[zaloguj się]
[pdf]

DOCHOWAĆ (54) vb pf

Oba o oraz a jasne.

Fleksja
inf dochować
praet
sg pl
1 m dochowałem, -m dochowåł m pers
2 m -ś dochowåł m pers
f dochowałaś m an
3 m dochowåł m pers dochowali
f dochowała m an
conditionalis
sg pl
2 m m pers -byście dochowali
3 m m pers -by dochowali
f by dochowała m an
con praet
sg pl
3 m -by był dochowåł m pers dochowali by byli
impersonalis
praet dochowåno
participia
part praes act dochowając
part praet act dochowåwszy

inf dochować (15). ◊ fut 1 sg dochowån (4). ◊ 2 sg dochowåsz (1). ◊ 3 sg dochowå (2). ◊ 2 pl dochowåcie (1). ◊ praet 1 sg m dochowałem, -m dochowåł (3). ◊ 2 sg m -ś dochowåł (1). f dochowałaś (1). ◊ 3 sg m dochowåł (6). f dochowała (4). ◊ 3 pl m pers dochowali (4). ◊ con 3 sg f by dochowała (1). ◊ 2 pl m pers -byście dochowali (1). ◊ 3 pl m pers -by dochowali (1). ◊ con praet 3 sg m -by był dochowåł (1). ◊ 3 pl m pers dochowali by byli (1). ◊ impers praet dochowåno (2). ◊ part praes act dochowając (1). ◊ part praet act dochowåwszy (3); -åwszy (2), -(a)wszy (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Przechować coś, ustrzec; utrzymać (często z okolicznikiem czasu); conservare a. exsolvere a. praesiare a. servare a. tueri iusiurandum a. fidem, constituere, stare in fide, stare conditionibus a. conventis a. pactis a. promissis Cn (25):

dochować czego (15): KochZg A3; BielSpr 11; SkarJedn 147; SkarŻyw 245; NiemObr 74; ReszList 190; WyprPl C3; SarnStat 480, 492, 1270; Oni pierwſzych Oycow ś. co byli przed nimi/ wykłádáli piſmá ś. iáko perły zbieráli/ y podánia ich vſtnego dochowáli/ á ty wſzytkimi gárdźiſz. SkarKaz 43b; CiekPotr B2v; SkarKazSej 665b, 665 marg, 666a.

dochować co (8): DiarDop 110; SkarŻyw 115, 372; GostGosp 98; Vrzędy Kánclerzá y Podkánclerzego [...] Dekretá y Przywileie, Séymowé Conſtitucię ſpiſowáć, dochować, y Metrykę Królewſką w ſwéy władzy mieć. SarnStat 316, 2; SkarKazSej 666a, 666a marg.

dochować komu [w tym: dochować czego komu (10), co komu (1)] (14): KromRozm I K3v; DiarDop 110, 118; Lepiéy ſye tedy zgádzáć/ á w ſpólnéy miłośći Rádźić o tym/ zebyśćie w cále téy wolnośći/ Swobody Potomkom ſwym dochowáli/ Iáką wam práwie w ręce Oycowie podáli. KochZg A3; By byli potomcy ich tey ſpráwy nie opuſzcżáli przes niedbáłość ſwoię/ dochowali by nam ieſzcże byli do tego cżáſu w cáłośći Monárchiey ſwoiey Rzymſkiey bes wątpienia BielSpr 11; On [Józef syn Jakubowy] zbożá ludziom/ ná świeckiego głodu vwiárowánie dochował: á ten [św. Józef] chleb żywotá wiecżnego świátu wſzytkiemu wychował. SkarŻyw 245; NiemObr 74; WyprPl C3; Zamku, koronowánému Królowi dochowáć, y pożytki zbiéráć ſkárbowé. SarnStat 480, 445; CiekPotr B2v; SkarKazSej 665b [2 r.], 666a [2 r.], 666 marg.

