.
a.
W funkcji liczebnika wielokrotnego wyraża powtórzenie się czynności lub stanu; dwa razy, dwukrotnie (zawsze w połączeniu z czasownikiem lub formą od niego pochodną, czasem z jego elipsą) (157):
Maylad Woyewoda Syedmygroczki thesz przyslal dwa krocz do Cessarza LibLeg 9/51,
6/190v;
BierEz R4v;
SWiętá Ewanieliá pokładá/ ijż pán Iezus dwa krotz rozmnożyl chléb OpecŻyw 52;
ijż pirwey niż dwakrotz kur zapoie trzykrotz zaprzyſs ſie mnie. OpecŻyw 113 [
przekład tego samego tekstu Mar 14/30 i 72:
OpecŻyw 97v,
Leop,
BibRadz,
BudNT,
LatHar 706, 710,
WujNT],
97v;
V frączka Goreczkiego Bill dwa krocz wGorcze LibMal 1546/123v,
1543/68v,
76v,
1546/114,
122v,
123v,
1554/191;
KrowObr 140,
182v;
Leop 2.Reg 5 arg,
Eccli 13/8,
1.Mach 10/72,
Mar 14/30;
UstPraw A3 [2 r.];
RejFig Cc2 [2 r.];
BibRadz Gen 27/36,
Iudith 13/9,
Mar 14/30,
II 29v marg;
Thátáry dwá kroć poráżono zá iego Pánowánia BielKron 403v;
Polſcy poſłowie byli dwá kroć przed Senatem Weneckim BielKron 415,
131v,
299,
354,
371;
KochSat A3v;
Duas aedilitias accepit repulsas. Dwá kroć mi [lege: mu] odmówiono doſtoynośći. Mącz 287c,
88d,
306a,
476d;
RejAp 141v;
HistRzym 81v;
RejPos 183 [3 r.];
BiałKat 328v,
371;
RejZwierc 124v,
[233]v;
WujJud 262;
BudBib Num 14/34,
3.Reg 11/9,
I 199v marg,
431v marg,
Iudith 13/9;
BiałKaz L2v;
BudNT b4,
b4v,
d2,
Mar 14/72;
CzechRozm 57v;
PaprPan Dd2;
ModrzBaz 32;
SkarJedn 97;
SkarŻyw 309;
StryjKron 457,
577,
752,
782;
CzechEp 348;
ReszPrz 174;
Przed cżáſem ná mię przyſzło żáłobliwie śpiewáć/ A dwá kroć/ y z żáłośći/ y z práwá vmieráć. WisznTr 8;
ActReg 127,
155,
170,
172;
Calep 323a;
Ląki ktore ſie dwákroć siec nie dawáią/ tedy ie ſprzętáć o ś. Wáwrzyncu/ á przed ś. Bártłomieiem. GostGosp 104,
164;
Dwá kroć ćię więźniem twa fortuná miáłá/ Dwá kroć pod Troią Grécki miecz widźiáłá. GórnTroas 14;
OrzJan 80;
y dwákroć o iednę rzecż Pan Bog nie karze LatHar 132,
706,
710;
KołakCath A4v;
WujNT Mar 14/30,
72,
s. 389 marg,
648 marg,
Iud 12;
SarnStat 874,
974;
KlonKr C2v,
Ev,
E4v;
SkarKaz 7b,
42b,
204a [2 r.].
W połączeniu z określonym odcinkiem czasu, w którym coś się dwa razy powtarza [w tym: dwakroć do roku (11), w roku (3), w rok (2), jednego roku; przez dzień, (9), na dzień; w tydzień (2), w tegodniu, do tegodnia] (31): FalZioł IV 1c, 21b; MurzHist E; MurzNT Luc 18/12; BibRadz Eccli 45/16, Luc 18/12; gdźie z kożdego głownego Miáſtá/ wybráni ludźie zieżdżáli ſye dwá kroć do roku, OrzRozm T3v; BielKron 289v; Biferus, ut bifera arbor Drzewo ktore yednego roku dwa kroć rodźi Mącz 24d, 25b, 25c, 511a; Lepiey dwákroć ieść przes dźień niżli ieden raz wiele SienLek 10, 49, 51, 123, 128 [2 r.], 148, 183v; dwákroć ſie poſzcżę do thegodniá [ieiuno bis in sabbato Vulg Luc 18/12] RejPos 199v [przekład tego samego tekstu: MurzNT, BibRadz, WujNT]; SkarŻyw 52; do roku dźiéń dwákroć z nocą ſye miárkuie KochPhaen 19; Calep 130b; WujNT Luc 18/12; SarnStat 269, 722, 723, 1213 [2 r.]; KlonWor 76.
