Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: DOTRZEPAĆ

Następne hasło: DOTRZYMANIE »

DOTRZYMAĆ (15) vb pf

o oraz a jasne.

Fleksja

inf	dotrzymać

praet
	sg
1	m	-m dotrzymåł
3	m	dotrzymåł
3	n	dotrzymało

conditionalis
	sg		pl
3	m	by dotrzymåł	m pers	by dotrzymali

inf dotrzymać (6). ◊ fut 3 sg dotrzymå (1). ◊ 3 pl dotrzymają (1). ◊ praet 1 sg m -m dotrzymåł (1). ◊ 3 sg m dotrzymåł (2). n dotrzymało (1). ◊ con 3 sg m by dotrzymåł (1). ◊ 3 pl m pers by dotrzymali (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

1. Utrzymać do pewnego czasu, do końca, przytrzymać, zatrzymać (4)
2. Dochować, wypełnić, spełnić (o zobowiązaniu, przyrzeczeniu) (10)
3. Dorównać, nie ustąpić (1)

1. Utrzymać do pewnego czasu, do końca, przytrzymać, zatrzymać; retinere Cn (4):

dotrzymać kogo, czego (3): iedny [źwierzęta morskie] ſą tey formy iáko Rák ale bárzo wielkie/ nogą cżłowieká dotrzyma y zabije. BielKron 295v; niemoglichmy onego dotrzymáć iſz był mocnieyſzy nizli my [Illius quidem non potuimus compotes fieri]. BudBib Dan 13/39; KlonWor 42.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Wſzák dobrze wieſz gdym [mówi pies] młody był/ Zem dotrzymał com vgonil. BierEz N2.

2. Dochować, wypełnić, spełnić (o zobowiązaniu, przyrzeczeniu); conservare a. exsolvere a. praestare a. servare a. tueri fidem, sustinere dignitatem, bonae fidei esse Cn (10):

dotrzymać czego [w tym: czego komu (3)] (7): Libertates, Swobody, [...] [król] dochowáć: y pod ſwym patrocinium dotrzymáć ich ma. SarnStat 63, 108, 366, 1268; PowodPr 42; CiekPotr 83; SkarKazSej 690b.

dotrzymać co [w tym: co komu (1)] (3): Naprzód Artykuły któré Rzecz poſpolita Królom y wierze ich zwierzyłá ſacroſancté dotrzymáć SarnStat 2, 108, 962.

dotrzymać komu (4): SarnStat 366, 962; PowodPr 42; Gdźie byli dwá krolowie/ ktorzyby ſobie wiáry dotrzymáli SkarKazSej 690b.

Zwrot: »wiary, wiarę dotrzymać« [szyk zmienny] (4 : 1): IZ miáſto náſzé Kráków/ [...] wiárę y ſtáteczność ſwą [...] nam y wſzyſtkiéy Koronie/ ſtátecznie pokazáło/ y dotrzymáło SarnStat 962, 366; Niemoże być więtſza nieprzyſtoyność/ iedno Pánu á tym więcey Bogu/ nieſprawdźić ſie/ y wiáry niedotrzymáć. PowodPr 42; wieręć ten ſam był cáłym przyiacielem Zoſtał pánu moiemu, y dotrzymał wiáry CiekPotr 83; SkarKazSej 690b.

Szereg: »dotrzymać i wypełnić« (1): Práwá, Wolnośći, Artykułów Henrykowych, y co do correctury Praw y wolnośći należy dotrzymáć y wypełnić SarnStat 108.

3. Dorównać, nie ustąpić [czym komu] (1): Niemáſz ktoryby wiárą y dufnością ſwemu Przyiacielowi rownie dotrzymał. CiekPotr 84.

Synonimy: 1. dodzierżeć; 2. dochować, sprawdzić się, wypełnić, zachować; 3. porownać.

Formacje pochodne cf TRZYMAĆ.

Cf DOTRZYMANIE, DOTRZYMANY