[zaloguj się]
[pdf]

CHOWAĆ (1698) vb impf

o oraz a jasne [w tym w o 3 r., w a 14 r. błędne znakowanie].

Fleksja
inf chować
indicativus
praes
sg pl
1 chowåm chowåmy
2 chowåsz chowåcie
3 chowå chowają
praet
sg pl
1 m chowåłem, -m, -em chowåł m pers -smy chowali, my chowali
f chowałam, -m chowała m an
n subst my chowały
2 m -ś, -eś chowåł m pers
f -ś, -eś chowała m an
3 m chowåł m pers chowali
f chowała m an
n subst chowały
fut
sg pl
1 m będę chowåł, chować będę, będę chować m pers będziemy chować, będziem chować, chować będziemy, będziem chować
f będę chowała m an
2 m będziesz chowåł, chować będziesz m pers chować będziecie, będziecie chować
f będziesz chowała m an
3 m będzie chowåł, chować będzie, będzie chować m pers będą chować, chować będą
f będzie chowała, będzie chować, chować będzie m an
imperativus
sg pl
1 niech chowåm chowåjmy, niech chowåmy
2 chowåj chowåjcie
3 niech(aj) chowå niech(aj) chowają
conditionalis
sg pl
1 m bych chowåł m pers bysmy chowali, bychmy chowali
2 m byś chowåł m pers byście chowali
3 m by chowåł, chowåłby m pers by chowali
f byś chowała, by chowała m an
n by chowało subst by chowały
con praet
sg
2 m byś był chowåł
f byś była chowała
3 m by był chowåł
impersonalis
chowåno
praet chowåno
con by chowåno
participia
part praes act chowając

inf chować (513). ◊ praes 1 sg chowåm (36) [w tym: -ąm (8)]. ◊ 2 sg chowåsz (30). ◊ 3 sg chowå (167). ◊ 1 pl chowåmy (31) [w tym: -ąmy (1)]. ◊ 2 pl chowåcie (12). ◊ 3 pl chowają (207). ◊praet 1 sg m chowåłem, -m, -em chowåł (19); -em (3), -(e)m (16). f chowałam, -m chowała (4). ◊ 2 sg m -ś, -eś chowåł (12). f -ś, -eś chowała (4). ◊ 3 sg m chowåł (124). f chowała (29). ◊ 1 pl m pers -smy chowali (1) Leop, my chowali (1) KochMon. subst my chowały (1). ◊ 3 pl m pers chowali (61). subst chowały (8). ◊ fut 1 sg m będę chowåł (10), chować będę (6), będę chować (2) RejJóz, RejKup; będę chowåł BierEz, LubPs, RejZwierz, RejPos, RejZwierc (2); chować będę BielKron, BiałKat; będę chowåł : chować będę KrowObr (2 : 1), SarnStat (2 : 3). f będę chowała (1). ◊ 2 sg m będziesz chowåł (10), chować będziesz (3) OrzList, BiałKat (2). f będziesz chowała (1). 3 sg m będzie chowåł (21), chować będzie (8), będzie chować (4); będzie chowåł : chować będzie : będzie chować LibLeg (1 : 1 : —), OpecŻyw (1 : 1 : 3), RejPos (4 : 1 : ‒), SarnStat (2 : ‒ : 1).f będzie chowała (1) HistLan, będzie chować (1) WisznTr, chować będzie (1) RejPos. ◊ 1 pl m pers będziemy chować (11), będziem chować (2), chować będziemy (1); będziemy chować RejAp; będziem chować ArtKanc; będziemy chować : będziem chować : chować będziemy LibLeg (1 : ‒ : 1), SarnStat (9 : 1 : ‒). ◊ 2 pl m pers chować będziecie (4) BibRadz, CzechRozm, CzechEp (2), będziecie chować (3) BielKron, RejPos, BudBib. 3 pl m pers będą chować (6) ComCrac, BielKron, SarnStat (4), chować będą (4) BudNT, KlonŻal, ReszList, WujNT. ◊ imp 1 sg niech chowåm (1). ◊ 2 sg chowåj (74). ◊ 3 sg niech(aj) chowå (11). ◊ 1 pl chowåjmy (5), niech chowåmy (1) KochProp. ◊ 2 pl chowåjcie (19). ◊ 3 pl niech(aj) chowają (6). ◊ con 1 sg m bych chowåł (2). ◊ 2 sg m byś chowåł (6). f byś chowała (1). ◊ 3 sg m by chowåł, chowåłby (52). f by chowała (5). n by chowało (1). ◊ 1 pl m pers bysmy chowali (7) BibRadz, KuczbKat, WujNT (2), SarnStat (3), bychmy chowali (4) RejAp, RejPos, BudNT, ArtKanc. ◊ 2 pl m pers byście chowali (5). ◊ 3 pl m pers by chowali (41). subst by chowały (1). ◊ con praet 2 sg m byś był chowåł (2). f byś była chowała (1). ◊ 3 sg m by był chowåł (3). ◊ impers chowåno (1). ◊ praet chowåno (34). ◊ con by chowåno (14). ◊ part praes act chowając (41).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Przechowywać, gromadzić, składać, trzymać, zachowywać; reponere Murm, BartBydg, Mącz, Cn; servare Mącz, Cn; condere Mącz; retinere Calag; recondere, tueri Cn (297): SeklKat Y2v; á w báńce śklaney chowáiąc ná oczy puſzczay. SienLek 66v; ModrzBaz 33v.

chować czego (2): GroicPorz dd; Y ſam bych śię iuż iął pieniędzy chowáć KochFr 31.

chować co (184): A z błotá puſzki bywáią/ W ktorych też złoto chowáią. BierEz Gv, P; OpecŻyw 19, 94v; Vestiarium, eyn kleider kaſtlen Gdzye ſſáty chowáyą. Murm 148, 194; HistJóz B3; BartBydg 169; potim ſtego trociſzkow nadziałać á ku potrzebie chować. FalZioł I 95a, I 1a, 79d, IV 25b, 32b, 34c (10); Trzeci rzekł, o Alexandrze ktorys przedthym y złoto/ ſrzebro chował, teraz cie lepak złoto zchowało BielŻyw 164, 157; j owſzem wino dłużej trwa gdi ie tam chowaią gdzie wiatr ſwieży nie dochodzi GlabGad K2, K5v; W timże iednim domu wſzytek ſtatek ſwoy chowaią, iako żony, dzieci/ dziewki, cżeladz, bydło małe y wielkie, konie, zboży wſzythko nacżynie. MiechGlab [89], [89] [2 r.]; RejRozpr I; LibMal 1554/192; KrowObr 183v, 197v; RejWiz 69v, 167, 192v; Leop Gen 41/35, Tob 12/8; y dáć Podſtároſćiemu od niego wiárdunek/ y chowáć ono bydło áż do dwu niedzyel/ ktore záſię ma dáć do obory Krolewſkiey UstPraw F, I2v; RejFig Aa5; RejZwierz 100v, 117; WyprKr 94; BibRadz 4.Reg 10/22, I 238d marg; W Cerkwi ſwey żydowie chowáią dźieſięćioro Boże przykazánie BielKron 465, 38 [2 r.], 78 [2 r.], 80v, 178, 183 (17); Archivum [...] Mieisce/ álbo/ skliep/ w którym Ziemskie/ álbo/ mieiſckie/ álbo/ też Konſiſtorskie Xięgi chowáyą. Mącz 15a; Balistarium, Mieyſce gdzie dziáłá chowáyą Mącz 23a; Condimentarius [...] Co może ſolić/ kwáśyć álbo w miedzie długo chowáć. Mącz 63a; Vendax, Który rad przedáye/ nie rad długo chowa/ popuſzcza przecz do ludźi. Mącz 479c, 3d, 16c, 31a, 51b [2 r.], 52d (25); OrzQuin X2v; SienLek 84, 161v, 163, 163v; iż chowano ná rathuſzu trućiznę/ dla tego/ áby ią mogł káżdy ten wziąć/ ktoby pokazał [...] że ma przycżynę ſłuſzną zyść s tego ſwiátá GórnDworz Y4v, Y5, Ff; HistRzym 24, 36 [2 r.], 123v; RejPos 82; BielSat D3; RejZwierc 47, [238], 245v; BudBib 2.Par 1/14, 2.Esdr 13/4; CzechRozm 264v; ModrzBaz 123, 123v, 132; SkarJedn 233; Oczko 7; SkarŻyw 102, 311, 312, 492, 493, 527, 545; StryjKron 363; CzechEp *4v; KochFr 35; WerGośc 251; GórnRozm I2v; Conditorium ‒ Mieſce na ktore nieco chowąmy, grob. Calep 236a; Vestispicus ‒ Ten ktori ſzati chowa. Calep 1118b, 236a, 276b, 286a, 327a, 338b (14); Zgoniny/ Plewy/ w ſuſzy chowáć/ doyźrzeć coby nie zeprzáły GostGosp 48, 32, 48 [2 r.], 50, 54, 58, (16); RybGęśli B3v; WujNT 187, 330 [4 r.], Xxxxx; iż Podſkárbi Koronny/ iáko Korony y ſkárby króleſtwá [...] chowa SarnStat 356, 308, 310, 321, 356, 385 (9); GrabPospR N4v; SkarKaz 386a; KlonWor 12 [3 r.]. Cf chować co komu; co na co.

chować czego (po przeczeniu) (13): ForCnR A2; Iakom ya yemv nye zayal stada swyerzepycz [...] anym ych chowal woborze oth godzyny do godzyny ZapWar 1534 nr 2410, 1527 nr 2383 [2 r.]; SeklWyzn c2v [2 r.]; LibMal 1546/111v; WisznTr 17; Lucżywá zá piecem nie chowáć GostGosp 22, 54; SarnStat 384, 925, 926.

chować co komu (4): RejZwierz 106; gdźie Burgmiſtrz Miecz ma/ ále go nád złoczyńcą nie vżywa/ Kátowi go ku ſkutku ſpráwiedliwośći ſwéy chowa. OrzQuin X2v; HistRzym 11v; RejPos 82 marg.

chować co na co (8): BierEz I; FalZioł IV 12b; Kto ma pieniądze poſpolite ná obronę chowáć. UstPraw E3; OrzRozm V; HistRzym 105v; RejZwierc 107v, 186v; Ná kury poślády chowáć/ coby nie poprzáły. GostGosp 110.

Przysłowie: Rádzęć choway ćiepło głowę RejRozpr I; RejWiz 192v; Bo tęn kto prżekonánego o to prżyprawił/ ćiepło głowę chowáć muśi GórnRozm I2v [ogółem 3 r.].
Zwroty: »w całości chować« (1): wſzákże Sáráceni grob Páńſki w cáłośći chowáli dla pielgrzymow BielKron 178.

»rządnie chować« [szyk zmienny] (6): Regeſtrá záraz piſáć: opátrznie y rządnie ie chowáć GostGosp 48, 32, 48, 58, 124, 136.

praw. »chować ku wiernym rękam (a. wiernej ręce)« (2): Iako my on nyedal stha kop grosshy wpolgrosczech chowacz kv wyernym rakam [...] pyenyadzy gothowych Zap War 1527 nr 2383, 1527 nr 2383.