Przysłowie: A Boże day aby teraż Wſzak nie dwakroć mrzeć iedno raż RejJóz B7v.
Wyrażenia: »dwakroć farbowany, barwiony; być farbowan« (
1 :
1;
1):
Sztuk iedwábnych modrych/ z Páwłoki z Kármázynu dwá kroć bárwionego [bis tincto] Leop Ex 36/8;
Dibaphus, Latine, Bis tinctus, Dwa kroć fárbowány. Et, absolute, Miáſto ſzárłatnego odzienia który dwá kroć bywa fárbowan. Mącz 85a.»dwakroć pieczony chleb« (1): Panis nauticus, Dwá kroć pieczony chléb. Mącz 275d.
»dwakroć razow« (2): ktory dwá kroć rázow známienicie Turki poráźił. BielKron 189, 163.
Wyrażenie przyimkowe: »po dwakroć« = dwa razy, dwukrotnie (21): OpecŻyw [57]v; Leop Num 22 arg; BibRadz 1.Reg 18/11; HistRzym 80; RejPos 132v; Luter padł/ y záwołał po dwá kroć: nie ieſtem niemy/ nie ieſtem. BiałKat 341; Iáko potym gdy ſie krył ná puſzcży przed krolem onym dawał mu go po dwá kroć w ręce iego RejZwierc 204; MycPrz II A4v; BudNT Matth 2/18; CzechRozm 245v; zacne poſelſtwo do Papieżá Alexándrá po dwá kroć wyprawił SkarJedn 256; StryjKron 180; CzechEp 294; iáko to po dwákroć Turek Wiédniá oblégł OrzJan 64, 80; WujNT 365; Po dwákroć iednák obłudnemi ſłowy, Doſtawał rządow przez chytre vmowy. KlonKr Dv, D2v, Ev; PowodPr 3, 20.
b.
W funkcji liczebnika mnożnego wyraża, że jakaś wielkość, miara lub liczba zwiększa się dwa razy; dwukrotnie;
duplo Mącz, Cn; bis, dupliciter Mącz; duplum Cn (65):
Dupliciter, Dwoyáko/ Dwákroć/ Sowito. Mącz 306a.
W połączeniu z przymiotnikiem i przysłówkiem określającym miarę lub ilość [w tym ze stopniem wyższym (10)] (22): Tám ludzie dwá kroć dłużey żywi bywáią niżli v nas. BielKron 271; muśi być włośień dwá kroć dłuſzſzy niż oná podſkórna ráná SienLek 171v; Mátá ma bydź wſzerz iáko ſłomá dwá kroć wyſoka GostGosp 94.
~ Zwrot: »tyle dwakroć wrocić« (1): Gdy cżłowieká kto vkrádnie gárdło da/ gdy ſrebro álbo złoto/ tyle dwá kroć wroći BielKron 44v.
Wyrażenia: »tyle dwakroć« [
szyk 7 :
1] (
8):
Vłápion od Piratow/ gdzye pirwey nie bywał. Dwákroć tyle obiecał/ nacż go ſzácowáli RejZwierz 31;
Złodzieiá pierwſzy raz karzą bicżem/ drugi raz tyle dwá kroć BielKron 261,
37v;
BielSpr 29,
34v,
35 [
2 r.].
Cf »tyle dwakroć wrocić«.
»dwakroć tak wiele« (2): Duplus, Czwyreſt ſo vil Dwákroć ták wyelye. Murm 204; Bis totidem, Dwá kroć ták wiele. Mącz [460]a.
»dwakroć więcej« (2): IEdz dwákroć więcey niżli piy SienLek 4; á pijánice dwá kroć y trzy kroć więcey piją niżli ieſt potrzebá WerGośc 241.
»dwakroć więtszy« = duplo maior Mącz, Cn [szyk 3 : 2] (5): Ale Rzym Włoſki ieſt [...] dwa kroć więtſzy niż Conſtantinopolis MiechGlab 70; Mącz 98a; GrzepGeom O [2 r.]; bierano theż s nich godnieyſze y záſłużeńſze ná wyſzſze mieyſcá y Vrzędy/ gdzie im dwa kroć więcżſze dochody ſzły. BielSpr 15.
Szereg: »nie dwakroć lecz sto« (1): Máło ich/ rzadko dobrych/ powiémći prawdźiwie/ Nie dwákroć/ lecz ſto kłádąc/ naydźieſz ich gorſzimi/ Gdy złé z dobrym ná ſzalách położyſz przed nimi. GosłCast 44.
