[zaloguj się]
[pdf]

PUNKT (210) sb m

-kt(-) (164), -ct(-) (21).

Fleksja
sg pl
N punkt punkty, punkta
G punktu, punkta punktów
D punktowi punktóm
A punkt punkty
I punktem punktami, punkty
L punkcie, punktcie punktciéch, punkciéch, punktach

sg N punkt (34). ◊ G punktu (30), punkta (11); -u MurzHist, MurzOrt, GrzegRóżn (2), GórnDworz, ActReg, GostGospSieb, JanNKar (4), SarnStat (3), SkarKaz, CiekPotr; -a BielKron, Mącz, CzechRozm; -u : -a GrzepGeom (14 : 8). ◊ [D punktowi.] ◊ A punkt (28). ◊ I punktem (15); -em (12), -(e)m (3). ◊ L punkcie (23), punktcie (5) [w tym zapis: punctie (1)]; punktcie MurzNT, JanNKar (2), SarnStat; punkcie : punktcie GórnDworz (5:1). ◊ pl N punkty (8) [w tym zapis: -ti (5)] GlabGad (3), BielKron, Mącz, ActReg, Calep, SarnStat, punkta GrabPospR (2). ◊ G punktów (8); -ów (4), -(o)w (4). ◊ D punktóm (1). ◊ A punkty (6) [w tym zapis: -ti (1)]. ◊ I punktami (4) Mącz, CzechRozm, JanNKar (2), punkty (1) Calep [zapis: -ti]. ◊ L punktciéch (28), punkciéch (2), punktach (2); punkciéch Mącz, ActReg; punktach WujNT; punktciéch : punktach SarnStat (28:1); ~ -éch (26), -ech (2), -(e)ch (2); -éch : -ech SarnStat (26:2). ◊ skróty (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (trzy z niżej notowanych przykładów) – XIX w.

1. geom. Najprostsza figura geometryczna niemająca wymiarów; minimum Cn [punkt u matematyków – punctum est quod magnitudinem nullam habet Cn] (51): PVNKT ieſt/ który nie może być rozdźielón ná częśći. Linea ieſt/ co ſye ná Punkty dźieli. [...] Albo ták. PVnkt ieſt/ który niema żadnéy długośći/ áni ſzérokośći/ áni miążſzośći. GrzepGeom C; Linea tho iedno ma/ że ieſt długa. Punkt niema nic. [...] Linea proſta ieſt/ która od Punktá/ od którégo ſye poczyna/ idźie równo do drugiégo Punktá/ w który ſye kóńczy/ nic ſye ná ſtronę nie vchyláiąc. GrzepGeom Cv; Okrągła Linea ieſt/ która wkoło idąc/ przychodźi do tegóż Punktu/ od którégo ſye poczęłá. GrzepGeom C2; Abowiém mieyſce któré ieſt około tego Punktá/ przez który przechodzą Linié/ cztéremi ſye kąty proſtemi wypełnia GrzepGeom C4; A punkt który ieſt we śrzodku Kołá/ zową ij Centrum. GrzepGeom D3v, Cv, C2 [2 r.], C3v, C4, C4v [3 r.] (22).

W połączeniu z literą oznaczającą [zawsze: punkt + litera] (24): Potym Cérkiel przeſtaẃ z punktu a. ná punkt b. potym ſtoiąc iednym kóńcem Cérklá ná punkćie b. rozdźiél drugim kóńcem po obu ſtronách liniéy óny ſztuki kołá któréś nákréślił GrzepGeom C4v; Dla téy tedy przyczyny/ kąth co ieſt v punktu d. y kąth co ieſt v punktu b. muśi być ieden drugiému równy. GrzepGeom Qv, D [6 r.], N3v, N4 [2 r.], N4v [2 r.], O2 [4 r.] (24).

W połączeniu szeregowym (1): Niechay będźie Klin iáki który literámi przezowiém a.b.c. bo tu będźiem wſzytko/ ták Linié/ ták Punkty/ ták téż Figury/ literámi przezywáć. GrzepGeom E.

Wyrażenie: »śrzedni punkt« = środek geometryczny [szyk 3:1] (4): Trzywęgláſta Figurá dwoiáka/ o iednym śrzednim punkćie/ QUINCVNCEM czyni tákową Figurą. OrzQuin H3v, I; Iedno że thu dłuża [w kole] nie ieſt po dwu ſtronu/ ále tylko po iednéy: ábowiém po iednéy ſtronie ieſt Circumferentia, á po drugiéy niemáſz nic iedno Centrum, to ieſt/ Punkt śrzedni. GrzepGeom H4v, D3v.
2. Mała okrągła plamka; coś, co wygląda jak mała okrągła plamka, kropka (3):
Szeregi: »punkt albo kropia« (1): Cemu [!] ludziem cżaſem bywaią na paznochciach białe punkti albo kropie iakobi iagły. GlabGad D5.

