Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DOKŁADAĆ

Następne hasło: DOKŁADANIE SIĘ »

DOKŁADAĆ SIĘ (37) vb impf

się (19), sie (18).

Wszystkie samogłoski jasne (w tym w pierwszym a 4 r. błędne znakowanie).

Fleksja

indicativus
inf	dokładać się
praes
	sg	pl
2	dokładåsz się
3		dokładają się

praet
	sg		pl
1	m	dokładåł(e)m się	m pers	dokładalichmy się, -śmy dokładali się
3	m	dokładåł się	m pers	dokładali się

fut
	sg		pl
3	m	będzie się dokładać	m pers	dokładać się będą

imperativus
	sg
2	dokładåj się

conditionalis
	sg
3	m	by dokładåł się

impersonalis
praet		dokładåno się
participia
part praes act		dokładając się

inf dokładać się (11). ◊ praes 2 sg dokładåsz się (1). ◊ 3 pl dokładają się (4). ◊ praet 1 sg m dokładåł(e)m się (2). ◊ 3 sg m dokładåł się (3). ◊ 1 pl m pers dokładalichmy się (1) BibRadz, -śmy dokładali się (1) DiarDop. ◊ 3 pl m pers dokładali się (4). ◊ fut 3 sg m będzie się dokładać (1). ◊ 3 pl m pers dokładać się będą (1). ◊ imp 2 sg dokładåj się (1). ◊ con 3 sg m by dokładåł się (2). ◊ impers praet dokładåno się (1). ◊ part praes act dokładając się (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z tych samych przykładów) ‒ XVIII w. s.v. dołożyć.

Znaczenia

1. Radzić się, zasięgać czyjego zdania; opierać się, powodować się czymś (34)
2. Szukać wsparcia, pomocy (1)
3. W funkcji strony biernej od „dokładać”, być dodanym, dopełnionym (2)

1. Radzić się, zasięgać czyjego zdania; opierać się, powodować się czymś; consulere, consilium alicuius exquirere, consilium ab aliguo accipere, aliquem ad consilium adhibere, consultare, ad aliquem referre Cn [kogo, czego] (34): Co wyęcey kroleſtwá/ páńſtwá/ myáſtá/ wsi/ yákoby zacżynáć y ſtáwić/ oſádzáć myano/ nye dokłádáyąc ſie rzemyęsnikow. GliczKsiąż G6; I niechay ſie miedzy wámi nienáyduie/ ktoryby oczyśćiał ſyná ſwego ábo corkę ſwoię/ wiodąc ie przez ogień: ábo ktoryby ſie wieſzczkow dokłádał [aut qui hariolos sciscitetur] Leop Deut 18/10, Lev 20 arg, Deut 18/11; BudBib bv; dokłádałem ſię Láćinſkich [ksiąg] niezaniedbáwałem Słowieńſkich. Rádziłem ſię rozmáitych Káſtigatorow/ Kommentatorow/ Theologow/ Hiſtorykow/ y inych wſzelakich Autorow álbo piſarzow BudNT dv, c5; SkarŻyw 536; BielSjem 4; gdy ſię podobáło Bogu [...] ábych go przepowiedał miedzy Pogány: nátychmiaſt nie dokłádałem ſię [continuo non adquievi] ćiáłá y krwie [...] álem ſzedł do Arábiey WujNT Gal 1/16, s. 470; W ſądzeniu, kwápliwośći ma ſie ſtrzédz Pan a AEquitatem ſie dokłádáć. SarnStat 154, 426, 1205; SkarKazSej 691a.

dokładać się około czego [w tym: około czego w czym (1)] (4): SkarJedn 309; á ná potym Papieżowi y ſtolicy Rzymſkiey poſłuſzeńſtwo cżynił/ y około kápłanow kośćiołá Cárogrockiego we wſzytkim ſię Leoná S. dokładał SkarŻyw 319, 582; ActReg 137.

dokładać się komu (1): Abowyem kazał ſye im kápłanow przełożonych nád myeyſcem/ ktore by ſam obrał dokłádáć KromRozm II ſv.

dokładać się o co (3): DiarDop 114; Tákże y ty nie w iednym roſkoſzy pokłáday/ Cżáſem ſie też o drugie rozumu dokłáday. RejWiz 54; SkarŻyw 291.

dokładać się w czym (8): Wczym wſzyſtkim dokładáno śię/ Lacińſkiégo/ i nakilka inſzych ięzykow przełożęniá MurzNT kt; KromRozm III N7; GliczKsiąż Bv, H; BibRadz I *4v; iáko oni Ceſárzowie Rzymſcy/ mieli około śiebie/ ſenat Rzymſki/ ktorego ſię w rzecżách potrzebnych dokłádáli NiemObr 160; WujNT przedm 18. Cf Zwrot.

W charakterystycznych połączeniach: dokładać się czarownikow, pisma, wieszczkow (2), wrożek, żon.

Zwrot: »prawa się dokładać« [szyk zmienny] (4): Co wſzythko zależy ná roſtropnoſći Sędźiego/ ktory ſye ma w tákowych rzeczach dokłádáć Práwá piſánego GroicPorz k4, C2v, f; Lepiey ſię ná nie dobrze rozmyślić/ á imi nie zágęſzczáć/ á praw ſię bozkich y ludzkich dokłádáć SkarKazSej 702b.

Szereg: »dokładać się i radzić« (2): áby ſię iey [stolicy apostołskiej] około rzecży wierze S. náleżących dokłádáć y rádzić mogli SkarJedn 309; SkarŻyw 582.

2. Szukać wsparcia, pomocy [kogo] (1): Dla cżego mátce kożdey przydał pyersi/ y záraz pokármem opatrzył/ áby płod nye dokłádáyąc ſię cudzych á ſąſieckich nyewyaſt myał yáko z właſnego á ſwego żywnosć y wychowánye. GliczKsiąż D2v.

3. W funkcji strony biernej od „dokładać”, być dodanym, dopełnionym (2): Ku tym cnotam ktore Pan po nas mieć chce/ ieſzcże ſie dokłádáią/ á bárzo iáſne/ kthore káżdego pobożnego przypądzáią áby ie wypełnić mog<ł>. RejPosWstaw [21²]v.

dokładać się w czym (1): Bo ſię w inſzym cżłowieku trudno tráfić máią Wſzytkie znáki ktore ſię w liśćie dokłádáią. KlonWor 54.

Synonim: 1. radzić się.

Formacje pochodne cf KŁAŚĆ SIĘ.

Cf DOKŁADANIE SIĘ