Szeregi: »strzec i chować« (1): FAnthu Wierzyćiel powinien thák pilnie ſtrzedz y chowáć/ iáko ſwoiey właſney rzeczy. GroicPorz dd.

»trzymać, (i) chować« (2): Siárká tedy ſamá [...] ognie tám té źięmné trzyma/ y chowa Oczko 7; Calag 66a.

W przen [co] (18): Práwye ze wſſąd duſſę yego w żelezyech chowano. LubPs Y, V3v; RejWiz 18; KochSat A4v; OrzQuin F2v; RejAp 128v; GórnDworz L13v; RejPos 74; Kto pieniądze we łbie chowa RejZwierc 233v; Chćieyże naprzód iezyk moy zápieczętowáć/ A pod ſtrażą/ pánie/ vſtá moię chowáć KochPs 205; SkarŻyw 353; KochPieś 29; PudłFr 26; áby vmiał káżdy z was naczynie ſwe chowáć w świątobliwośći y vczćiwośći WujNT 1.Thess 4/4, s. 27; SzarzRyt B.

chować na kogo, na co (2): Cáły dźień nieſpráwiedliwość ięzik twoy ſpráwował A záwżdy yák oſtrą brzytwę ná zdrádęś gi chował. LubPs N5; RejAp 87.

a. Zostawiać, przechowywać na potem; reponere, servare Mącz; condere, reservare Calep (59): RejJóz N6v; RejZwierz 140v; BibRadz Act 5/4; Mącz 311d, 389a, 482d; otoż nam powiáda nie ſtháraycie ſie o iutrzeyſzym dniu/ [...] á tu przed ſię każe chowáć? A ták będę ia też chował/ będę ią też ściſkał/ przydą droſzſze cżáſy RejPos 82v; WujJud 179; Reservo ‒ Napotim chowam. Calep 916b, 236a; GostGosp 24; SarnStat 334.

chować co (37): Vbogi chodząc do ogrodá/ co mu zbywáło obiádá: Kożdą trochę miodu chował/ Poſpołu go w bánię zlewał. BierEz Q3; SeklWyzn o2v; RejWiz 83; HistRzym 112v; RejPos 186; Ano więc dobrze przyſzłe cżáſy przepátrowáć/ Mali kto co niewádzi dla przygody chowáć. HistLan A3; WujJud 224v, 225, 263v; CzechRozm 264v; SkarJedn 345; KochPs 68; KochMRot C2v; ſámi śiebie Ku gwałtownieyſzéy chowaymy potrzebie KochPieś 38; Calep 733b; KochFrag 40; WyprPl C2. Cf chować co od czego; co komu; co na kogo, na co.

chować co od czego (3): Maſz tám iáko dwie grzywnie ſpełná odliczoné. Choway ie od przygody/ niełátwie vdaway WyprPl C2v. Cf »chować [co] od potrzeby«

chować co komu (7): BierEz A2v; SeklKat Q3v; SeklPieś 20; RejWiz 83; gdy tho weźmieſz będąc niegodnym/ co godnym ludźiom ſobie Rzeczpoſpolita chowa OrzRozm R2v; HistRzym 32; Powiedziáłá mu/ iż żywie pan bog że nie mam iedno kąſzcżek oleiu [...] y to chowam ſobie á dziecięciu ſwemu RejPos 81v.

chować co na kogo, na co (13): RejJóz E6v; RejFig Aa3v; HistRzym 32; Co ná drogość zboże chowáią. KuczbKat 330 marg; WujJud 198v; CzechRozm 7; Bo ieſliże z máiętnośći [...] tedyć záprawdę pożytki znich wźięte nie ná zbytek obrácáć/ ále ná potrzebę Rzecżypoſpolitey chowaćby mieli. ModrzBaz 119v, 33v; SkarŻyw 320; Ktorą ia na co innego sobie chowąm. ActReg 164; SkarKaz 352b; Látá/ zdrowié/ vrodę/ niewiém nacz chowamy GosłCast 37; KlonFlis F4v.

Zwroty: »chować na pochwili, na pochwiłki« (1 : 1): RejWiz 83; Dobrze to ná łákomcá/ chowáć ná pochwiłki. RejFig Aa3v.

»chować [co] od potrzeby« (2): vſuſz máchárzynę Kiernoźią weſpoł y z moczem/ choway to od potrzeby SienLek 132, 152.

W przen [kogo, co] (8): dáiąć przes to znáć/ iże drugie vcho ku ſłuchániu drugiey ſtrony chował. GroicPorz aa4; RejAp 115.

chować komu (3): RejZwierc 49v; BudBib Tob 4/10; Zywot wieczny w drogim niebie/ Chowa mu Pan Bóg v śiebie KochMRot A3.

chować na co (3): SkarŻyw 140; MIlczyćie w obiad/ móy Pánie Konraćie/ Czy tylko ná chléb gębę ſwą chowaćie? KochFr 12; GórnTroas 57.

b. Składać w co; wkładać do czegoś (16): Wſzyſtkim ſzyie záłámował/ A do ſwego woru chował. BierEz Kv; Promptuarium – Mieſcze doktorego chowámy, y zmiego [ ! ] dobiwami iako ieſt ſpichlerz, ſpiżarnia. Calep 859a; GostGosp 98.

chować co (11): Darius podnioſl ſie y rzekł/ przyácielu coż to cżyniſz iże thy kubki do zánadr chowaſz? HistAl F2v; KrowObr 183v; BibRadz I 353v; Elżbietá [...] chowáiąc do ſkrzynie koronę/ vkrádłá ią záſię podſkárbiemu BielKron 303v; GórnDworz S8; RejZwierc 110, 233v; A wyzbierayćie wino/ y letne (owoce)/ y oliwę a chowayćie w nacżynia wáſze BudBib Ier 40/10; Rzepę do dołow chowáiąc/ korcem wſzędy mierzyć. GostGosp 68, 46, 74.

W przen [co w co] (2): W ręce thwe pokłádam álbo chowam Duchá mego. GrzegŚm 46, 45.
2. Ukrywać, trzymać w zamknięciu; servare Mącz, Calep; condere, custodire, occultare Mącz (138):
a. O ludziach (65):
α. Chronić (32): Chowaſch thi vſziebie czolbina a on odpowyedzial nyechowam LibMal 1544/79v.

chować kogo (29): BierEz F3v; takowichbi zloczintzow nie trzeba zalowacz, any ych chowacz ktorzi bi nieziczili na obye ſtronie przyaczielskiego dobrego zachowania miecz LibLeg 10/92v, 6/78, 159, 10/120v, 121, 122 [2 r.] (12); LibMal 1544/79v, 1553/174; LubPs X3 marg; Táyno to być nie mogło/ choć przez czás niemáły/ Chowáły mię w ſwych iámách przyiázliwe ſkáły. Prot B; CzechRozm 120v; SkarŻyw 263 [2 r.], 478; WisznTr 26; GórnRozm F2v; SarnStat 155, 242, 606, 701, 707, 1113.

Szeregi: »ani dzierżeć ani chować« (2): I nyemamy takowego nyeprzyacziela any dzierzecz any chowacz naprzeczywko Stephanowi Woiewodzie LibLeg 6/78, 6/159.

»(nie) chować abo (ani) przymować« [szyk 2 : 1] (3): a yeſly bi ktori staroſthá bil ktoribi abo chowal abo przymowal zdraycze pana woyewodzyne tedi karacz takowe ſſrodze Raczi LibLeg 10/121, 10/120v, 11/72.

»chować i zakrywać« (1): Choćby mię Rypheiſkie ſkáły/ W ſobie chowáły: Y zákrywáły WisznTr 26.

W przen [kogo] (2): Połknąłem imię jego. (‒) Y to nie foremna Co przyiacioły miedzy zębámi záwárte Chowaſz. CiekPotr 69.
Zwrot: »chować pod skrzydły« (1): Iż nas panchowa przed okrutniki pod ſkrzydły ſwiętey możnośći ſwoiey. LubPs Pv marg.
β. Więzić [kogo] (33): ZapWar 1533 nr 2407; LibMal 1553/176v; RejRozm 393; RejPos 215v; BudNT Act 25/4; Ták iádowity w niey cżárt był/ iſz ią wiązáć á ná dole w piwnicy chowáć muśiano SkarŻyw 226; WujNT Act 25/21; SarnStat 647, 1112.
Zwroty: »chować w ciemnicy« (3): chowano tedy Piotrá w ćiemnicy [Petrus qnidem servabatur in carcere] Leop Act 12/5; HistRzym 85v; WujNT Act 12/5.

»chować w ćwierdzy« (1): nyeyalyszmy Iana [...] any go przykazal nam chovacz wczvyerdzy mykolay pyothrovsky burgrabya ostrovsky ZapWar 1507 nr 1982.

»w klozie (a. w klozach) chować« (4): RejZwierz 105; mieć ſie zá mądrego kiedyś głupi/ ieſt to być dobrze ſzaleńſzym niż ow/ kthorego w klozie chowáią. GórnDworz C2; BielSat [I4]; BielSjem 14.

»w (żelaznych) okowach chować« (2): Aby królom ich kłádli ná nogi pętá/ A w okowách chowáli przednié kśiążętá. KochPs 216; OrzJan 39.

»chować pod strożą (a. strażą)« [szyk zmienny] (3): a wy będzýecye w więzýenyu [...] y chował ye pod ſtrożą przez trzy dni HistJóz C2v; BielKron 393v; SkarŻyw 200.

»w więzieniu chować« [szyk zmienny] (11): BielKron 187, 218v, 345, 353v, 359; BielSat [I4]; CzechRozm 265v; SkarŻyw 454; Węgrowie też Sigmuntá Krolá ſwoiego Szwagrá Iágiełowego ná ten czás poimawſzy w więzieniu chowáli. StryjKron 512, 537; BielSjem 14.

»za więźnia chować« (1): ale y Gońcá Krolewſkiego ledwo wyſłuchawſzy/ dáleko od ſiebie odeſłał/ y práwie zá więzniá chował. StryjKron 782.

