[zaloguj się]
[pdf]

3. PAŚĆ (318) vb impf

a jasne (w tym 11 r. błędne znakowanie).

W temacie praes (1 sg, 3 pl i part): pas- (41), pasz- (5), paś- (1); pasz- LibLeg (2), GostGosp; pas- : pasz- : paś- SeklKat (2:–:1), SkarŻyw (1:2).

Fleksja
inf paść
indicativus
praes
sg pl
1 pasę pasi(e)my
2 pasiesz pasiecie
3 pasie pasą, paszą, pasią
praet
sg pl
1 m pasłem, -m pasł m pers -smy paśli
f -m pasła m an
3 m pasł m pers paśli
f pasła m an
fut
sg pl
1 m paść będę, będę pasł, będę paść m pers
2 m będziesz pasł, paść będziesz m pers
3 m paść będzie, będzie pasł, będzie paść m pers będą paść, paść będą, będą paśli
imperativus
sg pl
2 paś, pasi paście
3 niech pasą
conditionalis
sg pl
2 m byś pasł m pers byście paśli
3 m by pasł m pers by paśli
impersonalis
praet pasiono
participia
part praes act pasąc, pasząc

inf paść (56). ◊ praes 1 sg pasę (11). ◊ 2 sg pasiesz (5). ◊ 3 sg pasie (31). ◊ 1 pl pasi(e)my (3). ◊ 2 pl pasiecie (2). ◊ 3 pl pasą (20), paszą (3), pasią (1). ◊ praet 1 sg m pasłem, -m pasł (9). f -m pasła (1). ◊ 3 sg m pasł (27). f pasła (2). ◊ 1 pl m pers -smy paśli (1). ◊ 3 pl m pers paśli (17). ◊ fut 1 sg m paść będę (7), będę pasł Leop (2), będę paść (1); paść będę BibRadz (4); paść będę : będę paść BudBib (3:1).◊ 2 sg m będziesz pasł (3) KromRozm III, Leop, BibRadz, paść będziesz (1) BudBib. ◊ 3 sg m paść będzie (10), będzie pasł (5) Leop, RejAp, HistRzym, RejPos, WujNT, będzie paść (1); paść będzie BudBib, CzechRozm (2), CzechEp (5); paść będzie : będzie paść BibRadz (2:1). ◊ 3 pl m pers będą paść (4), paść będą (2), będą paśli (2); będą paść BudBib (3); paść będą CzechRozm; będą paść : paść będą : będą paśli Leop (1:–:1), BibRadz (–:1:1). ◊ imp 2 sg paś (36), pasi KromRozm III (3). ◊ 2 pl paście (9). ◊ 3 pl niech pasą (1). ◊ con 2 sg m byś pasł (2). ◊ 3 sg m by pasł (9). ◊ 2 pl m pers byście paśli (4). ◊ 3 pl m pers by paśli (12). ◊ impers praet pasiono (3). ◊ part praes act pasąc (10), pasząc (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zapewniać pasącym się zwierzętom pożywienie i opiekę (295):
a. Pilnować, doglądać trzody na pastwisku; być pasterzem; pascere HistAl, PolAnt, Vulg, Mącz, Calag, Cn; impascere Calep, Cn; esse in pascuis Vulg; pastor esse PolAnt; bubulcitare, bubulcitari, servare pecudes Cn (271): Wolałbych [...] Ná kożde [ramię] płech wor pełen wźiąć: Y roſpuśćiwſzy ná ſło[ń]cu páść/ [...] Niż ieden dzień tey być ſtrożem/ Ktora gárdzi właſnym mężem BierEz P2v; ſzatanowie [...] weſzli weświnie/ i runęła śię trzoda ſprzykra w ieźioro [...]. A ći ktorzy paśli/ virzáwſzy to co śię s ſtało/ vciekli MurzNT Luc 8/34; pascunt quo contenebravit, Páſą áż ſie zmierzknie Mącz 446a, 249b; BudNT Luc 8/34; Calag 561a; WujNT Luc 8/34.

paść co (żywotne) (75): Agazo. eyner der eſel ader pferd treibt. Co konye álbo oſły páſye. Murm 179; WróbŻołt I7; LibMal 1547/127; Leop Gen 36/24, Cant 1/7; IEden páſł dzieſięć Koni/ y wſiadł ná iednego RejFig Cc3, Cc3; BibRadz 1.Par 27/29, Cant l/7[8]; BielKron 275v, 420; OrzQuin P3; iáko trzodá/ ma páſterzá/ nie s poſrodku ſiebie nieme źwirzę/ ále człowieká/ ktorego rodzay dáleko wyſzſzy ieſt/ niż tych/ ktore on páſie. GórnDworz Gg2; RejPos 123v; kthory [syn marnotrawny] potym ták márnie wſzytko vtráćił/ iż świnie páść muſiał RejZwierc 178v, 95; Cżłowiek/ y ſkot/ bydło/ y drob/ niech nie vkuſzáią nic/ niech iym nie dawáią ieść áni pić. (marg) wł: Niech ich nie páſą y wody niech nie piją. (–) BudBib Ion 4/2, Gen 36/24; BudNT Mar 5/14, Luc 15/15; WerGośc 221; Albo ſąśiádá budzą/ ieſli gdźie oſpány Koſmáté capy páśie/ y wielkie czabány. KochProp 12; WujNT Mar 5/14, Luc 15/15. Cf paść co komu; co czym; Zwroty.

