onę rádę zá powodem Aryſthydeſowym wzgárdzili y opuśćili. Phil H4; GrabowSet I2v; KlonFlis H2.

»(z)naleźć radę« [w tym: około czego (1), w czym (1)] = capere consilium Modrz [szyk zmienny] (15): Y Kxieża chocz chodzą ſtady Mało y wnich znaydzie rady RejKup p3, b4; RejWiz 170; czytayćie ſobie o tym Orationem Demoſthenis [...] tám naydźieſz oſobliwą rádę około tey obrony potoczney/ ktorą ia wam vkażę OrzRozm V v; RejPos 202, 327; Azaż dziś vbogi cżłowiecżek rádę iáką álbo pomocz iáką znaydzie w iákim vpadku ſwoim bez dárow? RejZwierc 65; A byś więcey ná fráſunk lekárſtwá nie miał/ iedno iżbyś ſobie ty ſłowá wſpomniał/ iákoś drugiemu rozwodził/ tedy iuż doſyć rády ſam v ſiebie znaydzieſz/ iáko w ſobye myſl ſwą ſtátecżną y vważyć y poſtánowić maſz. RejZwierc 151, 84v, 85v; PaprPan V4; ModrzBaz 115; Naydźie tu [w tych księgach] ſam Krol powinnośći ſwoie/ Rádę Senator/ Rycerz ſpoſob zbroie: Páſterz duchowny/ naydźie y ſtan káżdy Náukę záwżdy. ModrzBazStryj ¶2v; ActReg 166; SkarKazSej 662a.

»żądać, prosić, dokładywać się rady; prosić, pytać, ubiegać się o radę« [w tym: od kogo (2), na co (1)] [szyk zmienny] (6:1:1;3:1:1): LibLeg 11/42; Temuć doſyć nie vdziáłam/ Przetoż rády twoiey żądam. Poradź mi w tey mey przygodzie/ Bych nie przyſzedł ku tey ſzkodzie. BierEz D4v; Diar 84; Biſkup Argentyńſki [...] oſkárżył Senat powyádáiąc/ iż ſobie inne kápłany wybráli nád wolą moię żenáte/ ktorzy niechcą mnie poſłuſzni być áni przed mię ſtáwáć w nádzyeię Senatu/ á ták prośił rády od Legatá iáko by ie mogł o to káráć. BielKron 200v, 217, 246; Perrogo, Káżdego z oſobná o mniemánie/ widzenie y rádę pytać ná niektórą rzecz. Mącz 358a; niechay [ludzie starzy] vmieią vżyć mądrośći ſwey/ biegłośći/ wiadomośći wiela rzecży/ ktorey zá láty á doſwiádſzeniem doſtáli/ áby ſie do nich iáko do bogow iákich/ o rádę vbiegano GórnDworz K3v; HistRzym [39]; ArtKanc S4; KmitaPsal A4v; Oni [apostołowie] ſłyſząc té ſłowá [Piotra św.]/ ſercá ſwé kruſzyli/ Coby z tym czynić mieli/ o rádę prośili. SiebRozmyśl K3v; CiekPotr 46.

»w radzie doświadczony« (1): Potym krol Agamemnon nieprzewyciężony Powstał, a z nim Ulisses w radzie doświadczony KochMon 28.

»fałszywa (a. fałeczna), kłamna rada« (2:1): Iáko ſą iáwni lichwiarze/ iáwni mężoboycze/ [...] ktorzy s pożytkow márnych/ iáko ná leſie/ lud Páńſki łupią á odzyeráią/ fáłſzywemi ſądy ſwemi/ fáłſzywemi rádámi á pomocámi ſwemi RejPos 166v, 251; BOże/ day rátunek/ w moim vtrapieniu/ Bo kłamna rádá/ w ludzkim pokoleniu GrabowSet I4v.

»głupia, niemądra rada« [szyk 3:2] (3:2): Głupie Kxiążętá Táneyſkie/ mądra rádá Fáráonowá/ dáły rádę niemądrą [dederunt consilium insipiens]. Leop Is 19/11; NiemObr 148; Lecz drudzy towárzyſze ich/ ſerce im zepſowáli/ ták iż ná głupiey y złey rádźie wſzytko poſpolſtwo przeſtáło SkarKazSej 695a, 695a marg. Cf »z głupiej rady«.

»mądra (a. mędrsza), roztropna rada« [w tym: mądra a roztropna (1)] = sapiens consilium Mącz [szyk 20:2] (18:4): Dobrey náuce przyſtaway/ A mądrey rády nie wzgardzay BierEz G, G; Wzruſzą ſie myſli ludzkye ná hárdość ná zwádę/ Opuśćiwſzy y rozum y roſtropną rádę. RejWiz 128v, 8v; BielKron 17; Scitum consilium, Mądra rádá. Mącz 372c, 63c, 496b; Lecż mądry á bácżny cżłowiek vważywſzy mądrą á potrzebną rádę/ [...] niemiałby ſie dáć áni przy rodzeniu [lege: przyrodzeniu]/ áni zwycżáiowi/ áni nałogowi vwodzić RejZwierc 91v, 215; CzechRozm 255; StryjWjaz A3v; SkarŻyw 346, 411, 487 marg, 552; NiemObr 16; atez podobno zinąd medrszą radę znaidziesz ActReg 166, 39. Cf »według mądrej rady«, »z roztropnej rady«.

»rada obłudna, przykryta« [szyk 1:1] (1:1): Y wnet potym/ [...] poſłáli do niego [Pana] s tą fáłecżną á przykrytą rádą/ ieſliże im rádzi dáć Ceſárzowi cżyńſz ábo nie. RejPos 251; [mówi Jempsar do mamki:] Niechćiéyże mię rádámi obłudnémi pſowáć Od przedśięwźięćia mégo GosłCast 51.

»rada omylna« [szyk 3:3] (6): Pan tákiemu záwżdy á záwżdy błogoſłáwić obiecáć rácżył/ ktory [...] nie da ſie vnieść zá iáką omylną rádą á wymyſłem tych fáłeſznych Prorokow ſwiátá tego/ á wymyſlácżow iego. RejPos 187v, 205v [2 r.]; Rádá omylna nic nie pożytecżna. RejZwierc 92 marg [idem] Bbb2; Inſza to niewiádomość ktora bez náſzego Przycżyny dánia rośćie/ z przypadku iákiego; [...] y z omylney rády. KlonWor 70.

»płocha rada« [szyk 4:1] (5): Och och tocz płocha rada/ znać z nie mądrey głowy RejJóz Ev, D marg; á ták proſzę niechciey płochey rády ſłucháć BielKron 55v; BielKronCies 477; BielSjem 9.

»rada (jest) pożyteczna« = consilium utile PolAnt, Modrz; consilium opportunum JanStat [szyk 7:1] (8): RejPs 122; RejZwierc 92 marg, Bbb2; nie gardz rádą pożytecżną. BudBib Tob 4/19; Dźiwne bowiem ſą náſzego narodu dowćipy: káżde nowe á nie słycháne rády/ by niewiem iáko vcżćiwe y pożytecżne były/ przed ſię ie zárzucáią. ModrzBaz 121; WerKaz 276; Phil H4; Praełaći máią ieźdźić [...] áby dawáli rády Rzeczypoſpolitéy pożytecżné wedle tego/ iáko ktory w czym pytan będźie. SarnStat 171.

»rada przyjacielska« [szyk 3:2] (5): Poſłucháł młodźienietz rady przijacielſkié ForCnR C; SToiąc oblicznie przed ſądem ſzláchetny N. ztąd á ztąd/ y tákże ſzláchetna N. małżonkowie zdrowi ná vmyśle y ná ćiele: vżywſzy przyiaćielſkiéy rády [amicorum consilio JanStat 451] iáwnie y miánowićie wyználi [...] SarnStat 637; CzahTr I3. Cf »bez rady przyjacielskiej«, »wedle rady przyjacielskiej«.

»rozważna (a. uważna, a. (dobrze) uważona) (nie była) rada« [szyk 7:2] (9): Consilium consideratissimum, Dobrze uważona rádá. Mącz 64a; Bo znaydzieſz w iednych nadobną/ poććiwą/ rozważną/ y práwie prawdziwą rádę/ náukę/ y ćwicżenie. RejZwierc 84v, 163 [2 r.], 163v. Cf »z (dobrze) uważonej rady«, »za uważoną radą«.

»rada (zda się być) słuszna« [szyk 2:1] (3): A iáko Diogenes on wielki Mędrzec powiedał/ iż ia wiele mam naprzod gdy rády ſłuſzney doſtháć nie mogę/ iż ſie ſam s ſobą rozmowię/ y ſam ſie ſiebie porádzę. RejZwierc 12v; Twoiá rádá nie zda ſie nam być ſłuſzna/ iáko tego ktory nam do tego rádziſz cżegoś ſam ſkoſztował Phil F; SarnStat 1095.

»szczyra rada« (2): Przeto mile pánienki nie chćieyćie mię gniewáć/ Ná ſzczyrey moiey rádźie chćieyćie iuż przeſtáwáć. ZbylPrzyg B4, B3v.

»zbawienna rada« [szyk 2:1] (3): MurzHist M3; Trzymayże ſię tu zbáwienney rády/ Apoſtolſkiego vcżenniká/ świętego Klemenſá [...] ábyś po vżywániu tey niebieſkiey Mánny/ Pánu twemu zá tę łáſkę z ſercá podźiękował LatHar 255; SkarKaz 277b.

»rada zdrowa« = salubre consilium Modrz [szyk 10:5] (15): Ale ieſt tu Philozoph/ Solonem go zową/ Wierz mi iż tám v tego znaydzyeſz rádę zdrową. RejWiz 170; Trzebá tobie Królu Rády/ nie będźieſz iéy z inąd miał zdrowéy/ iedno od Kápłaná. OrzQuin Gv; ModrzBaz 17; KochPs 51; ReszList 188; BielSjem 4; GrochKal 14; WyprPl C3v; SiebRozmyśl Mv; CiekPotr 17; CzahTr L2v; przyiaćiołek twoich Słuchay/ gdyć podawáią tu zdrowych rad ſwoich. GosłCast 63, 29, 34. Cf »za radą zdrową«.

