Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: FLEGMATYK

Następne hasło: FLEGMON »

FLEGMISTY (74) ai

flegmisty (73), flagmisty (1) Calep.

e jasne; a prawdopodobnie jasne (tak w flagma).

Fleksja

sg
m	N	flegmisty	f	N	flegmist(a)	n	N
	G	flegmist(e)go		G	flegmistéj		G	flegmist(e)go
	D			D	flegmist(e)j		D
	A	flegmisty		A	flegmistą		A	flegmist(e)
	I			I	flegmistą		I

pl
N	subst	flegmisté
G		flegmistych
D		flegmistym, flegmist(e)m
A	subst	flegmist(e)
I	f	flegmistymi, flemist(e)mi
L		flegmistych

sg m N flegmisty (1). ◊ G flegmist(e)go (2). ◊ A flegmisty (2). ◊ f N flegmist(a) (2). ◊ G flegmistéj (12); -éj (1), -(e)j (11). ◊ D flegmist(e)j (1). ◊ A flegmistą (1). ◊ I flegmistą (1). ◊ n G flegmist(e)go (4). ◊ A flegmist(e) (1). ◊ pl N subst flegmisté (2); -é (1), -(e) (1). ◊ G flegmistych (21). ◊ D flegmistym (3), flegmist(e)m (1) FalZioł (3 : 1). ◊ A subst flegmist(e) (17). ◊ I f flegmistymi (1), flemist(e)mi (1) FalZioł (1 : 1). ◊ L flegmistych (1).

Sł stp brak, Cn s.v. flegmatyk, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „flegma”; pełen flegmy, zaflegmiony (74)
- a. Flegmatyczny, w którego organizmie przeważa flegma (według ówczesnej medycyny), powolnego usposobienia (6)

Przymiotnik od „flegma”; pełen flegmy, zaflegmiony; pituitosus Calep, Cn (74): ono wino day pić themu kthoby miał flegmiſty żołądek, trawi flegmę FalZioł I 53b; Meſue piſze iſz [liście tego ziela ] ſie przeciwi wilkoſciam flegmiſtem ſtarich ludzi FalZioł I 63d; gdy ſie kto napije naſienia Pokrzywianego tarte^go z iecżmienną wodą ciepło/ lipkie niecżyſtoſci flegmiſte z pierſi wycżyſcia. FalZioł I 152b; Znamionuie [uryna popielasta] obphitowanie ſlonych wodnoſci flegmiſtych w żyłach onego cżłowieka. FalZioł V 4v, I 3c, 7d, 8d, 22b, 27b (58); zbytnia wilgota flegmiſta panuiącza w żyłkach ięzikowych nadyma ie GlabGad C5; Oczko 22v, 23, 35; Pituitosus ‒ Flagmtiſti [!] Calep 809b.

W charakterystycznych połączeniach: flegmiste(-a) nieczystości (18), wilgota, wilkości (21).

Wyrażenia: »afekcyje flegmiste« (1): ieſli około płuc co zálégło/ [...] ieſliże máteria w pierśiach wre/ [...] A iż Więc w thych áffectiách phlegmiſtych czáſem [lekarstwa] nierychło operátiéy vczynią Oczko 35.

»bolączki flegmiste« (1): [sok bożego drzewka zmieszany z mierą tłuczoną] bolącżki [!] flegmiſte w matzici lecży a zgładza. FalZioł I 2b.

»dychawica flegmista« (1): Też naprzeciwko dychawiczy flegmiſthey proch korzenia thego [...] ieſt barzo vżytecżny FalZioł I 54b.

»wiatry flegmiste« (1): boleſć żołądkową vſmierza [uwarzony noc i dźień] y infzich ielit ktore bywa z zimney przycżyny/ y z wiatrow flegmiſthych FalZioł I 99c.

»zagniłość flegmista« (1): Znamionuie [uryna blada] febrę/ to ieſt zimniczę z zagniłoſci flegmiſtey FalZioł V 4a.

a. Flegmatyczny, w którego organizmie przeważa flegma (według ówczesnej medycyny), powolnego usposobienia (6):

Wyrażenia: »natura, kompleksyja, przyrodzenie flegmiste (-a)« [szyk 3:1] (2:1:1): ty [kiełbie] ſą prawie wilgotney y zimney naturi/ á to ſą flegmiſtey. FalZioł IV 45c; taki [człowiek] ieſt flegmiſtey Complexijey/ to ieſt przyrodzenia flegmiſtego. FalZioł V 54, IV 45a.

»ludzie flegmiści« (2): Lekarſtwo ludziem flegmiſtym/ kolericżnym, y melankolikom FalZioł +4d; [paprotka] ieſth dobra na ti to wilkoſci panuiącze Ludziem flegmiſtym y tym w ktorych melankolia panuie. FalZioł I 98d.

Synonimy: plwawliwy, smarkaty.

Cf FLEGMATYCZNY