»punkt a(l)bo miestce« (2): Białe puncki [!] abo mieſtcza na paznochtach mgłoſć ſercza znamionuią GlabGad P4, D5.

3. Znak pisarski, także kropka; apex Mącz, Cn [kropka pisarska, punkcik – punctum Cn] (42):
a. Znak interpunkcyjny; positura Cn (16): (nagł) Obłądzenie słow niektorych w tych Kſięgach. (–) Ná niektorych mieyſcach punkty źle kłádźione/ y littery odmienione/ miáſto v kładźiono ypſylon tákie y/ trzebá ſie domyśláć BielKron Mmmm2; Abowiem Perſoná y punct włożony od nich w Kredo miedzy tym słowem/ Bog/ y Oćiec/ tego iednego Bogá rozdźiela/ ták iáko onych Trzech ktorzy ſą iednego Boſtwá/ w iedno zlewa. GrzegRóżn [L2]v, H3v [3 r.], [L4]; Iż mowię tego Bogá prawdziwym názwał: tedy tu punkt vcżyniwſzy táki. rzecży nieſkończoney: przyznawa też to y ſynowi iego/ w ktorym ieſteſmy: iż też y on prawdziwym ieſt. Y tákże też punktem/ tho rzecży ſwey o Synu Bożym práwdziwym wtrącenie/ zámyka: á tám dopiero rzecż zácżętą o oycu końcży mowiąc: Ten ieſt prawdziwy Bog y żywot wiecżny. A gdyby to miał był ſynowi przycżytáć/ tedyby przed ſłowy tymi/ ten ieſt prawdziwy Bog. punktá tákiego. nie kładł CzechRozm 63v-64; Zgániłeś moię Dialektykę y Grámmátykę/ á ſam też tegoſz/ y Ortográfiey vżywaſz/ á punktámi tymi rzecż ſwą ozdobić chceſz CzechRozm 64, **7; Interpunctus – Punkti rozdzieloni. Interpunctum – Rozdziął przez punkti. Calep 554a.
Wyrażenie: »punkt interrogacyjej« = znak zapytania (1): [uwaga erratowa:] Mowię ták, ma być bez punktu interrogatiey. CiekPotr 91.
Szereg: »punkt a (abo) kreska« (2): Dispungo, Roſpycham/ przekriſzam/ to yeſt punktámi á kryskámi pokryſzam. Mącz 331d; Ty cżymbyś rzecży ſwey podpárł niemaſz oprocż domyſłu ſwego/ á wywodu filozowſkiego/ z tych dwu ſłowek Ten á On zmyſlonych: Ia záſię/ mam zá ſobą wiele piſmá ś. Y to ſámo mieyſce/ wedle rozłożenia punktow ábo kreſek/ ktorymi ieſt rozdzielone/ ieſt mi ná pomocy. CzechRozm 63v.
b. Znak diakrytyczny (24): Wokáliſzami zową ototy/ a e i o v y/ choc ſpunctem choc przes punctu piſané MurzOrt Bv; dź idź/ iédź/ śiądź/ żołądź/ Od ć ſpunctem mało rózné/ iedno iſz niemowięmy/ ićie/ ale idźie/ iećie ale iedźie MurzOrt Bv, B [3 r.]; Apices literarum, Wierzchy v liter/ á punkti nád literámi/ rozność známionuyące. Mącz 12b; O tym/ ſz/ powiedźiałem przy literze/ c/ żebym wolał áby ſie tákże z punktem znáczyło, ták s˙/ JanNKar F3, E2 [2 r.], E2v [2 r.], F2v, Gv.

W połączeniu szeregowym (1): Nie żeby máło było ná owych literách dwudźieſtu y trzech, ále [...] owé ſą główné, y któré żadnégo ięzyká nie wiążą, áby ſobie wedle niego bądź co przydáć bądź co viąć z nich kto niemógł, iáko y ſámi áccentámi, punktámi, y diphtongámi [Grekowie i Łacinnicy] przydáli. JanNKar C3v.

