« Poprzednie hasło: CZĘSTNY | Następne hasło: CZĘSTOBIT » |
CZĘSTO (1668) av
-ę- (1615), -e- (26), -a- (1), -ę- a. -e- (26); -ę- : -e- FalZioł (140 : 7), BielŻyw (5 : 3), SeklKat (1 : 2), MurzNT (3 : 2), BibRadz (17 : 1), KwiatKsiąż (1 : 5), Mącz (55 : 4), SkarŻyw (75 : 2); -ę- : -a- LibLeg (1 : 1).
o jasne.
comp i sup (75 + 22) -częściéj (96), części (1) CzahTr; -éj (8), -ej (1) MurzOrt, -(e)j (87). nå- (20), nåj- (2) GórnDworz, PaxLiz; -å- (20), -a- (1) MurzNT, -(a)- (1).
Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.
Z czasownikiem dokonanym lub imiesłowem dokonanym (103): Cżęſto ſwary rowni zgodzą/ Ktore wielcy z ſobą płodzą BierEz L4v; y też trąd ſpądza z licza gdi cżęſtho namażeſz tym lekarſtwem. FalZioł I 100b, V 25v; LibLeg 10/123; Potyfar y z ſwą panią czo też myſlą ſobie Ia wierzę iż ſie y ten częſto w łep zaskrobie RejJóz L4v; MurzNT 91; A wſſyſtek liſt on godźiłoby ſye złotem nápiſáć/ á częſto przeczytáć y wpámyęć bráć KromRozm III F5; BielKom E4v; KrowObr 65v; A cżáſem też odnieſie cżęſto ná łbie guzy RejWiz 74v, 75; Tákże też do żołądká/ kiedy cżęſto leieſz/ Wierz mi cżęſciey zákwokaſz/ niżli ſie rośmieieſz. RejZwierz 139; BibRadz I 2v; Kryſtus Pan cżęſto pokazał. GrzegRóżn E3, G; Restito, frequentativum, Poſtáwáć/ záſtánowić ſie częſto w dródze. Mącz 419d; Quoties ibis, toties magis placebit. Ym częśćiey poydzieſz tym ſie bárziey będzie podobáło. Mącz 460a; SienLek 135v, 161v, 167v, 177v, 179, V2v; LeovPrzep A4v; Iużechmy ſie cżęſto náſłucháli iż piſmo wſzędy zowie morzem ten nikcżemny/ burzliwy [...] ſwiát. RejAp 129; GórnDworz G6, L5v; RejPos 67; Acż s płácżem łzámi cżęſto oblał ſztucżkę chlebá HistLan Bv; cżęſto ſie temu przypátrzyć możeſz/ iáka to ieſt ſroga pomſtá kogo ią Pan Bog pokaráć będzie racżył. RejZwierc 35; Y ſzátá kto ią nacżęſciey vbłoći á záwżdy ią záſię wyciera RejZwierc 156v, 143 [2 r.], 173v, 182; CzechRozm 217v, 230; PaprPan I; ſámá to rzecż cżęſto iuż iáſnie okazáłá. ModrzBaz 97, 6, 18v; Oczko 25; KochPs 46, 47; SkarŻyw 131; Cżęśćiey dyabła ſpomnią przez dźień. Niż Páná Bogá przez tydźień. MWilkHist F; StryjKron 427; CzechEp 268; NiemObr 106; IMię twé/ páni/ któré rad miánuię/ Naydźieſz w mych rymiéch częſto nápiſáné. KochFr 38, 102; ReszPrz 6, 7, 51; WisznTr 32; bowiem grzech ſrogo karze Pan/ cżego znáki cżęſto dał nam. ArtKanc S17, R18; KmitaPsal A4; ZawJeft 29; GostGospSieb +2; czemum ſie ſam częſto przyſłuchał y przypátrzył KochCzJan A2v; Cżęſto/ cżłowieká/ y właſny ſmyſł/ zdrádźi GrabowSet I4v, I2, O4; ieſli Tátárſki wſzyſtek naród y Turecki ſzáblą wáſzą częſto ieſt vkrócony OrzJan 46; á gdyś trzećiego dniá zmartwychwſtał/ ſwoimeś ſię cżęſto vkazał LatHar 275; ábyś ſię y ná weſołe świętá národzenia Syná Bożego/ zbáwićiela twego z pilnośćią gotowáłá: y na táiemnicę wćielenia iego [...] cżęſto w te dni wſpomniáłá LatHar 393, +5, 27, 202, 204, 237 (12); Ktorym imieniem ſam Pan Chriſtus w piśmie S. częſto ieſt názwány. WujNT 307, przedm 29, s. 72, 193, 366, 408, 2.Tim 1/16, s. 780; SarnStat 9, 889; SkarKaz 638b; Cżęſto w drewniáney śieći y w dźiuráwym płoćie V więźnie więc nieborak/ y bywa w kłopoćie. KlonWor 38. Cf »często doświadczony«.