»(barzo) zła (a. nagorsza) rada« = nequissimum a. pessimum consilium Vulg [szyk 18:2] (20): Złey rády nigdy nie ſłuchay BierEz N2; LibMal 1543/77, 1548/144; LubPs B2 marg; Ten ktory cżyni nagorſſą radę/ ná ſámego ſie obáli Leop Eccli 27/30, Ez 11/2; BibRadz 1.Reg 12 arg; Przemyſław Poznáńskie Kſiążę [...] Złey rády vżywáiąc dał iednę ſynowicę za małżonkę Konſtáncią Márgrábi Brándeburſkiemu BielKron 362v, 72, 298; RejPos 319v; KuczbKat 310; Y potym nápiſano ná iego grobie: Conſilium malum conſultori peſsimum. To ieſt/ zła rádá záwżdy temu bywa naſzkodliwſza kto ią wymyſla. RejZwierc 50v; BielSpr 73; MycPrz I B; PaprPan Ff3; KochDz 105; ZawJeft 23; Bo coż może być nieſłuſznieyſzego/ iáko dobrym vmyſłem/ rádzącemu ſie złą rádę dáć Phil H3; SkarKazSej 695a.

»życzliwa (a. życzna) rada« [szyk 2:1] (3): Znácżnie ſię tedy gniew twoy wylał Pánie ná mię/ [...] cżego y w tym známię/ Ześ chętliwe odadlił [lege: oddalił] przyiaćioły moie/ Co dawáli w żáłośćiách/ życżne rády ſwoie. GrabowSet E4v; Rádá życżliwa dobrym przyiaćielom/ Iáko ſobie te przypowieśći máią rozumieć. CzahTr E3, I3.

»(i) rada, (i) męstwo« [szyk 2:2] (4): Ktory [Mikołaj Kuropatnicki] ſnadź Iowiſzowi podobien oſobą/ Bo y rádą y męſtwem pomoże nam wſzego/ Do cżego go obroćim mamy gotowego. PaprPan K4v, C, P3v, Cc2v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rada ani namowa« (1): Widząc lud ná ſię bárzo zwaśniony/ ktory ſię iuſz rádą áni namową żadną viąć niemogł: vćiekł z miáſtá SkarŻyw 273. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(ani) rada i (ani) napominanie (a. upominanie)« (6): Wczem ieſlibi naſſey rady y napominania poſluchacz niechczieli, tedy na pirwſſy syem Coronny przyſly Rad naſſych Koronnych y poſlow wtem vzyviemy czo będziemy daliey ſtem czynicz mieli. ComCrac 11v; Ieſli ſie też zaſie trefi pánu być ták mądrym/ y dobrym przez ſię/ iż mu namniey czudzey rády/ áni vpominánia nie thrzebá/ [...] więc Dworzánin ná tym przeſtánie/ iż on ieſt tym/ ktory páná/ gdzie by tego potrzebował/ vcżynić oſobnym może GórnDworz Kk3v; RejPos 322v; NiemObr 38. Cf »za radą, (a) za napominaniem«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»rada i (a) nauka« [szyk 8:2] (10): ktorzy [apostołowie] nam też záłożyli á fundowáli wſzytki rády á náuki ſwoie ná thym pewnym fundámencie á ná tey mocney ſkále ná Kriſtuſie Pánu náſzym. RejAp 183v; Abo on Kornelius gdy vźrzał Piotrá s. cżłowiecżká ſtárego/ proſtego/ boſego/ vpadł przed nogi iego/ á náwſzem przeſtał ná rádzye á ná náuce iego. RejPos 284, 14, 62, 301v; Kto ieſt rozumem y mądrośćią obdárzon/ niech náuki ſwey y rády [doctrinam et consilia] vżycża potrzebnym [tj. potrzebującym] ModrzBaz 68v; y wzywaiąc brátá do komorki ſwey/ przyſtoyną mu radę y náukę do ſercá wlewał. SkarŻyw 298, 461, 518. Cf »za radą a za nauką«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»rada i obmyślanie« (1): Przetoż nie máſz co chwalić/ gdy do rády y do obmyślánia dobrego poſpolitego máło ieſt vczonych/ ćwiczonych/ ſtárych/ y doświádczonych SkarKazSej 663a.»rada i obrona« (2): bo ku they myſſly y poſluſſzenſtwu t.m. my bandzyemy gotowy t.m. rade y obrone naſſze dzyerzeczy LibLeg 8/133v; RejWiz 135. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rada i opatrzenie« (3): A Iż niepewna ieſt przyſzłych czáſów wiádomóść/ áni przećiwko nim mogą bydź dáné pewné rády y opátrzenia [certa consilia ... aut provisiones JanStat 691]: będźie w mocy náſzéy zá Dekretem tego Séymu ruſzyć woynę poſpolitą SarnStat 123 [idem (2)] 298, 424. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pociecha, rada« (1): Kśiążętá przećiw mnie mówią/ á ia ſłowá twoie Rozbiéram: to ſą poćiechy/ to ſą rády moie. KochPs 180. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(tak, ani) rada, (i, a, albo, jako (i), ani) pomoc (a. wspomożenie)« = consilium et opera Modrz; consilium et auxilium JanStat [szyk 53:5] (58): LibLeg 9/53v, 11/174v; Iuż ni rady ni pomoczy Iuż ſyę wſſytko welbie kręczy. RejKup cc7v, f8, p2v, y7v; GroicPorz o3, z, kk2; RejZwierz 130v; Pothym obroćiwſzy ſie ku Ellektorom y innym kſiążęthom/ łáſkáwą prośbę z vpominániem do nich vcżynił/ áby Krolowi wybránemu/ rády wierney y pomocy ſwey chćiwie vżycżáli. BielKron 330v, 330v; Advocare aliquem, Przizwáć kogo/ ku pomocy álbo ku radzie wziąć. Mącz 504d; RejAp 64, 136, 179v; á przetoż wiele ludźi knie^mv z rozlicżnych ſtron przychodźiło/ żądáiąc iego [papieża Grzegorza] rády y wſpomożenia. HistRzym [39], 103; RejPos 68v, 99, 115v, 131, 131v (12); Miał niemáło przyiacioł z dawná záchowáłych. Ktorzy głupich poſtępkow iego litowáli/ A rádą y pomocą wżdy go rátowáli. HistLan B4v; Bo iuż tháki [tj. zły] pan nie może mieć áni wierney rády/ áni żadney życżliwey pomocy od poddánych ſwoich RejZwierc 45v, 35v, 65, 133v, 140v, 189 [2 r.], 262v; ModrzBaz 107; SkarŻyw 570; CzechEp 272; ArtKanc S4; KmitaPsal A4v; WujNT 393; SarnStat 989 marg, 1069; [do Leona Sapiehy] Ty rádą/ ty pomocą mátce ſwey poſługi Cżyniſz miłey oycżyznie/ iák Cámillus drugi. SapEpit B. Cf »bez rady i pomocy«, »za radą i pomocą«. [Ponadto w połączeniach szeregowych 26 r.]

»rada ani potucha« (1): alye na kradzyeſch radi zadney yemv nygdi nyedall, any pothuczi [lege: potuchy]. LibMal 1544/91.»rada i (a) prośba« [szyk 4:3] (7): á vważ ſobie [każdy przełożony świata tego] záwżdy pirwey káżdą rádę y káżdą prośbę v ſiebie/ nacż á ku iákiemu ſie końcowi ſciąga RejPos 323. Cf »(za) radą i za prośbą«.

»ani rada ani przestroga« [szyk 1:1] (2):Bo ktoć ſie iuż puśći zá ſwowolnym rozmyſłem ſwoim/ o iuż tákiemu nie ſmákuie áni rádá/ áni przeſtrogá żadnego cżłowieká RejZwierc 91v; SarnStat 853. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»rada i roztropność« (1): A kiedyby X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ chcąc te rány/ ktore ſą z ſtrony Religiey w Polſzcże vlecżyc/ mądrey rády y roſtropnośći Chriſtyáńſkiey vżywał/ nigdyby ſię ná tákie medya/ ábo śrzodki nie zdobywał. NiemObr 16. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»(i) rozum, (i, a, ani) rada« = ratio et consilium Modrz [szyk 6:1] (7): RejWiz 8v, 128v; rozumu y rády v Kápłaná/ iáko v głowy ſwéy ſzukay OrzQuin F2; RejPos 126; RejZwierc 163; Y owſzem ták ieſt káżde wzruſzenie ſerdecżne/ iż zámyka drogę rozumowi y rádam dobrem. ModrzBaz 7, 102. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»ani rada ani rozważność« (1): y iáko w nim [w trwożliwym] nádzieię iáką pokłádáć maſz? bo iuż tám áni rády/ áni rozważnośći o iákich przygodach ábo też o przyſzłych rzecżach nie naydzieſz RejZwierc 85v.

»(ani) słowa (a. powieść, a. rzecz) i (ani) rada« [szyk 4:1] (5): á náśládowáć chcąc [pierwsi chrześcijanie] vboſtwá Páná náſzego Iezuſa/ pełnili radę y ſłowá ony od Apoſtołow/ nie z piſmá [...] ale zpodánia ich wzięte: przedayćie/ [...] á dayćie vbogim SkarŻyw 535; PaprUp Ev; ActReg 159; MA też [człowiek] być prożen wſzelkiey nienawiśći y zdrády/ [...] żadna przyiázność y thowárzyſtwo nie ma być mu ták miłe/ żeby w rzecżach wątpliwych nie miał thego przynieść powieſcią y rádą ſwą Phil H4, S4. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»(tak) rada i (a, abo, jako) sprawa« = consilium aut opus Vulg [szyk 5:1] (6): RejZwierz 53; Tego tho Ekiuſá rádą y ſpráwą on wielki okrutnik Attylá poráżon BielKron 160; A tu pátrz/ iáko rozważna rádá á ſpráwá/ więcey cżáſem może niżli nawiętſza moc. RejZwierc 163, 163v; BielSjem 9; WujNT Act 5/38. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

»rada a(l)bo (i) staranie« (3): RejZwierc 255v; Bo to mamy zá pewną rzecż mieć/ że nieieſt żaden ktoryby ieden ſam/ ábo rádą ſwą/ ábo ſtárániem ſwym [qui vel consilio, vel operis suis] mogł wſzytkiey Rzecżypoſpolitey doſyć vcżynić ModrzBaz 24v. Cf »za radą i staranim«.

»rada, ustawa« (1): Dáley ſłuchay/ iż ten nędzny cżłowiek iuż ználazſzy á poznawſzy Páná ſwego/ wnet opuśćił wſzytki ine rády/ wſzytki ine vſtáwy/ ták ludzkye iáko y zákonne/ i wnet ſie vciekł do Boſtwá iego [Pana] RejPos 351.