Wyrażenie: »punkt miąszy« = kropka nad literą [szyk 5:3] (8): Ia záśię mówiąc o tych literách, to wprzód powiém: że ſą niktórzy, á wiele tákich, co mimo to dwoie/ cc/ y mimo cz/ tákié, vżywáią ieſcze punktu miąſzégo nád cz/ ták cż/ niewiém dla czego JanNKar E2; Ná rózność tedy syllab, trzebá áby było dzytá Polſkié troiákié: iedno proſtè bez krèſki, dla ſłowá/ wiédz, y temu podobnych: drugié dla ſłowá/ wiedź/ z krèſką: trzećié dla ſłowá/ dżdży/ z miąſzym punktem. JanNKar E3, E2 [3 r.], E2v [3 r.].
Szereg: »punkt albo kreska« (1): trzećie [słowa] ná właſnym przebiérániu ięzyká ſámégo, álbo téż w otwiérániu y w przywiérániu warg záwiſły: dla których trudno wymyśláć było liter cáłych: tám zá długim namyſłem, iedné áſpirátiámi, drugié áccentámi y to róznémi, trzećié punktámi, álbo kréſkámi, czwarté diphtongámi [Grekowie i Łacinnicy] znáczyli JanNKar C3.
c. [W tekstach hebrajskich znaki oznaczające samogłoski, stawiane pod literą spółgłoski: ták iz ſię muſzę temu tłumácżowi dziwować/ ktory tak nikcżemnie przełożył/ acz wiem cżemſię to zſtáło. Podobieńſtwo że ekſempla[r]z álbo bez punktow miał/ albo mu był kto ine punkty ná ſzyderſtwo podpiſał. BudArt D3.]
d. Znak w tekście lub na marginesie stawiany dla zwrócenia uwagi na coś (1):
Szereg: »znamię albo punkt« (1): Obelus, Latine veru, Rożen/ też známię álbo punkt w xięgách którym známionuyą fáłſz álbo co niepewnego/ áby zá podeyźráne było miano. Mącz 256b.
e. Litera (1):
Szereg: »punkt i głos« (1): Widząc tám [nad Tybrem] lud proſty y gruby [Nykostrata] wynálázłá im piſmo náſze Láćińſkie (od Láćiny kráiny ták rzecżone potym) według Greckich liter/ y cżytáć náucżyłá według punktow y głoſow zgodliwych/ ktorych napirwey było XVII. to ieſt/ A B C D E F G I L M N O P R S T V: Potym k nim przydano K Q H X: Ypſilon tákież Zet z Greckiego. BielKron 51v.
4. Środek czegoś traktowanego jako okrąg; centrum Mącz, Calep, Cn; punctum Calep, Cn; punctus Cn [w tym: czego (5)] (8): Centrum solis, Poſrzodek álbo punkt w poſrzód słońcá Mącz 47b.
Wyrażenia: astron. »punkt niebieski« = biegun niebieski, punkt, w którym przedłużenie osi ziemskiej przecina się ze sferą niebieską; polus Calep, Cn (1): Poli – Dwa punkti mebieskie [!], ieden na połwczi [!], a drugina południe, koło ktorich wſziſtko niebo obracząſie. [...] Duo sunt puncta immobilia in coelo, circa quae tanquam circa cardines quosdam totum coelum volvi videtur Calep 817a.

»punkt nieba« = sklepienie niebieskie (1): A w tym piaſczyſty obłok punkt niebá widomy Záſłonił: iż był ſkryty nam nád głową tknióny. ZawJeft 13.

»(po)sr(z)edni punkt« = centrum Mącz, Calep, Cn; medium punctum Cn [szyk 2:1] (3): Axis, Oś v wozá. Też koniec á ſredni punkt okręgu niebieſkiego/ ná których ſie wſziſtek ſwiát obráca. Mącz 22b, 47b; Centrum, Latine Punctum in sphaera, orbe aut circulo, medium a quo lineae rectae ad extremitatem ductae inter se sunt aequales – Punkt ſtrzedni wokriſzie. Calep 180a.