W połączeniu dwóch form gramatycznych, słowotwórczych lub synonimicznych tego samego czasownika (8): WróbŻołt kk6; Ale iż ſye ná tym oboygu ludźye omylić mogą/ y częſto/ yákoś ſlyſſal/ omyláyą KromRozm III C2v; oto ſłyſzyſz á cżęſto ſłyſzyſz iż káżdy wierny Páńſki ieſt krolem y kápłanem ſwiętym RejAp 169; O ktorych/ iákochmy s pewnego piſmá ſłyſzeli/ y cżęſto ſłychamy/ iż żadny ięzyk wymowić/ áni żadne piſmo nigdy wypiſáć nie może. RejPos 342v; ták iáko ią [światłość] ocży náſze cżęſto widáią/ y przypátrowáć ſie mogą. RejPos 337v, 60v; GrzegŚm 47; StryjKron 71.
W przeciwstawieniach: »często... podczas« (1): Iáko cżynili cżęſto Aniołowie: cżynili pod cżás y Prorocy CzechEp 212.
»często... rzadko« (4): GlabGad E7v; Y kiedy kto nie grzeczy/ Hánno/ odpowiáda/ Częſto wzdycha/ á rzadko kiedy ſię rośmieie/ Tedy niewiéſz/ że prze ćię moie ſerce mdleie. KochFr 7; GrabowSet O4v; Iedno tu nieſzcżęśliwy świát/ iáko y wſzędźie błądźi/ gdyż o cudzey śmierći rychley y cżęśćiey/ ále o ſwoiey rzádko y bárzo krotko myśli. WysKaz 46.
W charakterystycznych połączeniach: barzo często (27), nazbyt; często bolać (2), bić (4), biec, biegać (3), bieżeć, bijać, brać (się) (8), być (11), bywać (56), chadzać (5), chcieć (się) (6), chodzić (15), chodziwać, ciekać (2), ci(e)rpieć (9), czynić (25), czyść, czytać (7), ćcić (= czytać), dać, dany, dawać (11), dawany, dobywać (2), dochodzić (6), dokazować (3), doświadczać (3), doznać, doznawać, dziać się (2), działać (3), gadać (2), ginąć (3), gniewać (się) (5), grzeszyć (3), iść (4), jadać (7), jadany, jedzący, jedz(i)ony (4), jeść (7), jeździć, karać (5), karany, kłaść (się) (6), maczać (2), maczany (2), mawiać (10), mianować (się) (6), mianowany (3), miany, mieć (10), mienić (się)(4), mieszkać (3), mieszkiwać, miewać (się) (17), modlić się (8), mowić (24), myć (się) (6), myjać, myślić (6), myty, nadchodzić, (na-, ob- prze-, przy-, w-, wy-)jeżdżać (11), najdować się (4), namawiać (2), namazać, namieniony, naparzać (3), napijać się (4), napominać (4), narzekać (5), narzekający, nasłuchać się (3), nauczać (5), nawiedzać (13), nazwany, nazywać (6), obaczać, obiecować (2), obrazić, obrażać (5), obrażony, obracać (się) (5), obrocic się (1), obsyłać (2), odchodzić, odchodzący, oddawać, odmieniać (się) (19), odmienny (2), odnawiać (5), odnawiany, odpoczywać (2), odpowiadać (2), odpuszczać (2), odradzać się, odrywać (się) (4), odrzucać (2), ofiarować (4), ogalać, oglądać (się) (6), okazać, okazować się (4), okazywać, omylać (się) (3), omywać (się) (4), opatrować, opatrzać, oświadczać (się) (5), padać (6), parzyć się (3), patrzać (patrzeć, patrzyć) (7), pić (11), pisać (7), pity (3), płakać (5), płokać (2), płokany, płoszać (2), podejmować, podjąć (2), podnosić (się) (5), poglądać (6), pojeść, pojść, pokazać, pokazować (się) (6), pokuszać się (2), pomazować (3), pomazowany (2), pomyslać, porażać (2), posłać, posyłać (4), pościć (8), potykać (się) (8), powiadać (powiedać) (10), powtarzać (się) (26), powtarzany (2), powtorzony, pożywać (27), pożywany (5), prosić (7), proszony, przebijać, przebywać (6), przechadzać się, przechodzić się, przeciągać się (2), przeczytać, przeczytany, przekładać się (2), przemieniać (się) (2), przemięszkawać, przenaszać, przepaszczać, przepowiedać, przepuszczać (4), przestawać, przesuszać (się) (2), przesyłać (2), przetaczać, przechadzać, przydzić (15), przyczyniać, przyczytać (3), przydany, przydawać, przyjmować (3), przykładać (4), przymawiać, przynosić (2), przypadać (5), przypatrować (się) (przypatrywać się) (4), przypatrzyć się (3), przypisować (się) (3), przypominać (się) (15), przypominany (2), przysięgać (2), przysięgający, przysłuchać się, przystępować (2), przywodzić (się)(8), przyzywać, przyzywany, psuć się (2), puszczać (8), pytać (3), rabiać, rozchodzić się, rozczytać, rozmawiać (6), rozmyślać (9), rozmyślający się, ruchać, ruszać (się) (4), rzygać (3), schadzać się, siadać (4), siedzieć (5), słać (6) słuchać (7), służyć (2), słychać (14), słyszeć (8), spomnieć, spowiadać się (spowiedać się) (5), spowiadający się (2), staczać, szkodzić (4), śpiewać (5), uchodzić, uchramować, ukazać się (2), ukazować się (6), ukazujący się (2), umawiać (się) (3), umiatać (3), umywać (2), upadać (8), upijać się, upominać (8), upominany, uschnąć (2), uskarżać się (4), usłyszeć, używać (34), używający, używany, wbiegać, wchodzić, wdać się, wdawać się, wędrować (2), widać (15), widany, widzieć (5), wieczerzać (2), wieść (3), wodzić (2), wołać (5), woniać (5), wpadać (3), wracać (się) (10), (w)spominać (31), wybierać, wychodzić, wyganiać (3), wymywać, wynosić się (2), wypasać, wypuszczać, wysławiać (3), wywiadować się, wywracać (2), wyznawać (2), wyzywać, wzbierać, wzdejmować się (2), wzdychać (4), wzmagać, wznosić (2), wzywać (3), wzywany, zabłądzić, zadawać, zadzierać (2), zakrapiać (2), zalecać (się) (5), zaniedbawać, zasiadać, zaskrobać się, zastać, zastawać, zbywać, zgadzać się (2), zgodzić, zmawiać się, znaczyć (2), znaczon, zmać (2), znajdować się (2), znamionować (2), znoić się (2), zwać (się) (6), zwodzić (2), zwyciężać (2), żądać (2).
