[zaloguj się]
[pdf]

CZELADNIK (41) sb m

czeladnik (40), czelednik (1); czeladnik : czelednik ZapWar (15 : 1).

Pierwsze e jasne; -a- (5), -å- (3); -a- OpecŻyw (2), MurzNT, SkarKaz; -å- HistRzym, BudNT; -a- : -å- BielKron (1 : 1).

Fleksja
sg pl
N czeladnik czeladnicy
G czeladnika czeladnik(o)w
D czeladnikowi
A czeladnika
I czeladniki(e)m

sg N czeladnik (10). ◊ G czeladnika (9). ◊ D czeladnikowi (4). ◊ A czeladnika (9). ◊ I czeladniki(e)m (5). ◊ pl N czeladnicy (2). ◊ G czeladnik(o)w (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII(XIX) – XVIII w.

1. Sługa; parobek; domownik; człowiek z najbliższego otoczenia; domesticus BartBydg; famulus Cn; minister, servus PolAnt (36): Iakom ya samodzyesyanth ssobye rownimi nyesastampil drogy dobrowolney panyey nouodworskyey anym yey czeladnika yey Mykołaya Sulima Skony sbyl kyedy yą wyosl any thim srzuczenym skony czeladnika sthlukla syą ssany any wsyąl od yey czelednika tylcza ostrog rankawicz ⟨gwaltem⟩ ZapWar 1514 nr 2172; yako ya tho wyem ysz slachethny yan dvczsky nyesbyl slachethney thworkowey z rybya przesz czeladnyka. ZapWar 1527 nr 2384; yakom ya robothnego Maczieya Czeladnyka Sliachathnego Mykolaya zieziorey nyesbyl ZapWar 1528 nr 2528, 1513 nr 2144 [2 r.], 1518 nr 2235, 1521 nr 2263 [2 r.], 1525 nr 2304, 1527 nr 2348 (16); BartBydg 45; BielŻyw 39; LibLeg 7/36; Wocziech Czyeminſki od dobrey then acz ſznim nyekradl alye dwu czeladnikow myal Caſzyma y Staniſlawa LibMal 1543/69; A Thenze Wernar myal bycz czeladnikyem ſzamego Cuſzky LibMal 1543/70, 1543/67v [2 r.], 68, 68v, 1545/101v; MurzNT Matth 5/25; ále ieden cżeládnik (podobno był ſobie podpił) z drugim chćiał ſie zákłádáć/ iż náſz pan będzie iutro domá BielKron 235; HistRzym 92; Cżeladnicy [servi] niech będą poddáni we wſzey boiazni goſpodarzom BudNT 1.Petr 2/18; Izali káżdemu czeládnikowi do ſzpiżárniey wolno? SkarKaz 80b.
Wyrażenia: »miejski czeladnik« (2): thą suknya przedali wgrodziſku myeiſkyemu czelyadnykovi Maczieyevi, kthori dzyſz wolwarku ſluzi za 18 groſchi LibMal 1547/ 130v, 1554/194.

»czeladnik niewolny« (1): BielKron 32v cf »czeladnik wolny«.

»czeladnik wolny« (1): ſiodmy dźień Páná Bogá twego ieſt/ nie będzyeſz weń nie robił ani ty/ áni twoy ſyn/ ani twoy cżeládnik wolny y niewolny/ áni twoy dobytek/ y pielgrzym. BielKron 32v.

a. O uczniu Chrystusa (2): Gdzies przywiléy ktorym cie apoſtolem/ cżeladnikiem ij ſwym przyiácielem vcżynil? OpecŻyw 84, 85.
2. Uczący się rzemiosła (5): Bo żaden cżeladnik niema bycz od rzemieſła odrzuczon ListRzeź w. 32; Item iako sie Gospodarz swim czeladnikiem rostanie, a yſz ieden na drugiego nieſkarżi, otho śie starſſim nietrzeba staracz. ListRzeź w. 38, 35.
Szereg: »towarzysz albo czeladnik« (2): Thak yſz koſzdi thowarziſſz albo czeladnik Rzemieſła Rzezniczego, ktory od ynąd prziwandruie, ma śie przodkiem listem Cechowim wiwieścz ListRzeź w. 24, 12.

Synonimy: 1. sługa, służebnik; 2. towarzysz.

Cf CZELADZIN

ZZa