[zaloguj się]
[pdf]

NIEDAWNO (314)av

W pisowni rozłącznej (205), w łącznej (109).

e oraz o jasne, a pochylone (w tym 3 r. błędne znakowanie).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w. s.v. dawno.

1. O czasie przeszłym; nuper HistAl, Mącz, Modrz, Calep, JanStat, Cn; pronuper Mącz, Calep; haud diu Mącz, Cn; proxime Modrz, Cn; recenter PolAnt; modo, non diu, non pridem Mącz; annis superioribus Modrz; dudum, pridem Calep; haud dudum, proximo Cn (307):
a. Na krótki czas przed określonym momentem, w niedalekiej przeszłości (301): Mącz 250a; Pridem – Nie dawno, przed małim czaſſem. Calep 847b, [344]a, 710a, [860]a.

Połączenie: »niedawno temu« (1): Haud diu est. Niedawno temu. Mącz 153c.

α. W stosunku do momentu mówienia lub pisania (265): Miſtrzu niedáwno cie żydowié chcieli kamionowatz/ a a ty tam zaſie ijdz chceſs. OpecŻyw 67, 82v, 97v, 99v [2 r.]; OpecŻywList Cv; MiechGlab 23; LibLeg 7/31v, 33v [2 r.], 11/160; RejRozpr B2v; RejJóz F8; ZapWar 1545 nr 2627; LibMal 1546/113, 1547/131v, 1554/185v; RejKup e2, f7v, p2, Y; HistAl E6; iżaż dla tego ma być wyerzono kácerzowi/ ktory nyedawno ledwy przed pyąćyądźyeſyąt lat ſye vrodźił KromRozm I Kv, A3, F4, H4. I4, I4v [2 r.], Kv; KromRozm II fv; Diar 41; GliczKsiąż O3v; GroicPorz A4v, f; KrowObr 18, 67, 127v, 165v; RejWiz 90v, 126, 144; OrzList c3; LeszczRzecz A4v; RejFig Bb2; RejZwierz 89v; OrzRozm A3v, E2, F3; BielKron 46, 113, 143v, 198v, 232 (17); KwiatKsiąż A3, Nv; Mącz 91a, 227d [2 r.], 255b [2 r.], 355c; OrzQuin K4v [2 r.], Lv, Q3; Prot B4v, D; náſz ięzyk nie ieſt ſam w ſobie ſtári/ [...] ále vrodził ſie niedawno bárzo s Słowáńſkiego. GórnDworz F4v, B2v, D8, I7v, Nv [2 r.], O3v (17); HistRzym 43, 79; RejPos Ooov; BielSat B3v, C2; KuczbKat a2; RejZwierc 50v, 52v [2 r.], 179, 234; BielSpr 65v; Pomnisz, jakoś niedawno powiadał o sobie, Że i siłą i mieczem nie miał zdołać tobie Waleczny Menelaus KochMon 34; WujJud A2, 15, 16v, 129v, 132, 154v; BudNT przedm a3v, c5, Ii6; CzechRozm 144v; ModrzBaz 77v, 118, 132v, 134v, 135, 140; SkarJedn 28, 333; Oczko 2; KochPs 87, 97; ſzerzey około tego/ kto chce cżytay kśiąſzki ktorem niedawno wydał o Iednośći kośćiołá Bożego SkarŻyw 321, 27, 99, 300, 368, 498, 560; StryjKron 11; CzechEp 128, 267, 359, 423; NiemObr 63; KochFr 33, 124; KochWz 141; BielSen 15; KochPieś 8, 15; BielRozm 12; GórnRozm E4, G2v [2 r.], H, 14; KochProp 7; ZawJeft 38; ActReg 159; GrabowSet T2v; wżdy przećię tóż com niedawno Ich M. Rycérſtwu wſzyſtkiému ná zieźdźie náſzym powiedźiał OrzJan 130, 6, 11, 64, 73, 87 (10); WyprPl B; WujNT przedm 8, s. 444; JanNKar D3v; SarnStat 178, 627, 830, 922, 1151; PowodPr 37; VotSzl D3v; CiekPotr 10; SkarKazSej 687a; Ten brzeg/ ktorymći dáłá/ niedáwnom kupiłá. PudłDydo B3v.