paść co (żywotne) komu (1): Przyſzedſzy tedy w ten kray páſłem woły Goſpodarzowi KochFrag 44.

paść co (żywotne) czym (1): Przetom lekce rozumiał o wzgárdzonym koniu: Co go páſą Dźiewánną y piaſkiem ná błoniu KlonWor 19.

paść czego (żywotne) [funkcja supinum = do pasienia] (1): przyſtáł ku iednęmu mieſzćzaninowi [...]/ ktory téſz poſłáł go do wśi ſwoiéi paść śfini (marg) wieprzów (–) MurzNT Luc 15/15.

paść gdzie (22): ZapWar 1505 nr 2007; brácya twoi páſą bydło w Sychymyach/ chodz ſam poſlę cye do nych HistJóz A2; WróbŻołt I7; LibMal 1544/87v; HistAl B8; Poſlał wnet Saul poſly do Iſái/ mowiąc: Pośli mi ſyná twego Dawidá/ kthory ná polu páſie. Leop 1.Reg 16/19, Gen 31/4, Cant 1/6, 7; idźże ſládem trzody/ á páś kozki twoie podle obor páſterzow. BibRadz Cant 1/7[8], 1.Par 27/29, Cant 1/6; BielKron 16, 48v, 275v [2 r.]; HistRzym 129v; RejPos 17v; BudBib Ier 6/3; KochProp 12; Calep 509b; KlonWor 19.

W połączeniach szeregowych (2): poſłáli Rzymiánie z Flákuſem trzydzieśći thyſiąc ludu proſtego/ áby tám [w ziemi Daków] oſiadáli/ oráli/ ſiali/ dobytki páſli/ á żywnośći do woyſká [...] dodawáli BielKron 275v, 6.

W charakterystycznych połączeniach: paść capy, czabany, gęsi, konie (3), kozy (kozki, koźlątka) (3), krowkę, osły (oślice) (3), świnie (5), wieprze (2), woły; pilnie paść; paść na błoniu, przy budkach, po gorach, na gorze, około miasta, podle obor, na polu; paść gospodarzowi, u ludzi, u ojca, u świekra.

Fraza: »pasterz(yk) pasie« = pascit pastor PolAnt [szyk zmienny] (6): BierEz L4v; BielKron 98v, 324; ktory [anioł] ſie vkazał onym [...] nędznym páſterzykom/ gdy ná on cżás páſli trzody ſwoie około miáſtá Bethleem RejPos 17v; záwżdy to zacnieyſzy páſterz bywa/ ktory ſtádo owiec páſie niżli ten co iedno iednę kozę. RejZwierc 22; BudBib Ez 34/2.
Zwroty: »paść bydło, dobytek, trzodę, drob(y), stado, skot« [w tym: stado i dobytek (1); u kogo (1)] = pascere gregem Vulg, PolAnt; armenta pascere HistAl; pascere pecudes a. pecora PolAnt [szyk zmienny] (11:10:8:6:4:1): ZapWar 1505 nr 2007; Páſterz ſwoię trzodę páſąc/ A ná ćiche morze pátrząc. Pocżął ſam z ſobą rozmyſláć BierEz L4v; HistJóz Av, A2 [2 r.]; Iſch wgąſſawach paſl ſkoth lonſkiego roku LibMal 1544/87; ze thenze Michal poſt paſſacz bydlo v lyudzy byall ſkopi ſ ſtrzody y zyadall LibMal 1546/110, 1551/162; HistAl B8; Leop Gen 31/4, 1.Reg 25/16; Scżedł ią [Merkuriusz Europę] gdy s pánnámi gráłá ná brzegu/ gdzye páſiono dobytek BielKron 48v, 4v, 6, 16 [2 r.], 98v, 151v (11); GórnDworz N3; RejPos 17v; RejZwierc 22; BielSpr 69; Izali nie drob páſą páſterzowie? BudBib Ez 34/2, Gen 29/7, 9, 37/2, Ex 3/1, Ez 34/3; SkarŻyw 268; NiemObr 39; ActReg 173; pod gárdłem zápowiedźieć/ áby w ow cżás kiedy pożary gorywáią/ żaden ogniá nie śmiał niećić w boru/ áni chłop/ áni dźieći co bydło páſzą. GostGosp 12; LatHar 127; WujNT 1.Cor 9/8[7]; PowodPr 22.

»paść owce« [w tym: u kogo (2)] = pascere oves Vulg; pascere gregem PolAnt [szyk zmienny] (11):ZapWar 1505 nr 2007; BielŻyw 24; KrowObr 4; więc tu iuſz wſſyſtcy ſynowie twoi? Odpowiedział Iſái: Ieſſcżeć ieſt ieden niewielki/ á páſie owce. Leop 1.Reg 16/11, Ex 3/1; BibRadz Ez 34/2; Będąc Moiżeſz v świekrá ſwego Ietrá/ páſł owce v niego. BielKron 28v, 65; HistRzym 129v; SkarŻyw 28, 479; Ten cudzé owce páśie/ mnie ich oyćiec tyśiąc Zoſtáwił vmiéráiąc PudłFr 32.

