[zaloguj się]
[pdf]

DAWNO (816) av

a pochylone (w tym 13 r. błędne znakowanie), o jasne.

comp i sup (18 + 2) -dåwniéj; -éj (2) KochFragJan, SarnStat; -ej (1) MurzHist; -(e)j (17). sup nå- (1) BielKron, nåj- (1) GórnDworz.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Na długi czas przed zaistnieniem okoliczności, o których mowa; kiedyś, niegdyś; od długiego (dłuższego) czasu, od dawna; olim Mącz, Calag, Cn; iam Mącz, Calep; diu, dudum, (iam) diu, (iam) dudum, iam olim, iam pridem, pridem Mącz, Cn; iam antea, longe ante, multo ante (quam) Mącz; quondam Calag; perdiu Calep; antiquum est, longo intervallo, perdudum, pronuper, tanto intervallo Cn (816): Boś mi to dawno przykazał/ Co mi rzecżeſz bych to dziáłał. BierEz C2, D2v, N4v, O2v, S2v; OpecŻyw 20v, 58v; PatKaz III 87, 130v; MetrKor 46/175v; Potym aby ona nie była taka czoby dopiero porodziła, albo też dawno po porodzeniu nie była FalZioł V 36, I 110c; BielŻyw 15, 43; LibLeg 8/26, 133, 10/64, 150, 11/9v, 21, 47v; á vpełniem ſie wtey wierze czwiczył ktorąm dawno począł mieć otobie. RejPs 37v, 52, 89v, 192, 208; Ale wy przedſie niedbaćie Dawno tę dziurę łataćie RejRozpr Gv, Bv, C4v, D3, F2, H4; LudWieś ktv; RejJóz B5v, D, Dv, D2 [2 r.], D6 (10); LibMal 1548/145; RejRozm 397; RejKup b6, c5v, c6, e7v, f3 (36); KromRozm I B2, D4, E, E4v, Fv (7); MurzHist P4; MurzNT Mar 15/44; KromRozm II f2v, hv, ſ [2 r.], ſ2 [2 r.]; Yáko y Ezáiaſz dawno o tym prorokował/ imyenim boſkim KromRozm III G4v, B5v, Dv, E5, L6; Diar 45, 51, 63, 67, 74, 75; DiarDop 107; BielKom D6v, G; GliczKsiąż H7v, M3; A też widziſz iáko mu nákrzywiono gęby/ Y niewiem by tám dawno ſpełná były zęby. RejWiz 74v, 9v, 31, 39, 49, 70v (26); Leop Ez 11/3; RejFig Cc4v, Ddv, Dd7 [2 r.], Dd7v; WIerę brácie Stároſtá/ niezle ſie zrodziło/ Dawno iſcie w tym gumnie/ ták wiele nie było. RejZwierz 136v, A5, A6, A6v, 83, 92v, 137; BibRadz I *5, Is 48/7, 4.Esdr 9/14; OrzRozm V; Dawno Frántowie na ſwiećie BielKron 362 marg, 8v, 97v, 121v, 123, 133 (22); GrzegRóżn [H4]; KochSat ktv; KochZg A4v; Defluxisse dicitur quod transactum est, Co yuſz przeſzło/ Minęło dawno. Mącz 132a; Prisca secula, Stáre á dawno przeſzłe látá. Mącz 322c; Quampridem non edisti, Iákoś dáwno nie yadł. Mącz 337d; Mirum est quod non dudum istuc sensisti, Dźiwna rzecz yeſt żeś tego dawno nie wyrozumiał. Mącz 382c, 42d, 71c, 91a, 97b, 163b (25); OrzQuin A4v; Prot A2 [2 r.], B4; SarnUzn F2; SienLek T2v; LeovPrzepSamb b4; RejAp 35 [2 r.], 67v, 103v, 180; ięli pytáć ſług páná Krákowſkiego/ dawnoli to I. M. przyſzło/ iż nie ſłyſzy. GórnDworz S5, F4v, F5, Gv, Q5v, V4, Y6v, Bb5; HistRzym 42, 