W przen [kogo] (1): A iákoż ſie thu vſtráſzyć nye ma tá niewinna duſzycżká twoiá? ktorą ty chowaſz ták w trudnym oblężeniu/ á w ták plugawey wieży tego ſproſnego Ieruzalem ſwowolnego ciáłá ſwoiego RejPos 197.
b. O przedmiotach i zwierzętach (54): BielKron 49; Condo etiam łáyę/ Zákrywam Chowam Nie dáyę znáć Mącz 92b, 258b; ſkaráłám ſie przez ſtrátę pierſćieniá á iuż lepiej będę vmiáłá chowáć/ ták że mi ich nikt nie vkrádnie. HistRzym 62v; RejZwierc 16; SkarKazSej 704b.

chować co (39): Iako ya szyva poczesnye y nyechova [ ! ] rzeczy kradzionych wswem domv ZapWar 1524 nr 2160; BielŻyw 161; MiechGlab *4v; LibMal 1551/163v, 1552/167v, 168v; BielKom G2; GroicPorz aa2; BielKron 66v, 433; OrzQuin Kv; GrzegŚm 46; HistLan B4v, C, C2, Fv; Nie nie ieſt rozum kto ſie im nie zdobi/ Iákoby kotá chował w puſtey krobi. RejZwierc 214; WujJud 52; Strum H4v; MWilkHist E2v, G; CzechEp 82; PRóżno mnie do dźiewiąći lat ſwé fráſzki chowáć KochFr 78; A gdźiéż on kárṕ/ Stáchniku/ coś go w koycu chował Prze mię? PudłFr 62; GórnRozm B4v; KochFrag 41; WujNT 447; SarnStat 20, 442, 634; PowodPr 82; SkarKaz 84a; Iáko Alcibiades w proſtym y niepocżeśnym puzderku chował złote Sileny one Bożki Pogáńſkie KlonWor ded **2, k **v, 34, 76; PudłDydo A3v. Cf chować co przed kim, przed czym.

chować co przed kim, przed czym (2): Chleb w koſzu wzgorę záwieſzał/ Tám go przed myſzámi chował. BierEz P4; chowáli to w mur przed łupieżniki BielKron 399.

Zwroty: »chowac w cale« (1): A coby nád to zbywáło/ chowáć to wcale w ſkárbie poſpolitym w Ráwie y w Wilnie SarnStat 442.

»w zanadrach (a. w zanadrzu), do zanadrz chować« (2 : 1): [tytuły] któré wy Pánowie Polſcy/ y wy Pánowie Litewſcy/ iáko węże ná ſzyie ſwé/ práwie w zánádrách ſwoich chowaćie OrzQuin Kv; HistLan B4v, C.

Szereg:»chować a strzec« (1): Takież piſali dawni Hiſtoricl [!], iakoby w onich ſtronach było mnoſtwo złota y ſrebra, ktore ptaci Gryffowie abo Nogowie wykopuiąc chowáią á ſtrzegą MiechGlab *4v.
W przen [co] (4): RejZwierc 18, 232v; CzechEpPOrz *3v; ty nas ſercem zepni/ y myślámi. A niechay iuż Vnijéy w ſkrzyniách niechowamy KochProp 15.
α. Zawierać, mieścić w sobie [co] (5): Ponieważ żeſmy iuż rozmowę mieli o żołądku/ ielitach/ co weſpoł trzewámi miánuią/ á wſzytko brzuch chowa SienLek 100v.
W przen (4): Bogáctwo dobre gdy worek ze cnoty/ A ſkrzynká s ſławy co chowa klenoty. RejZwierc 227; A łzy oczu moich wiádro chowa twoie. KochPs 82; Szláchetné roty/ których martwé głowy Chowa/ y chowáć będźie brzég Bugowy KochFrag 30.
c. O myślach i uczuciach (19):

chować kogo, co (16): LibLeg 11/70v; GórnDworz Y6; Dáleko ieſt rzecż lepſza káráć niſzli gniew chowáć BudBib Eccli 20/2; KochPs 88, 153; StryjKron 482; GrabowSet M2v [2 r.], N, T. Cf chować co przeciw komu; co za co, »w pamięć chować«.

chować co przeciw komu (1): Nie idźieć nam [...] o gniew/ ktorybyſmy w ſobie mieli przećiw komu nieſłuſznie chowáć CzechEp 47.

chować co za co (2): iſz tych nogi cáłuiem/ ktorzy z Rzymu do nas przychodzą/ y ſzáty ich drápáiąc/ kęſy ony zá reliquie chowamy. SkarJedn 310; CzechEp 99.

chować komu (2): GliczKsiąż L3; mśći ſię Iehowá nád ſprzećiwniki ſwemi/ pomni (marg) wł: chowa. (‒) nieprzyiaćielom ſwoim. BudBib Nah 1/2.

chować w czym (9): nykomv krol yego M. Nieoznaymy ale to bedzie chowal wtayemnoſczy LibLeg 11/70v. Cf Zwroty.

Zwroty: »w pamięć, w pamięci, na pamięci chować [kogo, co]« [szyk zmienny] (1 : 1 : 1): s kthorych rzecży bacżąc wſſytko ſobye zgromadza á w pámyęć chowa GliczKsiąż L3; GrabowSet M2v; Gdy ćię miły towárzyſz odbieżał nie z chęći/ Ieſzcze go widzę chowaſz mocno ná pámięći. ZbylPrzyg B3.

»w sercu chować« [szyk zmienny] (3): GórnDworz Y6; PaprPan Hh2; Vſty przyiaźń ofiárowáć/ A w ſercu iad ſzczery chowáć. KochPs 88.

»w sobie chować« (2): CzechEp 47; Obticeo ‒ wſobię chowam, zamilczam. Calep 719a.

3. Grzebać umarłych; condere, tumulare Mącz, Cn; componere, humare, inferre mortuum, sepelire Cn (50): dla thego ná tey ziemi po kthorey Pśi chodzą/ y po niey tzynią co chcą/ chowáć nie dopuſztzacie. KrowObr 104.

chować kogo co (48): FalZioł I 89c; HistAl D; KrowObr 104v [2 r.], Ss4v; CHłopá żoná zdechłego gdy we wśi chowáłá/ Miedzy inym nieſzcżęſciem ná to nárzekáłá. RejFig Bb4v; RejZwierz 12; muſieli pánu źle myſlić albo iego ſynom/ przeto nie dano ich chować w źiemię iedno w ieźioro miotano BielKron 342v, 13, 137v, 169v, 237v, 456v; Libitinam exercere, handlem pogrzebnym ſie obchodźić/ też ludzie chowáć. Mącz 192a, 508d; RejZwierc 238v; BudBib Eccli 49/18; BiałKaz H2v; SkarŻyw 135; StryjKron 762; WCzorá pił z námi/ á dźiś go chowamy KochFr 14; ArtKanc F19; Priámus zmurował Sklepy/ gdźieby dźieći ſwé opłákáné chował. GórnTroas 36; SarnStat 657; SkarKaz 386a. Cf »ciała chować«.

Zwroty: »ciała [czyje] chować« [szyk zmienny] (8): FalZioł I 89c; Alexander [...] przykazał áby ludzkie ciáłá chowáli w grobiech HistAl H8v; ciáłá zbitych z obu ſtron chowáli/ to ieſt pálili. BielKron 57, 58, 58v; HistRzym 17; RejPos 147; WujNT 853.

»poczciwie (a. uczciwie) chować« (3): BielKron 137v; y ine pocżćiwe ciáłá pocżćiwie chowano. RejPos 147; ReszHoz 118.

»chować po śmierci« (1): MIchał Páleologus był okrutny/ przeto go lud poſpolity nie dał chowáć po śmierći. BielKron 169v.

»umarłe (a. zmarłe ludzie) chować« [szyk zmienny] (15): vmárłych ludzi nie chowáli ále ie iedli. HistAl M3v; KrowObr 104v; á nie chowáią vmárłych w Cerkwi/ iedno w polu BielKron 465, 205, 399v, 462; Sandapilarius, Ten który vmárłe chowa/ do grobu nośi. Mącz 367a; Tumulo, Chowam vmárłego/ grzebę. Mącz 468c, 14b, 192a, 308c, 400a, 489d; ReszHoz 118; GórnTroas 37.

W przen [co] (1): Maſz práwo dobre/ choway tego [pionka] w grobie. KochSz B4.
4. Żywić, utrzymywać, mieć; sustentare Mącz, Cn; alere Calep, Cn; asservare Calep; nutrire, pascere Cn (441): Diar 53; BielKron 261; Sustento, Podpieram. Metaph. Ziwię/ karmię/ chowam. Mącz 448c; ZapKościer 1586/69.

chować czego (1): A nierządnych nałożnic chowáć dopuſztzáli KrowObr 232.

chować kogo, co (183): ZapWar 1505 nr 1995; Ezop iże żony nie miał/ Chował ſługę z ktorą legał BierEz F3, N, N2v, Q3v; PatKaz II 57, 213; BielŻyw 47, 110; KłosAlg Gv; RejJóz Bv; LibMal 1547/124v; RejKup Ov; KromRozm I C3; MurzHist Ev, K2; MurzNT 46; tylko in angulis privatum dopuszczono kapłany chować nie każdemu stanowi, jeno szlacheckiemu tylko Diar 53, 50, 52 [2 r.], 53 [2 r.], 56, 77, 81; iż bogátą żonę chowáć yeſt wyelki fráſunek á łamánye głowy GliczKsiąż Qv, B7, D5v [3 r.], D6, I2, K3v (10); KrowObr 7v, 25v, 26 [2 r.], 236; RejWiz 159; Leop Esth 2/11; A poki zá mąż niepoydą/ poty bráćia máią oiczyznę trzymáć á ſioſtry chowáć. UstPraw B3v; RejZwierz 5v, 33v, 44; BibRadz 2.Reg 20/3, 3.Reg 22/6, Tob 2/12; OrzRozm Iv; mieli [...] cżterzy dni chowáć Krolá ze wſzytkim dworem BielKron 391v; pocżęli ſłużebnych więcey przyimowáć/ á chowáć ná Podolu BielKron 416v, 47, 56, 63, 84v, 126v (18); Mącz 145c, 188d, 447b; Potrzebne ludźi choway/ ſtrzeż ſię prożnowánia Prot D3; RejAp 100v; áby oicow ſwych ſtárych nie zábiiáli/ ále ie chowáli iáko przyſthoi do ſmierći. GórnDworz Ii4, Aa3; HistRzym 18, 18v, 21, 85, 112 [2 r.], 113; RejPos 138v, 314; BiałKat 203v; BielSat D3v; HistLan A4, B, B4; RejZwierc 46v, 53v, 72, 114; RejPosWstaw [413]; BudBib 1.Mach 9/53; HistHel B3; indźie ieſt źiemiá piaſzcżyſta/ ieſli iey dżdże nienámocżą/ bárzo ſkąpo chowa ſwego oracżá. ModrzBaz 119v, 54, 56, 83, 103v, 117v; SkarŻyw 103, 460; A on sliubuie onę chować i poddaie iey w moc rządzić gospodarstwem iak biallyglowie nalieży. ZapKościer 1580/10, 1584/43; StryjKron 416; CzechEp 26; KochFr 107; ReszHoz 116 [2 r.], 121, 130; BielSen 11; BielSjem 21; BielRozm 29; GórnRozm A4v [2 r.], D; PaprUp I3v, K2v, L2; Calep 591a; GostGosp 32, 96; LatHar 566; áby Ordinarii locorum [...] ná ſzkołách Rectory/ Miſtrze mieli/ y chowáć roſkazáli SarnStat 199, 194, 201, 268, 374, 376 (9); GrabPospR N4v; SkarKaz 422b; VotSzl E3 [2 r.]; CiekPotr B3v; GosłCast 66; Wſzytkoto żywie z przyrodzenia w wodźie/ [...] Wſzytko to chowa Thetis wielorodna Bogini wodna. KlonFlis C. Cf chować kogo, co dla kogo, dla czego; kogo do czego; kogo od czego; kogo, co komu; kogo k(u) czemu; kogo na co; kogo za co; kogo czym.

