[zaloguj się]
[pdf]

DZIECIŃSTWO (160) sb n

e oraz o jasne.

Fleksja
sg
N dzieciństwo
G dzieciństwa
A dzieciństwo
I dzieciństw(e)m
L dzieciństwie

sg N dzieciństwo (16). ◊ G dzieciństwa (93). ◊ A dzieciństwo (7). ◊ I dzieciństw(e)m (1). ◊ L dzieciństwie (43).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Wiek dziecinny, pierwszy okres życia człowieka po urodzeniu; pueritia Murm, Mymer1, Mącz, Cn; infantia Murm, Mącz, Calep, Cn; puerilitas Mącz, Calep, Cn; aetas tenera a. tenella Mącz; praetextata aetas, praetextati anni Cn (160) : Pueritia, Dzyećynſtwo myedzy ſyedmam y czternaſćye lat. Murm 45, 45; Mymer1 23; FalZioł [*8]v; HistAl K3v; BielKom B6; Y Cicero ſam dzyećińſtwo/ ſen/ nyemądrosć/ opilſtwo/ á głuposć/ w yedney myerze kłádzye GliczKsiąż I6; Mącz 5b, 118d, 329d [2 r.], 448c [2 r.]; RejAp 33; HistRzym 113; RejPos 19, 38v [2 r.], 69v, 83; Vpomina tedy Lukaſz s. przykłádem tym/ ktory s ták wielką pilnoſcią wypiſuie o dzyećińſtwye Páná Iezuſá Kryſtuſá RejPosWstaw [412], 41v [2 r.]; CzechRozm 140v; SkarŻyw 241; CzechEp 93; Calep 531b, 873a, 915a; Pierwſza część o dziećińſtwie Páná Ieſuſowym. WujNT przedm 33 marg, przedm 41, s. 1, 187, 188 marg; SkarKaz 38a, b marg; Nie żal im Oycowſkiego włoſá ſzedźiwego/ Nie żal im y dźiećińſtwá bráta niewinnego KlonWor 29.
Zwrot: »z dzieeiństwa wyrosnąć (a. wyrastać), wyrośnienie, wyjść (a. wychodzić)« = wkroczyć w wiek młodzieńczy; ex pueris excedere Mącz [szyk zmienny] (5 : 1 : 2): Transcendit aetatem primae iuventae, Wyſzedł z dźiećińſtwá. Mącz 370d, 262a, 329d; LeovPrzep I; ModrzBaz 11; y ſkoro zdziećińſtwá wyroſł/ ſługom kośćielnym oddány ieſt. SkarŻyw 297, 388; Calep 365b.
Wyrażenia: »lata dzieciństwa« (1): Anni praetextae, pro Anni pueritiae, apud Plinium, Látá dźiećińſtwá. Mącz 10c.

»towarzysz z dzieciństwa« (1): Collacteus, Towárziſz z dźiećińſtwá. Mącz 181b.

Szeregi: »dzieciństwo abo chłopięcy wiek« (1): A naywięcey tego ſię trzebá ſtrzedz/ áby miedzy dźiewecżkámi chłopiętá nieprzebywáły/ á zwłaſzcżá gdy iuż z dźiećińſtwá ábo z chłopięcego wieku wyraſtáią [pubescere coeperint] ModrzBaz 11.

»dzieciństwo, (a, i) młodość (a. młodzieństwo)« [szyk 3 : 1] (4): IEſſcze z młodoſci a prawie z dziecinſtwa naſſego właſnie by nam przyſtało chwalic a wyſlawować ſwięte imię twoie naſz miły panie RejPs 168v; Dźiękuię tobie zá wćielenie/ národzenie/ dźiećińſtwo/ kwitnącą młodość LatHar 27, 142, 673.