»rada albo swe widzenie« (1): Postulationibus vacare, Siedzieć ná pytániu/ to yeſt słucháć ſpraw y dáwáć rádę/ albo ſwe widzenie. Mącz 315c. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wola i (a, albo) rada« [szyk 5:2] (7): Wſakze yeſlycz czo oſznaymy thego slvchacz mozeſſ, alye nywczem po yego voly aradzie nyeposthampvy. LibLeg 7/35; [list do królowej węgierskiej] A thak yeſly bi yey M. na wolią K. ych M. [tj. króla polskiego i królowej] y na rade tho pvſczala. powie yz tho bedzie traczenie czasſv, bo ych M. any radzycz any obmiſlacz nycz niechczą LibLeg 10/115. Cf »bez rady albo wolej«, »nad wolą i radę«, »za wolą i radą«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(nie) rada i (a, ani) wymysł« [szyk 4:1] (5): opuśćiwſzy wymyſły á rády ludzkie/ ktore nam cżynili dla ofiar á dla pożytkow ſwoich/ [...] vpadńmy poſpołu s tymi duchy ſwiętemi przed tym ſwiętym máyeſtatem Páná tego RejAp 56; A vwierzyli iemu/ iż on [Bóg] [...] wſzytko dla nas vcżyni [...] á ná wſzem nam miłoſierny będzie A nie ſzukáć żadney inſzey rády áni żadnych wymyſłow ná to ſwięte nam obiecáne miłoſierdzye iego [Pana] RejPos 84v, 16v, 187v, 310.

»(ani) zdanie i (ani) rada« [szyk 4:3] (7): nie zdało się nam przystojno samem co imo radę WM o tym podawać, gdyżechmy jako przedtym zawsze inedy, tak i na tym sejmie w niwecz się nie wdawać nie wysłyszawszy zdania i rady WM Diar 40, 41; ták ſrodze iákom rzekł thym ſie pſuią [panowie]/ iż s thego głupſthwá wchodzą w dziwną dumę/ á w dzierżenie o ſobie/ zá cżym áni rády/ áni zdánia nicżyiego ná ſwiecie iuż nie przypuſzcżáią. GórnDworz Ee4v; Phil S4. Cf »według rady i zdania«.

»(i) rada i z(ez)wolenie (a. pozwolenie, a. dozwolenie)« = consensus et consilium JanStat, JanPrzyw [szyk 26:9] (35): Przy czym byli przerzeczeni/ Naiáſnieyſzy brát náſz Pan Alexánder álbo Witówd/ Wielkié Kśiążę Litewſkié/ etć. nam namilſzy: który y zwolenié y rádę ná wſzyſtko dawał. SarnStat 888. Cf »przez dozwolenia i rady«, »z zezwolenia i rady«, »za radą i (po)zwoleniem«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

~ W połączeniach szeregowych (3): bez ktorego [koła senatorskiego] rády/ zdánia/ y zwierzchnośći/ nic w Rzecżypoſpolitey/ áni w źiemi/ áni zá gránicą cżynić śię niegodźi. ModrzBaz 25v; OBiecuiemy od tych czáſów nigdy przez rády y przyzwolenia oſobnégo/ y dopuſczenia Pánów króleſtwá náſzégo/ monéty teraz w króleſtwie náſzym bieżącéy/ [...] nie kázáć áni dopuśćić bić SarnStat 405 [idem] 886.

»wedle (a. według, a. podług) rady« = iuxta consilium Vulg, PolAnt; secundum consilium Vulg; in consilium PolAnt; de sententia Mącz (23): BierEz S3v; ForCnR E2v; Y chciałem rad na on cżas vcżinić według rady twey M. iedno żądza á miłoſć náuki ta mie zaſię ku Krakowu zawiodła. MiechGlab *2; GliczKsiąż H4; GroicPorz a3v; á ieſliby vmárł mąż iey/ wyzwoloná ieſt [niewiasta] od zakonu: kogo chce niechay poymie/ tylko w Panie. A błogoſláwieńſſa będzie/ ieſliby ták trwáłá podług moiey rády [tj. nie pojmowała męża]. Leop 1.Cor 7/40, Esth 1/21; Strzegłeś rozkazánia Amry/ y káżdey ſpráwy domu Achábowego/ y chodźiłeś wedle rad ich BibRadz Mich 6/16; Wſzedł tedy Abſálon do nałożnic krolewſkich według rády Achitofel BielKron 72, 91; RejPos 301v; A mowił do nich wedle rády młodźieńcow/ Oćiec moy oćiążał was iárzmem/ ále ia wam przydam tym więcey BudBib 2.Par 10/14; nie ſkąd inąd iedno z piſmá ś. tego ſię vcżyć/ y dochodźić mamy/ wedle rády tegoż Apoſtołá. NiemObr 79, 5; PaprUp A2, E3v; WujNT 274, 1.Cor 7/40; SkarKaz 520b.

»z rady« = ex consilio JanStat (14): a kthoreby [artykuły] ſzyą sdaly, vzytheczne bicz podolſkyey zyemy poſlom naſzym srady poddanych naſzich abo Stharoſthy Camyenyeczskiego. othy by ſzią v Voyewody stharaly aby byly przyanthe LibLeg 7/11v; Tego cżáſu z rády niektorych roſkazał Krol Woiewodzie Siedmigrockiemu/ [...] żeby ábo w tył Turkowi vderzył/ [...] álbo do Thurek ćiągnął BielKron 306; HistRzym 40v; RejZwierc [272]; PaprUp I4v.

~ W połączeniach szeregowych (2): Iſch Slachethnego Maczieya Lewyna pana y krewnego ſwego w Wilczinye wdomu yego wlaſznym we ſzpyaczki zabill, zrady roſzkazanya y namowy Barbary the^go tho Lewina malzonky LibMal 1548/145; RejAp 179v.

»na radę« (1):

~ W połączeniu szeregowym (1): á zwłaſczá ná oſobliwą prośbę y przyczynę y rádę [ad preces interventus et suasum JanPrzyw 8] Naiaſnieyſzégo brátá náſzégo namilſzégo Páná Alexándrá álbo Witowdá/ [...] niżéy nápiſáné Práwá/ wolnośći/ exempcię/ [...] ná wieczné czáſy trwáć pozwalamy. SarnStat 886. ~

»nad radę« = wbrew radzie (1):

»z radą« = cum consilio JanStat (4): Vczinyl thą odpowyedz zradą przerzeczonich pomocznikow ſwich LibMal 1553/177.

»za radą« = consilio Vulg, Modrz, JanStat, Cn; cum consilio PolAnt, JanStat, JanPrzyw; de consilio JanStat, Cn; ex consilio, consulto JanStat; de sententia Cn (132): Ale Etius [...] radził mu [Torismundowi] aby czo narichley niechaiącz bitwy, iechał na ſtolec Krolewſki chciałliby aby go brat nieuprzedził. Za tą radą on odiechał [quo permotus discessit] MiechGlab 54; RejKup f6v; Namawialiśmy z IchM odłożenie i upewnienie wyiszczenia praw, wolności naszych za radą IchM nad wszyćko zdanie nasze Diar 84, 26, 82, 84; zá rádą Krolá Ciruſá pocżętho budowánie domu Pańſkiego Leop 3.Esdr 6/22, Is 36/5; BibRadz 2.Mach 4/39; Zoſtánie tedy Polſká bez Kroleſtwá pewnie/ [...] Ieſli Krol dźiśieyſzy náſz/ zá ślepą rádą wáſzą/ Krzywoprzyśięſtwem iákiem Papieſtwo w Kroleſtwie ſwym obráźi. OrzRozm B4v, V v; BielKron 385; Haere ne me spectes, me impulsore haec non facit, Nie pátrz ná mię pánie yam w tym iście namniey nie krziw/ nie czini tego zá moyą rádą. Mącz 405a; Thomaſz S. [...] ták powiáda: Autoritas, eſt principium cognitionis noſtrae, in his rebus quae ſunt fidei. Przeto zá rádą tego Człowieká świętégo y vczónégo/ wezmę to co nápiſano w Zakónie ieſt przez Moyżeſzá S. OrzQuin T2, H4v, I2, Ov, R4; RejPos 56v; A Ták vważywſzy iuż ſobie mieyſce pocżćiwe/ zá rádą roſtropnych ludzi/ gdziebyś ſie iuż ſłuſznie obroćić miał/ ſtárayże ſie ábyś też tám s tym hándlem ſie vkazał ktorym tám ludzie hándluią. RejZwierc 17v, 177v; MycPrz II Bv; BiałKaz K3v; Poradź ſie go [Ostrowskiego] w cżym zechceſz tráfi táką klobę/ Zeć nie poydzye zá iego rádą nic ná zgubę PaprPan I3, T; ModrzBaz 24, 75v, 83; KochOdpr C3; Duchowieńſtwo vcżyniwſzy Synod y wezwawſzy S. Bernatá/ zá iego rádą/ przy Innocentym zoſtáli. SkarŻyw 164, 74, 165, 179, 461, 471; NiemObr 6, 21; PaprUp F4, I4v; ActReg 32, 170; Calep 118a; Phil K2; Tym tedy ſpoſobem oni króle ſwoie vczyli/ áby zá rádą wſzyſtkich/ nie z vporu właſnégo/ woyny podnośili. OrzJan 60, 107, 131; A ták zá rádą Pánów náſzych vſtáwiamy/ iż opiekun/ gdy do tego czás prziydźie/ z żadnéy rzeczy liczby niebędźie powinien czynić/ iedno z czynſzów á zſtádá [!]. SarnStat 584, 85, 93, 171, 183, 607 (12).

~ W połączeniach szeregowych (5): Ale nie mniéy tych/ zá których dopuſczeniém/ przyiáźnią/ rádą/ [...] to przeiechánié ſie sſtáło: o tákową zdrádę iáko wysſzéy ieſt rzeczono/ będźiemy káráć. SarnStat 398 [idem 714], 190, 361, 714, 898.

»na radzie« = pod względem rady (1): [czart namawiał św. Julianę, aby wyszła za mąż za poganina] Tedy ſię bárzo ztrwoży [Juliana]/ y myſlić pocżnie: ná weyrzeniu Anioł/ ále ná rádzie nieprzyiaćiel ieſt. SkarŻyw 151.

