[zaloguj się]
[pdf]

FATUM (36) sb n

a pochylone (w tym 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
pl
N fåta
A fåta
I fåtami
inne sg indecl - fåtum

sg indecl fåtum (15). ◊ pl N fåta (18). ◊ A fåta (2). ◊ I fåtami (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI(XVII) i XVIII w.

Przeznaczenie kierujące życiem ludzkim, los, zazwyczaj niepomyślny, dopuszczony z woli bożej za pośrednictwem planet [fatum ‒ obiecanie albo zrządzenie boże. Fatum etiam ‒ śmierć, kres żywota Mącz 118a; ‒ boskie zrządzenie, które odmienione być nie może Calep; bieg powodzenia czyjego przez cały żywot; boskie zrządzenie; kondycyja; nieszczęście, złe powodzenie sprawy abo zły przypadek – fatum Cn] (36): Iedni zwáli fortuną komu ſie ſzcżęśćiło/ [...] Drudzy tho zwáli fátum/ po polſku przypadkiem RejWiz 127v; Wſzytko tho iákoś ſłyſzał ty fatá ſpráwiáią/ Kiedy ſie ty ná niebye płánety mieſzáią. RejWiz 130; Fatum ma moc gdi pan prze grzech opuśći. RejWiz 136 marg; Wyernemu/ fatá nie ſtráſzne RejWiz 136v marg, A7, 128, 128v, 129v, 141 (16); RejZwierz 108v; Strzeż Pánie Boże áby bráćiey/ y Sąśiad náſzych Czechow fatá też do nas nieprzyſzły. OrzRozm C2v, C2v marg; A zowiemy to łáćińſkim ięzykiem fatum, to ieſt wyrokiem á wiecżnym dekretem wielmożnośći iego. RejZwierc 2v, 2v marg, Aaa3; MycPrz I [C]2v; WierKróc A2v; Co ácz z ſądow wiekuiſtych co Láćinnicy fatá zowią przyſzło/ iednák prżez te poſrżodki fáta wykonáli moc ſwoię/ á fatá tákie zá grżechámi prżyſzły. GórnRozm A2; do tego przyszło, za fatum iakimsi y niesczęsciem Korony Polskiey ze inaczey naiazdom, gwałtom y wolnosci zabiezec y insultus przeciwnych zbydź niemogła ActReg 147, 32, 148.
Wyrażenia: »łaskawe fatum« (1): Gdyż też w to y łáſkáwe fatá potráfiły/ W cżym ia prożny/ tym Iáſność twoię obdárzyły. StryjWjaz A2v.

»fatum nieprzemożne« (1): w ślicżnośći twoiey Kocháiąc ſię/ tego teſz życżyli y ſobie/ Aby mogli potomſtwo podobne mieć tobie. Lecż Fatá nieprzemożne inácżey podáły KołakCath C2.

»fatum nieszczęsne (a. nieszczęśliwe)« (2): Lecż Fatá nieſzcżeśliwe y cżás nieſkrowity/ Aby ſtał przed Sąd Boży/ dał mu rok záwity. KołakCath B3; Ale fatum nieſczęſné któré z woléy Bożéy gdźie chce vgodźi/ rzemieſłniká tego/ [...] z świátá wźięło. SarnStat 1315.

»nieuchronne fatum« (1): MOc Boża tocżąc Niebá świát nie vchronnemi Fatámi/ moderuię y loſy wiecżnemi. KołakCath B3v.

»zawisne fatum« (1): zá czáſem/ á kto wié/ może podobno bydź co więcéy: ieſliż zawiſné fata nie zayźrzą. JanNKar A4v.

Synonimy: fortuna, los, przypadek.

AK