Przen [w tym: kogo, co (w tym 1 r. nieżywotne) (173)] (181): Połowicę go [drzewa] ſpali w ogniu/ á nád połowicą iego mięſo ie [...]. Z oſtátká lepak bogá cżyni báłwánowi ſwemu/ klęka przed nim/ y kłánia ſię mu [...]. Páśie popioł BudBib Is 44/20.
Fraza »[kogo] będzie pasł wiatr« = zostaną rozpędzeni (1): Wſſyſthkie páſterze twoie będzie páſl wiátr [Omnes pastores tuos pascet ventus]/ á miłoſnicy twoi poydą w niewolą Leop Ier 22/22.
Zwrot: »na swoim paść« = dbać tylko o swój interes (1): Poććiwy cżłowiek [...] Więcey ſpolnego niżli ſwego ſtrzeże. Nie pilny ſławy ten ná ſwoim páſie/ By miáło ſpolne zginąć w krotkim cżáſie. RejZwierc 223.
a) Rządzić, przewodzić, mieć zwierzchność i władzę; być czyimś przewodnikiem, opiekunem, nauczycielem, wychowawcą i obrońcą (najczęściej w cytatach z Pisma Św. i w bliższych lub dalszych nawiązaniach do niego) (177): Coż inego yeſt páſć/ zwłaſſczá kyedy ſye o rozumnym ſtworzenyu rozumye/ yedno rządźić? Co ſye nye tylko z Homerá/ y wyele inſſych pogánſkich piſárzow y doktorow/ ále y z piſmá S. yáſnye pokázáć może. KromRozm III H4.
Zwrot: »paść owce« (3): SeklKat H3v; KromRozm III H4 marg; Páść bowiem owce/ ſłowo wźięte od podobienſtwá ludzkiego/ nic innego nie znácży/ iedno vcżyć/ á pracę o nich przyſtoyną ſłowem bożym onych rządząc/ y doglądáiąc/ podeymowáć: ſkąd też piſmo naucżyćiele Páſtyrzmi názywa. NiemObr 39.
α) O Bogu (17): KromRozm III H4; BibRadz Ez 34/16; BudBib Ps 28/9; To ieſt náſz tworcá [...]. A my Iud iego: o których on w czáśie Záwżdy przemyśla/ y ktore ſam páśie. KochPs 143.

paść czym (1): Páś lud twoy laſką twoią BudBib Mich 7/14.

paść gdzie (4): (marg) Pan oznáymuie thu iákie ſtáránie ma o Kośćioł [...] (–) wwiodę ie do źiemie ich/ á páść ie będę ná gorách Izráelſkich przy ſtrumienioch/ y ná wſzytkich mieyſcách źiemie. BibRadz Ez 34/13; BudBib Ez 34/13. Cf »na pastwiskach paść«.

W porównaniu (1): Izráel ſthał ſię odpornym iáko iáłowicá nie okrocona/ á wſzákoż ie Pan páść będzie iáko bárána ná rowninách. BibRadz Os 4/16.

Fraza: »pasterz pasie; jako pasterz paść« = sicut pastor pascere PolAnt [szyk zmienny] (1;2): BudBib Is 40/11; Pan BOg [...] ſtádo ſwe páść będźie iáko Páſterz CzechRozm 149; Dominus regit me et nihil mihi deerit. Moy wiekuiſty páſtérz mię páśie/ Nie zeydźie mi nic ná żadnym wczáśie KochPs 32.
Zwroty: »paść owce« = pascere pecudes PolAnt [szyk zmienny] (3): BibRadz Ez 34/15; CzechEp 331; Przydź k nam Kroleſtwo thwoie/ y rácż ie w nas pomnożyć/ páſąc nas owce ſwoie/ któreś ty rácżył ſtworzyć ArtKanc M14v.

»na pastwiskach paść« (2): Ná dobrych páſtwiſkách páść ie będę [in pascuis bonis pascam eas] BibRadz Ez 34/14; BudBib Ez 34/14.

»stado paść« (1): Iáko páſterz ſtado ſwoie páść będzie [sicut pastor gregem suum pascet] BudBib Is 40/11.

Szereg: »paść a opiekać się« (1): Boże ktory páſieſz mnie/ á opiekaſz ſie mną od młodośći mey áż do dniá dziſieyſzego [...]/ rácż błogoſłáwić dziatkom tym RejPos 150.
β) O Chrystusie (6): RejPos 293; bo zá was chcę vmrzeć/ abyśćie przez mię mogli żywot mieć. Iam ieſt páſterz, ia was dobrze páſę ArtKanc P7; ábowiem z ćiebie [Betlejemie] wynidźie wodz/ ktory będźie rządźił (marg) będzie pásł G. (–) lud moy Iſráelſki. WujNT Matth 2/6.

