[zaloguj się]
[pdf]

DYSZEL (12) sb m

dyszel (9), dysiel (3); dysiel Mymer1, RybGęśli; dyszel: dysiel Mącz (1 : 1).

dy- (10), di- (2).

e jasne.

Fleksja
sg pl
N dyszel
A dyszel dyśle
I dyszlem
L dyśle

sg N dyszel (7). ◊ A dyszel (1). ◊ I dyszlem (2). ◊ L dyśle (1). ◊ pl A dyśle (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Drąg umocowany do przedniej części wozu, bryczki, sań itp., umożliwiający kierowanie pojazdem; temo Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; longale BartBydg (12): Mymer1 16; Longale, rozvora vel dysshel BartBydg 83b, 156; Mącz 442d.
Zwrot: »(na)kierować dyszlem, dyśle« (1 : 1): BA iuż/ choćia ná ſániách/ Stáśiá Bránickiégo/ Nákieruy dyſzlem do mnie/ Iáśiu móy: którégo Z rádośćią wielką śćiany mé oczekawáią PudłFr 64; RybGęśli D2.
Przysłowie: Kto ſie náłoży dworskiey polewki trudno mu yei zoſtáć/ przydzye mu ná dyſlie oſtáć Mącz 33c.
Wyrażenie: »dyszel u woza, wozowy« (1 : 1): Nad tho wzyacz ſzwyeczoney wody ſ ſſyedmy koſfcziolow y omycz yą diſchell wozowy, woſz, Bothi y konye pokropicz, thedi kupczow doſſicz bąndzie. LibMal 1549/149; Temo ‒ Dyſzel u woza. Calep 1052a.
W przen (1): Niewiem coć mam powiádáć inégo/ iedno to/ żeſmy iuż ná tym Seymie Wárſzáwſkim dobrze náſmárowáłi/ y dyſzlem ku pewnemu vpadku obrócili. OrzQuin B4v.
a. W opisie gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy (2): Trzy gwiazdy nieśie dyſzel/ czterémá pałáią Kołá KochPhaen 2; Wozá wielkiégo dyſzel/ trzyma pochylony Arktophiláx/ od inſzych Bootes rzeczony. KochPhaen 4.

Cf DYSZLA

JW