chować czego (po przeczeniu) (25): ZapWar 1508 nr 2053; Proznego chlebá nie chowáć. BierEz K2; BielŻyw 6; Diar 53; KrowObr 233v; BielKron 9, 238v, 367; Prot D2v; Niechowayćie mężowie/ żon/ corek/ roſkoſznie. BielSat D3; HistLan F2; CzechRozm 234; ModrzBaz 32, 37v; SkarŻyw 412; ZapKościer 1584/66v; GórnRozm D3v; SarnStat 108, 245, 310, 920; SiebRozmyśl B; KmitaSpit C6. Cf chować kogo (G) (po przeczeniu) komu.

chować kogo, co dla kogo, dla czego (7): GliczKsiąż Lv; KochMRot B2; ReszHoz 132; iż ták wielką zgráię dla obrony/ ſwey chowáć muſzą GórnRozm A4v, A4v, K; SarnStat 1157.

chować kogo do czego (1): Te rzecży ma pámyętáć rodzic kożdy gdy chce mámkę do dzyecyęcyá ſwego chowáć. GliczKsiąż D6.

chować kogo od czego (1): nie wſzyſcy v nas ná woyny ieżdżáią/ iedny chowáią od roley/ drugie ná rzemioſła BielKron 402.

chować kogo, co komu (17): RejJóz Bv, B8v; RejKup d4v; Diar 52; GliczKsiąż B7v, D2, D5v, K3v [2 r.], L; BielKron 392; RejAp 111; Iż lepiey ieſt duchownemu cżłowiekowi chowáć ſobie ſwowolną niewiáſtę RejPos 345v; ReszHoz 121; ZapKościer 1588/80v; SarnStat 207, 268.

chowαć kogo (G) (po przeczeniu) komu (2): GliczKsiąż B6v; IWan Bázyli [...] wzniosł nań walkę/ nálawſzy ſobie ktemu przycżynę/ iż iey cerkwie Ruſkiey niezbudował w Wilnie/ iż też popow Ruſkich iey niechował iákich oná chciáłá BielKron 428v.

chować kogo ku czemu (1): otworzyłem gumná [...] bráćiey y ſąśiádom ſwym/ żywiąc á chowáiąc ie ku poſługam twym OrzRozm R4v.

chować kogo na co (5): OrzList e2v; Niewiaſt nie iedzą ále ie chowáią ná płod BielKron 441, 402; RejZwierc 251v; ModrzBaz 64.

chować kogo za co (1): ma dáć oycu iey pięćdzyeſiąt ſyklow ſrebrnych/ á ią chowáć zá żonę BielKron 44v.

chować kogo czym (6); BielKron 189v; Duchowni Iurgelty ſwoimi Kácérze chowáią. OrzQuin G4 marg, G4; ReszHoz 134; ſami ſobie gwoli Swiatki/ nakladem R: P: chowali PaprUp L2; SarnStat 134.

Zwroty: »chować na swoim chlebie« [szyk zmienny] (2): ZapWar 1508 nr 2053; Drudzy czeládźi heretyctwá dopuſzczáią/ y śmieią na chlebie ſwoim chowáć iad domownikow wſzytkich SkarKaz 422b.

»w domu, doma chować« [szyk zmienny] (13 : 4):ZapWar 1505 nr 1995, 1508 nr 2053; Lepiey było nam dań dawáć/ Niżli w domu zboycę chowáć. BierEz N; BielŻyw 47; Kapłany swe szlachcie wolno doma chować Diar 50, 52, 53 [2 r.], 56; GliczKsiąż L, Lv; KrowObr 233v; HistRzym 85; HistLan B; GostGosp 96; A wſzákże to rozumieć ſie ma o czeládźi domowéy [...] którąby ſobie w domiéch ſwych chowáć mieli SarnStat 268; GrabPospR N4v.

»milczkiem chować« (1): Potym ſię zdrugą ſlubował Czo ia ſobie milczkiem chował. RejKup d4v.

»przy sobie chować« (6): Zaſz go też przy ſobie/ będę długo chować RejJóz Bv; Diar 52; KrowObr 26; CzechEp 26; GórnRozm D; PaprUp K2v.

»chować w żywocie« (1): gdy y chouala wzyuoczye ſwym dzyeuyącz myeſyączy PatKaz II 57.

Szeregi: »chować, (i) opatrować (a. opatrzać)« [szyk 4 : 1] (5): GliczKsiąż O3; RejPos 314; ReszHoz 134; ArtKanc T11; Asservo ‒ Chowąm, oppatruię. Calep 105a.

»chować i (a) rządzić« [szyk 1 : 1] (2): V Ziemiańſtwá ieſt ten obicżaj dzyecyom rządźić á chowáć bákálarzá GliczKsiąż K3v; GostGosp 4.

»żywić, (a, i) chować« [szyk 4 : 3] (7): OrzRozm R4v; BielKron 245v; RejPos 314; BiałKat 203v; iáko powinne ſą cżćić rodzice ſwoie [...] á iuż sſtárzáłe pobożnie chowáć y żywić. RejPosWstaw [413]; ArtKanc T11v; Calep 55a.

W przen [kogo, co] (5): nyechay pyes pſá chowa á cżłowiek cżłowieká GliczKsiąż N7; RejZwierz 114v; ArtKanc I20v; GrabowSet V4v; CzahTr Kv.
α. Trzymać dwór, wojsko [kogo, co] (19): A yego K. Mcz raczyl obyeczać mieć ſtraſſ pylną y pewną y chować yą na Graniczach ConPiotr 31v; Multam familiam alit. Wielką czeladź chowa. Mącz 7a; RejPos 282; Mogliby Podolánie mnieyſze pocżty chowáć. PaprPan Y4v; Z4v; chowáią vcżniow ábo towárzyſzow niemáło ModrzBaz 36v, 126v; ActReg 155; GostGosp 16; SarnStat 375; páchołki/ háyduki: ktore doſyć áby chował Krol [...] pod práwem bronić ſą powinni. PowodPr 83; PaxLiz D; Ktory tyśiącá oſob nie chowa orſzaká. KlonWor 55.

chować cżym (1): Witołd z Litwą [...] Przyciągnął/ y z Hordámi dwiemá Zawolſkimi/ Zawolſkimi ktorych rok nakłádem ſwym chował StryjKron 522.

Zwroty: »w domu chować« (1): Ale gdyby z náſzymi chciał ſie poráchowáć/ Muſiałby w ſwoim domu mnieyſzy orſzak chowáć PaprPan T.

»dwor chować« = aulam instituere Modrz (4): BielKron 403v; ModrzBaz 14v; ále rolą oráli iáko y drudzy/ dworu żadnego nie chowáiąc/ áni podátkow biorąc SkarKazSej 689b, 690a.

β. Karmić dziecko piersią; lactare PolAnt; nutrire Cn [kogo] (8): BierEz Cv; GliczKsiąż D4; Zoſtáłá thedy niewiáſtá y chowałá dźiećiątko/ áż ie potym od pierſi zoſtáwiłá. BibRadz 1.Reg 1/23; BielKron 28.

chować komu (1): á ktoby temu był wierzył/ iſz Sará chowa ſyná Abráhámowi/ ktorego mu iuſz ſtáremu vrodziła? SkarŻyw 285.

chować czym (3): PatKaz III 91v cf Szereg. Cf Zwrot.

Zwrot: »piersiami chować [szyk zmienny] (2): mátká/ nyechay chowa właſnemi pyerſiámi dzyecyę ſwe GliczKsiąż D5, D3v.
Szereg: »chować a karmić« (1): yſz yeua ſwym zarazonym mlekyem chouacz myala a karmycz ſyny ſwe PatKaz III 91v.
γ. Odnosić się do kogoś w jakiś sposób, traktować [kogo] (41): ia was y wáſze dzyeći chowáć dobrze będę. BielKron 19, 103v, 181v; KuczbKat 260; ſwięta, krolowa/ Spráwiedliwość/ co wſzytki ſtany rowno chowa. RejZwierc 242,90; CzechEp [399]; ZapKościer 1586/69.

chować pod czym (4): á iáko ie chowa pod ſrogoſcią laſki RejAp 160v; RejPos 102. Cf »chować pod biczem«.

chować w czym (18): BibRadz Ps 101 arg; ale y was ſámych w wielkim vdręcżeniu/ trapieniu/ y mordowániu chowáli. BielKron 401, 238; GórnDworz Hh7; RejPos 50v; Przyjedzie gość/ iuż go w więtſzey cerimoniey chowáć muśi RejZwierc 31; kazał wyniść wſzytkim Spárthánom [...] y vkazał ie pánom onym ſwoim/ powiedáiąc im: ázaſz to nie ſą mocne mury miáſtá tego? kiedy ie ia będę chował w łáſcze á w miłośći/ w práwiech á w wolnośći ich. RejZwierc 45v; Ktorzy ſwoie poddáne chowáli w miłośći RejZwierc 249, 31, 211; ZapKościer 1588/80v; ReszHoz 131.Cf »chować w poczciwości«.

Zwroty: »chować pod biczem, kijem« (1 : 1): Iż was ociec moy chował pod bicżem/ ále ia was będę chował pod kijem. RejZwierc 45.

»ciasno chować« (2): Március Koriolanus/ ten przećiw poſpolſtwu był mowiąc/ lepiey ie ciáſno chowáć áby miernieyſzy byli BielKron 108v, 416v.

»chować w poczciwości, poczciwie« [szyk zmienny] (6 : 6): á prziiąwſzy the pánny chował ie w pocżciwoſci, á ſtrzegł ich iako właſnych. BielŻyw 13, 154; BielKron 54v, 112; RejZwierc 47 [3 r.]; ZapKościer 1584/66v, 1585/62v, 1586/69, 1588/77v, 80v.

»na obietnicach, na słowie chować« = zwlekać z dotrzymaniem obietnicy, zwodzić (2 : 1): Ná obiethnicách mię niechowa/ w káżdéy mi ſie rzeczy ziśćił Strum Rv, Q4v; Poki mogł ociec/ ná ſłowie ie chował KochSz A2v.