»radę (na świat) objawi(a)ć (a. wyjawić), wyda(wa)ć, odnosić (a. roznosić), opowiedać, rozsławić; rada (bywa) wydawana, rozgłaszana, wiadoma« [w tym: wydać, wyjawić (1); w czym (1)] = manifestare consilium PolAnt, Vulg; consilium evulgare Modrz; consilium revelare; consilium creditum a. divulgatum JanStat [szyk zmienny] (8:6:2:1:1;2:1:1): RejPs 90v; GroicPorz d4; KrowObr 127v [2 r.], 128; BibRadz 1.Cor 4/5; iednego cżáſu zburzyło ſie poſpolſtwo ná niektore ludzi/ co wydawáli przed nim [przed królem] ich rady taiemne. BielKron 327v; Enunciare consilia amicorum adversariis, Wydáć/ wyyáwić rády prziyácielskie nieprziyacielóm. Mącz 254b; Promere consilia, Rosławić rády. Mącz 325b; RejZwierc 147; Gdy też rozumieſz iż twoię rádę wydano nieprzyiaćielowi/ odmień vmyſł ſwoy/ przekuy z nowu ſwoię ſpráwę ná inny cżás y obycżay. BielSpr 36v; PaprPan Pv; Bo wiele złego ztąd przychodźi/ gdy rády zwierzchnych Pánow nierozmyślnie/ ſkwápliwie á przed cżáſem bywáią rozgłaſzáne. ModrzBaz 25v; SkarŻyw 373; KochPieś 4; WujNT 1.Cor 4/5; SarnStat 116, 142, 868, 989, 1125.

»radę odmienić, obrocić [w co]« [szyk zmienny] (3:1): Potym Ceſarz ruſzył ſie z Auſzpurku do Vlmy/ á tám wiárę odmienił/ y rádę BielKron 233v, 224, 236; Boże obróć w dobre Náſze rády. CiekPotr 86.

»ostać przy radzie« (1): Y oſtanie przy tey radzie Iż to wtem nadzieje kładzie Czo tu ſtrojł za żiwota RejKup r8v.

»radę (po)znać, wiedzieć; rady się dowiedzieć (a. wywiedzieć), uznawca« [w tym: do czego (1)] = consilium scire PolAnt [szyk zmienny] (4:2;3:1): A poznawszy rádę iedney ſtrony/ drugiey tego nieobiáwię/ áni ſye ku niey ſkłonię GroicPorz e3v, d4; A wſzákoż temu [pochwyceniu Jonatana] doſyć vcżynić nie mogli/ bowiem ſię oney rady ich dowiedziano [quia innotuit illis consilium eorum]. BibRadz 1.Mach 9/60, Is 5/19; Consilium hostium explorare, Wywiedźieć ſie rády nieprziyácielskiey. Mącz 306b; BudBib 1.Mach 9/60; A przeto żołnierz/ choćia niewie rády ſtárſzych ſwoich [ignarus consiliorum superiorum suorum] (ktore cżęſtokroć trzebá áby táiemne były) ma być posłuſzen ModrzBaz 114v; KochPs 142; [mówi król] Ty [Boże] wieſz rádę/ myſl/ y chęć moię do pokoiu StryjKron 522; Vznawco táiemnéy rády [tj. Boże]/ Który baczyſz ſkryté zdrády/ Zepchni ią [zazdrość] w wieczné ćiemnośći ZawJeft 23.

»radę przedsięwziąć (a. wziąć (przed się)), (przedsię)brać« [w tym: o czym (2), przeciw komu (1)] = intendere consilium, suscipere deliberationem Mącz [szyk zmienny] (9:2): Liſzká potym k domu przyydzie/ A gdy ſwych liśiąt nie naydzie Porozumiáłá orlą zdrádę/ A o pomśćie bráłá rádę. BierEz H3; RejPs 136; a wolno inſſa rade bendzie na Seimye wziącz o nalezączich koronnich nie beſpiecznoſcziach. ConPiotr 35; Stultum capere consilium, Szaloną rádę przed ſię wziąć. Mącz 423d, 191c, 352d, 445a, 486a; CzechRozm 185v; Widząc pánná iſz trudno było vyść oycowſkiey ręki/ táką rádę wzięła: vmyśliłá táiemnie vćiec SkarŻyw 487; KSiądz Siemikowſki/ máiąc beneficium iedno controuerſum, w którym mu Gámrat Arcybiſkup Gniéźnieńſki przeſzkadzał/ wźiął tę rádę przedśię/ że przyſtał do tegóż Arcybiſkupá KochAp 6.

»(wniwecz) rozproszyć (a. rozpraszać, a. rozsyp(ow)ać, a. obracać itp.) radę; rada wspak się obraca, rozleci się, rozruszona będzie, wniwecz obrocona« [w tym: o czym (1)] = dissipare consilium Vulg, PolAnt; destruere consilium PolAnt; dispergere consilium Modrz [szyk zmienny] (15;2:1:1:2): BierRaj 16 [2 r.]; Tako panie Iezu kryſte racżi zniſzcżić gich [nieprzyjaciół moich] złe rady/ Iakos w niwecż obrocił radę achitoſelowę TarDuch D4; ábowiem y oni ſámi [świeccy mocarze] niewiedzą gdy ſie rozlecą ſpołu zduſſámi ich wſſytki ſpráwy y táiemne rády ich. RejPs 215, 48; LubPs H4v; Y rozerwie ſie duch Egipthſki we wnętrznośćiách iego [tj. swoich]/ á rádę iego ſtrącę [et consilium eius praecipitabo] Leop Is 19/3, 2.Reg 15/34; BibRadz 2.Reg 17 arg, Is 19/3; RejPos 334; nie będzyeli on ſam [tj. Bóg] Hetmánem/ á nie będzieli łáſki á miłoſierdzia iego ſwięthego/ y rády náſze/ y ſpráwy káżde náſze/ y mocy namożnieyſze náſze w niwecż záwſze będą obrocone RejZwierc 255v; BudBib Is 8/10; ModrzBaz 144; Rády wielkich Monárchów pan w niwecz obraca [reprobat consilia principum Vulg Ps 32/10] KochPs 45; KochPieś 41; Onéy [fortuny] rákoſze/ y ſéymy ſłucháią: A ludzkié rády wſpák ſye obrácáią. KochWr 16 [idem KochPieś]; ZawJeft 15; ODpuść wyſtępki/ łzy me oſuſz/ Pánie/ Oddal odemnie nádźieie fałſzywe/ Brzydkie rády zniſzcż GrabowSet N3v; SkarKazSej 668a [2 r.].

»uczynić radę« = podjąć decyzję [szyk zmienny] (7): Niegdy ſie záiące rádzili/ Iákoby ſwey nędze zbyli: [...] A ták zſzedſzy ſie w gromádę/ Vcżynili táką rádę: By dáley żywi nie byli/ A wſzyſcy ſie potopili. BierEz L2; We ſrodę po kwietné niedzieli/ licemiernicy ij xiążęta żydowſcy/ oſtatecżnie radę vcżynili ijżby koniecżnie Iezuſa zabili. OpecŻyw 82v [podobnie (5)], 69, 82v [2 r.]; OpecŻywSandR nlb 3, 3v.

»radę uradzić, umyślić; rada uradzona, postanowiona« [w tym: na co (1)] = consiliare a. consultare consilium PolAnt [szyk zmienny] (3:1;1:1): Potim Rada polska y rada vengierſka y rada Moldawſka nievyem czo za radeſczie vradzyly y yakosczie vyednaly. LibLeg 11/55v; Ludu moy/ wſpomni teraz ſobie/ co zá rádę vmyſlił był Bálák [quid cogitaverit Balac] Krol Moábſki BibRadz Mich 6/5; RejPos 334; Tá (ieſt) rádá vrádzona [Hoc est consilium quod decretum est] ná wſzytkę ziemię BudBib Is 14/26, Is 8/10, Ier 49/30.

»radę (u)taić (a. zataić), (za)kryć; zachować w radzie tajemność; rada (ma a. może być) tajemna, skryta (a. zakryta), tajemnie chowana« [w tym: tajemna i zakryta (1); czego [= dotycząca czego] (1), w czym (1)] = consilium occultare; consilium occultum Modrz [szyk zmienny] (4:2;1;12:3:2): Zachować w radzie taiemnoſć ieſt wyſoka dobroć. BielŻyw 96; RejPs 215; [przysięga pisarza miejskiego:] przyſyęgam [...] táiemnych rad Mieyſkich ktore poznam álbo kthorych mi ſye zwierzą nikomu nie obiáwiáć GroicPorz d4; BielKron 327v; RejPos 189; Biádá głębokim [tj. ludziom skrytym] ktorzy przed Iehową kryią rádę [abscondatis consilium]/ y bywáią wćiemnośći vcżynki ich BudBib Is 29/15; ten ze pniá Izáiego vrodzony kwiatek [tj. Jezus] ſądźić miał/ ále nie z widzenia y powieśći/ [...] ále bes tego wſzyſtkiego ſpráwiedliwie miał ſądźić/ iáko ten/ przed ktorym táiemne y zákryte nie miáły być rády/ ſpráwy y myſli ludzkie CzechRozm 179v; Nie wyda náſz [tj. Krzysztof Głowa] taiemney wierz mi ni w cżym rády/ Weyrzawſzy ná oſobę nie lękay ſie zdrády. PaprPan Pv; ktemu też ma [hetman] vmieć [...] huffy nieprzyiaćielſkie ábo mieſzáć ábo oſkocżyć: rády ich wyſzpiegowáć/ á ſwoie vtáić ModrzBaz 115, 114v, 115; Ná koniec/ popiſałeś ſie przed naywyżſzym Sędźią/ ktory wſzytkie rády ſkryte widźi/ z ſumnieniem y z myślą twoią. ModrzBazBud ¶6; KochPs 142; powiedzieli mu [panowie Aleksandrowi] ná to/ ponieważeś ty przed námi rádę ſwą zátáił przedſięwzięcią [!] ſwego/ my z tobą dáley nie poydziemy StryjKron 672, 215; KochPieś 4; ZawJeft 23; To zápewne/ wiem/ będzie/ że Collátinus godne karánie krzywoprzyſięſtwá ſwego od Bogow odnieſie/ ktorym ludzkie rády táiemne być nie mogą. Phil E3; LatHar 562; ABowiém częſtokroć rózność wiáry/ przywodzi rózność vmyſłów: y rády bywáią wydawáné/ któré máią bydź táiemnie chowáné [consilia ... quae traduntur secrete observanda JanStat 747]. SarnStat 116 [idem 989], 142, 868, 989.

»radę wypełnić, wykonywać; dosyć uczynić radzie« = consilium confirmare Vulg; consilium facere PolAnt (1:1;1): WróbŻołt 19/5; á wſzákoż nie przyſzedł [Nikanor] ktemu/ áby był mogł doſyć vcżynić oney ſwey nędzney rádźie [tamen non obtinuit perficere miserum suum consilium]. BibRadz 2.Mach 15/5; BudBib Is 44/26.

