Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: CZELADNOŚĆ (?)

Następne hasło: CZELADZIN »

CZELADNY (23) ai

czeladny (14), czeladni (3), czeladny a. czeladni (6); czeladny ListRzeź, TarDuch, MurzNT, GliczKsiąż, BielKron, RejPos, RejPosRozpr, WerKaz (2), GostGosp (3), SkarKaz; czeladny : czeladni Mącz (1 : 3).

e oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	czeladny	f	N
	G	czeladn(e)go		G	czeladn(e)j
	I	czeladnym		I

pl
N	m pers	czeladni
N	subst	czeladn(e)
G		czeladnych
L		czeladnych

sg m N czeladny (14). ◊ G czeladn(e)go (1). ◊ I czeladnym (1). ◊ f G czeladn(e)j (4). ◊ I czeladną (2). ◊ pl N m pers czeladni (1). subst czeladn(e) (1). ◊ G czeladnych (1). ◊ L czeladnych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „czeladź” (23)
- 1. Odnoszący się do służby, sług, pachołków, domowników, ludzi z najbliższego otoczenia (21)
- 2. Odnoszący się do czeladnikow (2)

Przymiotnik od „czeladź” (23):

1. Odnoszący się do służby, sług, pachołków, domowników, ludzi z najbliższego otoczenia; familiaris Calep; familiaricus, famularis Cn (21): Calep 407a; A ſtrzedz tego áby nie v iedney Dworki bráć do kuchniey máſło/ [...] ále y z tego y z owego folwárku: zwłaſzcżá dla rozchodow poſpolitych cżeládnych GostGosp 122.

Wyrażenia: »czeladny chleb« = panis cibarius, panis secundarius, panis secundus Mącz, Cn; agelaeus panis Calep; autopyrus, panis forensis, cum furfuribus, panis furnaceus, gregarius a. medius panis, panis sequens Cn [szyk 4 : 1] (5): Mącz 52d, 275d, 378a, b; Agelaus [!] panis ‒ Chlib gruby, albo cżeladni. Calep 42a.

»czeladny dom« (1): W cżeládnych domiech y w gośćinnym złożeniu ſkobli ſtrzedz y podwoiu/ áby nie pſowano GostGosp 22.

»gospodarz czeladny« (2): GliczKsiąż L; Pierwſze ono/ iż zá ſię tylo/ á zá Piotrá Pan Chryſtus pobor/ ktory tylo goſpodarze y oycowie cżeládni płáćili/ dáć kazał. SkarJedn 64.

»czeladna izba« (1): Do cżeládney izby y do káżdego złożenia/ pilnie tego ſtrzedz/ áby ſłomy nie noſzono GostGosp 22.

»matka czeladna« (2): Małżonká dobrá á pocżćiwa. może być ſłuſznie názywána pánią domu/ y mátką cżeládną. WerKaz 288 marg, 287.

»ociec czeladny« = dominus, pater familias Calep [szyk 7 : 1] (8): Iezu ktorys przez przekład oycza cżeladnego kthory ſtrzeze domu ſwego od złodzieia/ cżuć nas napominał. TarDuch B8; MurzNT 193v marg; BielKron 1; To też wiedzcie/ iż gdyby wiedzyał ociec cżeládny/ ktoreyby godziny miał przydź złodziey/ pewnieby cżuł RejPos 344; RejPosRozpr c; SkarJedn 64; Calep 340a, 762a.

»syn czeladny« (1): A yeſli go chce myeć goſpodarzem á ſynem cżeládnym/ domá przy ſobye nyechay go trzyma á báwi GliczKsiąż L.

Szereg: »domowy albo czeladni« (1): Panis cibarius vel secundarius, Domowy álbo czeládni chléb. Mącz 275d.

W przen (1):

Wyrażenie: »chleb czeladny« (1): Tu chleb płákánia/ chleb cżeládny gruby/ y twárdy: á tám zgotowano wſzytkie roſkoſzy ſynowſkie/ y wieczne do wiecznego pokoiu. SkarKaz 551b.

2. Odnoszący się do czeladnikow (2): A inſſe wistempy cżeladne, ktoreby śie yakoſzkolwie stocziły, maią bycz według przewinienia od starſſich karane ListRzeź w. 40, 11.

ZZa