Wyrażenia przyimkowe: »od dzieciństwa« = a cunabulis, a incunabulis, ab ineunte (aetate), a parvisf a pueris, a pueritia, a puero (parvulo a. pusillo), a teneris Mącz (24): Amicitia a parvis incepta Od dziecińſtwa mamy s ſobą záchowánie. Mącz 36a; Mihi a teneris ungviculis est cognitus, Znam ſie s nim od ſámego dziectwa álbo dźiećińſtwá. Mącz 503c, 1a, b, 68b [2 r.], 72a, 105a (17); RejPos 19; RejZwierc 28; SkarŻyw 293; LatHar 259; Maſz ſyny/ ćwiczże ie [...] od dźiećińſtwá ich [Wulg Eccli 7/23]. SkarKaz 420a; CiekPotr 20 errata.
~ Szereg: »od pieluch albo dzieciństwa« (1): Iam inde a cunabulis, Málem od pieluch álbo dźiećińſtwá. Mącz 163c. ~

»z dzieciństwa« = od najmłodszych lat; a puero, a teneris Mącz (54): PatKaz III 112; RejPs 168v; RejKup d5v; Zywotá też dobrego á śwyętego z dźyećińſtwá był KromRozm II q; GliczKsiąż D8v, E5v, E6v; Leop 2.Tim 3/15; RejZwierz 49, 71v; A wſzakoż wſziſtcy żdziećinſtwa w nauki y w prace maią być podani KwiatKsiąż E3v, M2v; Mącz 413c, 427a; OrzQuin E2; GórnDworz H2; RejPos 19 marg, 57, 285; RejZwierc 10v; RejPosWstaw [413]v, [414]; CzechRozm 6v, 98; ModrzBaz 10, 11; podkał go Vſtázánes rzezániec ſtary/ ten ktory krolá zdziećińſtwá wychował SkarŻyw 304, 55, 352, 527; CzechEp 65 120, 351; NiemObr 73, 146; Pan niech mną rządźi/ w ktorym ia położył Ieſzcże z dźiećińſtwá/ wſzyltkie ſwe nádźieie GrochKal 6; GrabowSet F3; LatHar 142, 566; KołakSzczęśl C2; WujNT Mar 9/21, 2.Tim 3/15, s. 751; Y dla tego Ian ś. ieſzcze z dźiećińſtwá ná puſtynią poſzedł SkarKaz 577b, 42a.

»za dzieciństwa« = w wieku dziecięcym (7): bo gdy ſie cżego zá dźyećińſtwá náucży/ dobrze á długo ono ſobye w pámyęć wpoi. GliczKsiąż K2v, E5v, E6v, I2v, K4v, K5v, M5v.

»w dzieciństwie« = jako dziecko (37): OpecŻyw 142v; PatKaz II 30; (marg) Mniſzy nie dźiedźiczą. (‒) Wyiąwſzy by ktorzy w dźiećińſtwie s przymuſzenia álbo z iákiego przyłudzenia [...] do Klaſztorá wſtąpili. GroicPorz ggv; OrzList i2; OrzRozm M3v; GórnDworz X7v; HistRzym 113; Pan ieſzcże wdziećińſthwie okázował Boſtwo ſwe. RejPos 81 marg, 19v marg, 26v, 37v [2 r.], 38v, 81 [2 r.]; RejPos Wstaw 41v, [412]; CzechRozm 13v, 258v; SkarJedn 200; SkarŻyw 2, 3, 200, 435, 451; CzechEp 82, 192; NiemObr 146; KochPhaen 11; LatHar 673; PowodPr 13; Náleźli Krolá y Zbáwićielá ſwego w dźiećińſtwie/ Bogá ſwego w ſłábiuchnym ćiele y w vboſtwie. SkarKaz 519b, 42a marg, 419b, 484b, 514b, 520a.

W przen (1): Dzieie Apoſtolſkie/ zdádząc ſie gołą hiſtorią powiádáć/ y ſthoſowáć ono dźiećińſtwo rodzącego ſie kośćiołá Leop *B4v.

Cf DZIECINNOŚĆ, DZIECTWO

SB