δ. Pielęgnować; nutrire Mącz; fovere Calep (3): Foveo – wcziepliechowąm. Calep 432b.

chować co (2): Nutrire comam, Chowáć tráfić włoſy. Mącz 255b; Oczko A4.

a. Wychowywać; educare Cn [kogo (65), co (2)] (67): FalZioł IV 20c; A ieſli niewiáſtá pocżnie y porodzi ſiná/ chowa go áż do ſiedmi lat HistAl H3; Iſch dziączią tho [...] yeſth myala Zyanem drumlikyem, dlia thegoſz proſzila abi yą wzyall a chowall yako oczyecz iſthi LibMal 1551/164v; BielKom kt, Dv; GliczKsiąż A4v, D8v, E4; LubPs X2; GroicPorz Bv; KrowObr 149; RejWiz 100; bo ony [niewiasty] krole y ludzye poſpolite chowáią y biją kiedy chcą z młodych lat y náucżáią/ karmią y nápawáią BielKron 115v; [Strusowie] gdy iáycá znieſie ſámicá/ zágrzebie ie w piaſek ćiepły/ zápomni ich tám iż ſie ſámy wylągą/ potym ie chowa BielKron 271, 20v [3 r.], 86v, 98v, 112v, 125v, 241v; Orphanotropheium, Dóm álbo Szpital w którym śiéroty chowáyą. Mącz 270b; á dla tego one [białegłowy] dziatki máłe chowáią/ á podroſłe oycowie ćwicżą GórnDworz X6v; HistRzym 18, 33v, 37, 129, 133v; ModrzBaz 131; SkarŻyw 100, 184 [2 r.]; WisznTr 3; SarnStat 201.

chować komu (2): Sokrates [...] iáko właſnego ſyná ſobie go chował RejZwierc 97v; PaprPan Bv.

chować w czym (16): RejPs 117v; BielKom E4; trzebá rozumney á obycżáyney mámki [...] dla tego áby theż mądrze á w obycżáyách dobrych dzyecyę chowáłá. GliczKsiąż D6, E4v, E5v; chowano ie w dobrym ćwicżeniu/ zwłaſzcżá w rycerſkich rzecżách BielKron 242; OrzQuin Aa5v; BielSat G4v; GórnRozm L3; SiebRozmyśl L. Cf Zwroty.

Zwroty: »w bojaźni (bożej) chować« (2): ReszHoz 119; dźiećię ſwe w boiáźni będźieſz chował WerKaz 302.

»dobrze chować« [szyk zmienny] (5): BielKom D4; GliczKsiąż E6; áby to dzyecię ták dobrze chowáno iáko ſwoie BielKron 103; SkarŻyw 311; DZiewki áby chowano lepiey niż chłopiętá BielSjem 21.

»doma, w domu chować« (4 : 1): Potrzebáć tego záprawdę áby Kolegia były/ do ktorychby rodzicy ſyny ſwe ná náuki dawáli/ á onych domá przy yednym młodzieńcu nye chowáli GliczKsiąż L2; KrowObr 149; RejZwierz 65; OrzQuin Aa5v; HistLan A3.

»w grozie chować« (3): BielKron 261v; á iáko w grozye chowa diſcipuły ſwoie RejPos 44; RejZwierc 7.

»w karności chować« (1): Z ktoram gdy ſyny będę miał/ Będę ie w kárnośći chował BierEz Q3.

»chować z pieczą« (1): Y o tych więtſzą pracą ma/ Ktore oná ſámá chowa. Ale ktore iey polecą/ Nie chowa ich z táką piecżą BierEz Cv.

»rozkosznie chować« (1): LAkápanus on Ceſarz iż ſyná miłował/ Dopuſzcżał mu ſwey woley roſkoſznie go chował PaprPan Qv.

»przy sobie chować« (1): tákże też y o wychowánie tego ſyná máło dbał/ [...] tákże gi przy ſobie chował áż do niemáłych lat RejZwierc 274.

Szereg: »(uczyć), chować, (i) (wy)ćwiczyć« (2): Ten ſyny krolá Káźimierzá vcżył/ chował/ y wyćwicżył w dobre obycżáie BielKron 396v; BielSpr 3v.
b. Hodować; pascere Cn (83): możeſz y z dźikich [kaczek] vcżynić ſwoyſkie/ iedno długo/ dobrze/ y pilno chowáć. GostGosp 112.

chować czego (2): Swini rodnych/ tych według doſtátku w folwárku chowáć káżdym GostGosp 118; powinien będźie káżdy kto włókę ma/ dwu koniu chowáć SarnStat 973.

chować co (69): BierEz K; Kto chcze richło Synogarliczę vtucżyć/ tedy ią trzeba w ciemnem mieſzkaniu chować á nie cżęſto v nich bywać. FalZioł IV 26c; Item zemrowiſka doſtacz robaka byallego dlugiego, kthorego krolyem zową y chowacz weſloyku. LibMal 1549/149; RejKup o5v; GliczKsiąż N6v; RejWiz 191; á ſąć mężowie páſterze owiec/ y chowáią ſtádá Leop Gen 46/32, 4.Reg 3/4; Arábowie [...] thylko Wielbłądy chowáią BielKron 263v, 30, 255, 264, 290, 295 (9); Cohors [...] Oplecione mieyſce w którym kury y ynſze ptáſtwo chowáyą/ Sadz/ Laſek. Mącz 59b; Mellarium Pſzczelnik mieyſce gdźie pſzczoły chowáyą. Mącz 213d; Roboraria, antiqui apellaverunt omnia aedificia, septa, villas etc, quae inclusa habent animalia, Obrąb w którym bydło y ynſze zwierzęta chowáyą. Mącz 357b, 96b, 142b, 146c, 164a, 183b (11); GórnDworz S2; HistRzym 109v, 117v; BielSat D4v; Coż zá pożytek chłopá niedbáłego/ Iákoby Wołu chował leniwego. RejZwierc 221v, 49; wźiął Hircius [...] kilko par Gołębi/ ktore chował kilko dni w ćiemnośći żywiąc ie potroſze. BielSpr 47v, 47 marg; BudBib Ex 12/6; Ryby do niego wſádźiwſzy [...] nie trzeba ſye iuż o nié ſtáráć [...] y iakobyś ié chował/ ſámy ſye tám iuż páſzą. Strum H4v, I, N3 [2 r.], O3v; PaprPan B3; ModrzBaz 121; Chowáłá teſz kokoſzy mátká iego SkarŻyw 496, 451; StryjKron 120; BielRozm 32; Vivarium ‒ Mieſce gdzie ziwo chowaią, zwierz ptaki albo ribi. Calep 1131b, 1118b; GostGosp 68, 110, 118 [2 r.], 120 [4 r.], 122; WyprPl A4; SarnStat 674, 973 [3 r.], 1238; Chowałem właſnym koſztem ſwym koni cżterdźieśći CzahTr B4v. Cf chować co czym, Zwroty.

chować czego (po przeczeniu) (8): GroicPorz h2; koni/ pſow/ niechował. SkarŻyw 412; Ano pod Gdańſkiem źiemiánin/ niechowałby krowy/ gdyby mu złotych trżydźieśći do roku nie vczyniłá GórnRozm M, H2v; GostGosp 86, 118; SarnStat 377. Cf chować czego (po przeczeniu) czym.

chować co czym (1): Pan [...] niech woły śiánem á zgoninámi chowa GostGosp 152.

chować czego (po przeczeniu) czym (1): A niemaſzli ich [owieczek] cżym chowáć/ więc ich ná wioſnę kupić á ná ieſień przedáć. RejZwierc 108v.

Zwroty: »chować w domu, doma« [szyk zmienny] (2 : 1): Wężá káżdy chował w domu dla ſzcżęśćia BielKron 382, 30; SkarŻyw 451.

»na łow chować« (1): że wolą pſy ná łow chowáć GliczKsiąż N6v.

»chować na najem, do najmu (a. najmowania)« [szyk zmienny] (2 : 2): Hic alit conductitios equos, Chowa konie do náymowánia. Mącz 96b; Veterinarius ‒ Ten ktori konie, osłi albo mułi do naimu chowa. Calep 1118b; tedy przedśię káżdy z nich dwá koniá chowáć będźie powinien ná naiem. SarnStat 973, 973.

»dla wełny chować« (1): bo dla wełny bárány lepſze chowáć/ á gorſzych zbywáć. GostGosp 118.

Szeregi: »karmić, chować« (1): Nessotropheum, Kociec álbo ſadz káczy álbo mieyśce gdzie ye karmią/ chowáyą. Mącz 246b.

»chować albo sadzać« (1): KTo Stáwy ma á Sadzáwek nie ma w którychby Ryby chował/ álbo ſadzał czáſu Spuſtu Strum N3.

W przen [co] (2): A o thę ſwiętą duſzę wſzyſcy nic niedbamy/ Iáko Rzeźnik owiecżkę práwie ią chowamy. RejWiz 121v.
Szereg: »tuczyć i chować« (1): iż záiſthe diabły iáko wieprze tucżyſz y chowaſz. HistAl I6.
α. W odniesieniu do roślin [co] (3): Nutrix aliquando pro seminario, Miáſto ogródká gdźie źiołá rożdzki/ Látoroſłki y co takowego chowáyą/ áż ſie godzą przeſádzáć álbo ſzczepić. Mącz 255c; dla tego ſie z przyrodzenim zgadzáć/ y tám to chowáć/ gdźie co/ ták wodá iáko też grunt/ wychowáć y záchowáć z przyrodzenia może GostGosp 148, 148.
5. Strzec, ochraniać, dbać, mieć w opiece; utrzymywać przy życiu; asservare, servare Mącz; tueri Cn (160): PatKaz II 53v; MurzHist A3v; Servo [...] Chowam. Rátuyę/ wybáwiám/ Brónię/ Dzierżę. Mącz 389a, 389a; KochPieś 25; KochTarn 77.

chować kogo, co (153): BierEz M3v; OpecŻyw 6v, 102v [2 r.]; MetrKor 40/824; PatKaz II 48, 67v; FalZioł V 34v, 35, 35v żp; LibLeg 7/36v; RejPs 205; RejJóz B4, O5; LubPs E2, E2v [2 r.], F3v marg, H2v, N6v; RejWiz 177, 177v, 178; BibRadz I 313c marg, Apoc 16/15; BielKron 18, 45, 403; Nie poprzyśięgał Bóg Królom wiecznie chowáć Króleſtwá OrzQuin X4, X4; RejAp 24; RejPos A5, 44, 56 marg, 288v, 335v, 344v; Wierzę być iednego Bogá [...] który wſzyſtko rządźi y chowa BiałKat 73v; Bo we wſzyſtkich rzecżách ieſt Pan Bog/ álbo ie tworząc/ álbo ſtworzone chowáiąc KuczbKat 380, 325; Przyiacielá iáko złoto choway. RejZwierc 146v, B, 11, 90, 136, 148, 232; BudNT Ioann 17/12; KochPs 39; CzechEp 66; KochJez A3; KlonŻal A2 [2 r.]; ReszHoz 139; KochSob 72; ArtKanc H16, P14v, Q3v; bo iáko to dáleko lepſzy lekarz/ ktory ták chowa człowieká/ żeby nie záchorzał/ niśli tęn ktory lekárſtwy vzdrawia chorego. GórnRozm C2; GrabowSet P3v, X2v; LatHar 179; SarnStat 897; CiekPotr 81; PaxLiz D3v. Cf chować kogo komu; kogo ku czemu; kogo na co; kogo w czym.