W połączeniu szeregowym (1): Azaſz to nie wielka obietnicá/ iż ten Báránek ſwięty [...] będzie páſł/ rządził/ á ſpráwował tho wdzięcżne ſtadko wiernych ſwoich/ á dowiedzie káżdego z nich do ſtudnice żywey RejAp 70v.

Zwroty, »owce paść« (2): obiecował Bog [...] páſterza inſzego/ á znácżnie/ miaſto inſzych wielu/ iednego poſtánowić: ktoryby ſam á nie przez oſobliwego Wikáryego Papieżá Rzymskiego owce iego páſł: [...] Ktore páſterſtwo [...] przycżyta pánu Chriſtuſowi Piſarz liſtu do Hebreow CzechEp 332; ArtKanc K14v.

»paść stadko« (1): RejAp 70v cf W połączeniu szeregowym.

γ) O świętym Piotrze i jego następcach papieżach (zwykle w cytatach i nawiązaniach do Ioann 21/15-17) (61): Y wywiedli go [Grzegorza] z oney ſkáły/ á wieźli go weſele ná papieſtwo. [...] mieſzcżánie dobrorzecżyli Bogá rzekąc: Pożegnány pan Bog wſzechmogący/ ktory ſobie wyzwolił mężá ktory będzie pásł lud iego. HistRzym 38v; Ani [Chrystus] mowi/ [...] oto w oſobie Piotrowey Papież Rzymſki páść was będźie. Ale mowi [...]: oto ia z wámi ieſtem áż do ſkońcżenia świátá. CzechEp 331; NiemObr 39; WujNT 390.

paść czym (1): (nagł) [Modlitwa] Zá Papieżá álbo Biſkupá. (–) [...] dayże mu to/ áby owiecżki ſobie zwierzone/ náuką y przykłádem pożytecżnie páſł LatHar 625.

paść w czym (1): [Chrystus] widomemu kośćiołowi ſwemu widomégo páſtérzá dał: áby opatrzał owce iego: áby ié páſł w téy náuce y wierze BiałKat 133v.

W połączeniach szeregowych (zawsze: paść, rządzić, sprawować) (5): á [uchwalamy] iż tenże biſkup Rzymſki yeſt namyáſtkyem błogoſláwyonego Pyotrá [...] á iż yemu w błogoſláwyonym Pyetrze podaná yeſt od páná náſſego Yezu Kryſtá zupełna moc/ páſć/ rządźić/ y ſpráwowáć powſſechny koſcyoł KromRozm III Qv; KrowObr 18, 18v [2 r.]; WujJud 87.

Zwrot: »paść owce (a. owieczki), baranki (a. barany)« [w tym: owce i baranki (5)] = pascere agnos a. oves PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (43:13): KromRozm I E4; KromRozm II o2v; Ten yeſt ktory od nyego ſlyſſał: Pyetrze páśi báránki moye/ kthoremu zwyerzoná yeſt owczárnya. KromRozm III M8v, L8v, M5v, N3; KrowObr 4 [4 r.]; RejPosRozpr c2; Temu tedy Chryſtus zlećił ówce [!] ſwe: [...] áby karał/ y porządek czynił miedzy owcámi Chryſtuſowymi. Vczynić to raczył w ón czás: gdy mu po trzy kroć roſkazał ówce ſwé páść po ſwym z martwychwſtániu BiałKat 133v, 133v [2 r.]; Aleć iedno te ſą prawdźiwe owiecżki Boże/ ktore iednego Páſterzá Rzymſkiego ſłucháią/ ktoremu w Pietrze rzecżono: Páś owiecżki moie. WujJud 18v, 6, 122, 123 [2 r.], 150v, 152v; BudNT Ioann 21/15, 16, 17; SkarJedn 63 [2 r.], 77 [3 r.]; SkarŻyw 235, 599; Papież choć ieſt namieſtnikiem Kryſtuſowym/ gdyż według poſtánowienia páńſkiego/ w oſobie Piotrowey/ ná mieyſcu Kryſtuſowym páśie owce iego/ ktore do ſkońcżenia świátá trwáią: przedśię [...] CzechEp 326, 330, 331, 412, 419, 425; NiemObr 28 [2 r.], 39 [2 r.], 40, 43, 49; LatHar 625; WujNT Ioann 21/15, 16, 17, s. 390 [2 r.]; SkarKaz 606b.
Szeregi: »(nie tylko) paść i (ale i, a(l)bo) rządzić« («6): ktoremu [św. Piotrowi] pan Kryſtus klucze kroleſtwá nyebyeſkyego dał/ y owce y bárány ſwoye páść y rządźić kaźał. KromRozm I E4; KromRozm II o2v; KromRozm III M5v, N3 [2 r.]; WujNT Ioann 21/16. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»paść i sprawować« (1): wtym mu [Pan św. Piotrowi] ſię miłować y miłość ku ſobie okázowáć roſkázuie/ aby páſły ſpráwował owce iego. SkarJedn 77. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