»rady się zwierzać (a. zwierzyć); radę zwierzyć; rada zwierzona« [w tym: o czym (1)] = consilium communicare Modrz [szyk zmienny] (4;1;2): GroicPorz d4; [przysięga biskupów papieżowi:] Rády ktorey mi ſię zwierzą/ ſámi przes ſie/ álbo przes poſly/ álbo przes liſty/ ku ich ſſkodzie moią wiádomośćią żadnemu nieobiáwię. KrowObr 128; ModrzBaz 25v, 115; StryjKron 492; iżeś ty táiemną rádę tobie zwierzoną/ [...] nieprzyiaćiołóm ná zdrádźie wydał [Consilia tibi credita ... prodidisti JanStat 540]. SarnStat 142, 1125.

»głupia, mało mądra rada« [szyk 1:1] (1:1): Bo nieſłuſzna/ by corá płáćiłá Zdrowiem ſwym/ głupia rádá moiá co ſpráwiłá. ZawJeft 43, 27.

»jedna (a. jednostajna), zgodna (a. zgodliwa) rada« = unum consilium Vulg [szyk 9:1] (8:2): KrowObr 241v; I z ſſedł ſie wſſyſthek lud Iſráhelſki do miáſthá/ iákoby ieden cżłowiek/ iednoſtháyną myſlą y rádą [eadem mente unoque consilio] Leop Iudic 20/11 [idem SkarKazSej 673a], Apoc 17/13; Ceſarz przed Senátem Kſiążąt powiádał [...] áby wſzem rzecżam ktoreby ſkázę miáły vcżynić w rzecży poſpolitey/ wcżás zgodliwą rádą ſwoią zábieżeli. BielKron 219, 417v; RejAp 144, 145; SkarKazSej 673a [2 r.], 677b.

»nierozmyślna rada« (1): Náſzy téż Poſłowie Ruſcy/ ták iákochmy im w Wiśni roſkazáli/ ná to bránié [tj. egzekucję dóbr] nie zezwaláią. Skąd miérźiączká Górnych Ludźi przećiwko nam ſye mnoży: groźby y odpowiádánia/ iednośći Korony polſkiéy przećiwné. (–) Takći vmié nierozmiślna rádá: zá którą idźie niezgodá. OrzQuin B2.

»omylna, [kogo] omyliła rada« [szyk 3:2] (4:1): [Achaz] cokolwiek mogł pieniędzy wydrzeć zgromádził/ y kośćiołowi nieprzepuśćił/ Krolowi Aſsyriyſkiemu dawał/ ácżkolwiek go rádá iego náoſtáthek omyliłá. BielKron 265v; Biádá wam ktorzy ieſteſcie głębokich ſerc/ á chcecie zákryć omylne rády ſwe przed oblicżnoſcią Páná ſwego [Vulg Is 29/15] RejPos 189; gdyż káżda omylna á zła rádá muśi być záwżdy wyiáwioná RejPos 323, 323 marg, 334v.

»pilna rada [w czym]« (1): ieden zacny człowiek ták o w.W. w ſwoich kſyążkách niedawno nápiſał. Ktorego theż czuyna praca/ [...] około pilney rády w rozmnożeniu Spráwiedliwoſći świętey/ [...] byłá záwżdy [...] świetna. GroicPorz A4v.

»płocha rada« = temeritas Modrz (4): RejRozpr D2; MycPrz II B[3]; Ale ieſliby poſpolſtwo ſamo ſię rządziło/ płochą rádą ſię ſpráwuiąc/ [...] tedy ono Páńſtwo zową Dymokratia/ to ieſt poſpolitego cżłowieká pánowánie. ModrzBaz 3v; [głupi ojcowie nasi] Ták znáczné przykłády Gniewu páńſkiégo widząc/ prze ſwé płoché rády/ Nic ſye nie polepſzyli KochPs 161.

»pożyteczna [czemu] rada« (1): [niewybrani na urzędy poselskie] z ſercá ná vrzędy oboſtrzonego/ ábo z głodu ná ſwe dobre mienie/ ábo z waśni ná duchowne/ roſterki śieią/ y dobrym pożytecznym Rzeczypoſpol⟨itej⟩: rádom przeſzkadzáią. SkarKazSej 694b.

»przewrotna rada« (1): O przewrotneſz to ſą tákowe rády á myſli wáſze [fałszywi prorocy]/ ktorymi ták zwodzicie lud moy [Perversa est haec vestra cogitatio Vulg Is 29/16]. RejPos 189.

»rozmyślna [= rozważna] rada« (1): Iáko wiązánie y bálki drzewiáne w budowániu mocnie zięte/ záchwianiem nie bywáią rozerwáne/ thák ſerce vmocnione rozmyſlną rádą [in cogitatione consilii] żadnego czáſu ſię nie vlęknie. BibRadz Eccli 22/19.

»słuszna rada« (1): Bo kthora rzecż nie będzye ſłuſzną rádą á roſtropnym rozmyſłem rozważona/ trudno kiedi ma być y ſtátecżna y doſkonáła. RejZwierc 162v.

»spolna (a. zobopolna) rada« [w tym: spolną radą (2)] [szyk 10:2] (12): ſpolną radą kázali go wiéść ſynum iégo do Padwi MurzHist Ev; Wſzákeśćie ſobie bráćia/ v was ſpolne rády/ Poki ćicho być może/ nie ſzukáyćie zwády. Prot C4v; RejZwierc 188 marg [idem] Bbb2v; poki ieſzcże w wierze Krześćiáńſkiey rozſterku Dyabelſkiego y chćiwośći niebyło/ kośćioły wſzyſtki ſpolną rádą y poſługą ſtárſzych bywáły rządzone. WujJudConf 154; RejPosWstaw [143⁴]. Cf »za spolną radą«.

»zła rada« (3): W mieſcie byli łotrowie dwá Hetmáni/ ktorzy wſzytek lud ſwą złą rádą záwiedli [= oszukali]/ ktorym byłá wſzytká ſpráwá obrony porucżoná BielKron 147; RejPos 323; á niewieſciuchow/ á ludzi nikcżemnych náſádzę ná mieyſcá ná ich [sprawiedliwych]/ ktorzy prze złą ſpráwę á rádę ſwą ſámi ie [niesprawiedliwe królestwo] ſnádnie zágubić będą mogli.RejZwierc 40v.

»rada i dyskurs« (1): Bo iákoś śie W.M. dobrze przypátrzył/ Królá tego ták mądrégo rozumowi wielkiému/ á we wſzytkich rádách y diſcurſach [...] doſkonáłému/ ták trudno którégo mego rownia/ biegłość álbo vmieiętność/ do tego przyść może Oczko A2v.

»gadka ani rada« (1): A ya M.kroliv tey gadkj niemam nygdi any radi abich ya gothowal woyne na wasche zyemie LibLeg 11/48.

»myśl (a. rozmysł, a. umysł), (i, a) rada« = cogitatio et consilium PolAnt, Modrz; mens et consilium Vulg; mens et sententia Mącz [szyk 7:6] (13): Pán záwżdy dziwną możność ſwą ná wſſem okázuye/ Rády ludzkye y myſli ich w niwecż roſypuye LubPs H4v; Leop Iudic 20/11; Mącz 216b; RejAp 145; RejPos 189; Tákże y z nieprzyiacielem gniew muśi być/ ále rozmyſlny á porádny gniew. Bo ieſli go rozmyſłem á dobrą rádą nie zwalcżyſz/ byś też nań nabárziey z dáleká zgrzythał zębámi/ tedyć mu to nic nie záwádzi. RejZwierc 76v, 162v; głęboko záłożyli fundáment dla mieſzkánia obywátele Chácorá/ mowi Iehowá/ lecż vrádził na was Newuchadrecar krol Bawelſki rádę/ y vmyślił ná was myśl. BudBib Ier 49/30; ModrzBaz 144; Zmácay ſercá/ wytrząśni wſzytki mé rády/ Wſzytki myśli/ o pánie [interroga me, et cognosce semitas meas Vulg Ps 138/23] KochPs 204, 142; rychło potym niespodziewana smierc niebosczyka Krola wszytkie mysli y rady nasze pomięszała ActReg 159; SkarKazSej 677b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»rada i pieczołowanie« (1): Y zleby ſie s thą Rzecżąpoſpolithą działo/ gdyby tylko ná iednego cżłowieká rádzie y piecżołowániu zoſtawáć miáłá. Phil I2.

»rada, (i, a) (po)stanowienie (a. ustawa)« (7): Diar 66; O ſwiętaſz to byłá rádá á ſwięte poſtánowienie [zwrócenie się ludu izraelskiego w oblężeniu do Boga]/ dáleko mocnieyſza niżliby byli wſzytki ludzi y wſzytki dzyáłá zwiedli ná wſpomożenie ſwoie RejPos 213v, 104v, 188; Rádźili potym o potrzebách/ nakłádach/ y początku podnieſienia woyny ná Polaki/ wſzákże zdáło ſie im zmyſláć/ y táić tę rádę/ y poſtánowienie do czáſu/ áżby pierwey rzeczy przynależące/ y potrzebne ná ták wielką woynę zgotowáli. StryjKron 215; Milcżenie Pánieńſkiey płći nawięcey przyſtoyne/ Ich rády á vſtáwy/ nie bárzo ſą ſtroyne. BielSjem 16. Cf »za radą i postanowienim«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»praca i rada« (1): [Luter pocieszał Melanchtona:] bądź tego pewien/ yż náſze rzecży Pan Bog przedſię wźiął y ſtrzeże ich/ krom náſzey prace y rády BielKron 209v.