chować kogo komu (12): RejJóz L7; Ná wieki w miłoſierdzyu ſwym będę go ſobye chował LubPs T5, gg4; OrzRozm Q4; RejAp 137 [2 r.]; RejPos 74, 216v; ReszList 187; WisznTr 28; KochWr 35; CiekPotr 27.

chować kogo k(u) czemu (4): LubPs M4; RejAp 67v; HistLan B3v; A ty wźiąwſzy w opiekę/ chćiey mnie ſam ſpráwowáć/ Błogoſłáwić/ ku twey cżći/ tu y wiecżnie chowáć. GrabowSet S4.

chować kogo na co (12): RejPs 120v; Ná tożeś mię/ o przeklęta fortuno/ chowáłá/ Abych w ſwoich młodych leciech márnie gárdło dáłá. KochZuz A3v; ni nacż go inſzego nie chowa [...] iedno áby mu potym dał opánowáć przy ſobie wſzytki rádośći niebá ſwego. RejPos 142v, 74, 216v; RejZwierc 185v; PudłFr 13; Vmieć Pan [...] nieſpráwiedliwych ná dźień ſądny ná ſkaránie chowáć WujNT 2.Petr 2/9. Cf »chować na pomstę«.

chować kogo w czym (62): OpecŻyw 6, 6v [2 r.]; PatKaz II 24, 24v, 26, 36, 74, 74v; Y proſſę áby wzruſſił iákiego człowieká żywotá cnotliwego/ ktory by wgrozie á wkárániu chował mnie RejPs 209; ále y gwiazdy niebieſkie chowa wliczbie ſwoiey RejPs 216; yz v.C.m Krolową yey m. vegierską [...] wobronie swey chowacz raczisz LibLeg 11/32v, 11/187v; RejJóz A5; Mjłoſierdzie ſobie obrał Wktorem nas nedzne chować miał RejKup dd4; Ták iż w długich dnyoch chowaſz tu krolá náſſego LubPs O6; Iáko [...] Kriſtus Pan [...] lud wierny w wyelkiey zacnośći miał chowáć LubPs T5 marg, E3v, G, P2v marg, S marg, S5 marg (12); RejWiz 22, 170, I78v, 193; RejZwierz 24v; RejPos 57v, 100v marg, 328v marg, 331v; RejZwierc 44v, 270; PaprPan G3; ReszHoz 135; GrabowSet A3, N3v, O3, P3v [2 r.], X2; SarnStat 1117; SiebRozmyśl A2. Cf Zwroty.

Fraza: »(Panie) Boże chowaj itp.« (12): Iá do tąd chowálem ié/ od tąd ty boże oytcże chowáy ié. OpecŻyw 102v; RejJóz L7; OrzRozm Q4; ReszList 187; WisznTr 28; KochSob 72; ArtKanc P14v; KochWr 35; LatHar 179; [Boże] Krolá choway w pokoiu GrabowSet P3v; Boże mi cię choway. CiekPotr 27; Niechże ćię Pan Bog chowa/ ná dálekie látá PaxLiz D3v.
Zwroty: »chować bezpiecznie« (3): A ná káżdy cżás k ſwey chwale [Bóg] chowa nas beſpiecżnye LubPs M4, aa3, gg3v.

»w całości chować« (1): ktory [Bóg] nietylko onym dwoim zákazánim/ Niebędźieſz zábijał/ Niebędźieſz cudzołożył/ [...] y żywot y ćiáło náſze/ y ſławę/ y dobre mniemánie w cáłośći chowa KuczbKat 325.

»chować w łasce, łaskawie, w łasce łaskawie« [szyk zmienny] (11 : 1 : 1): RejPs 205; RejJóz P8v; Owſſem myę w łáſce twoyey rácż łáſkáwye chowáć LubPs F2, M4v, T5 marg, aa3, ee4, ffv, ff2; RejPos 56, 247v; CzechEp [416]; GrabowSet P3v.

»chować na pomstę« [szyk zmienny] (4): Pan ná pomſtę niewiernikom chowa pogány RejAp Ee4, 137 [2 r.]; nie rácż z popędliwośći gniewu twego/ wiekuiście chowáć mię ná pomſtę złośći moich LatHar 139.

»chować we zdrowiu« [szyk zmienny] (2): by był Pan Bog chował we zdrowiu/ Ianá Sigmuntá BiałKaz L4v; ReszList 192.

Szeregi: »chować, (i) bronić« (2): y oſoby Duchowné y świetckié iemu poddáné/ w práwách [...] chowáć/ brónić przyſtoi SarnStat 897, 1117.

»mieć a (i) chować« (2): iż cie Pan Bog ták racży mieć á chowáć w máłym ſtanie twoim. RejPos 57v, 74.

»chować a opatrować« (1): A ſtąd áby nas chował á opátrował pod kroleſtwem ſwoim. RejZwierc 148.

»chować i opiekać się« (1): Bog mię ſam Chowa, y opieka ſię mną. CiekPotr 81.

»chować a (i) strzec (a. przystrzegać)« [szyk 3 : 1] (4): FalZioł V 35; Bo Pan náſz [...] Koſcyoł ſwoy [...] thák chowáć á thák przyſtrzegáć racży RejPos A5v, 288v; Rácż przy twey świętey prawdźie chować nas ſpołecżnie/ á ſtrzedz po wſzech narodźiech twoich wiernych wiecżnie ArtKanc Q3v.

»chować, żywić« [szyk 2 : 1] (3): FalZioł V 34v; BielKron 18; Ty ſam Cżłowieká káżdego [...] o zbáwieniu iśćiſz, chowaſz, żywiſz ArtKanc H16.

W przen [komu co] (1): Tobie my ten nadobny kwiátecżek chowáły/ Y iego ślicżney bárwy pilnie przeſtrzegáły WitosłLut A3v.
6. Spełniać, przestrzegać, zachowywać; servare Mącz, Cn; custodire, retinere, tenere Mącz; explere, implere, observare, solvere Cn (608):
a.W dziedzinie religijnej (329): RejKup t5v; á nie ſlucháliſmy przykazánia twego/ ániſmy ſpilnoſćią chowáli/ ániſmy cżynili iákoś nam był roſkázał Leop Dan 3/30; RejAp 19; WujJud 192v; CzechRozm 87v; ReszList 189 [2 r.]; Pámiętay tedy iákoś wźiął y ſłyſzał: á choway/ y pokutuy. WujNT Apoc 3/3.

chować czego (8): po wſſytkim ſwiecie poydziecie [...] naucżaiątz ié chowatz wſſytkiégo to tzom wám przykazál OpecŻyw 171; MurzNT 131; KrowObr 41, 43; OrzQuin II; CzechRozm 97; Náwiedź mię ná drógę praw ſwych/ náucz mię ich chowáć KochPs 180; SzarzRyt A3v.

chować co (282): OpecŻyw 64v, 96v; MiechGlab 20; SeklWyzn f3; RejKup t8v, Zv; tákowy żywot nie s cnothy ále z zwycżáiu chowacie HistAl K2v; KromRozm I M3; KromRozm III I5; áby [...] Chowáli ná wſſem ſwyęte tu mándaty yego. LubPs R6, R5v, R6 marg; KrowObr 40 [2 r.], 85 [3 r.], 85v [2 r.], 127, 128v (17); RejWiz 111v; Leop 2.Par 7/17, Eccli 28/1, Ioann 14 arg; OrzList d3v; A toć ieſt przymierze moie/ ktore miedzy mną y miedzy wámi/ y miedzy potomſtwem twym po tobie chowáć będźiećie. BibRadz Gen 17/10, I *2v, Gen 17/9, Deut 5/1, Ps 118/138, Ier 3/5; RejAp 5v; RejPos 156v, 210; BiałKat 1, 46, 136, 386; KuczbKat 315, 345 marg; WujJud 78, 78v, 79v, 99, 140v (10); BudBib b3; BudNT Ioann 15/20 [2 r.]; Idąc tedy vcżćie wſzyſtkie narody [...] vcżąc ie chowáć wſzyſtko com wam roſkazał. CzechRozm 257v, 71, 73, 85v, 99v, 100, 188v; PaprPan Hh2v; SkarJedn 235, 317 [2 r.], 385; Chcę ábyśćie y to chowáli gdy lud wielki w świętá prżychodzi [...] áby ofiárá byłá powtorzona SkarŻyw 320, 56, 112 marg, 173; y chwali Koryntcżyki/ iż chowali podánia iego. NiemObr 74, 62, 71 [2 r.], 74, 129, 176; ReszList 146; ArtKanc M4v; ActReg 16; LatHar 121, 149; A táć ieſt iedná z trádiciy [...] ktorą y Nowángelikowie rádzi nie rádzi chowáć muſzą bez piſmá żadnego. WujNT 841, 63, 80 [2 r.], Matth 28/20, s. 186, 439 (11); Mądry powieśći mężow znácznych chowáć będźie SkarKazSej 662b. Cf chować co komu; co za co; co w czym, Zwroty.

chowáć czego (po przeczeniu) (25): MurzHist O2; KromRozm III L8; A ſwyádectw yego ſwyętych ni w cżym nye chowáli LubPs Sv; KrowObr 226, 227v; RejAp 5v; BiałKat 46; WujJud 195; CzechRozm 78, 80, 82, 98, 174v; SkarJedn 235, 328; SkarŻyw 353; A przedśię y dźieśiątey cżęśći tego co tám nápiſano/ Papieżnicy nie chowáią NiemObr 75, 75 [2 r.], 147; WujNT 63, 69, Ioann 9/16, s. 661; PowodPr 27.

chować co komu (14): RejPs 184; A ten przywiley iuż wiecżnie zoſtáwił y obieczał chowáć káżdemu nędznie vpádłemu národowi cżłowiecżemu. RejPos 75v, 53 v, 72v, 78v, 154, 222v, 252v, 355; NiemObr 94, 173; To práwa cnotá ślub chowáć iednému PudłFr 48; WujNT 467, PudłDydo A3.

chować co za co (5); RejPs 184; By káżdy był záwżdy pilen roſkazánya twego/ A chował ye zá wdzięcżny ſkarb w pokład ſercá ſwego LubPs aa4v, aa5 [2 r.J; Zwycżay ludu Bożego/ álbo vſtáwy przodkow náſzych/ zá przykazánie chowáć mamy. WujJud 195v.

chować co w czym [= gdzie] (12): BierEz F4; OpecŻyw 42v; WróbŻołt zz6; RejPs 176; Nie táyneć to ſą mnie rzecży w ſercu ſwym ie chowam LubPs gg5v, aa4, aa5 marg; GrzegRóżn B4v; RejPos 38v; KochPs 157, 179; WujNT 174.

chować co w czym [= jak] (6): Swyádectwá twe Pánye náſz były ná wſſem wyerne/ Słuſſe tedy ná twoy dom chowáć gi w świątośći LubPs V3, aa5; CzechEp 81. Cf »chować w całości«, »chować w obyczaju«.

Zwroty: »chować w całości [co]« (2): MurzNT 21; ieſli będzye wiernie dufał iemu/ á w cáłośći mu będzye chował ſluby ſwoie. RejPos 355.