Bo to nieſtała páni [fortuna] z przyrodzenia/ Częſto więc rádá ſpráwy ſwé odmienia. KochPieś 35.
Nie ſą takie rękawy iáko kożuch cáły. Częſto pod białym czepcem bywa mol niemały. March1 A3v.
»często się przygadza« [szyk zmienny] (15): MiechGlab 70; yakos ſye tho czeſto przigadza kto ẃſąſſiecztwie mieſzka ysz smalich wielkie rzeczi powſtawayą LibLeg 10/66; KromRozm III Q3v; BielKron 265v; KwiatKsiąż Mv; Saepe incidit, Czeſto ſie to przigadza. Mącz 29b, 128b, 215b, 510c; SienLek 19, 20; WujJud 128; Oczko 39v; KochPhaen 21; WujNT 595.
»często się (przy)trafia (a. trafuje, a. trefuje, a. trefia)« [szyk zmienny] (27): A wſzakoſz trafuie ſie cżęſto iż po porodzeniu zoſtaie ta błonka w żywocie FalZioł V 25; MurzOrt B [2 r.]; BielKom F7v; BielKron 99, 233v; Wiem też iednę pánią/ kthora iż ma piękną rękę/ bárzo ſie iey tho cżęſto trefia/ że ią vkázuie GórnDworz N5v; KuczbKat 110, 235; Abowiem cżęſto to więc miedzy ſobą mawiamy/ gdy miedzy poſtronnemi á okolicżnemi narody czo nietrefnego ſłychamy/ iákoż ſie z łáſki Bożey tego cżęſto trefuie/ tedy ſie tym bárzo brzydzimy RejZwierc 267; Częſto ſię im tego bárzo tráfia y wprzekłádániu kſiąg ſtárego prżymierza BudBib c2v; Bo cżęſto śię to trafia [fit enim fere]/ iż co kto raz nierozmyślnie wyrzecże/ tego nápotem vpornie broni. ModrzBaz 26v, 19, 25, 34v; StryjKron A6, 71; WisznTr 30; bo ſie to cżęſto przytrafia/ co ſie iednemi tacżkámi źiemie zápráwić może/ tego potym kilká wśi nie zápráwi GostGosp 60; KochAp 8; LatHar 130; WujNT przedm 17; JanNKarKoch F2v; SarnStat 46, 47, 1165; SkarKaz 278b.
»często doświadczony, doznany« [szyk 13 : 2] (14 : 1): abowiem ieſth to rzecż cżeſto doznana iż krew zaſtanawia FalZioł I 130c; Też rzecż cżęſto doſwiadcżona: gdy będą kielko krop żołci wołowey w vcho wpuſzcżone/ piſzcżenie w vſzu oddala. FalZioł V 79v; Ktemu też maſz niepoſpolite a cżęſto doſwiadcżone lekarzſtwo FalZioł Y 80, I 32d, III 10c, V 79, 79v, 82v (13); Viego theż grobu mienią być znaki y cuda doświadcżone cżęſto. BielKron 396v; LatHar 647.
»jak(o) często« (14): á iako cżęſto pirwſzy z zyſku brał 5. zło. tako cżęſto wtori brał 6. zło á yle razow wthori brał 7. zło. tyle razow trzeći brał 9. zło. KłosAlg G4v; A gdy káſzel ſuchy/ ſmaż Cebulę z máſłem á iedz/ á wodkę Sántową piy/ iáko częſto chceſz SienLek 83v; Albo glinę białą/ á mąkę z wodą zmieſzay/ przykładay iáko iáko [!] częſto vſchnie SienLek 135v; á vczyń mu thego pokilá kroć/ iáko częſto w boćiech vbędźie. SienLek 177v, 85, 88, 107, 167v, 179; Bo ten obycżay licżenia ich/ ácżkolwiek ieſt przyięty/ wſzákże iáko cżęſto [quam saepe] ſzkodliwy bywa/ łácno śię to pokázáć może. ModrzBaz 29v, 53v, 129v; Quoties ‒ Iak częſto. Calep 891b; LatHar 7.
