[zaloguj się]
[pdf]

DZIATECZKI (89) sb pl t

a pochylone, e jasne.

Fleksja
pl
N dziåteczki
G dziåteczek
D dziåteczkåm, dziåteczkom
A dziåteczki
I dziåteczkami
L dziåteczkach
V dziåteczki

N dziåteczki (19). ◊ G dziåteczek (8). ◊ D dziåteczkåm (7) BibRadz (2), WujJudConf, BudBib (2), CzechRozm, ArtKanc, dziåteczkom (4) KochPs, SkarŻyw, NiemObr, WujNT; ~ -óm (1), -(o)m (3). ◊ A dziåteczki (28). ◊ I dziåteczkami (9). ◊ L dziåteczkach (8); -åch (4) HistLan, RejZwierc, RejPosWstaw, BudBib, -ach (3) SkarŻyw (2), ArtKanc, -(a)ch (1). ◊ V dziåteczki (6).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI – XVII w.

Dem. od „dziatki”, niekiedy w funkcji hipokorystycznej:
1. Synowie lub córki w stosunku do swoich rodziców, potomstwo pierwszego stopnia; filii PolAnt (56): WSzyſcy ludzye poſpolići/ Chcieycie temu pozwolići/ Zwłaſzcżá co dzyatecżki macie BielKom nlb 5, G6v; GórnDworz V8; HistLan A4v; RejZwierc A4v; BudBib Dan 13/30; Oćiec śiędźie zá ſwym ſtołem/ A dźiateczki ſtoią kołem KochPs 192; SkarŻyw 153 [2 r.]; GórnTroas 71; KochFrag 54; SkarKaz 421a; GosłCast 28; Cobyś miáłá ná ſię wdźiać/ wdźiey ná corkę ſwoię/ Ná dźiateczki obrácay wſzytkę pracą twoię. ZbylPrzyg B.

dźiateczki czyje (14): BibRadz Gen 43/8; A bądź łáſkaw proſzę cie ná dziatecżki ſwoie. HistLan C4v, E, E2 [2 r.]; BudBib 3.Esdr 8/83, Tob 4/13; Pan łáſkę ſwoię rozmnoży nád wámi/ Y nád wáſzémi tákże dżiateczkámi. KochPs 175; SkarŻyw 3, 48; KochTr 14; ZapKościer 1580/7v; ArtKanc K10v, T19.

W porównaniach (3): On [Bóg] nas chowa yák Ocyec dzyatecżki/ Mychmy ſą yego lud y owyecżki LubPs X2; KuczbKat 155; CzechEp 271.

Zwroty: »dziateczki rodzić, dziateczki rodzą się« (2 : 1): Bo to vrząd náſz niewieśći/ Dzyatecżki rodzić w boleśći BielKom G3; KochPieś 42; ZbylPrzyg B4v.

»dziateczki wychować« (1): Wſzákże ieſt też niektora pożądliwość przyrodzona/ iáko chcieć ſpáć ábo odpocżywáć/ ieść/ pić/ dzyatecżki pocżćiwie wychowáć RejPosWstaw [212].

Wyrażenie: »miłe dziateczki« (1): Pożegnał mátkę żonę y miłe dzyatecżki PaprPan Gg2v.
Szeregi: »dziateczki i czeladka« (1): ziáką ie [żywoty świętych] pámięćią y chućią dziatecżkom y cżeladce ſwey przekłádali SkarŻyw A2.

»żona (a. małżonka), (i) dziateczki« (2): PaprPan Gg2v; Aby W. M. moy łáſkáwy pánie Podcżáſy/ weſpołek z pánią małżonką W. M. y z dźiatecżkámi/ [...] raczył w łáſce ſwey ś. w rządźie dobrym/ w opiece y w obronie chować CzechEp [416].

Przen (15):
a) Ludzie wierni jako synowie Boży; filii PolAnt (9): Bądźćież dobrey myſli dźiateczki/ á vfaycie Bogu BibRadz Bar 4/26.

dziateczki czyje (7): BudBib Eccli 24/25; CzechRozm 173v; iáko dáleko inákſzym ſpoſobem/ obchodźi ſię pan Bog wſzechmogący/ z dźiatecżkámi ſwymi NiemObr 83, 86; Przeto miły Oycże my dziatecżki twoie/ wznośimy do ćiebie dźiśia głoſy ſwoie ArtKanc B20, T5v, T11v.