Przen (2):
Zwrot: »na punkcie zawisnąć« (2): Ale iż to trudna ná ſwiecie rzecż/ poznáć iáko dáleko cżłowiek ieſt/ od onego środku/ gdzie cnotá mieſzka/ przeto káżdy ſam przez ſię/ od thego ku cżemu ſie bacży być ſkłonnym/ znienagłá ſie ma czofáć/ á ná przećiwną ſtronę przeprowadzáć/ [...] bo thym ſpoſobem/ iuż będziem bliſzſzy cnoty/ kthora [...] ná punkcie ſámym pośrodká/ á miáry záwiſłá. á iż ná punkcie/ przeto śiłá tych ſpoſobow ieſt/ ktoremi ſie od niej odbłądzamy/ á telko ieden ten ſam ieſt/ ktorym cżłowiek ſwey powinnośći doſyć cżyni. GórnDworz Ii6.
Wyrażenie: »punkt pośrodka« (1): GórnDworz Ii6 cf Zwrot.
5. To, o czym się mówi lub pisze: temat, zagadnienie, omawiana sprawa; status Mącz, Cn; punctum, punctus JanStat, Cn; caput, cardo Cn [punkt rzeczy, mowy, artykuł – punctum Cn] (85): Pan MarszałekKoronny do PanaPodlaskiego aby się albo sam albo KIM pewnych punctow doObrony miasta nalezących wywiedział. donie gotaki [!] List pisał. ActReg 26; Na ostatni Punkt wliscie w ywiego tez ządaniu contra Laurenty praecepta dosyc się mu dzieie, od Krola ActReg 129, 27, 52, 79; Tákać ieſt niebożątek złodźieiow zapłátá: [tj. śmierć na szubienicy] [...]. Karzćieſz ſię iuż tym workiem [tj. tym, co piszę w Worku Judaszowym] chłopiątká ia rádzę: Iż trochę ná tym punkćie z wámi ſię záſádzę. KlonWor 40.

punkt czego (2): Mącz 417c; Ták iż dwie ſą przednieyſze częśći liſtu tego. Pierwſzy áż do rozdziału dwunaſtego/ ma w ſobie dyſputácyą/ ábo náukę o łáſce wiáry Páná Chriſtuſowey. A drugi áż do końcá/ ma nápominánie ku dobrym vczynkom. W tych tedy wiáry punktách/ y we wſzytkich innych [...] zálecenie y chwałá ktorą Páweł S. dáie Rzymſkiemu kośćiołowi/ ieſt vważenia godna. WujNT 520.

Zwrot: »na [którym] punkcie wisieć (a. zawisnąć)« (3): Diar 87; Controversiam constituere quod vulgo dicitur medium, Náleść roznicę á ſrzodek álbo ſędziemu okázáć o co grá idźie ná których punkciech roznicá naywiętſza wiśi. Mącz 413a, 417c.
Wyrażenie: »przedniejszy punkt« (1): Adversarium de statu deicere, Zámotáć mu rzecz/ vwieść go z rzeczy przednieyſzego punktá. Mącz 417c.
Szereg: »punkt a artykuł« (1): Status apud Rhethores, Punkt á naypirwſzy ártikuł/ ná którym rzecz wiśi. Mącz 417c.
a. Fragment tekstu (61): Potych dniách ktorych śię rozmowy do tego punktu wipiſané dźiały/ trafiło śię święto. MurzHist Iv; Potym śiedząc/ álbo klęcżąc/ wezmi przed ſię punkt ktory/ to ieſt/ cżąſtkę hiſtoryey/ álbo náuki iákiey/ álbo inſzych podobnych rzecży Boſkich/ y około oney pámięć y rozum zábaw: rozbieráiąc z pilnośćią/ co w ſobie ma LatHar 665; [tákże też punkt ten ieſt poważny; Pietrze/ paś Owce moie HerbOdpow Dd].
α. W tekście normatywnym podzielonym na wyodrębnione cząstki tematyczne, często numerowane (59): My tedy co o Wierze máło rozumiemy/ Nie brodźmy tám z kąd potym wybrnąć nie możemy. Nie sffarzmy ſię o ten punkt ktory nie ieſt w Kredźie. Prot C2v; Ten punkt [tj. artykuł jedenasty Kreda: ciała zmartwychwstanie] bárzo pilnie rozbierał S. Chryſoſtom w ſwoim do ludu Antiocheńſkiego Kazániu. KuczbKat 90; LatHar 673 marg; A ták chcąc tę ſzkárádą ſwąwolą vſkrómić/ Státut náſz ná Séymie Piotrkowſkim roku Páńſkiégo/ 1510. przećiwko mężobóycóm vczyniony/ ále potym zániechány/ we wſzyſtkich punktćiéch/ y we wſzyſtkim iego brzmieniu/ do mocy y władzéy piérwſzéy przywracamy SarnStat 607.

