![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.55d5b47a78d5.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[Słownik Polszczyzny XVI wieku]](/static/img/spxvi-logo.9e6c364a84ff.png){kind=logo}
![[Szukaj]](/static/img/icons/magnifier-left.03d386f15d93.png){kind=icon}
| « Poprzednie hasło: DYJAMENT | Następne hasło: DYJAMETER » |
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.783deef3e87f.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}
DYJAMENTOWY (44) ai
dia- (41), dya- (3).
a, e oraz o jasne.
Fleksja
| sg | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| m | N | dyjamentowy | f | N | dyjamentow(a) | n | N | |
| A | A | dyjamentową | A | dyjamentow(e) | ||||
| I | I | dyjamentową | I | |||||
| L | L | L | dyjamentowym | |||||
| pl | ||
|---|---|---|
| N | subst | dyjamentow(e) |
| G | dyjamentowych | |
| A | subst | dyjamentowé |
| inne formy | ||
| pl I m i f - dyjamentow(e)mi | ||
sg m N dyjamentowy (3). ◊ f N dyjamentow(a) (12). ◊ A dyjamentową (1). ◊ I dyjamentową (1). ◊ n A dyjamentow(e) (1). ◊ L dyjamentowym (1). ◊ pl N subst dyjamentow(e) (11). ◊ G dyjamentowych (11). ◊ A subst dyjamentowé (1). ◊ I m i f dyjamentow(e)mi (2).
Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.
Znaczenia
- Przymiotnik od „dyjament”
(44)
- a. Zrobiony z diamentu (39)
- b. Bardzo twardy, trwały, niezniszczalny (5)
Przymiotnik od „dyjament”; adamantaeus, adamantinus (44):
a. Zrobiony z diamentu (39): Krziz zloti Diamentowi, w nim dziesecz ſtuk Diamentowich. WyprKr 10v; Pontow Diamentowich dwa WyprKr 12; Krzizik zloti, na nim czteri Lilie Diamentowe. WyprKr 12v, 7, 8, 10v, 13v, 18.
W charakterystycznych połączeniach: dyjamentowy(-a) krzyż (2), lilija, pont (2), sztuka (2).
Wyrażenia: »roza dyjamentowa« = diament o szlifie rozety (2): OSMi Alspant, w nim trzi Roze Diamentowe, dwie Roze Rubinowe. WyprKr 6v, 6v.
»tablica, tabliczka dyjamentowa« = diament o szlifie płaskim [szyk 27 : 1] (25 : 3): Wtori Alſpant, ze trzemi Diamentowemy tabliczamy WyprKr 3v; MEdaia druga. Na niei G. Curcius. tabliczek Rubinowich ſeſcz. tablicza Diamentowa. i perel 4 WyprKr 12v, 3v, 4, 4v [2 r.], 5, 5v (28).
b. Bardzo twardy, trwały, niezniszczalny (5): Ieſli diámentowé goźdźie mus ma w ręku/ Ktorémi natwárdſzégo vmié pożyć ſęku: Ani ty wyſwobodźiſz ſercá z ćiężkiéy trwogi/ Ani z okrutnéy śmieréi śideł wyrwieſz nogi. KochPieś 1; Ale kto ieſt ſzczęśliwy/ choc dyámentową Wdźiał zbroię/ woynę cierpiąc długą y ſurową? SzarzRyt B2v.
Szereg: »żelazny abo dyjamentowy« (1): Bo kluczmi kościelnymi ciężey y nieſzczęśliwiey bywa cżłowiek związány/ niżli ktoremiżkolwiek naciężſzymi y natwárdzieyſzymi żeláznymi/ ábo diámentowemi łáncuchámi/ ábo okowámi. WujNT 76.
W przen (2): ktorego [Kościoła] páſtyrz y głowá człowyek rybitw/ á nye zacnego rodzáyu/ zwycyężył by mocnoſcyą Dyámentowe przyrodzenie/ by też wſſyſtek okrąg ſwyátá yemu ſye przeciwił. KromRozm III Nv; Niechciéyże mię rádámi obłudnémi pſowác Od przedśięwźięcia mégo/ iuż to vćwiérdzono/ A ná dyámentowym ſercu wyciśiniono. GosłCast 51.
HJ