Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DOBYĆ

Następne hasło: DOBYDLIĆ »

DOBYĆ SIĘ (12) vb pf

sie (10), się (2).

o jasne.

Fleksja

inf	dobyć się

praet
	sg		pl
3	m	dobył się	m pers	dobyli się
3	f	dobyła się	m an

imperativus
	sg
2	dobądź się

inf dobyć się (6). ◊ praet 3 sg m dobył się (1). f dobyła się (1). ◊ 3 pl m pers dobyli się (3). ◊ imp 2 sg dobądź się (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia

1. Wyrwać się, wydobyć się na zewnątrz; uwolnić się (5)
2. Dostać się, wedrzeć się, wtargnąć do wewnątrz (6)
3. Dobadać się, doszukać się (1)

1. Wyrwać się, wydobyć się na zewnątrz; uwolnić się; rumpere Mącz; erumpere Calag (5): Konrad Mázowieckie Kſiążę [...] poimał przednieyſzą rádę miánowánych źieḿ/ [...] y poſłał do Mázoſz ná wiecżne więźienie/ wſzákże po dwu mieſiącu dobyli ſie y vćiekli ſtámtąd. BielKron 361; Calag 271a.

dobyć się z czego (2): Leop Prov 6/5; Vincula rumpere, Dobyc ſie z ciemnice/ vciec z łáńcucha álbo z kłody. Mącz [497]a.

Szereg: »dobyć a wyrwać się« (1): Dobądz á wyrwiey ſie iáko Sárnká [eruere quasi damula] z rąk/ y iáko ptak z ręki ptaſſnikowey. Leop Prov 6/5.

W przen [czym] (1): Ktemu że bárzo głęboko śiedząc/ [choroba ta] zwiérzchownémi rzeczámi dobyć ſye nie da Oczko [40].

2. Dostać się, wedrzeć się, wtargnąć do wewnątrz; irrumpere Mącz (6):

dobyć się do czego (3): Item powyedzial yſch do thego lyemvza ſzyą dobil wnadzyeyą doſtanya ſkrzynky braczky LibMal 1544/91; Irrumpere in aerarium, Dobyć ſie do skárbu. Mącz 361b; HistRzym 128v.

dobyć się na co (2): LibLeg 10/58; A gdy ſie ná zamek dobyli/ Priamus krol vciekł do kościołá Iowiſzowego BielKron 60.

dobyć się pod co (1): Wodá żeby ſye pod żłoby nie dobyłá Strum Q3v.

3. Dobadać się, doszukać się [czego] (1): Verum elicere, Prawdy ſie dożdáć/ doczekáć álbo dobyć. Mącz 182a.

Synonimy: 1. uciec, wycisnąć się, wyłamać się, wyrwać się; 2. dostać się, wedrzeć się.

Formacje pochodne cf BYĆ.