[zaloguj się]
[pdf]

FOREMNIE (63) av

foremnie (56), foremno (1), foremnie a. foremno (6); foremnie : foremno Mącz (37 : 1).

Wszystkie samogłoski jasne.

comp i sup (4 + 2) -foremniéj (6); -éj (2), -(e)j (4). sup nå- (1) LubPs, nåj- (1) GórnDworz.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI w. (jeden z tych samych przykładów).

1. Kunsztownie, misternie, z dużym nakładem pracy, okazałe, wspaniale, pięknie; gustownie, estetycznie; affabre, apparate, artificio, fabre, lepide, splendide, tenuiter Mącz; affabre, arte, artificialiter, artificio, fabre, lepide, perbelle, scite Cn (24): káżdy rzemieśnik im co naforemniey vrobi/ iż mu też zá to y lepiey płácą LubPs A5v; vźrzeli gay piękny [...] rożą oſádzony. [...] Zołte iedny/ brunatne kwiatki drugie maiąc/Foremnie rozſádzone/ piękną wonią dáiąc. RejWiz 23v, 27v; Dan/ y Grecya/ y Mozel ná iármárkach twoich/ wykłádáli Zelázo vrobione foremnie [ferrum fabrefactum] Leop Ez 27/19; Ktoregom ią nápełnił [...] dowćipem w káżdem rzemieſle. Ku wymyſlániu miſterney roboty. ná złoćie/ ná śrebrze [...]/Ktory y kámienie foremnie oſádźi/ y drzewo wyćieſze BibRadz Ex 31/5; Lepide stratus lectus. Foremnie/ pięknie vsłáne łoże. Mącz 189b; Mangonizo [...] Wyſmukuyę/ Piękrzę/ Przipráwiam/ Foremno á Skupno czinię. Mącz 207d; Apparate [...] Koſztownie/ ochędożnie/ przipráwnie/ foremnie. Mącz 280a; Texile stragulum magniicis operibus pictum, Deká ná łoże foremnie wyſziwána. Mącz 300a; Regie, Po królewsku/ Po páńsku. Regie politum aedificium, Foremnie/ A koſztownie przipráwny dóm. Mącz 349d; Toreumatum [...] opus politum et caelatum, Nieyáka robotá foremnie rzezána/ cioſána álbo toczona Mącz 458d, 49c, 113a, 193d, 279d (13); GrzepGeom P.
Szeregi: »foremnie a misternie« (2): Fabre et affabre [...] Foremnie á miſternie. Hoc factum est affabre, To foremna robotá Mącz 113a; Summo artificio facta, Bárzo foremnie á miſternie vczinione Mącz 431d.

»foremnie, (a) z pilnością (a. pilnie)« [sżyk 2 : 1] (3): Amussitata opera, Foremnie á spilnośćią ſpráwione rzeczy Wyborne. Mącz 8c; Elaboratus [...] Foremnie s pilnośćią wypráwiony Mącz 181 a, 209a.

2. Dokładnie, wyraźnie, jasno; amussim, dilucide, presse, subtiliter Mącz (8): Amussim [...] Práwie yáko ſie godźi/ Foremnie Mącz 8c; Subtiliter et dilucide, ludicare subtiliter, Foremnie rozbieráć którą rzecz/ álbo foremnie o niey mówić. Mącz 426c, 8c, 320d, 426c [2 r.]; iáko ſie náiduią tácy ludzie/ [...] iż vmieią to co widzieli ábo ſłyſzeli/ ábo ſie im ſámym przydáło kiedy/ ták foremnie to przełożyć/ że z ich ſłow zda ſie tym co ſłucháią/ iákoby ſámi teraz ná to pátrzáli GórnDworz N8.
3. Trafnie, odpowiednio, dobrze, właściwie, jak należy; bene, caste, civiliter, pure Mącz (9): RejJóz C, K4; ieſliby ktora pánieńſki ſtan wiodłá/ Zaſzby tego y domá vcżynić nie mogłá. A dáleko foremniey przy mátce pocżćiwey/ Niżli przy oney Kſieni iáko gęś krzykliwey. RejWiz 39; niewiem bych ią w to foremnie vgodzył. RejFig Cc3; Civiliter [...] Obycżáynie/ Tráfnie/ Foremnie. Ut, Civiliter coenare, Obycżáynie ſobie poczináć przy ſtóle. Mącz 55a; Bene, Pure, Caste, et latinissime dicere, Foremnie po łácinie mówić. Mącz 86b, 79d; Chwalę też y owo/ kiedy ktho podobieńſtwo iákie/ ábo przyrownánie wyrwie/ y foremnie ie przyſtoſuie GórnDworz Q8; Strum G3v.
4. Umiejętnie, przemyślnie, sprytnie; chytrze; industrie, scienter, scite Mącz (15): Foremnieć więc obłudny ſwiát wzrok moy chce záſłonić A ku ſproſnym wymyſłom ſwim chciałby mię nákłonić LubPs aa6v; KrowObr 195; my to foremniey vmiemy/ Iáko Bogá vbłagáć/ niżli Moiżeſz wiemy. RejWiz 182; Rachel bogi oycowe zánioſlá y wywiodłá oycá foremnie ſzukáiącego [ipsum quaerentem astu decipit]. Leop Gen 30 arg; TEn miał bárzo piękny dwor/ ná wſzytkim widoku/ Murarz mu rzekł/ co mi daſz/ ſpráwięć to do roku. A iścieć to foremnie będę vmiał zákryć/ Zeć nie będzie mogł żaden tu do dworá pátrzyć. RejZwierz 28; Non inscite disputabant, Nie głupie doſić foremnie diſputowáli. Mącz 333b; Scite [...] Pięknie/ miſternie/ mądrze roſtropnie/ foremnie. Mącz 372c, 169b, 372c [2 r.], 372d, 373b; GórnDworz O8v; Flis ma ſwą rzecz ná piećzy/ á goſpodarz niemniéy. Słuchayćieſz/ kto tu ſztukę wypráwi foremniéy. KochFr 134; KlonWor 75.
5. Dowcipnie, żartobliwie, uciesznie; salse Mącz (6): Imitator et narrator facetus, Vmié foremnie wyćynáć cudze obyczáye. Mącz 166a; Salse [...] Tráfnie/ pięknie/ foremnie/ mądrze/ miſternie. Mącz 364c; [używają słów niewstydliwych] mnimáiąc by to było nayforemniey/ co ieſt naiſproſniey GórnDworz N2; tho niepomáłu ſmiech w nas pobudza (á wſzytko tho przedſię ku pirwſzemu ſpoſobu trefnowánia należy) kiedy kto foremnie powieda cżiy práwie głupi poſtępek/ ábo rzecżenie GórnDworz O8v, R8, S3v.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Nitide [...] Pięknie/ Foremnie/ Iáſnie. Mącz 247d.

Cf NIEFOREMNIE

IM