»[co] chować w obyczaju« (1): co y po dziſieyſzy dzien drudzi Carzowie chowaią w obycżaiu. MiechGlab 72.

»chować prawa« = iustitias legis custodire Vulg, PolAnt; leges servare Vulg [szyk zmienny] (11): Leop Gen 26/5; BibRadz Rom 2/26; CzechRozm 23v, 99v; SkarJedn 189; Opátrz mię zdrowiem/ bych długo twoie chował práwá KochPs 184, 185; SkarŻyw 456; ReszPrz 94 [2 r.]; WujNT Rom 2/26.

»przykazania (boże) chować« = servare mandata (Dei) Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (58): OpecŻyw 1v, 5, 32, 96; PatKaz III 104v; WróbŻołt 88/32; SeklWyzn a4v, d3, f4; HistAl B8; MurzNT Ioann 15/10 [2 r.]; KromRozm II k2v, k3; KromRozm III F3v; Leop A3v, Prov 7/2; BibRadz 1.Ioann 5/2, 3; OrzRozm E4; BielKron 82; HistRzym 122; RejPosWiecz2 93v; BiałKat 1; KuczbKat 145, 300, 345 marg; WujJud 48, 98v, 99v [3 r.], 108v, 109v; BudBib Eccli 15/15; BudNT 1.Tim 4/14, 1.Ioann 5/3; ArtKanc Q20; LatHar 120; odſtąp od złego/ á choway przykazánie. WujNT 564, Matth 19/17, s. 81, 160, 193, Ioann 14/15 (18); SkarKaz 349a.

»regułę chować« [szyk zmienny] (14): OpecŻyw 2v; Ną [!] pyeruą regulą chouala marya panna bo nygdy nye zgrzeſzyla PatKaz III 141v, 142, 143v, 144v, 145v, 146, 146v, 148; żony właſney niepoymowáć/ brody y pleſze golić/ Reguły chować KrowObr 239v; SkarŻyw 411 [2 r.], 412; mamy chowáć Regułę onę Grzegorzá ś. áby vczynek był ná iáwi WujNT 26.

»chować rozkazanie« = custodire praecepta PolAnt [szyk zmienny] (15): LubPs aa5 marg; Ktho powiáda iż Bogá znam á roſkazánia iego niechowa/ kłamcá ieſt KrowObr 45; BibRadz Deut 13/4, 3.Reg 8/61; RejAp 193v; Słuchayże záſię [...] á w iákiey roſkoſzy będzyeſz gdy tę powinność á to roſkazánie będzyeſz chował Pánu ſwemu. RejPos 222v; BiałKat 386v; CzechRozm 49, 87, 94v; SkarŻyw 503; CzechEp 114, 119, 271; Ale vſtáwy y trádicie Apoſtolſkie/ y Oycow ś. ſtárych/ y roſkazánia kośćielne/ każe nam Bog chowáć WujNT 151.

»chować słowo« = servare sermonem Vulg, PolAnt; servare verbum Vulg; conservare verbum PolAnt [szyk zmienny] (31): Kto mnie niemiluie/ ſlow moijch nie chowá. OpecŻyw 96v, 42v, 64v, 96v; WróbŻołt 118/11; RejPs 176; SeklKat G4; MurzNT Ioann 17/6; KrowObr 10v; Leop Apoc 22/9, ZZ3v; RejAp 38 [3 r.], 39 [2 r.], 39v; RejPos 38v, 83, 84, 143v; GrzegŚm 35; BudNT Luc 2/19; KochPs 186; ArtKanc Sv; WujNT Ioann 14/23, 24, 15/20 [2 r.], Apoc 22/9; SiebRozmyśl G2.

»ustawy chować« [szyk zmienny] (14): OpecŻyw 126; KromRozm I D4v; KrowObr 129; RejAp 132v; WujJud 195v; CzechRozm 76; KochPs 159; Vſtáwy zakonne przez cáły żywot ſwoy/ doſkonále chowáłá/ práwie nád inne wſzytki. SkarŻyw 160; CzechEp 116; KochMRot B; ReszPrz 94 [2 r.]; WujNT 464, 733.

»zakon chować« = iustitias legis custodire PolAnt [szyk zmienny] (13): OpecŻyw 89v; BibRadz Deut 4 arg, Rom 2/27; KuczbKat 205, 265, 280; WujJud 77v; iż ten co ſie obrzezáć da/ winien wſzytek zakon chowáć CzechRozm 82v, 83, 98; SkarJedn 51; Bárnábáſz święty zaſtáwił ſię onym/ ktorzy zakon Moyżeſzow chować Narodom/ y obrzezowáć ſię kazáli. SkarŻyw 537; WujNT 518.

Szeregi: »czynić i chować« (2): Cokolwiek wam mówić będą czyńćie y chowayćie BiałKat 141, 386.

»chować i egzekwować« (1): ná co przednieyſzy Krolowie/ y Kśiążętá zgodźiły ſię/ chcąc dekret ſynodowy chowáć/ y exequowáć. NiemObr 176.

»chować albo łamać« (1): iż P. Bog [...] áni dba o to ieſli Zakon iego chowamy álbo łamiemy KuczbKat 280.

»pełnić i (a) chować« [szyk 2 : 1] (3): choway á pełń przykazánie Boże. Leop A3v; CzechRozm 83, 98.

»strzec, (i, a) chować« [szyk 3 : 3] (6): MurzNT 131; Reguł Swiętych Oycow [...] vtwierdzenia [...] ze wſzyſtkiey mocy/ będę chował/ ſtrzegł KrowObr 128v, 41, 128v, 129; A kto ſtrzeże á chowa przykazánia Páná thego [...] w Pánu Kryſthuſie mieſzka RejPosWiecz2 93v.

»chować i używać« (1): ále nie we wſzytkich zborzech zárázem tego chowano/ y vżywano NiemObr 147.

»chować albo (i) ważyć sobie« (2): ieſlibychmy [...] álbo thego pilnie v ſiebie nye chowáli álbo nie ważyli. RejAp 5v; WujNT 467.

W przen [co w czym] (3): Iedno ten co ręce ſwe chowa w nyewinnośći LubPs F3v; á nacżynie ſwe żeby w świętobliwośći y vcżćiwośći chowáli. CzechRozm 221; NiemObr 77.
b. W dziedzinie państwowej i prawnej (128): iż iáko z zwyczáiu to zwykło bydź/ tákże ma bydź ná wieki chowano/ iż nie więcéy ieno ieden kmieć káżdégo roku z iednéy wśi do drugiéy może ſie przeniéść SarnStat 659; vſtáwiamy chowáć/ iżby zá kożdé ſkazánié vczynioné tylko po śiedmi ſkótów SarnStat 956, 190, 898.

chować co (124): OpecŻyw 126v; LibLeg 7/103, 10/64 [3 r.]; Aktorzi będą Staroſtovie tę Zapoviedz pilnie chovacz gdy czo przemyty spraviedlivey od tego czo przeſtąmpi vſtavę pospolitą będzie wzięto ComCrac 12v; Abowiem co Stárſzy vczynią/ drudzy chowáć powinni. GroicPorz b4v; PRzy tym Sądźie chowáią zwykłą Ceremonią opiſáną GroicPorz 12v, d3, e4, i2v, 12, 13 (11); Ciążą kto ma chowáć UstPraw G, I; BielKron 300, 408v; Mącz 271b; Któré miáſtá y miáſteczká z ich obywátelmi niech tákowy porządek między ſobą chowaią SarnStat 926; będźiemy chowáć ten ſpoſób y porządek gránic. SarnStat 1264, 22, 76, 172, 201, 301 (40). Cf chować co komu; co przećiwko komu; co w czym, Zwroty.

chować co komu (6): ale doznawalichmy nieraz ich niewiary w tym, jako nam statecznie takowe przymierze chowają. Diar 23; OrzRozm E4, M2v; SarnStat 193, 988 [2 r.].

chować co przećiwko komu (1): On [...] oycá [...] námawiał áby przy nim mieſzkał/ obiecuiąc poſłuſzeńſtwo przyiaźń przećiwko oycu wiecżnie chowáć BielKron 258v.

chować co w czym (8): RejWiz 107; RejPos 300; Tęż Ziemię náſzę Bełzką [...] w ſwych gránicách/ znákoch zdawná dźierżánych/ chcemy chowáć SarnStat 1053; obiecuiemy [...] tákową zgodę we wſzyſtkich ich ártykułách y punktćiéch chowáć. SarnStat 1080, 1053, 1099. Cf »chować w pokoju«, »chować w tajemności«.

Zwroty: »artykuły chować« (2): Artykuły ſpiſáné á ná tym Cyrográphie wyrażoné niezgwałcenié chowáć [articulos ... tenere JanStat 217] obiecuiemy SarnStat 201, 1124.

»cale (a. cało) chować« (2): wewſzem cále chowáiąc Prywileie ſtanu Duchownemu naprzod/ potym Swieckiemu. OrzRozm M2v, E4.

»obyczaj, zwyczaj chować« = consuetudinem servare a. tenere Mącz (10 : 1): Tyć záprawdę rzecży y obycżáie chowámy/ ktore ieſliby trzimáć chciał/ tobie ſie będzie widziáło gorzko á przikro HistAl I7v; GroicPorz x3v [2 r.], z4; RejWiz 107; BielKron 246v; Consuetudinem suam tenere, Obyczay ſwóy chowáć. Mącz 446b, 116a, 389a; SarnStat 225, 266.

»pokoj, w pokoju chować« [szyk zmienny] (16 : 1): yſz pokoy y przyaczyelſzthwo bądzyemy chovacz. y brath naſz Alexander Xyandz vyelky Lithewſky sczeſzarzem zSolthanem Bayzaithem yako obyczay yeſt pokoy chovacz. aſch do dnya y czaſzv LibLeg 3/33v, 7/8v [2 r.]; HistAl I6; BielKron 170; KuczbKat 160; ReszPrz 113; MISTRZ PRVSKI obiecuie wieczny pokóy z Króleſtwem Polſkim chowáć [pacem servare JanStat 862]. SarnStat 1084, 41, 1070, 1087, 1095, 1103, 1106 [2 r.], 1114.

»chować prawo« [szyk zmienny] (8): Iako my nyechovamy prava korzennego ZapWar 1524 nr 2186, 1508 nr 1973; Kthore Práwo potym Káźimirz wielki [...] przyiął/ á w Mieſćiech y we Wśiach chowáć poſtánowił GroicPorz a3v; LeszczRzecz A3; OrzJan 120; SarnStat 48, 952, 957.

»przyjaźń, przyjacielstwo chować« [szyk zmienny] (3 : 2): LibLeg 3/33v, 11/174; Wſzákże on wſzyſtkę cnotę ma/ Iże przyiaźń práwie chowa. BierEz S2; Ale z przyiaćioły [...] chowáli nieodmiennie przyiaćielſtwo [conservaverunt amicitiam]. Leop 1.Mach 8/12; BielKron 258v.