punkty czego (1): Item/ po przerzeczonym poſtánowieniu náſzym/ gdyſmy rozważáli punkty Státutów ná Séymie bliſko przeſzłym: [...] ieno tylko niżéy nápiſáné vſtáwy pochwaliliſmy y pochwalamy/ áby ná wieki trwáły. SarnStat 931.

punkta o czym (2): (nagł) Punktá przednieyſze o Poſpolitem ruſzeniu (–) 1. Iáko Poſpolite ruſzenie ćwicżone do boiu/ y opátrzone w potrzeby boiowe vcżynić. 2. Iako Rycerſtwo do tego przywieść/ áby ármatę mieli do boiu potrzebną y cżáſom náſzym przyſtoyną. GrabPospR Kv, Kv.

W połączeniu z liczebnikiem porządkowym [w tym: punkt + liczebnik (18), [liczebnik + punkt]] (18): LatHar 672 marg; Iáko Poſpolite ruſzenie ćwicżone do boiu/ y opátrzone w potrzeby boiowe vcżynić/ Punkt pierwſzy. GrabPospR K2; Wypráwá tá/ niemoże wiele koſztowáć y lekko káżdemu przyidźie/ Punkt piętnaſty. GrabPospR N4, L, L2, L2v, L4, L4v (17); [BiałPos 86 (Linde s.v. punktować); (nagł) O táiemnicy Národzenia Bożego. (–) Będźieſz vważał 1. Miłość Bożą przećiw narodowi ludzkiemu. 2. Mátki Błogoſłáwioney czyſtość. 3. Spoſob zrodzenia Syná Bożego. NA pierwſzym punkćie rozważay ſobie/ iáko ćię wielce vmiłował BOg [...]. Ná wtory punkt możeſz ſobie życzyć [...]/ áby ćię Bog do ſwoiey świątnice vpátrowánia godnym vczynił [...]. Ná trzećim punkćie [...] BzowRóż 50-52 (Linde)].

W połączeniach szeregowych [w formułach zobowiązania władcy] (22): Ktory to Przywiley we wſzyſtkich punktćiech/ condiciách/ rozdźiałách/ y ártykułach [...] vmyśliliſmy potwiérdźić/ y potwiérdzamy ná wieczné czáſy. SarnStat 915; Y my téż wſzyſcy y kożdy z oſobná przerzeczeni będźiemy ſtrzédz/ pilnowáć/ chowáć/ wypełniáć [pokój]/ we wſzyſtkich iego ſpoſobiéch/ ártykułách y punktćiéch. SarnStat 1106, 53, 133, 163 [2 r.], 369, 381 (22).

Wyrażenie: »punkty prawne« (3): á támże przed tym ſądem Tribunálſkim/ wſzyſtkié ſtrony w ſpráwách ſwoich ſądowych/ Rok y Roki będą mieć/ według ich Appelláciy/ [...] y inſzych wſzelákich ſtopniów práwnych/ iáko zá Dworem miećby mieli/ żadnych nie wyymuiąc według ich controwerſiy/ ſpraw/ Dekrétów/ Appelláciy/ Ruſzenia/ odeſłánia/ rozpiſów odkłádánia/ y inſzych punktów práwnych/ żádnéy ſtrony práwá nie vbliżáiąc. SarnStat 869, 101, 855.
Szeregi: »artykuły, (i) punkty« (4): obiecuiemy [...] ſłowem náſzym królewſkim/ [...] tákową zgodę we wſzyſtkich ich ártykułách y punktćiéch chowáć. SarnStat 1080, 101, 1085, 1125. [Ponadto w połączeniach szeregowych 12 r.]

»punkty albo (i) klauzuły« (2): ZapKościer 1580/13v; SAluum Conductum o bytnośći y mieſzkániu w Polſcze áż do Séymu przyſzłégo/ y dwie niedźieli po Séymie/ vrodzonégo Kryſztophá Zborowſkiégo/ we wſzyſtkich punktách y klauzulách iego/ vchwałą Séymu tego vmacniamy SarnStat 158. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.]

»punkty i kondycyje« (1): ACZ PRZYWILEY BRZESTſkiego pokoiu [...] ieſt przypiſan temu przywileiowi zámykáiącemu w ſobie pewne rzeczonego pokoiu kondicie/ niżey nápiſáney [JanStat : nápiſáné]: wſzákże iż punkty y kondicie nie ſą w iednym/ ktore ſą w drugim: dla tego My Alexánder Krol/ ártykuły tegoż pokoiu Brzeſtſkiego wźięte z Przywileiu Kśięſtw Mázoweckich dla poſpolitey poddánych náſzych wiádomośći roſkazáliſmy do drugich w te słowá przypiſáć. SarnStat 1108. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»punkty i sposoby« (2): tedy wſzytkié tákowé liſty y przywileie [...] we wſzyſtkich ich y z oſobná káżdych punktćiéch y ſpoſobiéch [...] záchowáć chcemy SarnStat 1061 [idem] 1190. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r.]

