[zaloguj się]
[pdf]

CZUŁY (26) ai

comp czulszy (4).

Fleksja
sg
mNczuły, czulszy nN
Gczulsz(e)go G
Aczuł(e)go, czuły A
Iczułym Iczułym
pl
N m pers czuli, czulszy
G czułych
A m pers czuł(e)
I m czułymi, czulszymi

sg m N czuły, czulszy (8). ◊ G czulsz(e)go (1). ◊ A czuł(e)go (3), czuły (3). ◊ I czułym (3). ◊ n I czułym (1). ◊ pl N m pers czuli, czulszy (2). ◊ G czułych (1). ◊ A m pers czuł(e) (1). ◊I m czułymi, czulszymi (3).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XIX w.

1. Nacechowany zdolnością czucia zmysłowego, czujący; sensibilis, przeditus sensu Cn (1): Cżłeká ozdobić/ rozumem y mową: Dáć żywot cżuły źwierzęćiu niememu/ Smyſł iákikolwiek/ y władzą káżdemu; Twych to rąk władza [Boże] GrabowSet V4v.
2. Uważny, pilny, dbały, staranny; czujny, wrażliwy, bystry; vigil, pervigil, sagax Cn (25): RejKup 15v; Infląty mogą być gruntownie incorporowáne ku Koro. [...] gdyż ſnádniey s proſtym czułym niż z wykrętnym práktikiem poſtępowáć może MycPrz II Dv, I [C]2v; Wſzák gdy trwogá przypádnie tzulſzymi bywamy/ A ſpraw ſwych pilno ſtrzegąc nie rádzi doſpięmy. WierKróc A3v, B2v; Ktorzy mężnieyſzy cżulſzy dziś niż Obrzymowie/ Wżdy cżęſto od tych paniąt [Ciemierzyńskich] bieráią po głowie. PaprPan M, Dv, Bbv, Ee2; W dródze z Ruſſy Diaká ná imię Putilá Czułych Kozaków prędka ręká záłápiłá. KochJez B3v; KochBr 152; ActReg 156; y leopard cżuły [pard vigilans Vulg Ier 5/6] (przypadnie) ná miáſtá ich PowodPr 8; Porwę ſie w onéy trwodze/ á máiąc ſmyſł czuły W onym ráźie nieuchronnym/ ręce śćiągnę obie Ku niehu GosłCast 20, 18, 66.

czuły w czym (7): WIele ieſt przycżyn y obycżáiow y poſthępkow/ ktoremi nieprzyiaćielá możeſz pożyć/ będzieſzli w tym cżuły. BielSpr 19v; MycPrz II C4v; Trzebáć by nam ſobie wźiąć Páná tákowego/ W walkach záwżdy tzułego k temu oſtrożnego. WierKróc B2, B3; Y będźieſz w cudzéy czulſzy/ niżli w ſwoiéy ſzkodźie? KochTr 24; KochJez B3v; Máią Księża ſwe Seymy/ Mniſzki kápituły/ Y złodziey ná ſwobodzie ieſt w ſwey rzecży cżuły. BielSjem 11.

Wyrażenie: »czułe oko« (1): Ták/ iżby on ſmok ſtáry/ Co/ cżułym okiem/ záwſze piecżołuie/ Nieżycżny z wſzelkiey miáry/ By mnie w wiodł/ vśiłuie/ W ſwe ćięnie GrabowSet 13.
Szereg: »czuły i gotowy« (1): Nie ſtłoczyć [Bóg] on ćiężarem wątłéy twoiéy głowy/ Który ieſt obrońcá twóy czuły y gotowy. GosłCast 20. [»czułe nocy« KochMuza 25 cf »cała noc« t. 3, s. 126.]

Synonimy: 2. baczny, czujny.

Cf CZUŁOZIOŁ, NIECZUŁY

KN