»rada, przedsięwzięcie« [szyk 1:1] (2): Mea sic est ratio et sic animum induxi meum, Tá yeſt moyá rádá moye przed ſię wzięcie/ y ná tom ſie yuż vdał. Mącz 347b, 191c. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(i) rada, (i, a, a(l)bo) sprawa« = consilium et actio PolAnt, Modrz, JanStat; consultatio et actio Modrz [szyk 15:8] (23): RejPs 48, 215; Iſch Zelyſlawskyego widall v Balczer Kalkraythera wblumberku ſama wthorego, widall theſz tham nyemale Zyazdi thowarziſtwa ſobye nyeznayomego Alye nyewye czo zaſprawy albo radi gich bywali LibMal 1553 /179; A gdybych chćial wyliczyć wſzytki do iednego/ Miałbych ſnadź tu co czynić aż do dniá ſądnego. Iákiekolwiek ſą rády y ſpráwy Seymowe/ Iákiekolwiek ſą záſię poſtępki domowe. Prot D; RejPos 251v, 334; A ſpráwy náſze y rády náſze ták záwżdy zámieſzáne będą/ iż ku żadney rzecży poććiwey á potrzebney nigdy ſie przygodzić nie będą mogły. RejZwierc 264v; A mieymy vpełną nádzieię z Dawidem o tym Pánu ſwoim/ thedy pewnie y ſpráwy náſze/ y rády wſzytki domowe náſze poydą nam/ iáko ono ſtára przypowieść ieſt/ iáko wianki wił. RejZwierc 265v, 40v, 263; BudNT Luc 23/51; A ták wſzytkie rády y ſpráwy/ máią być odłożone do tąd/ áż ono zápalenie krwie [tj. gniew] opłonie ModrzBaz 7v; A ieſli ſię to będźie znácżyło/ że rády y ſpráwy iych [ludzi] będą ſię śćiągáły ku woynie/ trzebá w tem wſzelákiemi ſpoſoby/ by iedno vcżćiwemi/ przekáżáć. ModrzBaz 103, 8, 9v, 23v; KochPieś 4; ArtKanc Q5v; LatHar 726; A niechay śiedzą [sekretarze] przyſłuchawáiąc ſkarg po Mſzy náſzéy/ áż do godźiny obiedniéy: po obiedźie záśię do wieczerzy/ ábyſmy wolniéy mogli rádam y innym ſpráwam náſzym przypilnowáć. SarnStat 324 [idem] 946; GrabPospR N3; PowodPr 53. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.]

»rada i uczynek« (1): A oto mąż imieniem Iozeph/ Senatorem będąc/ mąż dobry y ſpráwiedliwy/ (ten nie zezwalał ná rádę y ná vczynki ich [Żydów] [consilio et actibus]) WujNT Luc 23/51. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»rada i usiłowanie« (1): Habeo certam viam qua omnes illorum conatus investigare et consequi possum, Mam pewny obyczay którym wſziſtkich ich rad y vśiłowánia łatwie dóydę. Mącz 490b.

»rada a wotum« (1): Dividere sententiam, Gdy kto w rádzie ze ſwego mieyſcá wotuyąc dwie albo więcey rzeczy oſięga/ których ſie yedná podobáć może druga nic/ Tám bywa żądánie áby tá rádá/ á to tákowe wotum dwie álbo trzy rzeczy w ſobie zamykáyące/ było ná częśći rozdźielone Mącz 91b.

»rada i zabieganie« (1): Bo gdy naypilniey rády y zábiegánia potrzebá/ przeklęte opilſtwo wſzyſtko ſobie lekce ważąc/ przyſzłemu niebeſpiecżeńſtwu nie ták iakoby potrzebá zábiega. PowodPr 72.

»z rady« (1): [ten obyczaj jest opuszczony] (nie żeby vmyślnie: ále iż zá żywotá náſzégo/ gdy ieſcze króleſtwo nie wákowáło/ y więcéy z przeyźrzenia bożégo/ á niżli z ludzkiéy rády [magisque divina ordinatione, quam humano consilio JanStat 10] obránié Ie^go królewſkiéy M. sſtáło ſie) SarnStat 10.

»z radą« (1): Mądrzy/ pobożni y ſtáteczni niech przy nim [młodym królu] ſię báwią/ áby ſię náuczył wſzytko z rádą czynić SkarKaz )(4.

»za radą« = (cum) consilio JanStat (10): OrzRozm T; á ták zá rádą tego Synodu [hoc sacro approbante concilio JanStat 224] to ſkázuiemy: áby Ordinarii locorum nie tylko przy Tumſkich kośćiołách/ ná ſzkołách Rectory/ Miſtrze mieli/ [...] ále téż po miáſteczkách więtſzych y mnieyſzych niech Bákáłarze będą SarnStat 199.

~ W połączeniu szeregowym (1): zá vważoną rádą y opátrznośćią pilną/ y zá przypátrzeniém Królewſkim [...] oné [obywateli ziemi bełzkiej] w náſzé [!] y potomków náſzych obronę Królewſką y Korony znowu wźieliſmy SarnStat 1053.

»rada płocha« (1): Był ten Kálimach rodem z Włoch z miáſtá Florencyey/ cżłowiek vcżony/ Miſtrz Krolá Olbráchta/ wiáry roſtárgnioney/ rády płochey BielKron 399.

»wielka [jest] rada; człowiek wielkiej rady« [szyk zmienny] (1;2): BielKron 189; Wielkać to rzecż Krol v nás/ wielka iego rádá/ Ieſliby w cżym wyſtąpił/ wſzem ſzkodliwa wádá. BielSat N4v; Maćie téż W.M. drugiégo zacnégo/ y wielkiéy rády człowieká/ Piotrá Kmitę OrzJan 66.

»zdrowa rada« [szyk 3:2] (5): BiałKaz H3v; Minerwá dáłáć rádę w młodych leciech zdrową/ Ktorą Oycżyznie pomoc dawaſz ſwey gotową. [D]áłáć też Pállás męſtwo y Marſowe dáry StryjWjaz Av; Abowiem gdźie opilſtwo pánuie/ rozum/ zdrowa rádá/ roſtropność/ mądrość vſtępuią WerGośc 203; KlonFlis B. Cf »wedle zdrowej rady«.

»rozsądek i (a) rada« [szyk 2:1] (3): y ſámá tá chęć [przewyższania i przełożeństwa] ſtátecżną rádą/ á dobrym rozſądkiem [consilio et recta ratione] ma być rządzoná. ModrzBaz 58; LatHar 34. Cf »z rozsądkiem a radą«.

»rada i rozum« [szyk 4:2] (6): Bo iákiż tho wżdy rozum/ y iákaż to rádá/ Máiąc płoty gotowe/ od złego ſąſiádá/ Wolą áby tám Wilcy/ Kozy drapyąc wyli/ Niżby ſie zacni ludzye/ y páńſtwá/ mnożyli. RejZwierz 110; BielKron 189; HistLan F4v; Zgubi P. Bog mocy y tyráńſtwá nieprzyiaćioł twoich/ y rády ich y rozumy powichle SkarKaz 519b; SkarKazSej 660a; SapEpit [B2]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»nie siła ani rada« (1): CZęść pirwſza Pſalmu tego [tj. psalmu 138]/ ieſt dzyękowánie Pánu Bogu zá ſtworzenie/ zá dziwny porządek/ [...] á nie ſą tho rzecży náſzych śił áni rad cżłowiecżeńſkich. LubPs ee.

»smysł i rada« (1): [Skanderbeg mówił do książąt:] ſą rzecży przyſzłe tháiemne ludziem. Ale co ſie thycże ludzkiego ſmysłu y rády/ prętkie wam vkaże wſzythkich rzecży lekárſtwo BielKron 244.

»rada i umiejętność« = consilium et scientia PolAnt, Modrz [szyk 1:1] (2): BibRadz Eccli 39/9; ći [leniwi] iáko powiedam/ choćia vmieiętnośćią y rádą wiele mogą/ ále iż tego nieużywáią/ [...] bywa to/ iż y to co w nich przyrodzenie ábo pilność ſpráwiłá/ zniſzcżeie á potym y zginie. ModrzBaz 8v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.]

~ W połączeniach szeregowych (2): GroicPorz e3v; CzechEpPOrz **v cf Wyrażenia.

»z rady [czyjej]« (1):

»z radą« (1):

»za radą [czyją]« (1): Słyſſeli theż [Żydzi] o bitwách ich [Rzymian]/ y o dzieiach ich [...] á iż opánowáli wſſelkie mieſcá zá rádą y ćierpliwoſcią ſwoią [consilio suo et patientia] Leop 1.Mach 8/3.

»[w kim] rady mało« = nie wie co robić (1): Ale cżoż daley cżynić gdy iuż ſie tak ſtało Iuz cżyńcie czo racżycie wemnięć rady mało RejJóz N3v.

»nie masz (a. nie było a. nie będzie) rady« [w tym: naprzeciwko komu (1)] = non est consilium Vulg [szyk zmienny] (8): Owa czo ſię kolwiek ſtalo Lezy kxiązę a niewſtalo. Niemaż nadzieie ni rady Dziwnie wyſſą na naż ſdrady. RejKup c4; A iuſczy teras ſkladam czas A odwlecz go rady niemas. RejKup c4v, dd7v; BielKom B8; Bo iuż ſłába nádzyeiá/ gdy iuż gwałt w obronie/ Ieſli rády nie będzye po woli ná ſtronie. RejWiz 173; Leop Prov 21/30; GórnDworz Ll3v; Ale zda mi ſie iż ſie omylimy/ bo y pan y my iuż ſie ná tho ſpuśćimy/ ſkąd ſnádnie/ nie będzyeli iney rády/ y pan lekkość y Koroná vpadek wzyąć może. RejZwierc 194v.

»rady nie zstawa(ło) (a. nie zstaje, a. nie stanie, a. nie dostaje)« [szyk zmienny] (5): Tedyć będą znáki ná ſłońcu/ mieſiącu/ y gwiazdách/ á ná źiemi vćiśnienie narodow/ gdy nie ſtánie rády [w niedoſtátku rády BudBib; in determinatione]/ á gdy záſzumi morze y wáły BibRadz Luc 21/25; Non suppetit consilium, Nie doſtáye mi rády. Mącz 296b; RejPos 328v; Widząc S. Bernat iſz iuſz ludzkiey rády niezſtáie: do Boſkiey ſię vćiekł. SkarŻyw 164; GrabowSet I2.

»radę mie(wa)ć (a. rady nie mieć)« [w tym: w sobie (2), o sobie (1), w czym (1)] [szyk zmienny] (10): Ha ha głupye pánny powiedáią/ A ony iuż lepſzą rádę máią/ Niżli drugie co przy mężu kłuſzą BielKom G5; A iż mie ták ſtrwożyły [myśli moje] á iż nie mam rády/ Boię ſie bych nie przyſzedł w iákie dziwne zdrády. RejWiz 34v, 35v; Leſtko przez rycerſtwá ſmęćien będąc rády nie máiąc/ Krákowſkim mieſzcżánom Niemcom zamek/ miáſtho/ y żonę ſwoię Grifinę polećił BielKron 365; Temere et nullo consilio regi, Zadney rády nie mieć o ſobie. Mącz 442c; RejPos 67; Abowiem máłoć ná tym iż kto powrozy tárga/ álbo potkowy łamie/ á dáley nic/ áni ſpráwy/ áni rády żadney w ſobie nie ma/ też tylko zá iednego tákież iáko y inſzy ſtánie. RejZwierc 163v; BielRozm 7; ále tęn pobłądźi/ ktory y ſam w ſobie nie ma rády/ y niczyiey rády ſłucháć niechce. GórnRozm H3; Lecż ia/ rády nie mam w tym/ co trapi ſerce GrabowSet R4v.