Wyrażenie: »dziateczki boże« (1): ábowiem ná tym fundámenćie/ ná ſynu Bogá żywego/ wſzytkie dźiatecżki Boże/ przybudowáne być máią NiemObr 32.
b) Uczniowie w stosunku do mistrza (apostołowie wobec Chrystusa i wierni wobec apostołów); filioli PolAnt; infantes Vulg [w tym w V (5)] (6): Dziatecżki [filioli]/ żaden niech was niezwodzi: kto cżyni ſpráwiedliwość/ ſpráwiedliwy ieſt BudNT 1.Ioann 3/7; CzechRozm 7v; CzechEp 351, 353; Piſzę wam dźiateczki [infantes]/ iżeśćie poználi oycá WujNT 1.Ioann 2/14.
Wyrażenie: »namilsze dziateczki« (1): Nie rad tym namilſzych dźiateczek ſwoich łágodny bárzo oćiec Chryſtus Iezus záſmucał SkarKaz 548b.
a. Potomstwo zwierząt i ptakow (3):

dziateczki czyje (1): Ná głos Páńſki Ieleń dzyatecżki ſwe rodzi LubPs G4v.

Wyrażenia: »namilsze dziateczki« (1): Gdyż namilſze dziatecżki náwſzem ich pilnuią/ A ſnadź gniazdká y ná piądź iuż nie odſtępuią. HistLan B2v.

»dziateczki rodzone« (1): Krwie y gniazdá onego dźiatecżki rodzone Szárpaią/ wyżymáią páśierbiętá [o kukułczętach] one. KlonWor 61.

2. Osoby małoletnie, chłopcy lub dziewczęta, niemowlęta; infantes, pueri Vulg, PolAnt; filii, parvuli PolAnt (33): Ano zá nimi chodzą nadobne dzyatecżki/ Nie inácżey by piękne pod drzewkiem kwiatecżki. RejWiz 42v; RejZwierz 118; W vlicách mieyſckich będzie pełno dźiateczek y dźieweczek [pueris et puellis]/ igráiących w nich. BibRadz Zach 8/5, Deut 1/39, Eccli 22/8 [2 r.], Luc 18/15, 16 [2 r.]; BiałKat 251, 258v; WujJudConf 170; RejPosWstaw 42; Przynoſzono mu też y dźiateczki [infantes]/ áby ſię ich dotykał. WujNT Luc 18/15 [przekład tego samego tekstu BibRadz], Mar 9/37[36], Luc 18/16; SkarKazSej 697b.
Wyrażenia: »małe (a. maluczkie) dziateczki« [szyk 4 : 2] (6): LubPs hh3v; Biorąc przyczynę od málucżkich dźiateczek ktore mu przynoſzono/ nápomina ie ku pokorze. BibRadz Lue 18 arg; KochMon 24; KarnNap B4; KochPs 27; Wſpomni y ná máłe dźiatecżki. ReszPrz 7.

»dziateczki teraz (a. dopiero) narodzone« [szyk 1 : 1] (2): KuczbKat 130; iáko dopiero národzone dźiateczki [sicut modo geniti infantes]/ roſtropni bez zdrády mleká pożądayćie. WujNT 1.Petr 2/2 [przekład tego samego tekstu KuczbKat ].

»dziateczki niewinne« [szyk 1 : 1] (2): ále złośći wſzytkich pełen/ dziatecżki niewinne dla Cżárnokxięſtwá mordomał [!]/ Dyabłom ſłużył SkarJedn 200; SkarŻyw 194.

»dziateczki ssące« = lactantes PolAnt [szyk 1 : 1] (2): Społem táki ſtrách ogárnie młodzyeńce dzyewecżki/ Ludzi też wieku ſtárego y sſące dzyatecżki. LubPs gg5; BibRadz Luc 21/23.

Szeregi: »błazenkowie a dziateczki« (1): Nuż gdy ieſzcże owi przyrodzeni błazenkowie á owy dziatecżki wdzięcżne przypádną/ [...] iáka to ieſt roſkoſz RejZwierc 32 v.

»(tak) dziateczki (jako) i niewiasty« [szyk 1 : 1] (2): BudBib Esth 3/13; Niewiáſty y Dziateczki iáko trzodę do Litwy z łupámi wygnáli. StryjKron 320.

»dziateczki i ssące« (1): Potym y Nobe miáſtho kápłáńſkie/ ták męże iáko y niewiáſty/ dźiatheczki y ſące [a parvulo usque ad lactentem]/ woły/ oſły/ y owce wyſiekł mieczem. BibRadz 1.Reg 22/19.

Synonimy cf DZIATKI.

SB