Wyrażenie przyimkowe: »po dwakroć« (1): A ieſliż porodźi Dźiewkę/ przez czternaśćie dni nieczyſtą będźie/ to ieſt/ po dwá kroć thák długo iáko miewa ſwą chorobę BibRadz Lev 12/5. ~
W połączeniu z czasownikiem (wydaje się, jakoby to połączenie powstało wskutek elipsy przysłówka „więcej”, „tyle” itp.) (7): Przetho nie máſz iże drzecie/ Máło nie dwá kroć bierzecie RejZwierc 234; Ach pánie/ dwákroć grzéſzę o to przećiw tobie. GosłCast 30.
Wyrażenia przyimkowe: »po dwakroć« (
1):
~ Przysłowie:bibl. W Kubek ten w kthory oná wam námieſzáłá/ námieſzaycie iey podwákroć [miscete illi duplum PolAnt Apoc 18/6]. RejAp 148v. ~
»we dwakroć« (4):
~ Przysłowie: bibl. oddaycie iey we dwákroć/ według vcżynkow iey [duplicate ei dupliciasecundum opera eius PolAnt Apoc 18/6]. RejAp 148v; wiedząc dekret Páńſki/ że wedwákroć á ſowito káżdemu to záwżdy odmierzono być muśi. RejAp 150, 150 [2 r.] [ogółem 4 r.]. ~
W połączeniu z liczebnikiem (19): gdy wezmę cżtyrzy kroć dwoie/ bedzie oſm/ thakież dwa kroć cżtyrzy KłosAlg A3v.
Zestawienie liczebnikowe: »dwakroć sto tysięcy« = dwieście tysięcy (14): á ieſth nas w licżbie dwá kroć ſto tyſiąc y cżterdzieſći tyſiąc wſzytko białych głow HistAl H2v, F3v; Zámyeſſawſſy pirwey y záwyodſſy o dwá kroć ſto tyſyęcy ludźi KromRozm I D2; BibRadz 1.Reg 15/4; że Krol Polſki może mieć dwá kroć ſto tyśięcy wybornego boiowego ludu dármo OrzRozm N2, N2v; iż tę ſzkodę ſzácowano zá dwá kroć ſto tyſiąc złotych. BielKron 394v, 298, 390, 396; WujJud 134; StryjKron 657; OrzJan 123; Bo więcey Przypadkow á niżli praw/ dwákroć ſto tyśięcy. KlonWor 64.
Wyrażenie przyimkowe: »po dwakroć« (
4):
ktory czás ieſt ſłożon z mieśięcy po dwá kroć śiedmi LeovPrzep H4v,
H4v.~ Zestawienia liczebnikowe:
»po dwakroć sto tysięcy« = dwieście tysięcy (1): A liczbá konnego woyſká byłá po dwákroć ſto tyśięcy milionow [vicies millies dena millia]. WujNT Apoc 9/16.
»sto po dwakroć« = dwieście (1): Centuplicato ‒ Sto podwakrocz. Calep 180b. ~
α.
Wyraża zwielokrotnione natężenie jakiejś cechy, jej większą intensywność; dużo, znacznie (w tym 14 r. w połączeniu ze stopniem wyższym przymiotnika lub przysłówka) (16):
Bis tanto valeo quam valui prius. Dwá kroć ſie teras liepiey mam/ nizli pierwey. Mącz 25b;
Bis patet in praeceps tantum, Dwá kroć przikrſze mieiſce yeſt. Mącz 317a;
Ze náſz Páweł do wſzego dwá kroć fortunnieyſzy/ W káżdey ſpráwie poſtępek iego tu znácżnieyſzy PaprPan D4v;
Naydzyeſz tám niż Iámpridus dáleko mędrſzego/ Tákże niż on Pándarus dwá kroć mężnieyſzego PaprPan E4;
MOgłby dwá kroć Pedárdus być dziś dobrey myſli PaprPan O4;
Y chociaż Kákárnuſá vrodziwym zową/ Naydzyeſz y tu w tym domu dwákroć vrodziwſze PaprPan R2v,
M3,
Bb4,
[Hh5];
NiemObr 15;
Zydzi czynili nowe Zydowiny: to ieſt dwákroć gorſze á niżeli ſámi. WujNT 98.
Przysłowia:
Wſzákże ono kto ſie mśći ták więc mowią záwżdy/ poſpolicie dwá kroć bit táki bywa káżdy. PaprPan [Gg4]v.powiádáią/ iż ſtáry ſzalony dwá kroć ſzalony. RejZwierc 127.
Wyrażenie: »dwakroć więcej« (3): MurzNT 106 marg; czynićie go ſynem potępienia dwá kroć więcey niż wy [duplo quam vos] ſami ieſteśćie. WujNT Matth 23/15, s. 98.
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}