Jako ostatni człon we współrzędnym połączeniu wieloczłonowym: »i inszych punktow« (2): A tám iuż przed ſądem/ wſzyſtkié ſtrony w ſwoich ſpráwách ſądowych/ Rok y Roki będą miáły/ [...] według ich pozwów/ przypozwów/ controwerſiy/ kauz/ Dekrétów/ áppelláciy/ mociy/ remiſsiy/ rozpiſów/ limitáciy/ y inſzych punktów práwnych/ żadnégo nie wyymuiąc SarnStat 855, 869.

Wyrażenia przyimkowe: »do namniejszego punktu« (1): A ták wſzyſtkim teraz y nápotym będącym króleſtwá náſzégo Stároſtom/ Dźierżawcom [...] roſkázuiemy: áby przerzeczony Oycá náſzégo Státutowy liſt chowáli/ y do namnieyſzégo w nim punktu wiecznie y niezgwałcenié do namnieyſzéy rzeczy záchowywáli SarnStat 899.

»w najmniejszym punkcie« (1): Czemu gdyby dosyć nie Vcżynili, a wnaimnieyſzym Punkćie albo Klausulie tęn Contract nie ſtrzimali, A onemu ſię wcżym przećiwiali, powinni będą ztich Tyſiąca zlotych węgierſkich dobrey wagi Iego Msći Panu Woiewodzie Pomorſkiemu ſsądem ſpolecznie polowicę [...] odlożyć. ZapKościer 1580/13v.

b. Szczegół (10):
Wyrażenie: »na(j)mniejszy punkt« [szyk zmienny] (10): [Dla ktorey prziczyny [Bractwo Różańca] ieſt napowſzechnieyſze/ y więcey ſie roznioſło po świećie niż ktore inſze Bráctwo: niechcąc y punktu odſtąpic namnieyſzego od powſzechney miłośći Pánny Máryey. BzowRóż 14.] Cf Wyrażenia przyimkowe.
Wyrażenia przyimkowe: »do namniejszego punktu« (1): ábowiem ieſli by pan był ſurowy/ á ſwey myſli: nigdy inacżey nie rádzę/ iedno ſłucháć do namnieyſzego punktu iego roſkazánia GórnDworz L5.

»(i) w na(j)mniejszym punkcie« [z przeczeniem] (cf też znacz. 12.) (9): Którychto trzech vſtáw/ niemoże nigd zepſować abo w námnieiſzem punctie nad poſtanowięnié pańſkié naruſzyć MurzNT 58; BibRadz *6; BielKron [3322]v; Abowiem to też pewnie wiemy/ iż cożkolwiek ſwiáthu przez Proroki obwołáno było iż ſie nigdy w namnieyſzym punkcie nie odmieniło co ſie wypełnić miáło RejAp 190v; RejPos 270v, 301; Gdyż on nam ná wſzem dzierży mocno ſluby á obietnice ſwoie/ á my mu w namnieyſzym punkcie nie dzierżymy ſlubow á powinnośći ſwoich. RejZwierc 261, 128; NiemObr 55.

c. Etap przewodu sądowego, na którym w danym momencie się znajduje (3):
Zwroty: »na [którym] punkcie wisieć« (1): A gdźieby iuż przezyſki záſzły ná ánteceſsorze/ tedy ná którymkolwiek punktćie ſpráwá będźie wiśiáłá/ zá żywotá ánteceſsora/ tutor iéy dáléy zátrudniáć nie ma/ ále dobrá kreditorowi puśćić. SarnStat 582.

»na [którym] punkcie zostać, [stanąć]« (2): (nagł) Obyczay przypozwu. (–) KTóry ćię przypozywa ku gotowému pozwu y ſpráwie/ y ku gotowému Rokowi [...] y ku wſzyſtkim poſtępkom ſądownym ſzláchetnégo niegdy N. Oycá przerzeczonégo B. y do tego punktu/ ná którym zoſtáłá ſpráwá dla śmierći przerzeczonégo ſzláchetnégo niegdy N. oycá przerzeczonégo B. SarnStat 828 [idem] 1245; [albovyem są ynszi pothomkovye vlasny nyebosczika Hyeronyma Szalowskyego to iest Christof y Katharzina rodzeny brath z siostrą ktorzy thess nyebily przipozwany ku punctowy themu na ktorem actia stanąla gdy umarl nyebosczik Ieronim Szalowski. ZapKrakBiec 1543 9/244].