»przymierze chować« (7): to przimyerze ktore miedzi ziemiamy mami pylnie chowami y chowacz pylnie bedziemi LibLeg 11/24v, 10/155v, 11/162, 181; Diar 23; Nád to gołego źiárná tyśiąc korcy dáli/ A więcey áby z nimi przymierze chowáli. KmitaSpit C6v.

»przywilej chować« = privilegium (ob)serware JanStat [szyk zmienny] (8): OrzRozm E4, M2v; Tego poſtánowienia Krzyżacy táili/ ále przywiley z Bułą złotą Fridericá wtorego Ceſárzá pilnie chowáli StryjKron 295; Przywileie ſtárjch Królów ták duchownym iáko świetckim nádáné Król chowáć ma. SarnStat 893 marg, 12, 60, 193.

Szeregi: »(nie) dzierżeć, (i, ani) chować« [szyk 2 : 2] (4): Iako ya vsyebye nyedzyersza any chovam prava korzennego ZapWar 1508 nr 1973; LibLeg 10/155v; ále ten obyczay [...] wſzędźie w króleſtwie náſzym niech dźierżą y pilnie ij chowáią [teneant et diligenter observent JanStat 1127] SarnStat 266, 172.

»chować i strzec« [szyk 7 : 2] (9): dlya they przyaſzny [...] kthorą my z naſzey strony strzecz y chovacz chczymy. LibLeg 7/103; A iżebyſmy tákowégo pokoiu wiecznégo y zgody pewnieyſzym pilnowániém/ vmocnieniém/ y mocą ſtrzegli y chowáli [custodiamus et servemus JanStat 846] SarnStat 1070, 41, 381, 383, 1085, 1095, 1104, 1114.

»chować, (i) trzymać (i bronić)« [szyk 3 : 3] (6): ysz pan twoy wſkazal ze ono tak yako prziſſiagl y obyeczal trzimacz y chowacz mocznie chcze LibLeg 10/63v; [wiarę] Wielkiému Kśiążęćiu Litewſkiému/ y potomkom náſzym będą powinni trzymáć/ y chowáć [tenere debebunt et servare JanStat 746] SarnStat 988, 12, 201, 893, 988.

»chować i zachować« (1): obiecuiąc oné [obywateli ziemi bełskiej] [...] w ſwobodách/ łáſkách/ nádániách/ doſtoienſtwách/ czćiách/ vrzędźiéch chowáć y záchowáć [tenere et observare JanStat 796], SarnStat 1053.

c. W dziedzinie umysłowej, moralnej i uczuciowej [co] (151): zawdym móy duch cżyſto chowala OpecŻyw 6; PatKaz III 137v; RejKup y8v; KromRozm I B4v; BielKom G5v; LubPs K2v; KrowObr 42; RejWiz 7v, 56, 157v; RejFig Cc6; RejZwierz 25v, 65, 70v; BibRadz II 90v marg; BielKron 254; Fidem in amicitia retinere, Vprzeymość w prziyáźniey chowáć. Mącz 448a; HistRzym 31, 58, 60, 60v; Lecż to klenot ſnadź zacnieyſzy/ Chowáć ſtan napocżćiwieyſzy. RejPos Ooo6, 248, 300; Poducżyſz ſie iáko maſz ſwą powinność chowáć. RejZwierc 120v, 29v, 201v; WujJud B; KochPs 157; SkarŻyw 93, 457; CzechEp 13; OrzJan 38; LatHar 136; SarnStat [994]; CiekPotr 21; Chowayże te przeſtrogi kożdy rádzę tobie. CzahTr I4; GosłCast 70; Ktorzy Rzeczpoſp: rządzą/ dwie te náuce chowáć máią. SkarKazSej 669b; PudłDydo B2.

chować komu (40): BierEz F4; PatKaz III 138v; GlabGad N3; ſtáłoſć oná ktorą ty nam chowaſz wobietnicách ſwych dziwna ieſt wrozumieniu náſſem. RejPs 161v, 107v; RejJóz A2v, A6; SeklKat Kv; iż my poſluſſeńſtwo przełożonym náſſym chowamy KromRozm I D4v; LubPs ff3v; Mącz 378b; RejPos 30, 57, 137, 357; BiałKat 286, 373v; HistLan ktv, B2, F2; RejZwierc 196v; WujJud 8 [2 r.], 18; KarnNap Dv; SkarŻyw 185, 354, 435, 437; StryjKron 275, 477; CzechEp 13 [3 r.]; KochDz 108; KochWz 137; PudłFr 48 [2 r.]; GrabowSet N3; SiebRozmyśl L.

chować za co (1): Co ſtárſzy náucżáią zá ſkárby chowaycie BielKom C3v.

chować na czym (5): Acż przedſię tych doſyć ieſt/ co ſie zá to máią/ Iż ſwoie powinnośći ná wſzytkim chowáią. RejWiz 181, 37, 99; Ná wſzem ſwoię powinność/ chowáią ná piecży. RejZwierz 87; SkarŻyw 364.

chować w kim, w czym (27): RejPs 161v; RejJóz G7v; BielKom C, E4; RejWiz 79; Mącz 378b; RejPos 137; RejZwierc 231; WujJud 190v; KarnNap F4v; SkarŻyw 364; KochSob 71; Małżeńſtwo w zacnośći choway ArtKanc M4; Phil P4; RybGęśli C4; WujNT 842; SarnStat 600; SkarKaz 638a. Cf »chować w całości«, «chować w czystości«, »chować czas w mowieniu«, »chować miarę, w mierze«.

Przysłowie: Stára ono miedzy ludźmi przypowieść/ że pocżćiwość chowa náuki [honore ali artes]. ModrzBaz 135.
Zwroty: »chować w całości, w cale, cale« [szyk zmienny] (1 : 1 : 1): Więc chociay s piętrá mowią/ iákoby niedbále/ Lecż przedſię co przyſtoi to chowáią cále. RejZwierz 70v; ieſliby ludźie wierni Swiątośc Małżeńſką poználi/ y w cáłości ią chowáli KuczbKat 250; KochSob 71.

»chować czas w mowieniu« (2): Człowiek ktory ſye vpiya vinem/ ten niechowa czáſu wmowieniu. March1 A4v [idem] March3 V5.

»czystość, w czystości chować« [szyk zmienny] (17 : 4): poſzlubyla byla bogu czyſtoſzcz chouacz PatKaz III 138v; SeklKat K2v; KromRozm I D3; A chowaycye młodość ſwoyę tu w cżyſtośći yemu. LubPs ff3v, Rv; KrowObr 137v, 139 [2 r.], 149, 233, 233v, 234v; ábyſmy duſzną y cieleſną cżyſtość chowáli. KuczbKat 320; SkarJedn 359; SkarŻyw 298, 435, 478; A tá poſlubiwſzy Pánu Bogu dziewicy ſtan w cżyſtośći chowáć / poſtrzygłá ſię w Cernice w Monaſterze S. Spaſſá StryjKron 275; GrabowSet P; SarnStat 600; SiebRozmyśl L.

»dziewictwo, panieństwo chować« (4 : 1): PatKaz III 100; SeklKat F2; KromRozm I D3; Obiecuie naprzod dziewictwo vſtáwitznie chowáć KrowObr 148, 148.

»miarę (a. mierność), w mierze, miernie chować« = custodire modum, medium tenere Mącz [szyk zmienny] (10 : 1 : 1): Mierność choway w káżdey rzecży BielKom E4, C; RejWiz 79, 118; Mącz 75d, 446b; GórnDworz N6; RejPos A2; WujJud 190v; Phil P4; Srzod[e]k á miárę chowáć naybeſpiecżniey wſzędźie. RybGęśli C, C4.

»milczenie chować« (1): Mylczenye chouala matko mouyla PatKaz III 122.

»miłość chować« [szyk zmienny] (8): Widząc iáko ie karał Pan w ich niewdzięcżnośći/ Ze oyou nie chowáły powinney miłośći. HistLan F2, ktv, B2; RejZwierc B, 92v; a my na czas wieczny Miłość z ſobą chowali KochMon 30; KochPieś 20; ArtKanc P7v.

»chować ortograſiją« (1): Mendose scribis, Pochybnie piſzeſz/ to yeſt/ nie chowaſz orthographiey. Mącz 215d.

»tajemnicę chować« (2): Nos płaſki á nie wielki znamio. wielemownego/ prożnego/ nie vſtawicżnego vmyſłu, ktory też taiemnice nie chowa y pſotliwy bywa GlabGad N8; GórnDworz Y4.

»chować wiarę (a. wierność)« = servare fidem Mącz [szyk zmienny] (36): A naprzod Bogu cżeść daway Swemu Pánu wiárę choway BierEz F4; GlabGad N3; MiechGlab 23; RejPs 107v; RejJóz A2v, H4v; HistAl D7v; BielKom nlb 6; ieſli go v Pręgi bito/ ieſli wiáry nie chowa/ ieſli kogo zdrádźił. GroicPorz tv; KrowObr 41; RejWiz 37, BielKron 220v, 226v; servatis ne in eo fidem, Nád to was pytam chowacie ſobie w tym wiárę. Mącz 378b; RejPos 30; BiałKat 286, 373v; Kiedy czo komu rzecze/ mocno chowa wiárę. RejZwierc 241; WujJud 8, 18; KarnNap B4v; SkarŻyw 354, 364, 437; StryjKron 477; Y pogánie wiárę nieprzyiaćielom chowáią. CzechEp 13 marg, 13 [2 r.], 74; KochDz 108; KochWz 137; KochPieś 20; KochSob 68; PudłFr 48; GrabowSet N3; SarnStat 595.

Szereg: »bronić i chować« (1): To maſz Koncylium nawálne Bázyleyſkie/ y wiárę iego/ ktorey Pápieſz przyſięga bronić y chowáć/ áż do iednego ſpieniá nienáruſzoną KrowObr 42.
*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Alo, Wychowawam/ chowam/ idem quod Nutrio. Zywię. Mącz 7a, 340a; Calep 281a, 973b.

Synonimy: 1. gromadzić, przechowywać, składać, strzec, trzymać; a. odkładać, zostawiać; 2. dzierżeć, kryć, strzec, ukrywać, więzić, zakrywać; 3. grześć; 4. karmić, mieć, odżywiać, opatrować, paść, rządzić, traktować, żywić; a. ćwiczyć, uczyć; b. karmić, opiekać się, sadzać, tuczyć; 5. bronić, chronić, mieć, opiekać się, opiekować się, opatrować, strzec, żywić; 6. dzierżeć, egzekwować, pełnić, przestrzegać, strzec, trzymać, ważyć.

Formacje pochodne: dochować, nachować, odchować, pochować, podchować, przechować, przychować, schować, uchować, wychować, zachować; chowywać, dochowywać, odchowywać, pochowywać, przechowywać, przychowywać, wychowywać, zachowywać; pochowawać, przechowawać, wychowawać, zachowawać; przechowować, zachowować.

Cf CHOWAJĄCY, CHOWAŁY, CHOWAN, CHOWANIE

DM