»tak(o) często« [szyk 64 : 1] (65): BierEz Pv, P2v, Sv; OpecŻyw 28; Przeto też białym głowam nie tak cżęſto cieka krew z noſa GlabGad B; KłosAlg G4v; że by pan Chriſtns [!] mvſiał/ częſto cirpieć y v mierać by go mieli tak cżęſto ofiarować. SeklWyzn g2; RejJóz P7; RejKup y4v; MurzHist O; KromRozm II a3v; LubPs A3, Q2v; GroicPorz mm; KrowObr 202v; RejFig Cc7; RejZwierz 75; BielKron 232, 249; GrzegRóżn I; An ego toties de eadem re audiam, Yzali ták częſto o tym będę ſłuchał. Mącz 19d; Toties, Tyle kroć/ ták częſto. Mącz 460a, 466a; RejAp 140v; GórnDworz L5v, M8, Z3v; HistRzym 82; RejPos 60v, 70v; RejZwierc 173v, 176v; Gdźie ták cżęſto piſmo przypomina ofiárowáć zá grzech/ ofiáry zá grzech. WujJud 233, 104v; MycPrz I [A3]v; cżemu ták śmiele y ták cżęſto: tego iedynego Bogá wſzechmogącego/ názywaſz nie tylko Oycem ále też y Bogiem Paná Iezuſowym? CzechRozm 10, 17, 170v; ModrzBaz 30; SkarJedn 261; Oczko 15v; SkarŻyw 570; CzechEp 255, 267; To dla tego ták cżęſto powtarzam/ ábych wſzytkie proſtacżki [...] ná drogę náprowádźić mogł NiemObr 98, 65; IEſli niegrzéſzyſz/ iáko mi powiádaſz/ Czego ſię/ miła/ ták częſto ſpowiádaſz? KochFr 12; ArtKanc R18; GórnRozm G2; ActReg 115; KochFrag 47; Dźiękuię tobie/ żeś niezlicżone á bárzo ćięſzkie grzechy moię/ przez ktorem ták cżęſto piekielne męki záſłużył/ tak miłośćiwie odpuśćić racżył. LatHar 27, 143, 151, 202, 234, 259, 393, 513; WujNT 99, 227; SkarKaz 3a, 41b; VotSzl B3v, E2v.
»często i długo« [szyk 3 : 1] (4): MurzHist O; Młodziuchny w kośćiele rad cżęſto y długo ná modlitwie [...] przebywał SkarŻyw 411, 570; WysKaz 8.
»często, (a, i) gęsto« [szyk 30 : 3] (33): SeklKat M4v; áby Rzymyánye mocnyey wyerzyli náuce yego/ ktorey iż częſto á gęſto od Pyotrá S. ſlucháli KromRozm II dv; GliczKsiąż C4v, H6, N3; Cżemuż my y licermiernicy cżęſto [frequenter] á gęſto pośćimy Leop Matth 9/14; BielKron 308; Adito, frequentativum, Czeſto á gęſto kogo náwiedzam. Mącz 104c; Persaepe, Bárzo częſto á gęſto. Mącz 364a, 45d, 67c, 86c, 96c, 136c (16); RejZwierc 143; ZapMaz II G 61/78v; SkarJedn 22; CzechEp 301; ReszPrz 6, 51; Compluries ‒ Częſto, gęſto. Calep 228a; LatHar 3; JanNKar A2v; SkarKaz 454a.
»często i mocno« (1): Nie dziw iż Szátan y częſto y mocno kuśi Chrześćijány WujNT 208.