W przeciwstawieniach: »niedawno ... dziś (3), teraz (3)« (6): BielKron 70; Weſel ſię mátko kośćiele S. [...] Nie dawnoś prze ich [dzieci swych] rozdziały rzewno płákáłá: á teraz zá ich zgodą [...] dziękuieſz. SkarJedn 269; KochEpit A2; BYłem oycem niedawno/ dźiś niemam nikogo/ Coby mię ták zwał KochFr 37; ZawJeft 30; WysKaz 45.

Połączenia: »dopiero... niedawno« (1): to o niey rozumieiąc/ iż Kátholiká ich záwżdy byłá [...]: á náſzáby [wiara] ſię dopiero náleść nie dawno miáłá. CzechEp 359.

»niedawno ... a już« (1): Pátrzayże go po chwili á on [kwiatek] fárbę mieni/ Nie dawno był rumiány á iuż ſie zyeleni. RejWiz 83v.

»niedawno przed tym« [szyk 1:1] (2): Przed tim nie dawno [Nuper] proſiliſmy was y theras po wtore proſimy/ ábyſcie nam przyſzli ná pomoc HistAl F7; BibRadz I 2d marg.

»niedawno temu« (1): Niedawno temu kiedym ia był we Włoſzech/ był ſláchćić ieden w Pizie GórnDworz Y7v.

»teraz (...) niedawno« [szyk 27:2] (29): LibLeg 7/33v, 11/25, 28; Na thego powyedzial yſch theraſch nyedawno ſuknya czarną ſyall czlowiekovi zwoza LibMal 1543/75v, 1544/78v, 1545/94, 105, 107v, 1546/113 [2 r.] (14); RejWiz 157; Oto Deſzpotá Koronowano w Wołoſzech theraz niedawno bes Pápieſkiey mocy. OrzRozm C, C3, M3; OrzQuin Z4; LeovPrzep a4; WujJud 3v, 134; OrzJan 13, 74, 87; CzahTr D3.

Wyrażenia: »niedawno przeszły, przeminęły« (3 : 1); że po te látá nie dawno przeſzłe [hisce annis proximis]/ Posłow źiemſkich bárzo wiele ná ſeymiech bywáło/ ktorzi [...] ModrzBaz 140v; ZawJeft 22; LatHar +7v; SarnStat 834.

»niedawno zeszły, umarły; niedawno umrzeć, zejść« (4:1;1:1): yze czaſſv niegdi Stephana woyewodi nyedawno vmarlego. mytho nyezwiczaynye [...] bilo wybyerano MetrKor 40/825; Diar 61; Trwáło potomſtwo tego Piaſtá áż do Káźimirzá wtorego/ z kthorego theż ieſzeże y dziś Niemieckie kſiążętá ſą/ á Mazowieckie nie dawno zeſzły. BielKron 342v; OrzQuin Rv; RejZwierc 169v, 267; KołakCathOkuń A2.

Szeregi: »nowo, (i) niedawno« (2): iż Papieżá teras nowo y niedawno ná tym Koncylium Florenckim poſthánowiono być po wſzyſtkim ſwiećie przełożonym Biſkupem KrowObr 18; Mącz 251d.

»świeżo a niedawno« (1): Ieſtći też iáwne poháńbienie Wiecżerzey Páńſkiey/ gdy chleb noſzą y chwalą/ [...] A ktemu iż świeżo á niedawno tę Trágedyą álbo Monſtráncyą wymyślono. WujJudConf 241v.