»radę naleźć (a. znaleźć, a. wynaleźć, a. (wy)najdować); nabywać, wynajdowanie rady« [w tym: na kogo, na co (4), do czego (1), czemu (1), o czym (1)] = consilium reperire Mącz; consilium exquirere a. inquirere Modrz [szyk zmienny] (20;1:1): BierEz G2v; Y znaliezłychmy to [lege: tę] radę A práwie na Boga zdradę Iż ſwem vċzinkom dúfámy RejKup r6v; A dopirko gdy iuż tákie przycżyny y rády wynáleść mieli [źli ludzie ku wykorzenieniu nauki prawdziwej]/ tedy ſie iuż iáwnym gwałtem á odkrytym okrucieńſtwem oborzyć mieli ná wierne ludzi LubPs A4; OrzList dv; Nábywałeś ſobie rády ná poſromocenie domu twego [consuluisti pudorem domui tuae]/ morduiąc wiele ludu/ á grzeſząc przećiw ſwey duſzy. BibRadz Hab 2/10, II 47b marg; De hac re cum aliquid constitueris velim mihi perscribas, Ieſli yáką rádę wynaydzieſz Mącz 412c, 279b; RejPos 152v; áby ten cżás ktory ſproſne poſpolſtwo obráca ná bieśiády y ná gry oni [przedniejsi panowie] obrácáli cżęśćią ná ſpánie/ cżęśćią ná wynáydowánie rády o dobrem rządzeniu Rzecżypoſpolitey. ModrzBaz 26v, 127; Ná obronę cżyſtośći Pánieńſkiey/ obacż iáką rádę náydowáłá tá S. Pánná SkarŻyw 162, 171, 283, 341, 492, 570; á [Synoryks] nie mogąc żadnéy rády wypitéy trućiznie náléść/ mordowawſzy ſye długo/ téyże nocy vmárł. KochWz 140; GórnRozm M2, N2; PowodPr 29; CiekPotr 59.

»radę podać« (1): A yeſlybi yey M. wwęgrzech zoſtacz myala. a spodſkarbiego roſkazania winycz chcziala bedzie ządal K.yey M. abi yey M. obyczaj y rade podala, kędi bi ktemv przidz mogly ych m. abi tego podſkarbiego prozna bicz mogla LibLeg 10/115v.

»przyść ku radzie« (1): A ták myſląc on ſtárzec o tym to przykłádzie/ Acż niewiedział iákoby miał przyść ku tey rádzie. Cżymby wżdy mogł ábo ſkąd nędze ſwey wetowáć HistLan Cv.

»(sam) sobie rady dać nie moc« = nie poradzić sobie z czymś (7): Mamy wſpomagać opcze ludzy [...] ktorzy ſobie niemogą rady dać dla niedoſtatku zdrowia ſwego SeklKat L4; RejKup f5v, g3; A gdy ſámego Bogá nie chcą wzywáć [katolicy]/ muſzą wzywáć [...] tych ktorzy ſámi ſobie rády dać niemogli/ aſz iey ſámi od Bogá żądáli [tj. obrazy i figury świętych] KrowObr 193; á owſzem on [Pan] więtſzą záwżdy piecżą ma o nędzniku ktory ſobie ſam rády dáć nie może/ niżli o tych mocarzoch/ kthorym ſwiát vſtáwicżnie ſłuży RejPos 255v, 211; PowodPr 67.

»szukać rady« [w tym: około czego (1), przeciw komu (1), na kogo (1), o czym (1), w czym (1)] = consilium capere a. inire Modrz [szyk zmienny] (15): LubPs D2v; Ná oſtátku powiedzyał Arnus [...] áby ſzukał tey rády iákoby mogł z nieprzyiacieli vcżynić przyiaciele BielKron 106, 59, 386, 392v; A iż też iuż widzi iż tey niewieſcie á tej oblubienicy Páńſkiey nie mogł nic vcżynić [smok]/ oto ſłyſzyſz iż ſzukał iney rády/ iż wypuśćił zá nią rzekę á wodę ſmrodliwą z márney páſzcżeki ſwoiey. RejAp 103v; RejPos A4v; RejZwierc 80v, 163; A ták/ ieſli ſię iuż poſtánowi ſkoſztowáć woyny/ trzebá ſię o to ſtáráć/ áby wſzytká byłá w źiemię nieprzyiaćielſką przenieśioná. O cżem trzebá rády ſzukáć/ ſkoro iedno iáki słuch woyny gruchnie ModrzBaz 104; [pokonanemu nieprzyjacielowi] pobory á pomoc przećiw nieprzyiaćielowi/ ieſliby do te^go przyſzło/ trzebá roſkázáć. Co ieſliby źiemiá iych mogłá ſię oſádźić/ tedy trzebá w tem rády ſzukáć/ iákoby ábo komu ią porucżyć ModrzBaz 126, 126; boże wieczny/ Oto przeciwko tobie powſtał lud wſzeteczny. Nieprzyiaćiele twoi hárdźi wznoſzą rogi/ A dźiwnych rad ſzukáią ná twóy lud vbogi. KochPs 125; KochSz C3v; Aleś ty/ wielki królu/ w ten czaś o bieśiády Máło dbał: y owſzemeś pilnie ſzukał rády/ Iákobyś przywiódł w iedność dwá wielkie narody/ Zycząc Litwie/ y Polſcze wiekuiſtéy zgody. KochProp 14.

»radę umyślić« (1): Wilcy myſląc co vdziáłáć/ Iż niemogą owcam zdołáć: Táką rádę vmyſlili/ By pierwey pſy zátráćili. BierEz F2.

»mdła rada [około kogo]« = źle z kimś (1):A gdyż tho thák iuż s pewnego piſmá ſłyſzyſz y wieſz/ iż wſzędy á wſzędy zła á bárzo mdła rádá około ciebie/ gdzyekolwiek namniey odſthąpiſz od opátrznośći Páná tego RejPos 240.

»słaba rada« = ograniczone możliwości (1): Dopiro ſłáć do Węgier y dáley po Konie/ Gdy widźim przećiw ſobie iuż dobyte bronie. Gdyby nas pan Bog nie ſtrzegł ſłába ludzka rádá Prot B4.

»trudna rada« = nic nie można zrobić (2): TRudna rádá w téy mierze/ przyidźie ſye roziecháć/ A przez ten czás weſela/ y lutnie zániecháć KochPieś 8; GosłCast 29.

»zdrowa rada« (1): iáko ia mniemam zdrową rádę Nalazłem. (–) A iákąſz to? (–) náiąć by iákiego Człowieká, ktoryby mogł viśc zá cudzoźiemcá. CiekPotr 59.

»rada zła« [szyk 1:1] (2): [Ten w przybytku twym Panie będzie przebywał] ktory w yęzyku ſwym nye vcżyni zdrády/ A przećiwko bliźnyemu nye ſſuka złey rády LubPs D2v; RejPos 240.

»rada a nauka« (1): byerz ſobye przykład/ przypátruiącz ſie praczey á docżeſney pilnośći Rycerzow ſwiátá tego/ iáko oni byegáią/ ſzukáiącz około thego rády á náuki/ iákoby mieli vcżciwie ſtac w ſpráwach ſwoich RejPos A4v.

»rada i (takież) obyczaj« [szyk 1:1] (2): LibLeg 10/115v; Bacżąc Witułt dwu potomku Iágiełłowych/ [...] ſzukał rády takież obycżáiá/ ktorymby mogł dzyedźicżność mieć ná Kſięſtwo Litewſkie BielKron 386.

»iść (a. przyść itp.), jechać (a. zjeżdżać się), stawić się, zgromadzenie do rady; ześć się (a. schodzić się), zebrać się w radę; zgromadzenie, schodzenie ku radzie; schodzić się na radę; dla rady schodzić się« [w tym: przeciw komu (2)] = in (ad) consilium venire Modrz, JanStat; consedere PolAnt; in senatu a. in curiam venire Mącz [szyk zmienny] (21:2:1:1;4:2;2:1;1;1): SEſſli ſie rano zaſie w radę żydowie/ ij poſlali po Iezuſa do ciemnicę [!] ceklárze OpecŻyw 116v, 69; wſzyſcy bogowie do tey iáskiniey ſchodzą ſie ná rádę [concilium ... concelebrant]. HistAl M; Diar 19; Zebrawſſy ſie w rádę chcyeli ſwą chytroſcyą/ Wyniſſcżyć yą [mą duszę] ná wſſem zá mą nyewinnoſcyą. LubPs Q3; RejWiz 92v; Leop 1.Reg 5/9; BibRadz 3.Esdr 9/16; Pánu Bogu zá tho dźiękuię/ żem do tych Zurowic kiedy przyiechał/ á żem tu ná ćię trefił pierwey á niżlim do tám tey rády iechał/ gdźie ſye teraz o tey Exekucyey rádźić mamy OrzRozm D, A4 [2 r.]; Potym Priamus poſłał po Antenorá y Eneáſá áby przyſzli do rády BielKron 59v, 103v, 120v [2 r.]; Oecumenium concilium, Zgromádzenie ze wſzech ziem/ kroliewſtw ku rádźie. Vulgo generale concilium. Mącz 260b, 382c [2 r.], 435c, 504d; Bo ktorzi ábo ſpawſzy cáłą noc/ ábo koſztownemi potráwámi y trunkámi báwiwſzy śię/ przychodzą do rády nierozmyśliwſzy śię/ áni śię do tego zgotowawſzy/ ći záprawdę bez przygány wtey mierze być niemogą. ModrzBaz 26v; KochPs 4; SkarŻyw 413 [2 r.]; Choćiam iá ieſt żeńſka płeć/ w podwikę záwita/ Gdy do rády mąż idzie/ mnie o wſzyſtko pyta. BielSjem 4, 11; ActReg 11; Conciliabulum – Mieſce gdze ſzie dlą radi zchodzą, radni dom. Calep 232a, 231b; LatHar 359; WujNT Mar 15/1; PORZĄDEK NA SEYMIE Wálnym, do obiéránia Páná y królá nowégo, [...] á do Rády ná mieyſcá ſwé/ káżdy áby o óſméy godźinie ná pułzegárzu áby ſie ſtáwił. SarnStat 17, 15, 171; SkarKazSej 661a [2 r.].