90v; RejPos 12, 12v, 13, 70v, 118v (13); BiałKat 243v, 351 [2 r.]; HistLan C2v; KuczbKat 25; wiedziałciem ią tę nowinę dawno ieſzcżeś ty był nie przyiechał. RejZwierc 153v, 52v, 61, 63v, 69, 71 (24); BielSpr 47v; Tákie práwá vrząd y zwirzchność wſzeláka w kośćiele/ ma dawno ſpiſáne y vſtáwione WujJud 214, 7v, 35v, 127v, 157, 171 (12); RejPosWstaw [1103]v; BudBib Ps 118/152; BudBibKaw A2v; MycPrz I [C]2v, II C; Strum K4, M; BiałKaz B3; CzechRozm Av, 25, 28v, 33, 143v, [157]; PaprPan A3v, A4, B3v, D2v, E2 (14); Bo á ktoż tego niewie/ że dáwniey niż my pomnimy/ tych wſzytkich vkráin oni ſámi bronić pocżęli? ModrzBaz 124, 61v, 94, 105, 117v, 133v, 144v; ModrzBazBud ¶ 6v; Niech ná to ma náukę z piſmá Bożego y z Doktorow ś. pewną y dawno vtártą. SkarJedn 46, 23, 24, 150, 178, 277 (11); KochOdpr A3v, C3v, D2v; Oczko 39v; Calag 551a; KochPs 60; Bo niewiedział ieſli tego dniá Wielkánoc byłá/ ták dawno z ludzmi nieobcuiąc. SkarŻyw 249, 15, 143, 165, 301 marg, 311 (15); StryjKron 244; CzechEp 84, 222, 260, 265, [400] [2 r.], [405]; KochJez B2, B4v; NiemObr 4, 60, 141; KochFr 6, 45, 64; KlonŻal C; KochMuza 25; KochSz B3, C3; ReszPrz 77; WisznTr 7, 18, 22, 33; Smolinſk wźięto/ á wżdy ich to namniey nie ruſzy/ Sląsko dawno odpádło/ á wżdy ná to głuſzy. BielSen 18, 10; BielSjem 5; KochPam 86; KochPieś 22, 27; PudłFr 11, 58; GórnRozm C3v, H3v, K3; KochProp 11; KochWr 23; ZawJeft 13, 14; Ja znałem dawno niechec P. Gniezninskiego ActReg 55, 7, 29, 51, 84, 131 (9); Calep 497a, 777a; GostGosp 154; Y tego mię ſtrách/ żem ták wiele zácéniłá Fortunie/ co ſie od nas dawno odwróćiłá. GórnTroas 36, 32, 33, 63; GrabowSet C3 [2 r.], C4, K4v, S; KochFragJan 4; OrzJan 55, 89; OstrEpit A3v; LatHar 75, 172, 201, 263, 287 [2 r.] (13); RybGęśli A2, D2, D4; WujNT 5, 31, 71, 124, 556 (9); Z tego mieyſcá baczę ia, że tę Orthográphią pan Kochánowſki dawno piſał JanNKar E, A4, B2, D3 [2 r.]; A ieſli będą zgániáć bydłá wielkié y máłé do domów [...] tedy będą powinni dáć ná rękoiemſtwo do dekrétu Pánów/ wedle zwyczáiu źiemie dawno záchowáłégo SarnStat 913, 53, 298, 394, 397, 518 (16); WitosłLut A2v; Iuż moiá źiemiá leży dawno nie orána KmitaSpit B3; PowodPr 15, 23, 29 [2 r.], 40, 50, 72; Tákem dawno z wámi á nie poználiśćie mię? SkarKaz 549b, 387b, [2 r.], 484a, 517a, 550a marg; VotSzl D3; CiekPotr 20, 75; A przećię ſię ſzaleni obacżyć nie mogą/ Choćiaſz dawno w tym błoćie ſtoią iedną nogą. CzahTr E3v, F2; GosłCast 14, 17; DAwnośćie ná tym Chlebie/ á przećię niewiećie/ Iák drozde w brzuchu ieżdząc/ vćiſzyć możećie. PaxLiz E3v, B4, C3v, D2; SkarKazSej 671a, 672b, 682a, 706b; PudłDydo B3v [2 r.].