αα. O tekście (27): KromRozm I H4, I, Iv, I2v; pámyętaſz iżemći nyedawno okazał y dowyodł/ iż nyetym vmyſlem piſáli Ewányeliſtowye KromRozm II f3v; RejWiz 124v; BielKron 206; RejAp 84v, 94v, 105v, 117v, 158 [2 r.], 163, 193v; Bo iákoś cżytał y ſłyſzał niedawno/ iż áni ſámi ich Doctorowie y o ich [dusz] mieyſcu y ſthanie nie wiedzą. GrzegŚm 25; RejZwierc 43; RejPosRozpr c3v; RejPosWstaw [212]v; BudNT Kk5v.

Połączenie: »przed tym niedawno« (1): Iáko ſię to y przedtym nie dawno przypominálo. CzechEp 309.

Zwrot: »niedawno (w)spominać, wspominany, pomieniony« [szyk zmienny] (4:1:1): że wezwanié do pana Chriſtuſa ieſt dwoiakie/ Iedno poſpolité/ iakié było/ Panny Marjiéi/ Elżbięty ś. Setnika/ Zacheuſa i inſzych niedawno wſpominanych MurzNT 93v, 108v; KromRozm III I2v; Quintilianus orator ktoregoſmy nye dawno wſpomináli/ o tem tak piſſe GliczKsiąż K4v; GórnDworz R2v; RejZwierc 137v.
β. W stosunku do momentu, o którym mowa (zwykle w przeszłości): niedługo przedtem (30): FalZioł V 15; BielŻyw 63; RejPs 116; RejWiz 97; RejFig Aa3v; BibRadz Iudith 4/2; á w ten cżás niewiáſty Rzymſkie nie dawno pobráne weſzły śmiele miedzy woyſká BielKron 100, 192, 204v, 258, 344v, 382 (9); BiałKaz C3; Y powiádáł świeżą rzecż ktora ſię byłá w Cyprze niedawno ſtáłá. SkarŻyw 99; StryjKron 225, 442, 577, 667; KochSz B4; PowodPr 62.

Połączenia: »niedawno pirwej« (1): gdiż niedawno pirwey powiedał [Nikodem]/ iż wiemy pewnie żeś ty od Bogá przyſzedł RejPos 153v.

»przed tym niedawno« [szyk 3:1] (4): LibMal 1547/130; BielKron 1v; HistHel D; Ktore [wiatry] go przypędziły do miáſtá iednego/ [...] Co ie Dydo/ niedawno przed tym zbudowałá PudłDydo A2.

Wyrażenie: »niedawno zmarły« (2): ciągnął pod Cerniehow przećiw Iſasławowi Dawidowicu Xiążęciu drugiemu ſtrijecznemu Brátu niedawno zmárłego Xiążęćiá Iſasławá Kiiowſkiego StryjKron 225, 552.
b. Od niedawna, przez niedługi czas licząc od początku do określonego momentu (6):
α. W stosunku do momentu mówienia lub pisania (5): thenze wirzschowſki rzeki myli panye day mv V. M. pokoy bocz nyedawno lyezi. LibMal 1545/102v; OrzList b2; Nie dawnomći w tym kráiu PaprPan B3; BielSjem 23; GórnRozm C3v.
β. W stosunku do momentu, o którym mowa (1): Tedy [...] wdzięcżne gronká vkażeſz wſzytkim ludziom oney nie dawno zroſłey młodośći ſwey RejZwierc 24v.
2. O czasie przyszłym: po niedługim czasie; recenter PolAnt; proxime, proximo Cn (7):
α. W stosunku do momentu mówienia lub pisania: wkrótce (5): KochOdpr C4v, D2; A ći/ co mego vpádu ſzukáią/ Sámi niedawno pomſtę odniéść máią KochPs 90, 86; Gotnyćie Pánu o wierni poddáni Okázáć rádość/ [...] Przyidźie niedawno/ że w dobrą nádźieię Polſkę odźieie. KmitaPsal A2.
β. W stosunku do momentu, o którym mowa: niedługo po czym [po czym] (2): LibLeg 7/32v; ábowiem ná ten cżás v nich nie dawno było po żniwiech. BibRadz Iudith 4/3[5].

Synonimy: 1. blisko, nowo, świeżo.

Cf DAWNO

ASt