δ) O kapłanach (zwykle w cytatach i nawiązaniach do 1.Petr 5/2; w wypowiedziach innowierców zwykle iron.) (40): iż ye duch S. biſkupy álbo ſtrożmi poſtáwił/ áby rządźili koſcyoł boży. Gdźye w Greckim też ſtoi/ páſli. KromRozm III H4v, H4v; KrowObr 130; A ktemu ieſzcze iáko ći ludźie [Krowicki i inni] ſwowolnie żywą/ rácz obáczyć: ſą Kápłany bez Biſkupá: [...] ſą też bez owiec Páſterzmi: Abowiem [...] Páſą tám gdźie im owiec niedano. OrzList d4; Mieycie ſie ſámi ná pilney piecży y trzodę/ nád kthorą was Duch ſwięty poſtánowił Biſkupy/ ábyſcie páſli koſcioł Boży. RejPosRozpr c2v.

W przeciwstawieniu: » paść ... rządzić« (1): co Pyotr o kápłanyech álbo ſtárſſych piſſe/ nápomináyąc ich/ áby páſli trzodę Kryſtuſowę? (–) Páſli/ ále nye rządźili. KromRozm III H4.

W porównaniu (1): Tak on [Biskup] ſwoie trzodę paſie Iako by wjlk Owcze wleſie RejKup bb4v.

Zwroty: »paść owce (a. owieczki)« [w tym: czym [= przy pomocy czego] (2)] [szyk zmienny] (9): Obieczuie pan Bog duchownim paſterzom ktorzi wiernie paſią owcze ſwoie prawdźiwą nauką y przikladem dobrym yż wkroleſtwie niebieſkim będą iaſny iako ſlończe. SeklKat H4v; DiarDop 100; KrowObr 130; Leop 1.Petr 5 arg; Przecż nie ſłuchaſz nápominánia Piotrá s. ktory ná cię woła/ ábyś nie w przymuſzeniu/ ále w ſkromnośći/ á będąc im przykłádem/ páſł owiecżki Páná ſwoiego. RejPos 346, 346v; BiałKat 36; KarnNap A2; PAſterzu niebieſki Pánie IEzu Kryſte/ [...] day nam ſprawce dobre: Duchowne á wierne/ w náuce twey pilne/ áby twe owce páśli/ ſłowem twym karmili. ArtKanc K14.

»sam siebie paść« (1): (nagł) Kradzieſtwo duchownych. (–) [...] Kradną y ymienie/ gdi go vzywaią/ á zato doſſyć nie czinią/ takie ſam pan Chriſtus yaſnie/ y yawnie zowie złodzieymy/ y łothry [...] ktorzi ſami ſiebie paſſą y pozeraią maiętnoſci luczkie SeklKat L2v.

»paść trzodę, stad(k)o« [w tym: czym = przy pomocy czego (3)] = pascere gregem Dei Vulg [szyk zmienny] (16:7): Starſſy paſcie ſlowem bożym trzodę tę/ ktorá miedzy wami ieſt OpecŻyw 187v; RejKup bb4v; KromRozm III H4, M5v; KrowObr 4v, 22; Leop 1.Petr 5/2; (nagł) Biſkupi álbo Prełaći. (-) LEcż wy ſtárſzy pomnicie/ co wam porucżono/ [...] Byſcie to wiernie páſli/ wdzięcżne Páńſkye ſtádo RejZwierz 104; RejPos 125, 168v, 227v, 301v; WujJud A8; SkarŻyw 238; CzechEp 385; NiemObr 43 [2 r.], 57; WujNT 1.Petr 5 arg, 2, s. 807 [2 r.], Xxxxx2v.

Szeregi: »paść a (i) przestrzegać (a. strzec)« [szyk 1:1] (2): nędzni páſterze/ [...] ſtrzeżcie ſie onych ſrogich dekrethow [...]/ gdzie [Pan] was przez Proroká zowie niememi pſy kthorzy nie vmiecie ſzcżekáć á nie vmiecie paść á przeſtrzegáć tego niewinnego ſtadká Páńſkiego. RejPos 168v; BiałKat 36.

»paść albo (i) rządzić« (2): KromRozm III M5v; Gdy [biskup rzymski] káżdemu Biſkupowi/ pewne ſtadko náznácża/ ktore páść y rządźić ma/ w drugiego ſię rzecży niewtrącáiąc. NiemObr 57. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.]

»paść a wychowywać« (1): (nagł) Włodárze Páńſcy duchowni iácy ſą. (–) ABowiem pátrzay [...] napilniey ná thy ktorym tu Pan porucżył włodárſtwo ſwoie/ á porucżył im áby páſli á wychowywáli wedle ſwiętey woley iego to dziedzictwo iego á tho właſne kochánie iego/ iákie páſterſthwo ich? RejZwierc 192.