W połączeniu z czasownikiem niezaprzeczonym = dawno z czasownikiem zaprzeczonym (4): witay brácye Ruráłá/ dawnoſwá ſie widzyáłá. GliczKsiąż H7v; Zle to ſądźiſz/ podobnoś ſye dawno ſpowiedał? OrzRozm K4v; Przeto śiądź zá ſtół/ móy dobry ſąśiedźie/ Boś dawno bywał przy tákiéy bieśiedźie KochFr 8; ActReg 166.

W połączeniu zapowiadającyrn przysłowie lub sentencję: jako dawno mowią, tak dawno mowią itp. (29): RejJóz I7, K4v; Takczi o tim dawno mowią Yſz za wiechą dudki lowią RejRozm 399; Bo iáko dawno ſłyſzyſz/ náturá każdego/ Záwżdy ieſt przychylnieyſza do wſzytkiego złego. RejWiz 141, 56v, 59, 175v; OrzList i2v; Ale iáko dawno brzmią/ ſtáre przypowieśći/ Przedſię ná cienkiey nići/ ten rozum niewieśći. RejZwierz 49v, 136; OrzRozm C4, F3v, I3v, O; GórnDworz Q7; RejPos 16v; Bo dawno Mędrcy ták o thym nápiſáli: Quia fruſtra [...] to ieſt/ prożna ieſth ná ſtronie zwádá/ gdy nie będzie domá rádá. RejZwierc 162v, 15v, 162v, 188v, 235v; PaprPan P4v; Wſzelkie mnoſtwo iáko dawno mowią cżyni zámieſzánie. ModrzBaz 90; CzechEp [406]; GórnRozm B2v, C3, D2v, G2v; GosłCast 68.

Przysłowia: Nie noweć to ſą rzecży na świećie/ Dawnoć mocny tu ſłábego gniećie. BielSat H2.

Wſzak ſie dawno po ſierſći wſzytci dobrze znamy RejJóz H3.

Ano ſie rozum z mieſzkiem iuż dawno zgodzili RejWiz 92v.

Zwrot: »dawno czekać, czekany, oczekiwany« = iam diu a. dudum expectare Mącz (17 : 1 : 1): Dawno ćię iuż támo cżeka BierEz N2; OpecŻyw 167; RejKup v8; KromRozm II a3; Ieſt tám Ogarz Cerberus/ co ich dawno cżeka RejWiz 162; Mącz 97b, 163b; RejAp 187; KochOdpr B3, C2v; powiem im tę dawno ocżekiwáną nowinę SkarŻyw 113; MWilkHist E2v, F2, F2v; StryjKron 390; OrzJan 125; SiebRozmyśl Gv, I; GrabPospR N3v.
Wyrażenia: »jako, co dawno« = dawniej (11 : 1): yedno vi też chczeyczye ſnami yako dawno. wprzyyaſni bicz. MetrKor 46/175v; FalZioł V 15; LibLeg 11/21v; Ieſczes iako dawno gdaczes Przecz ze wſdy tak na mie ſkaczes. RejKup g3v, e8v; DiarDop 112; GliczKsiąż K7v; BielKron 415; GórnDworz X2; Gdyż iednák thák widamy/ iż by pokrzywę nabárzyey kropił [wodą święconą] y żegnał/ tedy iednák káżda párzy: á konopie z łopianem przedſię iáko dawno ſmierdzą RejPos 305; RejZwierc 274; ták [przyszedł] w tychże ſzátách co dawno GosłCast 4.

