[zaloguj się]
[pdf]

PUSTOPAS (17) av

pustopas (16), pustupas (1); pustopas : pustupas RejZwierc (8:1).

o prawdopodobnie jasne (tak w pusto); -a (16), -å (1); -a : -å RejZwierc (8:1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (cztery z niżej notowanych przykładów) i XVIII w. w objaśnieniu s.v. pustopasz sb.

1. Bez dozoru, bez opieki; bez kontroli; samowolnie; beztrosko (14): Cżáſy náſze iáko płyną/ A iáko mgłá z wiátrem giną/ A my przedſię nic nie dbamy/ Práwie puſtopás mieſzkamy [= żyjemy]. RejZwierc 232v.

W porównaniach (3): RejWiz 57v, 178; tedy to ieſt wielka rzecż/ [...] wzgárdzić ſtraż y mocną á pewną obronę nád ſobą/ odpędzić Anyołá ſwiętego od ſiebie/ á chodzić ták iáko iákie bydlę ábo iákie źwirzę puſtopás RejPos 331v.

Zwroty: »bujać pustopas« (2): RejWiz 175; A nie thylko áby ná czo cudzego pomnieć miał [niedbały]/ ále y o ſwym właſnym nic nie myſli/ iedno ták ſobie buia puſtopas poki żytá poty bytá. RejZwierc 100.

»pustopas chodzić« [szyk zmienny] (8): Wieſz że ieſt Boża wola ábychmy ták żyli [w małżeństwie]/ A puſtopás iáko źwirz nigdy nie chodzili. RejWiz 57v, 88v, 138v, 139, 178; RejPos 331v; przyſzedł do niego ieden zacny mieſzcżánin ktoremu ſie thy vſtáwy Solonowe nie podobáły/ wolałby był ták puſtupás chodzić. RejZwierc 83v [idem [WerReguła]]; mnimieli áby bydło ták puſtopás miedzy chroſty chodziło RejZwierc 163v; [WerReguła 120 (Linde)].

Szereg: »pustopas swowolnie« (1): [człowiek] Ma ſwe dzyatki ſpráwowáć roſtropnym ćwicżeniem. Aby Bogu y ludzyom potym godny były/ A puſtopás ſwowolnie nigdy nie chodziły. RejWiz 88v.
Przen (3):

W porównaniach (2): Nierozmyſlny chłop iáko dzikie źwirzę/ Co mu puſtopás wſzytko we łbie gmerze. RejZwierc 214v, 115v.

Zwroty: »pustopas biegać« (1): áby [krótkie a omylne czasy] puſtopás iáko bydło wieſieni wolno nie biegáły/ ále iżby były w mocy á w pilney opátrznośći cżłowieká káżdego bácżnego RejZwierc 115v.

»bujać pustopas« (1): A ták wielki to rozum/ gdy ſie ſam rozſądziſz/ Mocno s ſwym przyrodzeniem/ á iż ciáło rządziſz. A nie daſz mu ſwey woley/ áby o ſwey mocy/ Ták buiáło puſtopás y we dnie y w nocy. RejWiz 190.

2. Sam, jeden a. samego, bez innych (3):

W porównaniu (1): Abowiem ktho tego [przyjaciela] nie ma/ [...] [jest] iáko on zubr odyniec co go od ſiebie ſtádo wybije/ iż iedno ſam puſtopás chodzi/ á żadnego ſpołku z inemi źwirzęty nie vzywa. RejZwierc 88v.

Zwroty: »sam pustopas chodzić« (1): RejZwierc 88v cf W porównaniu.

»pustopas [kogo] wypuścić« = zostawić samego; tu: bez wojska, tj. ze zbyt małym wojskiem (1): Y kazáli cżwartą cżęść dáwáć ná obronę/ Y nie zle ozdobili tę ſławną Koronę. Páná ktorym Polacy záwżdy ſie zdobili/ Puſtopás go ná pole wolno wypuśćili. RejZwierc 245.

a. Bezpotomnie (1):
Zwrot: »pustopas schodzić« (1): Pátrz ieſli to lekka rzecż gdy cżáſy przychodzą/ Iż krolowie puſtopás bez potomſtwá ſchodzą. RejZwierc 249.
Szereg: »pustopas, bez potomstwa« (1): RejZwierc 249 cf Zwrot.

AN