ε) O przywódcach narodu izraelskiego sprawujących władzę duchowną i świecką (w tym o królu Dawidzie w cytatach i nawiązaniach do 2.Reg 5/2 i Ez 34/23) (29): ázam słowo (iedno) mowił do ktorego ſędziego Izráelſkiego/ ktorym roſkázowałem páść lud moy BudBib 1.Par 17/6; Obrał (rozumyey Bog) Dawidá ſlugę ſwego/ áby páſl Yakobá ſlugę yego. KromRozm III H4, H4; w prowádzę was do Syonu/ y dam wam Paſterzá wedle ſercá moiego/ y páść was będą wedle vmieiętnośći y wyrozumienia. CzechRozm 79v.
Fraza:»pasterz pasie« [w tym: pl (12); czym (= jak) (4)] = pastor pascit Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (14): Grozi Pan paſterzom ktorzy paſą lud Bozy Leop Ier 23 arg; Przetoż to mowi Pan Bog Iſraelſki/ do páſtherzow ktorzy páſą lud moy/ wyśćie roſproſſyli trzodę moię Leop Ier 23/2, 3/15, 23/4; Y dam wam páſterze według vmyſłu moiego/ ktorzy was páſć będą vmieiętnoſćią y zrozumieniem. BibRadz Ier 3/15, Ez 34/2, 8, 10; BudBib Ez 34/8 [2 r.], 10 [2 r.]; CzechRozm 177v; CzechEp 332.
Zwroty: »paść droby« = pascere pecudes PolAnt [szyk zmienny] (2): Ták mowi Adonái Iehowá/ Oto ia do páſterzow/ [...] wytrácę ie/ że nie będą páść drobow/ że też nie będą paść więcey páſterzowie śiebie/ bo wyzwolę droby moie z vſt iych/ że nie będą iym iedłem. BudBib Ez 34/10, Ez 34/8.

»paść owce« = pascere pecudes PolAnt [szyk zmienny] (9): Iadaćie mleko á przyodźiewaćie ſię wełną/ [...] ále owiec moich nie páśiećie. BibRadz Ez 34/3, Ez 34/8, 10, 23; CzechRozm 177v [2 r.]; CzechEp 331 [2 r.], 332.

»paść (sam) siebie« = pascere semetipsum PolAnt [szyk zmienny] (3): Biádá páſtyrzom Izráelſkim/ ktorzy ſámi śiebie páſą BibRadz Ez 34/2; BudBib Ez 34/8, 10.

Szeregi: »(nie) paść i (a, ani) być pasterzem (a. za pasterza)« (5): BibRadz Ez 34/23; CzechRozm 177v; on [Dawid] ie páść będźie/ y on będźie zá Páſterzá onych wſzytkich. CzechEp 299, 331, 332.

»paść, (i) być wodzem (a. krolem)« (3): Pan Bog też rzekł do ćiebie [Dawidzie]: Ty będzieſz páſł lud moy Iſráelſki/ y ty będzieſz wodzem [tu pasces ... tu eris dux] iego. Leop 2.Reg 5/2; BudBib 2.Reg 5/2; CzechEp 299.

»paść i sprawować« (1): Dawidá/ co teraz zá owcámi chodźił/ Obrał królem/ áby lud Iſráhelſki wodźił. A ten ie z pilnośćią páſł/ y mądrze ſpráwował KochPs 118.

ζ) O proroku izraelskim (8): Tedym [słowa Zachariasza] rzekł: Nie będę was pásł Leop Zach 11/9; BudBib Zach 11/9.
Zwroty: »paść bydło, drób, trzodę« = pascere pecus (pecora) Vulg, PolAnt (2:2:1): To mowi Pan Bog moy: Pás tho bydło (náznácżone) ku zábićiu Leop Zach 11/4, Zach 11/7 [2 r.]; BudBib Zach 11/7 [2 r.].

»paść owce« (1): Páś owce pomordowánia. BudBib Zach 11/4.

η) O reprezentantach władzy świeckiej (7): Wy/ ktorzy poſpolitą rzecżą władaćie/ [...] Wy/ mowię/ ktorym ludzi páść porucżono KochOdpr B2v [idem] KochPieś 46.
Fraza: »pasterz pasie (a. ma paść)« (2): by ſie ktory ſnich [z panów] ná to dobrze rozmyſił [...]/ że trzebá vmieć/ y cżynić doſyć ſwey powinnośći/ á záwołániu/ ieſtem tego pewien/ żeby ſie ták bárzo zápárł o to/ áby nigdi nie pánował/ [...] bo by mu to wdy muſiáło przyść ná myſl/ iáko ſzkáráda/ á ſzkodliwa rzecż ieſt/ kiedy máią być owce mędrſze/ ktore páść trzebá/ niż páſterz ktory ie páść ma. GórnDworz Ee6; CzechRozm 111.
Zwrot: »paść owce, stado owieczek« [w tym: czym (1)] [szyk zmienny] (3:1): którym ſłowem [ποιμήν]/ Grékowie ſtárzy zową Królá/ iákoby oſobliwégo Páſtyrzá iákiégo/ który pewnym Práwem/ pod pewną winą/ páśie owce polécóné ſobie OrzQuin T4v; GórnDworz Ee6 [2 r.]; Bo ieſliże ſam [poczciwy urzędnik] ſwey cnoty przeſtrzegáć powinien/ tedy owſzem páſąc tákie ſtádo owiecżek Páńſkich. RejZwierc 39v.
θ) O świętych [czym] (1):

W połączeniu szeregowym (1): Dam mu zwierzchność. [Apoc 2/26]) Obácż iż nie tylko ániołowie: ále y święći po śmierći rządzą y ſpráwuią wierne ná tym świećie. Bo ći/ ktorzy áż do końcá/ to ieſt áż do śmierći/ záchowáli wolą y roſkazánie Páńſkie/ máią zwierzchność nád narodámi/ y páſą y rządzą ludzie laſką żelázną WujNT 845.