»jak(o) dawno« = kiedy? (15): Przyſtoi też Sędźiemu/ pierwey niż złoczyńcę zda ná męki/ bádáć ſye pilnie czáſu/ iáko dawno złoczyńcá kradł GroicPorz ii3v; Powiedz mi iáko dawno tho Koncylium Florenckie było? KrowObr 18, 30, 133v; Quam dudum istud factum est, Yáko ſie to dawno ſtało. Mącz 97b, 71d, 337d [3 r.]; SarnUzn B3; SkarJedn d7v; Calep 885b; LatHar 136; WujNT Mar 9/21; oto im teraz pokażę/ gdźie/ kto/ y iák dawno Cżyśćiec zbudował/ á to z piſmá ś. WysKaz 33.

»już dawno« = iam dudum, iam olim Mącz, Cn; iam diu, iam pridem Cn [szyk 160 : 15] (175): BierEz N2; y iákiemi ſſalonemi głoſy á bluzniącemi iuż dawno ieſt zelżone ſwięte ymię twoie. RejPs 109v, 130, 179; RejJóz A7, G6, O8; Annye Nyewyeſczie yuſch dawno zmarly vkradl polkopy pyenyedzi LibMal 1551/165, 1547/130v; RejKup x5v; MurzHist M4; DiarDop 107; LubPs aa5v, bb5, gg5; KrowObr 70v; Iuż mu dawno pieſkowie gębę vlizáli. RejWiz 31, 13, 58v [2 r.], 84, 85, 92 (19); RejFig Dd3v: RejZwierz 23v, 100v [2 r.], 109, 136v, 137v; OrzRozm N4, T4v; Ceſarz dopiro groźi á my iuż dawno ſie pomśćili. BielKron 186, 36, 79, 94v; KochSat A3; Ehem oportune te ipsum quaerito, Práwieś mi ſie wczás tráfił/ ćiebie yuſz dawno ſzukam Mącz 336a, 163b, c, 226c, 262c [2 r.], 284a (9); SarnUzn F2, F3v; Oy być Bog miał o wſzytko káráć iużćiby dawno ſwiát ſpuſtoſzył. RejAp 31, 122, 163v, 187; HistRzym 35, 38v, 82, 131v; RejPos 20, 24v, 65v, 68, 130v (17); HistLan B3v, D3; RejZwierc 65, 71, 78, 107v, 179 (11); WujJud 3v, 4, 11, 84v, 139v, 196; [wywodów ich] iuż ia niepámiętam: przeto żem ſie iuż dawno nimi parał. CzechRozm 13, 75v, 85v, 86v, 140, 165v (13); Iuż dawno nie máſz Troye PaprPan B3v, F3; SkarJedn 150, 151, d8; KochOdpr B3; Oczko 18; KochPs 68, 142, 202, 208; SkarŻyw 167, 374; MWilkHist G4; StryjKron 437; Coż będźie rozwięzował/ gdy iuż to dawno przedtym przodkowie iego ogniem rozwiązáli? CzechEp 94, 250, 351, 354, 365, 373, [401]; NiemObr 29, 50; KochFr 29, 99; Borzuy iuż dawno ná drabá przymierza KochSz B2, C2v; WisznTr 13; KochPieś 2, 24; ArtKanc A11; GórnRozm D2; KochWr 32; PaprUp A3; ZawJeft 6, 21; Calep 497b; KochFrag 51; OrzJan 88, 131; OstrEpit A2v; WujNT przedm 2, s. 397, Gal 4/13; JanNKar E; SarnStat 355, 666; Coż? Miałem ié [pieniądze] od dźiádá y prádźiádá iego Odbieráć, którzy dawno iuż poumieráli? CiekPotr 73, 61, 75, 76, 80; KlonFlis D4; PudłDydo A3, A3v, B3; RybWit [A]v.