»nie raz, ale często« (1): á nigdy wolnie o Bogu mowié nieprzeſtawał: y nie raz/ ale cżęſto wielkim ſię obrońcą wiáry być pokázował. SkarŻyw 328.
»często a obficie« (1): Cżęſto á obficie. BibRadz II 143c marg.
»często a (i) pilnie (a. pilno, a. z pilnością)« [szyk 5 : 2] (7): OpecŻyw 1; MurzHist G; RejAp AA6; CzechRozm A7v; A co ſię mnie zoſobná dotycże M. P. y tego ku cżemuś mię W. M. cżęſto y pilnie nápominał: tedy y o tym ták tę krotką W. M. ſpráwę dáię. CzechEpPOrz **2v; WysKaz 46; SkarKaz 687a.
»pospolicie i często« (1): cżyścową [kaźń] od ocżyśćienia názywamy: iż poſpolićie y cżęſto w ogniu/ y przez ogień bywa. LatHar 285.
»prędko i (a) często« (3): Ale yz czas pretko a czesto sye mieny a od nas prze dalekoscz mieſcza kv tim pretkym odmiennoscziam rzeczi rada. zadna ystha. a potrzebna wczas bicz przinyesyona niemoze LibLeg 11/41; LatHar 259, 603.
»często, (a, jedno) po trosze (a. po troszce)« [szyk 11 : 7] (18): dayże to pić temu kto cżęſto á po troſze puſzcża wodę. FalZioł I 16a, ++3f, I 16a, 29b, 63c, 90d (16); GlabGad E7v; Poſtępuyże iuż dáléy z wagą kędyć potrzebá/ A wracayſye częſto po troſze ieſlić ówi nie mylą co Synwagę ná Nożách trzymáią. Strum B4.
»ustawicznie, często« (2): aby od W. K. M. przodkiem ſámego/ y od ludźi narodow Krześćiáńſkich [...] vſtáwicżnie cżęſto iáko ſpráwá Boża/ zá kthorą wſzytko ná świećie należy/ byłá przecżytána BibRadz I *2v; Assidue ‒ Vſtawicznie, zęſto [!]. Calep 105b.
»często i wielekroć« (3): Iakom ya novego vygonv nyevczinyl [...] a nym pasl bydla swego wzycie wepsenyczy nyeząthey [...] cząssto y vyele krocz na cząsci yego gwaltem ZapWar 1520 nr 2166, 1505 nr 2003, 1529 nr 2352.
»wiele, (a, albo, i) często« [szyk 12 : 7] (19): Też Galienus mowi [...] o grzibiech: iſz ſą godne ku iedzeniu, iedno ktho gych wiele a cżęſtho iada mnoży w ſobie żłą krew FalZioł I 56c, I 71a, 155d, III 19b; GlabGad C6, K3v, L6; Leop 1.Mach 5/21; SienLek 4, 56; KuczbKat 420; Iuż niethrefnych przymowek od niego ledá ocż ſnádnie ſie náſłuchaſz [...] s ktorych ácż ſie bácżny do cżáſu poſmiać może/ ále kiedy cżego wiele a cżęſto/ tedy ſie y namędrſzemu vprzykrzy. RejZwierc 62, 98v; CzechRozm 1 v; A Ponieważ wſzytká moc woyny należy wpieniądzách/ przeto powiem nieco iáko iych doſtáwác: o cżem cżęſto y wiele [saepe et multum] wſzytcy ſtanowie Koronni ná Seymiech rozmawiáli. ModrzBaz 119; SkarJedn 179; CzechEp 95, 268; LatHar 257.
»zawżdy a (abo) często« (2): ten proch mieſzay z czyſtym ſzymowánym miodem á pieprzu wſyṕ/ tegoż záwżdy á częſto pożyway SienLek 88v; LatHar 204.
Cf CZĘSTOKROĆ, NIECZĘSTO
HG