Zwrot: »wedle przysięgi dochować« (1): a nam i ponaszym za taką sprawą RP naszę WKM przez ręce cało podaną i ku sprawowaniu zwierzoną cało też wedle przysięgi swej dochować będziesz raczył DiarDop 110.
Szeregi: »dochować i obronić« (1): Wiáry nam Kátholickiey tá koroná dochowáłá y obroniłá. SkarKazSej 665 marg.

»strzec i dochować« (1): PIERWSZY VRZĄD STAROSCI: Zamku ſtrzedz y dochowáć wiernie. SarnStat 492.

»dochować i zatrzymać« (1): miał ſerce do dobrego naśienia ſprawne/ rozum pochopny/ pámięć lipka/ ktora dochowáć i zátrzymáć wiele mogłá SkarŻyw 372.

2. Dotrzymać (o zobowiązaniu moralnym lub umowie) (11):

dochować czego (3): NiemObr 72; A tego wſzyſtkiégo: [Artykułów Henrykowych] nienáruſzenié dochowáć, y nierozwáláć, áni roſparáć, áni proſto áni ná vkoś. SarnStat 109, 108. Cf »wiary dochować«.

dochować co (3): SkarŻyw 115; ActReg 32; Libertates, Swobody, któré do wiernych rąk iemu ſą zwierzoné, dochowáć: y pod ſwym patrocinium dotrzymáć ich ma. SarnStat 63.

dochować czego komu (3): może mię [Bóg] gdy mu wiáry dochowam/ á iego ſię imienia niezáprzę/ przy cżyſtośći zoſtáwić. SkarŻyw 341, 457, 667a.

dochować co komu (1): [Król Zygmunt III] prosi utrimque abyscie totak rozumieli y towm donowawszy [!] woley bozey y RPtey tak to leczeli iakoby się periculum ztąd niedziało ActReg 32.

W charakterystycznych połączeniach: dochować cale (1), cało (1), statecznie (1), w cale (1), w całości (1), wiernie (3).

Zwroty: »pod przysięgą dochować« (1): Confȩderáciiéy zſtrony rozróznionych w wierze pod przyśięgą dochowáć. SarnStat 108.

»wiary dochować« (5): SkarŻyw 341, 457; SkarKaz 8a, 351a; [Koronie] wiáry nie dochowáiąc/ ſámi śiebie zdradzaćie SkarKazSej 667a.

3. Utrzymywać, żywić, zapewnić opiekę, chronić (do określonego czasu); alere, perducere Cn [kogo, co] (18): RejPs 39v, 200v; przy porodzeniu Bachuſá [Semele] vmarłá/ á dzyecię wyproto y dochowano go. BielKron 21; iednák opátrzność/ ſtraż/ á opieká Páńſka/ nie zeydzye z niego/ ták iż y w ſtałośći oney dochowa go do cżáſu iego RejPos 330v, 228v, 266, 281v; SkarŻyw 62; WisznTr 3.

dochować komu (2): RejPs 89; doſyć mam dáru od páná mego/ iż mi ſyná żywego do tego cżáſu dochował BielKron 17v.

W charakterystycznych połączeniach: dochować do (tego) czasu (2), aż do tej godziny, do końca (3), słusznych lat (2).

Zwrot: »(aż do) śmierci dochować« (7): Bo go w wielkim doſtátku ſmierći dochowano/ Dla pieniędzy ktorych ſie wiele nádziewano HistLan E3, B4v, C3, D3v; SkarŻyw 461; Matka yemu dala pol grzebya y wſzytkyę swyerſnocz za yego dobrodzyeiſtwo yſz yą dochowal aſz do ſzmyerczy ZapKościer 1579/67, 1579/69.

Synonimy: 2. dotrzymać; 3. zatrzymać.

Formacje pochodne cf CHOWAĆ.

Cf DOCHOWAN, DOCHOWANIE

JZ