6. Sytuacja, okoliczności (3):
Zwroty: »być w [którym] punkcie« (1): Gdyby mnie pan moy porucżył iáką ſpráwę/ y powiedział wſzytek ſpoſob/ y kſthałt/ iákobych w tym poſtępić miał: á ia będąc w tym punktcie/ widziałbych/ iż mogę pánu lepiey poſłużyć/ gdziebym nieco od iego roſkazánia odſthąpił: mamli ia przedſię ták cżynić iáko pán roſkazał [...]: cżyli vcżynić ták iáko mi ſie lepiey widzi. GórnDworz L3v.

»do [którego] punktu przywieść« (1): Gdyz do tego przyszło, za fatum iakimsi y niesczęsciem Korony Polskiey ze inaczey naiazdom, gwałtom y wolnosci zabiezec y insultus przeciwnych zbydź niemogła, iedno tym sposobem, ktory Ius naturae et Ius gentium pokazała y ktory Pan Bog sam iustus Iudex dotego punctu przywiesc raczeł ktory widziemy. ActReg 147.

»na [którym] punkcie stanąć« (1): thu może káżdy obácżyć przycżynę náſzego złego/ ſkąd ſie co pocżęło á ku cżemu ćiągnie y ná ktorym punkćie ſtánęło. BielSpr 57v.

7. Stan, stopień (5): Y ták męſzcżyzni zá rádą/ á vpomnieniem białychgłow/ ſmiáłość wziąwſzy/ zdrowie ſwe wcále/ á ſławę w nienaigorſzym punkcie záchowáli. GórnDworz Z5.

punkt czego (1): GórnDworz Kk4 cf Szereg.

Zwrot: »przyść (a. przychodzić) na punkt, do punktu« (2:1): OrzRozm A4; ktorą [łaskę Pańską] częſto odmiátáiąc/ á w złośći y vporze trwáiąc/ do tego punktu przychodzą/ iż żadne kazánie y wykład prawdy/ y vpominánie im nie pomaga SkarKaz 82a; Vcżćieſz ſię tedy dźieći ſwe karáć Oycowie; Vcżćie ſię y wy ſtárſzych ſłucháć mołoycowie: Byśćie nie przyſzli ná punkt ná ten gdźie iuż owo Pocżną łektáć páchołká/ choćia mu nie zdrowo [tj. w ręce kata] KlonWor 38; [Odpowiedźiał Poſłom Krol/ Ze z łáſki Bożey ieſzcże nie przyſzło iemu y temu zacnemu Kroleſtwu do tákowego punktu/ áby miał ſobie kupowáć pokoy BielKron 1597 370 (Linde)].
Wyrażenie: »ostatni punkt« (2): Oto Polſká Pátria náſzá ginie/ oto Bogá/ Práwá/ y Krolá tráći. Czegoż W. M. maſz czekáć dáley/ przyſzliſmy iuż w Polſzce ná oſtátni punkt/ z ktorego iedno ſpáść á ſzyię złomić OrzRozm A4. Cf Szereg.
Szereg: »ostatni punkt a koniec« (1): thák też y ten Dworzánin/ kthory przy tákim pánie mieſzkáć będzie/ ktory ieſt wſzech cnot pełen/ (á to ieſt wſzytkiego ſtáránia Dworzáninowego oſtátni punkt/ á koniec/ iáko ieſth czel lekárzow wſzytkich/ zdrowie ludzkie) doſyć vcżyni vrzędowi ſwemu GórnDworz Kk4.
8. O czasie; articulus, momentum, punctum Cn (7):
a. Moment, chwila [w tym: czego (4)] (6):
Wyrażenie: »ostatni (a. ostateczny) punkt« [w tym: śmierci (2), żywota (1)] (5): wzięłá trućiznę s thákim ſercem/ s ták weſołą twarzą/ iż y Pompeius/ y ini wſzyſcy ktorzy ná tho pátrzáli/ widzącz w białeygłowie przy oſthátnim punkcie ſtráſzliwey ſmierći/ onę myſl ſthałą/ beſpiecżną/ [...] zdumieć ſie muſieli. GórnDworz Y4v, Hh8v; Iákoż vkazał to [Anzelm Gostomski] [...] Krolom Pánom ſwym/ do oſtátniego żywotá ſwego punktu/ żadney poſługi nie omieſzkiwáiąc. GostGospSieb +3; Pożytku tego Sákrámentu [pomazania olejem św.] troiákiego dokonał tenże Apoſtoł. [...] Więc vlżenia tych oſobliwie trzech rzecży/ ktore ná chorego poſpolićie przypadáią: ſłábośći duſzney/ ſmutku y ſtruchláłośći/ do roſpácży cżłowieká przy oſtátecżnym punkćie ze złośći ſzátáńſkiey przywodzących. LatHar 649, 639.
Szeregi: »punkt i chwila« (1): Náucżyłem ſię y tego/ z niewycżerpánych zdroiow Boſkiey mądrośći twoiey/ że ná on oſtátecżny punkt y chwilę rozłącżenia duſze z ćiáłem/ przygotowánia potrzebá nie máłego LatHar 639.