»radę mie(wa)ć; rada miewana« [w tym: z kim (5), o kim (2), w czym (1)] = consilium facere PolAnt [szyk zmienny] (12;1): RejZwierz 138; Iáko możeſz napilniey doświádczay przyiaćioł/ á rády twe mieway z mądrymi. BibRadz Eccli 9/19[21]; KochSat Bv; Mącz 6a, 191c, 268b; BudBib Eccli 9/19[21]; ktory iuſz od nich [król od panów] zewſząd ſćiśniony/ z ośmią przednieyſzych Pánow koronnych rádę táiemną miał StryjKron 616; NiemObr 160; Przetóż máiąc ſtáteczną Rádę [maturo consilio JanStat 260]/ z Prȩłaty y pány náſzémi/ [...] piſániém ninieyſzym ſkázuiemy [...] SarnStat 218, 1216; CzahTr D4v [2 r.].

»(u)czynić radę« [w tym: około czego (2), z kim [w tym: z sobą (1)] (9), o kim, o czym (5), przeciw(ko) komu (3), miedzy sobą (1)] = consilium facere Vulg, HistAl; consilium inicere Vulg; consulere PolAnt [szyk zmienny] (28): WróbŻołt 70/10; Vczyniwſſy táiemną rádę zrzekli ſie [tj. zmówili się] mocnem vpewnieniem/ krolowie wſſyſcy Tyrſcy y Páleſtinſcy RejPs 124; HistAl E; LubPs A3, A4v; Leop Matth 22/15; Potym vcżynili rádę [Et cogitaverunt] coby mieli cżynić z onym ołtarzem ofiar palonych/ ktory był zgwałcony. BibRadz 1.Mach 4/44, 1.Mach 9/59; Goski A2v, A14v; vcżyniwſzy rádę miedzy ſobą/ dáli znáć/ yż Ferdynándá niechcą mieć krolem Rzymſkim BielKron 209v, 111, 131, 208, 209v; y vcżynił [Lucyfer] rádę z onymi Anioły ſwemi mowiąc/ áby mu vcżynili Máieſthat ná wſchod ſłońcá/ áby ſie był vcżynił rownym naywyzſzemu. RejPos 101, 43, 104v, 197v, 250; BudBib 1.Mach 9/59; BudNT Mar 15/1; MWilkHist D2v; LatHar 710; WujNT Matth 12/14, Mar 3/6; [kowanie monety ma być poruczone tym] którzy ſie z tym dobrze rozumieią/ áby przód namowę y rádę z ſobą vczynili/ iákoby co nápotym około kowánia myńce téy poſtánowiono bydź miáło. SarnStat 410; Kiedy one Maenades zeſzły ſię w gromádę/ O cżárách y o guſłách cżyniły więc rádę. KlonWor 7.

»wniść, wstąpić (a. wstępować) w radę« [w tym: przeciwko komu (3), z kim (13), miedzy sobą (2)] = inire consilium Vulg, PolAnt; consulere, dimittere in consilio, habere consilium, cogitare PolAnt; habere consultationem JanStat [szyk zmienny] (46:4): A takoż wſſedſſy w radę [arcykapłani żydowscy]/ kupili za nie [za 30 srebrników] rolą Figulową [agrum figuli = pole garncarza Matth 27/7] ij dali ią na pogrzéb plelgrzymo^m [!] OpecŻyw 118v, 3v, 74v; Czo ſliſchącz pany [lege: pani] wradą stym tho Ianem a zlabączkym weſchla. LibMal 1551/165v; Tu iuż cżi trżey [...]/ wſtąpili wrade yako ſie mayą ſtroyċ y yako od powiedaċ pṙzet ſędziem RejKup t4v; MurzHist T3v; MurzNT Matth 12/14; Więc kiedy ſie dwá zeydą to wnet wnidą w rádę RejWiz 57; Leop 2.Par 32/3, Is 41/28; BibRadz 1.Reg 12/6, 8, 1.Par 12/19, 2.Par 32/3, Eccli 8/20, 1.Mach 9/58; Náſzy weſzli w rádę co s tym pocżynáć BielKron 460v, 12v, 27, 47v, 54v, 57 (20); GórnDworz O7, Zv; weſzli miedzy ſobą w radę żydowie oni/ áby go [św. Pawła] byli mogli iáko o gárdło przypráwić. RejPos 283; BudBib 2.Par 10/6, 8, 1.Mach 9/58; Iutro co narániey W rádę wnidźmy: á ztámtąd iuż áni wychodźmy Aż obronę vrádzim. KochOdpr D3; GrabowSet C3v; LatHar 696; WujNT Matth 27/1; SarnStat 555, 930; KmitaSpit C4v; KlonWor 51.

»wziąć radę« = naradzić się (1): Ktorzyto zgromadźiwſzy śię s ſtarſzęmi i naradźiwſzy śię (marg) wźiąwſzy radę (–) [consiliumque accipientes] dali żołnierzom mnoho pięniędzy MurzNT Matth 28/12.

»na radę wznieść« (1): Papież Páweł poſłał poſły ſwoie Kardynały/ ſtánawiáć pokoy miedzy imi/ [...] proſząc áby ty ſwoie krzywdy właſne odłożyli ná rzecż poſpolitą/ á ná ſpokoiną rádę to wznieśli BielKron 220v.

»wzywać, zwoływać do rady; wezwać k radzie, w radę; być przyzwan ku radzie« (1:1;1:1;1): Xiąze zwoliwa towaṙjſſow doradi RejKup t4v; Rzekł Abſálon/ wzoẃmy Chuſſego k tey rádzye. BielKron 72, 64v; Admisceri ad aliquod consilium, Być przizwan ku nieyákiey rádźie. Mącz 224a; SarnStat 313.

»zamknąć w radzie; radę zamykać; zamknienie rady« = zakończyć obrady podjęciem decyzji [szyk zmienny] (4;2;1): Potym w rádzye zámknęli áby tych trzech Papieżow s ſtolcá ſłożono BielKron 188; Krol Olbrácht oznaymił był Sthefánowi Bohdanowi Wáłáſkiemu Woiewodzye potáiemnie zámknienie rády ich w Liwocży/ áby był w tym wierny á ſtáły BielKron 398v, 99v, 217v, 254, 309, 309v.

»w radę, do rady (za)sieść (a. zasiadać); w radzie siedzieć« [w tym: z kim (2)] [szyk zmienny] (4:1;1): LubPs aa5v; Szedł tedy Rabi Ruben Zyd/ vbrał ſie iáko ieden Rzymiánin ſiadł ſnimi w rádę BielKron 463v; ktory [Katon] wten cżas gdy Senat Rżymſki w radzie ſiedział/ cżęſtokroć zwykł był Xiąſzki ná ratuſzu czytać KwiatKsiąż G3v; PaprPan V3v; Ná ten czás kiedy vmyſł fráſowliwie O rzeczách myśli. Fráſunek złożywſzy W rádę záśiędźiem ZawJeft 28; SarnStat 16.

»rada tajemna« [szyk 6:6] (12): RejPs 124; tám nowe rady niektore były miedzy imi poſpolite y właſne [tj. przy obecności wszystkich i w wąskim gronie]/ iawne y tháiemne/ w rozmowie ſpolney/ vthwierdzone miedzy Krolmi á Ceſarzem/ thak o małżeńſthwo iako o z iednánie y o ine rzecży. BielKron 413v, 211, 248v; w Rzymie niektorego cżáſu gdy była ráda táiemna wſzedł teſz tám był ieden młodzieniaſzek [...] z oycem ſwoim Senatem Rzymſkim. HistRzym 72, 72; PaprPan N; Táiemna rádá o Litwie. StryjKron 616 marg, 616; A zową ie [senatorów] dla tego Maiores: bo kiedy táiemna Rádá bywa, tedy ći zoſtáią z Królem SarnStat 42, 42 [2 r.].

»rady a postanowienie« (1): Consors consilii publici, Vczeſnik rad á poſtánowienia poſpolitego. Mącz 403c.

»(i) rada i rozmowa« (2): RejZwierc 86; Przeto trzebá Radnemu Pánu wiedźieć żeby śię do rády y do rozmowy [ad consultandum dicendumque] dobrze nágotował. ModrzBaz 26v.

»schodzenie i rada« (1): [Tarkwiniusz] Oſobne ſchodzenia y rády zakazał. BielKron 104.

»sjem i (albo) rada« [szyk 2:1] (3): Sed agere cum populo, significat, Syyem [!]/ albo rádę s ludem mieć. Mącz 6a; co we dnie zrobićie/ to ſię w nocy obáli: y błogoſłáwieńſtwá żadnego z wáſzych rad y ſeymow nie máſz. SkarKazSej 660a, 657a.

»rada i towarzystwo« (1): gdy ſie tedy Ceſarz z Papieżem ziácháli w Bononij tám weſzli w táiemną rádę y w towárzyſtwo BielKron 211.

»rady i traktaty« (1): A wſzákóż Król Alexánder poſtánawia, żeby Wielki Márſzałek, Márſzałká Nadwornégo do wſzyſtkich rad y tráktátów wzywał SarnStat 313.

»zjazd, (i) rada« (2): Ieſt w támtem Mieśćie [w Trydencie] teraz ziazd ze wſzytkiey okolicy świátá tego: ieſt tám dźiś Rádá o wſzytkich Páńſtwách/ y Kroleſtwách Krześćijáńſkich OrzRozm P3; Ziázdy y rády Polſkie/ cżemu ſie nie dárzą. PowodPr 19 marg. [Ponadto w połączeniu szregowym 1 r.]

»przyjąć do swej rady« (1): Assumere aliquem in consilium, Prziyąć kogo do ſwey rády álbo záwołác. Mącz 432c.

»siadać (a. siedzieć) w radzie [kogo]« = sedere cum concilio Vulg [szyk zmienny] (3): Nigdym nie ſiedział w radzie prożnych/ á ż ludzmi złoſciwemi) á nie miłoſiernymi nie będę poſiadał. WróbŻołt 25/4; BudBib Ier 15/17; W którymem miał nádźieię/ który chléb móy iadał/ Ten w rádźie nieprzyiaćiół moich iáwnie śiadał. KochPs 61.

»wchodzić w radę [kogo]« (1): przez tego młodzieniaſzká możem rozumieć káżdego cżłowieká [...] [który] wchodzi w rádę mądrą/ to ieſt nabożnych ludźi HistRzym 72v.