»dawno obiecan(y), obiecać« [szyk 9 : 1] (6 : 4): BierEz B3v; poznali go ijż on był zbawiciél w zákonie dáwno obietzany. OpecŻyw [162]v; RejPs 88; KromRozm III B5; ktorą [radę] im obiecali dawno dać około pokoju domowego Diar 38, 39; BielKron 208; RejPos 22v, 65v; ArtKanc B15v.

»dawno pirwej« (1): przipátrzcie ſie iedno temu pirwey/ żeć mnie [Boga] iuż ſobie dawno pirwey omierźił. RejPos 334v. Cf »już dawno«.

»dawno (po)żądany, żądać« (11 : 4): Witáy dáwno pożądany Iezu ſlodki OpecŻyw 35, 149v, [162]; RejWiz 35v; BielKron 460v; SkarJedn 313; Otóż y pánnę dawno pożądáną Maſz wedla śiebie/złotem przyodźiáną. KochPs 67; KochMRot B4; KmitaPsal A2; GrabPospR N3v; VotSzl B2; ZAwitay trunku święty/ dawno pożądány [apostrofa pijaka] PaxLiz Dv.

»dawno przedtym (a. przedtem)« = olim Vulg, Modrz [szyk 34 : 12] (46) : O iego ſromotnym wiedzieniu/ przedtym dáwno Izaiáſs prorokowál OpecŻyw 108, 193v; MurzNT 126; KromRozm III Ev, G5v; KrowObr 31; Leop *2v; Dawnom ia tę chorobę przed tym ná cię wiedział. RejFig Bb2; Multo antequam profectus es in Italiam, Dawno przed tym niżliś yechał do włóch. Mącz 236b, 11a, 97b [2 r.], 163c [2 r.], 262c [3 r.], 337d; GórnDworz Q; RejPos 68, 323; BiałKat 126; A tá rozność obycżáiow nie zá lat náſzych wſzcżęłá ſie ieſt/ ále dawno przed tym v przodkow náſzych byłá WujJud 194, 3v, 150, 179, 184, 196; WujJudConf 193v; BudNT przedm c7v; CzechRozm 14, 86v, 140, 222; KarnNap F; ModrzBaz 91; StryjKron 46, 437; CzechEp 86, 94, 198, 272, [407]; niezbożnie Zydowie wzgárdzili y odrzućili Chriſtá Páná (o czym dawno przed tym Moyzeſz y Prorocy powiedáli) WujNT 391, 515, Iudae 4.

»dawno wprzod« (1): Bo podeſzli niektorzy ludzie dawno wprzod nápiſani [qui olim praescripti sunt] ná to oſądzenie BudNT ludae 4.

Szeregi: »nie dopiro ale dawno« (2): myedzy vcżonemi ludźmi/ nye dopiro ále dawno ſporká o tym nyemáła byłá. GliczKsiąż I4v; CzechEp *2v.

»dawno i po dziś dzień« (1): yáko to było dawno y po dzis dzyeń yeſt zá Pretwicá GliczKsiąż K7v.

»nie dawniej ani pozdniej« (1): Iaiecz pod kokoſz nalepiey ſadzić w lichwie/ nie dawniey, ani pozdniey z nieſione/ iedno około dzieſiąci dni FalZioł IV 19c.

»dawno i świeżo« (2): Náśláduyćie y tych Grekow/ ktorzy y dawno y świeżo ná ſtolicy Cárogrockiey ſiedząc/ tę iedność S. Kośćielną ráili SkarJedn 352; LatHar 76.

»jako (nie) dawno, (i, tak, ale) teraz« [szyk 4 : 4] (8): DiarDop 112; Pruſom też Ceſarz roſkazał ieſzcże na tym zieźdzye/ aby iáko dawno Krolá Polſkiego poſłuſzni byli/ thák y teraz BielKron 415; GórnDworz G7v, H5; WujJud 3v, 60v; dawnoćiem [olim] ia to mowił/y teras [et nunc] mowię/ y będę mowił. BudBib 4.Esdr 9/14 [15]; Calep 497a.

Cf NIEDAWNO

SB