»czas i punkt« (1): wſzákże ieſt ten cżás y ten punkt wpoſtępkách cżłeká grzeſznego/ iſz [Bóg] go opuſzcża SkarŻyw 369.

b. Określony termin (1):
Wyrażenie: »punkty czasow« = articulus a. momentum a. punctum temporis Cn (1): Iednák nie láda prożność ieſt/ ná pytániu ſię punktow cżáſow/ ktore w ták ſtárych dzieiách ták pewne być nie mogą/ áni ſą w piśmie oznácżone báwić/ á rzecż ſamę opuśćić. Wſzyſcy mowią/ iż Piotr S. był w Rzymie: ále kiedy y ktorego dnia y godziny/ á kto ták dwornie á niepotrzebnie wylicżyć może? SkarJedn 98.
9. astron. Godzina gwiazdowa, 1/24 część doby gwiazdowej (odstęp czasu między dwiema kolejnymi kulminacjami górnymi punktu równonocy wiosennej na sferze niebieskiej) (2): Thego Roku miecz będzyemy troie Záczmienie/ iedno Słonczá á dwoie Mieſſiącza. Pirwſze/ dzyewiątego dnia Stycznia/ zaczmy ſye Mieſſiącz wſſyſtek 14. punct: ná konczu ſtopnia Kozoroſczá. Wtore/ 20 dnia Czerwczá zaczmy ſye Słoncze wſzyodmim ſtopniu min: 37. Raká 7. punct. min: 45. Goski A16v.
10. Najmniejsza cząstka niepodlegająca podziałowi, cząsteczka, drobina; punctum, punctus Mącz, Cn; atomos, atomus, corpusculum, corpus individuum a. insecabile, elementum, minimum Cn (1): Punctus et Punctum, Punkt/ to yeſt rzecz máluczka która nie może dzielienia cierpieć dla ſwey máłośći. Mącz 331c.
11. [Ostre zakończenie czegoś, szpic: Punctus. la Ponta. Punkt. Die ſpitz. Dict 1566 G2.]
12. W wyrażeniach przyimkowych (3):
»do ostatecznego punkta« = całkowicie, doszczętnie (1): Zebrał ſie znowu Krol Duńſki źiemią ále poráżon do oſtátecżnego punktá/ áż dáley muſiał vćiekáć BielKron 339v.

»w każdym punkcie« = pod każdym względem (1): A wſzákoż miedzy wſzythkimi ieſt ten [psalm] w káżdym punkcie oſobnieyſzy: Bo tu nápominánie ieſt ku wſzytkim odkupionym/ áby Pánu Bogu ſwemu dzyękowáli zá ſwięte á hoyne dobrodzyeyſtwá iego. LubPs Y4.

»w namniejszym punkcie« [z przeczeniem] = wcale, w żadnym wypadku (1): thę [naukę] z mocną wiárą y s cżyſtym ſumnienim miłuię/ wyznawam/ bronię/ á iey we wſzytkim záwżdy poſłuſzen być chcę/ á w namnieyſzym punkcie iey do śmierći ſwey odſtąpić nie chcę LubPs aa4v.

Synonimy: 2. kropia, kropka; 3. znak, znamię; 4. centrum, pośrzodek, środek; 5. artykuł, cząstka, część, członek, położenie, rozdział, rozdzielenie, rozdzielność; a.α. klauzuła; 8. czas; a. chwila, moment.

MP