[zaloguj się]
[pdf]

DZIEWANNA (41) sb f

dziewanna (40), ziawana (1) Calep, [dziewana, ziewonija].

e oraz oba a jasne; o z tekstu nie oznaczającego ó.

Fleksja
sg
N dziewanna
G dziewanny
A Dziewannę
I dziewanną

sg N dziewanna (11). ◊ G dziewanny (18). ◊ A Dziewannę (1). ◊ I dziewanną (11).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. bot. Verbascum Lichnitis et sp. aff. L. (Rost); roślina z rodziny trędownikowatych, dwuletnia, używana jako środek leczniczy; verbascum SienLek, Calep, Cn; tapsus barbarus a. barbatus FalZioł; aethiopis [herba] Cn (40): tedy warz to ziele weſpołek zbyliczą w wodzie y z dziewanną albo w winie FalZioł I 15b; Niektorzy ludzie cżynią płokanie vſt vwarzywſzi korzenie dziewanny s piretrum w wodzie FalZioł I 145b; Dziewanna pomocz wnątrz cżyni w cżłowiecze y w miſli iego/ á też dla they dziwney iey mocy ieſt nazwana them Imieniem Dziewanna. FalZioł II 5d, I 12c, 13b, d, 22b, 66a (30); SienLek 109v, 120v, 127v, 128, 151v (8); Verbaſcum ‒ Sziawáná [!], Ruthenis, burean. Calep 1111b; Przetom lekce rozumiał o wzgárdzonym koniu: Co go páſą Dźiewánną y piaſkiem ná błoniu KlonWor 19; [Tapſus barbatus Dziewana. SzymŁowEnch ‡2.]

W charakterystycznych połączeniach: (z) dziewanny korzeń (6), kwiatki (2), liście (2), sok (3).

[Zestawienia: »dziewanna biała«: Dźiewánná biała/ Verbascum primum, Vullenkraut SienHerb I4 #.

»dziewanna czarna«: Dźiewánná cżarna/ Aethiopis. Morenkraut SienHerb I4 #.

»dziewanna czerwona«: Dźiewánná cżerwona máła y wielką. Verbascum SienHerb I4 #.]

2. W mitologii słowiańskiej bogini na wzór rzymskiej Diany (1): Bo przed thym ledá co chwalili/ Planety/ Pogody/ Pogwizdy/ Heli/ Láde/ Dziewánnę/ to ieſt Diánę/ Márzánę/ y wiele tákich. BielKron 344.
[Szereg: »ziewonija albo dziewanna«: Dianę boginią łowow ſwym ięzykiem zwáli [Polacy, Pomorczycy] Ziewonią álbo Dziewanną. StryjKron 146 (Linde).]

Cf DZIEWINA

SB