ι) O człowieku wobec jego duszy (4): O nędzny páſterzyku á nędzny cżłowiecże/ gdybyś ſie obacżył co páſieſz/ y coć ieſt porucżono RejPos 20.
Zwrot: »paść owieczkę swoję« (2): żeś ieſth [człowiecze] páſterz domku twego/ dziatek y cżeladki twoiey. A co nawięcey/ páſieſz onę wdzięcżną owiecżkę ſwoię onę niewinną duſzycżkę ſwoię/ ktorą tobie Pan twoy dał y porucżył w opiekę twoię. RejPos 124, 20.
Szereg: »paść a na pieczy mieć« (1): bo wżdy káżdy [...] powinien páść á ná piecży mieć niewinną duſzycżkę ſwoię/ á być pilen Krześćiáńſkiey powinnośi ſwoiey RejPos 346v.
b) Ograniczać czyjąś swobodę, trzymać w ryzach (2): To ieſt ſnadź napilnieyſza/ wiedzyeć ſpráwy iego [człowieka nędznego]. Gdyż ná tym woſku wſzyſcy ieździmy poſpołu/ Trzebá thego pilnie páść ſwowolnego wołu. RejWiz 116v; Bo ſwawola tym źrzobkom bárzo roſkázuie. Co nie dádzą doſiadáć á názbyt wirzgáią/ A coż im rzec gdy wſzytko po ſwey woli máiá [!]. Bo gdy kogo nie páſą á buia powoli/ Iuż żyto y pſzenicę depce po ſwey woli. RejZwierc 269.
b. Trzymać trzodę na pastwisku; mieć pastwisko, zajmować jakiś teren na pastwisko [w tym: gdzie (13)] (15): po tich ziemiach pasyemi ktore prziſlvchayą kv voyewodztwv valaſkiemv LibLeg 11/20, 10/67; Iednego cżáſu gnał [Mojżesz owce] dáleko w puſzcżą áż do gory Pańſkiey Oreb/ gdzye przed tym żadny páść nie śmiał BielKron 28v.
Przysłowie: RejRozpr F3; A tak też właſnie ma być/ w pocżćiwym narodzye/ Páść ná ſwym/ á nie puſzcżáć/ nikomu ku ſzkodzye. RejZwierz 82, 77v; A páś ná ſwym boć tám [na cudzym] y z vgoru zaymą. RejZwierc 180.
Zwroty: »owce (i barany) paść« [szyk zmienny] (4): Thedy yvſſ theraſſ yedno syedm myl od Braczlawya owcze y Barany poddany Czeſarſczy na naſzych polyach paſzą. LibLeg 7/103, 7/9, 10/68v, 71.

»paść stado, bydła, dobytki« [szyk zmienny] (2:1:1): Ieſlyzebi tes chcziely ktorzi bes woley naſzey vpornie pascz bidla na panstwie waschim taczi bedą gardlem karany wſitczi LibLeg 10/68v, 6/157; UstPraw E4v; VStáwiamy/ áby wſzyſcy ći/ którzy máią ſtádá nie otárgáné/ od Wiliiéy Świętégo Woyćiechá áż do świętá Świętégo Micháłá byli ie powinni pod ſtrażą páść SarnStat 674.

c. Wykorzystywać na paszę uprawy, skarmiać, spasać (zawsze o wpędzaniu w szkodę) [w tym: gdzie (7)] (9): ZapWar 1533 nr 2405 cf paść czym co.

paść w czym (4): Iakom ya nyewiganyal czastho krocz bydla swego [...] przesch pasthorza swego anym paschl wzyczie ozymyem any wlakach ZapWar 1546 nr 2582, 1529 nr 2352. Cf Zwrot.

paść komu (4): yakom ya wyganyayacz bydlo moye [...] nyepaszlem ye mv wzyczye yego nyezathym y na ląkach yego wtrawye nyeszyeczoney ZapWar 1529 nr 2352, 1534 nr 2409. Cf paść komu co

paść komu co (2): yakom ya yemv nyepaszl przesz czeladnyka zyta nyezanthego na ymyenyv przvskym ZapWar 1534 nr 2409, 1533 nr 2405.

paść czym (żywotne) co (2): yakom ya nyepasl conymy y cobyla zytha psczenycze y owszv nyezathego na woly bronysshewskyey slachethnemv (pyotrk) pyotrowy brathv mego [...] yako ya tho wyem ysz slachethny yan bronysch nyepasl. ZapWar 1533 nr 2405, 1528 nr 2422.

Zwrot: »paść [w czym] bydło, bydłem« (1:1): Iakom ya nyepasla bidlem y kobilamy szwemy wlakach nyeszyeczonych vowszye y wsboszv nyeszathem naymyenyv naborzaczynye ZapWar 1524 nr 2292, 1520 nr 2166.
2. Karmić, dawać jeść; comedere, vesci Cn [kogo, co] (13):
W przen (2):
Zwrot: »paść brzuch, gardło« [w tym: w czym (1)] [szyk zmienny] (1:1): Srogye źwirzę polne ták yą [winnicę Pańską] chce wypuſtoſſyć/ [...] Páſie márny brzuch ſwoy w oney yey obfitośći LubPs S3v; Ták więc ſmok/ vpátrzywſzy gniazdo krijomé/ Słowiczki liché zbiéra/ á ſwé łákomé Gárdło páśie KochTr 3.
Przen (8):
Zwroty: »oczy paść« [w tym: czym (1)] = patrzeć na coś z przyjemnością; oculos pascere Mącz, Modrz, Cn [szyk zmienny] (4): Mącz 419d; nędzámi ludzkiemi ocży ſwe páść/ nieieſt rzecż cżłowiecża. ModrzBaz 67; páſą oczy ſwoie/ Ná nieſłycháné pátrząc męki moie. KochPs 31, 119.

»sam siebie dymami paść« = zadowalać swoją ambicję (1): Są káznodzieie/ co rzecży trudne y ſzkolne ná kazánie nioſą: y mniemáią áby ludzie vcżyli/ y obrok owcom dawáli: á oni ſami śiebje dymámi páſą: cżći prożney ſwey/ [...] á niepożytku zbáwiennego proſtych owiec Bożych ſzukáiąc. SkarŻyw 312.

a) Zaspokajać czyjeś potrzeby duchowe [czym] (3): RejPos Rozpr c2; wednie y wnocy rozmyślał w zakonie Bożym/ kazánim ſłodkim duſze porucone [!] páſząc/ y od grzechow broniąc/ y przykłádem do dobrego pobudzáiąc. SkarŻyw 527.

W połączeniu szeregowym (1): pátrzay co ty vcżyniſz zá pożytek w tym ſtadku Páná twego tobye porucżonym od niego/ gdy im będzyeſz ſzáfował to wierne páſtwiſko ſwiętych ſłow iego á náuki iego [...]. A iż tego będzieſz podpirał cnotámi ſwemi/ żiwotem pocżćiwym ſwoim/ iż to oni obacżą/ iż to dobre co im ty ſzáfuieſz/ á cżym ie karmiſz á páſieſz: iż theż ſam poſpołu z nimi vżywaſz tego. RejPos 123v.

a. O Bogu: dbać o to, by stworzenie nie było głodne [co (ptaki)] (3): iż [Bóg] y bydlętom y krucżętom y inym ptaſzkom dawa opátrzenie z łáſki ſwoiey. Gdyż o krucżętoch ták powiedáią/ iż ſie biało rodzą/ á odlecą ich ná niemáły cżás rodzicj ich/ mnimáiąc áby nie ich dzieći były: á wżdy Pan Bog z dobrotliwośći ſwoiey/ páſie ony nikcżemne źwirzątká ſwoie RejPos 81v.

W połączeniu szeregowym (1): iż on nád káżdym wiernym á ſpráwiedliwym dzierży miłośćiwą rękę ſwoię/ [...] przywodząc mu ziołká ábo ptaſzki niebieſkie ná pámięć/ iż ye on żywi/ páſie/ y przyodziewa bez wſzey pracey ich. RejPos 71.

Szereg: »paść, karmić« (1): iáko on [Bóg] páſie ptaſzki/ zwirzętá karmi RejPos 316v.
3. Gryźć pożywienie (o koniu); w zwrotach określających wiek konia (2): Wiele ma lat? (–) A to iuż teraz piąté páśie WyprPl B3v; Szkápá byłá nie pocżeſna [...] Chuda/ gurdźielowáta/ kły ſobie przyiadłá/ Nie znáć ná ktorą páśie/ ná nogi vpádłá KlonWor 19.
*** Bez wystarczającego kontekstu (8): Pabulor, Zgromádzam picę dla bydłá/ też páſę. Mącz 272a; Compasco, Popaſam/ karmię/ też weſpołek páſę Mącz 282d, 282c [2 r.], d; Pasco – Karmię, paſſę, ięm. Calep 760a, 226a, 760a.

Synonimy: 2. karmić, żywić.

Formacje współrdzenne: paść się, napaść, napaść się, popaść, rozpaść się, spaść, wpaść się, wypaść, wypaść się; napasać, pasać, pasać się, popasać, spasać, wypasać; napastwić się, pastwić, pastwić się; napastować; popasować; pasywać się.

Cf GĘSIOPAS, KOZOPAS, KUROPAS, MUŁOPAS, OSŁOPAS, PASIBRZUCH, PASIENIE, [PASIGĘBA], PASIONY, [PASIŚWINIA], PASORZYT, PASOWOŁ, 2. [PAŚCIE], PUSTOPAS, SAMOPAS, SKOTOPAS, ŚWINIOPAS, ŚWINIOPASTWO

ZCh